Λαόνικος Χαλκοκονδύλης

Ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης (1430 - 1490) ήταν Έλληνας ιστορικός, μέλος της ομώνυμης αρχοντικής οικογένειας της Αθήνας, η οποία ανέδειξε αρκετούς λογίους κατά τον 15ο αιώνα.

Λαόνικος Χαλκοκονδύλης
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1423 (περίπου) Αθήνα
Θάνατος	1490 (πιθανώς)
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	μεσαιωνική ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ιστορικός συγγραφέας
Οικογένεια
Γονείς	Γεώργιος Χαλκοκονδύλης
Συγγενείς	Δημήτριος Χαλκοκονδύλης (ξάδελφος)

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Το έτος γέννησή του (1430 ή λίγο αργότερα) συνάγεται από τις περιγραφές του στο έργο του, όπου δεν αναφέρει τη Θεσσαλονίκη ως ελεύθερη (έπεσε το 1430). Το πραγματικό του όνομα ήταν Νικόλαος, αλλά για να τονίζει τη λογιοσύνη του χρησιμοποιούσε τον αναγραμματισμό Λαόνικος. Ήταν γιος του Γεωργίου Χαλκοκονδύλη (1390-1466) και ανιψιός του Δημητρίου Χαλκοκονδύλη (1423-1511). Ο πατέρας του κατείχε σημαντικό αξίωμα στην αυλή του φλωρεντινού δούκα των Αθηνών Αντόνιο Ατσαγιόλι. Όταν αυτός πέθανε το 1435, η σύζυγός του Μαρία Μελισσηνή προσπάθησε να διώξει από το Δουκάτο των Αθηνών τους φλωρεντινούς και να το κρατήσει υπό ελληνική εξουσία. Γι' αυτό έστειλε τον συγγενή της Γεώργιο Χαλκοκονδύλη στον σουλτάνο Μουράτ Β΄ να την αναγνωρίσει νόμιμη διάδοχο του δουκάτου και σε αντάλλαγμα να του δώσει οικογενειακές της κτήσεις στη Μεσσηνία και Λακωνία. Όσο όμως ο Γεώργιος βρισκόταν στο ταξίδι για τις διαπραγματεύσεις με τον Σουλτάνο, μαθαίνοντας οι Αθηναίοι εξεγέρθηκαν κι έδιωξαν την οικογένεια του, τη Μαρία κι έπειτα μόλις επέστρεψε και τον ίδιο το Γεωργιο, μένοντας πιστοί στο γιο του Αντόνιο και νεο δούκα Νέριο Β΄ Ατσαγιόλι.

Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στον Μυστρά, πρωτεύουσα του ομώνυμου Δεσποτάτου. Σύμφωνα με μαρτυρία του Κυριακού του Αγκωνίτη , στις 2 Αυγούστου 1447 ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης ζούσε στην Αυλή του Δεσπότη του Μυστρά Κωνσταντίνου IA Παλαιολόγου. Ο νεαρός Λαόνικος παρακολουθούσε μαθήματα φιλοσοφίας κι ιστορίας από τον υπέργηρο Γεώργιο Γεμιστό Πλήθωνα. Ο Ιταλός επισκέπτης τους εντυπωσιασμένος από το Λαόνικο έγραψε οτι ήταν "gregie latinis atque grecis litteris eruditum ("πολυμαθέστατος στα λατινικά κι ελληνικά γράμματα"). Ο Πλήθων του έδωσε το δικό του βιβλίο από τις Ιστορίες του Ηροδότου, γραμμένο το 1318, με ιδιόχειρες σημειώσεις του Πλήθωνα και του Βησσαρίωνα του Τραπεζούντιου από το 1436 για να το αντιγράψει.

Όσο ζούσε ο πατέρας του, απέκτησε κοντά του ιδία πείρα της αυλής των Οθωμανών κι έμαθε αρκετά τούρκικα, πιθανότατα επισκεπτόμενος την Αδριανούπολη(πρωτεύουσά τους πριν την Άλωση) ή και την Κωνσταντινούπολη, όπως προκύπτει από τις περιγραφές του. Κατά το λόγιο ιστορικό Θεόδωρο Σπανδουγίνο, ήταν παρών στη μάχη της Βάρνας (1444), στο στρατόπεδο του Μουράτ Β κοντά στον πατέρα του Γεώργιο που ήταν πια μεταφραστής και γραμματέας στην υπηρεσία των Οθωμανών, ωστόσο η εκδοχή αυτή αμφισβητείται από άλλους μελετητές, μια κι ο Λαόνικος ήταν τότε το πολύ 14 ετών.

Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) θεωρείται πιθανό απο ιστορικούς όπως ο Κων.Σάθας ότι έφυγε στην Ιταλία όπου ζούσε ήδη ο ξάδερφός του Δημήτριος Χαλκοκονδύλης, κι ότι παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του, ωστόσο δεν είναι γνωστό ούτε το πότε, ούτε το πού ακριβώς. Επίσης δεν υπάρχει καμμία αναφορά στο πρόσωπό του από Ιταλό λόγιο της εποχής εκείνης. Ο βυζαντινολόγος Καλδέλλης θεωρεί, με βαση τον τρόπο περιγραφής οτι ο Λαόνικος ήταν παρών κατα την περιτομή των γιων του Μωάμεθ Β' στην Κωνσταντινούπολη το 1457, δηλ. δεν έφυγε ποτέ στη Δύση κι οτι τελείωσε τη συγγραφή των Ιστοριών του το 1464. Μετά όμως δεν μας είναι γνωστό ούτε το πότε και πού απεβίωσε. Σύμφωνα με αναφορά του Κυριακού του Αγκωνίτη, ζούσε ακόμη το 1487.

Εργογραφία

Ύστερα από τη φυγή του στην Ιταλία, έγραψε ιστορία με τίτλο «Αποδείξεις Ιστοριών» σε 10 τόμους, η οποία καλύπτει την περίοδο 1298-1463. Η ιστορία του Λαόνικου Χαλκοκονδύλη αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες πηγές για τη μελέτη της περιόδου. Το κεντρικό θέμα του βιβλίου είναι η βαθμιαία πτώση της Ανατολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας, η άνοδος των Οθωμανών Τούρκων και η προσπάθεια των κρατών της περιοχής να αντισταθούν στην τουρκική επεκτατικότητα.

Το πρότυπό του, στη συγγραφή της ιστορίας του, είναι ο Θουκυδίδης αλλά κι ο Ηρόδοτος. Η γλώσσα του είναι καθαρή και σωστή και το ύφος του απλό και κατανοητό, όμως το κείμενο το οποίο βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση και η αρχαϊκή γλώσσα, το καθιστούν δυσανάγνωστο σε πολλά σημεία καθώς χρησιμοποιεί τα αρχαία ονόματα λαών της εποχής, αντί για τα σύγχρονα, ενώ με την εκτεταμένη χρήση του ονόματος «Έλληνες» αντί για το καθιερωμένο «Ρωμαίοι», συνδέει τους συγχρόνους του με τους αρχαίους Έλληνες.

Το περιεχόμενο των βιβλίων πραγματεύεται τα εξής:

• Βιβλίο Α': Καταγωγή των Τούρκων και οι πρώτοι επτά αρχηγοί τους. Κατάληψη της Μικράς Ασίας και διάβαση στη Θράκη.
• Βιβλίο Β': Βασιλεία του Βαγιαζήτ Α'.
• Βιβλίο Γ': Καταγωγή των Σκυθών. Ταμερλάνος και η εκστρατεία του εναντίον του Βαγιαζήτ Α'.
• Βιβλίο Δ': Διάδοχοι του Βαγιαζήτ Α'.
• Βιβλίο Ε': Μουράτ Β'.
• Βιβλίο ΣΤ': Η σύνοδος της Φερράρας - Φλωρεντίας.
• Βιβλίο Ζ': Πόλεμοι και θάνατος του Μουράτ Β'.
• Βιβλίο Η': Μωάμεθ Β'.
• Βιβλίο Θ': Οι κατακτήσεις του Μωάμεθ Β'.
• Βιβλίο Ι': Πόλεμοι και κατακτήσεις του Μωάμεθ Β'.

Η ιστορία αυτή μεταφράστηκε και τυπώθηκε στη Λατινική (1556) και τη Γαλλική (1577), ενώ περιέχεται στην Patrologia Graeca του Migne (τόμος 159, στήλες 13-555).

Άλλη βιβλιογραφία

• Ν. Νικολούδης, Ερμηνευτικά προβλήματα ενός ιστορικού γεγονότος: Η κατάληψη της Καλλίπολης και ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, Τα Ιστορικά, τομ.9, τ/χ.16( Ιούνιος 1992), σελ.41-48
• Νίκος Νικολούδης, Ενα πορτραίτο του ιστορικού Λαόνικου Χαλκοκονδύλη, 'Ιστωρ 5(1993),σελ.63-73
• Πολύμνια Κατσώνη, Σύντομη χρονολογική αποκατάσταση σε ένα τμήμα του κειμένου των « Αποδείξεων Ιστοριών»,στο:Πρακτικά του ΙΑ΄ Πανελληνίου Ιστορικού Συνεδρίου (Μάιος 1990),Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 91-104.