Ματτίας Στομ

Ο Ματτίας Στομ (ολλανδικά: Matthias Stom, αναφερόμενος σήμερα, μάλλον εσφαλμένα, ως Matthias Stomer, 1599/1600 - μετά το 1652) ήταν Ολλανδός ζωγράφος της Χρυσής Ολλανδικής Εποχής στη ζωγραφική. Θεωρείται ένας από τους Δασκάλους στο κίνημα των "Καραβατζιστών της Ουτρέχτης", μολονότι σχεδόν όλη τη σταδιοδρομία του την πέρασε στην Ιταλία. Σήμερα διασώζονται περί τα 200 έργα του.

Ματτίας Στομ
Γέννηση	16ος αιώνας Άμερσφοορτ Νότιες Κάτω Χώρες
Θάνατος	17ος αιώνας Σικελία
Χώρα πολιτογράφησης	Ολλανδική Δημοκρατία Νότιες Κάτω Χώρες
Ιδιότητα	ζωγράφος
Σημαντικά έργα	St John the Baptist, Ecce Homo και Adoration of the Magi
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφία

Ο Στομ πιθανότατα γεννήθηκε στο Άμερσφοορτ, κοντά στην Ουτρέχτη. Ανακαλύφθηκε έγγραφο που τεκμηριώνει αναμφίβολα ως τόπο γέννησής του το Άμερσφοορτ, αλλά το πιθανότερο είναι ότι η οικογένειά του προερχόταν από τη νότια Ολλανδία, όπου το επώνυμο "Stom" ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο, ενώ η λέξη "stom" στα ολλανδικά σημαίνει "άλαλος, βωβός", αλλά η "ιδιότητα" που υποδεικνύει το όνομα δεν σχετίζεται με τον καλλιτέχνη. Δεν είναι γνωστό με ποιον εκπαιδεύτηκε στη ζωγραφική, αν και έχει γίνει η υπόθεση ότι Δάσκαλός του ήταν ο Χέρριτ φαν Χόντχορστ στην Ουτρέχτη, αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανό, καθώς ο Στομ πρέπει να άρχισε την εκπαίδευσή του πριν το 1620, έτος κατά το οποίο ο φαν Χόντχορστ επέστρεψε από την Ιταλία. Πρώτη αναφορά σε αυτόν σε δημοσιευμένο έγγραφο γίνεται το 1630 σε απογραφή πληθυσμού, όπου καταγράφεται να διαμένει στην ενορία της Ρώμης Σαν Νικόλα ιν Αρτσιόνε (San Nicola in Arcione). Σε αυτό καταγράφεται ως "Mattheo Sthom, fiamengo pittore, d'anni 31". Με βάση την αναφερόμενη ηλικία του, η χρονολογία γέννησής του τοποθετείται μεταξύ 1599 και 1600, ενώ ο όρος "fiamengo" (ή fiammingo, Φλαμανδός) αναφέρεται στα ιταλικά της εποχής σε όλους τους ζωγράφους που προέρχονταν από την Ολλανδία εν γένει. Όταν πραγματοποιήθηκε η απογραφή, ο Στομ διέμενε με τον Γάλλο ζωγράφο Νικολά Προβόστ (Nicolas Provost) σε μια οικία στη Στράντα ντελ' Όλμο (Strada dell’Olmo), όπου είχε διαμείνει, περίπου πέντε χρόνια πριν, ο επίσης από το Άμερσφοορτ ζωγράφος Πάουλους Μπορ. Αυτή η "διασύνδεση" με το Άμερσφοορτ, ωστόσο, είναι ισχνότατη μπροστά στην επιρροή που ο νεαρός Στομ δέχθηκε από τους αποκαλούμενους "Καραβατζιστές της Ουτρέχτης" κατά τη δεκαετία του 1620 και ιδιαίτερα από τους Χέρριτ φαν Χόντχορστ και Ντιρκ φαν Μπαμπούρεν, οι οποίοι στο τέλος της δεκαετίας αυτής επέστρεψαν από τη Ρώμη.

Ο Στομ παρέμεινε στη Ρώμη ως το 1633 και στη συνέχεια μετοίκησε στη Νάπολι, όπου παρέμεινε ως το 1640, δεχόμενος την ισχυρή επιρροή του επιφανούς ζωγράφου της πόλης Τζουζέππε ντε Ριμπέρα (Juseppe de Ribera, 1591 - 1652) Ανάμεσα στα πλέον αξιόλογα έργα του Στομ κατά την παραμονή του στη Νάπολι είναι μια σειρά απεικονίσεων των Παθών για την εκκλησία San Efremo Nuovo, ενώ η επιρροή του Ριμπέρα είναι καταφανής στα έργα του Ο Άγιος Ονούφριος (σήμερα στην Pinacoteca Girolamini, Νάπολι) και Ο Χριστός ανάμεσα στους θεραπευτές (Μουσείο Τέχνης Martin D’Arcy, Loyola University, Σικάγο). Το 1640 εγκατέλειψε τη Νάπολι μετακινούμενος προς τη Σικελία, όπου πιθανότατα κατά την περίοδο 1641 - 1649 έζησε στο Παλέρμο και ζωγράφισε πίνακες για τους ιερούς ναούς των κοντινών πόλεων Κακκάμο (Caccamo), Μονρεάλε (Monreale) και Μεσσίνα (Messina). Στη Μεσσίνα ο μεγάλος συλλέκτης Δούκας Ντον Αντόνιο Ρούφφο (Don Antonio Ruffo) (ο οποίος αργότερα αγόρασε και έργα του Ρέμπραντ) αγόρασε τρία έργα του Στομ κατά το χρονικό διάστημα 1646 - 1649, όπως αναγράφονται σε απογραφή των περιουσιακών στοιχείων του Δούκα. Καταγεγραμμένες πληρωμές για έναν μεγάλο πίνακα για Αγία Τράπεζα Η Κοίμηση της Θεοτόκου με τρεις Αγίους για τον ιερό ναό της Santa Maria Assunta της κωμόπολης Κιουντούνο (Chiuduno) κοντά στο Μπέργκαμο υποδεικνύουν ότι ο Στομ είχε εγκαταλείψει τη Σικελία και είχε εγκατασταθεί στη βόρεια Ιταλία. Είναι άγνωστος ο τόπος θανάτου του.

Ο γιος ή εγγονός του, Ματτία Στόμερ (Mattia Stomer) έγινε επίσης ζωγράφος.

Ύφος

Ο Στομ επηρεάστηκε ιδιαίτερα από το ύφος του Καραβάτζο και των οπαδών/μαθητών του και χρησιμοποίησε κατά κόρον την τεχνική του κιαροσκούρο. Το έργο του απαρτίζεται κατά κύριο λόγο από θρησκευτικές σκηνές. Το μοναδικό ίσως έργο του πριν τη μετάβασή του στην Ιταλία είναι ο πίνακας Ηλικιωμένη γυναίκα με αγόρι (σήμερα στο Μουσείο Τέχνης και πινακοθήκη του Μπίρμινγχαμ), ενώ το μοναδικό έργο του με υπογραφή και χρονολογία είναι αυτό που δημιούργησε για την εκκλησία των Αυγουστινιανών του Κακκάμο στη Σικελία, San Isidoro Agricola το 1641, το οποίο σήμερα έχει κλαπεί. Είναι αρκετά δύσκολο να δημιουργηθεί ένα χρονολόγιο της σταδιοδρομίας του, λόγω ακριβώς της έλλειψης χρονολόγησης στα έργα του, κι έτσι αυτό δημιουργήθηκε με βάση την προέλευσή τους παρά το ύφος τους. Ο "νυκτερινός" φωτισμός και η δραματικότητα των θρησκευτικών και ιστορικών πινάκων του βασίζονται στα έργα των οπαδών του Καραβάτζο, τα οποία μελέτησε από πρώτο χέρι στη Ρώμη. Το ύφος του είναι σχετικά εύκολα αναγνωρίσιμο, καθώς οι πίνακές του περιλαμβάνουν σταθερές μορφές, πολλές από αυτές "ρουστίκ" με δερματώδη χαρακτηριστικά, συγκεντρωμένες γύρω από μια κεντρική πηγή φωτός, που τις φωτίζει αδρά, ενώ το παρασκήνιο είναι δραματικά σκοτεινό. Αυτά τα χαρακτηριστικά προσαρμόζονται εύκολα σε θέματα της Παλαιάς Διαθήκης (Η Σάρα φέρνει την Άγαρ ενώπιον του Αβραάμ Μποντεμουζέουμ Βερολίνου), της Καινής Διαθήκης (Η προσκύνηση των Μάγων, Βαντούζ, Λιχτενστάιν) και σε ιστορικά θέματα (Ο Μούκιους Σκέβολα ενώπιον του Πορσήννα, Σίδνεϊ, Πινακοθήκη Νέας Νότιας Ουαλίας). Εκτιμάται, πάντως, για την "ξεχωριστή, εν είδει πηλού απεικόνιση της ανθρώπινης σάρκας".

Ο Στομ είχε σχεδόν ξεχαστεί μετά τον θάνατό του και επανήλθε στο προσκήνιο χάρη στις ενέργειες του Βρετανού ιστορικού τέχνης Μπένεντικτ Νίκολσον (Lionel Benedict Nicolson, 1914 – 1978).

Φωτοθήκη

• Έργα του Ματτίας Στομ
• 
  Τωβίας
• 
  Η προσκύνηση των βοσκών, (Τορίνο)
• 
  Άγιος Ιερώνυμος, Μουσείο Καλών Τεχνών Ναντ
• 
  Στέφανος εξ ακανθών
• 
  Ησαύ και Ιακώβ
• 
  Θωμάς
• 
  Ο Ευαγγελιστής Μάρκος
• 
  Η Σάρα φέρνει την Άγαρ ενώπιον του Αβραάμ
• 
  Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου
• 
  Το δείπνον εις Εμμαούς
• 
  Η προσκύνηση των Μάγων
• 
  Ο Γάιος Μούκιος Σκέβολα μπροστά στον Πορσήννα
• 
  Ο Ιησούς ενώπιον του Καϊάφα, Μουσείο Τέχνης Μιλγουόκι
• 
  Νέαρός διαβάζει στο φως του κεριού

Δείτε επίσης

• Ζωγραφική της ολλανδικής Χρυσής Εποχής
• Κατάλογος Ολλανδών ζωγράφων

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Matthias Stom στο Wikimedia Commons

• Works at WGA
• Dutch and Flemish paintings from the Hermitage, an exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art (fully available online as PDF), which contains material on Stom (cat. no. 31)