Λέων Γαβαλάς

Ο Λέων Γαβαλάς ήταν ευγενής και μεγιστάνας από την Βυζαντινή αυτοκρατορία που έγινε ανεξάρτητος ηγεμόνας με επίκεντρο το νησί της Ρόδου, περιείχε τα κοντινά Νησιά Αιγαίου Πελάγους. Η ηγεμονία του έγινε γνωστή με την διάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στην Δ΄ Σταυροφορία (1204), θεωρείται υποτελής στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας αλλά παρέμεινε ανεξάρτητος μέχρι τον θάνατο του στις αρχές της δεκαετίας του 1240.

Λέων Γαβαλάς
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	12ος αιώνας Ρόδος
Θάνατος	Δεκαετία του 1240
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	στρατιωτικός
Οικογένεια
Αδέλφια	Ιωάννης Γαβαλάς

Βιογραφία

Ο Λέων Γαβαλάς ανήκε σε αριστοκρατική οικογένεια με ρίζες από τον 10ο αιώνα, την εποχή που η Άννα Γαβαλά παντρεύτηκε τον Στέφανο Λεκαπηνό γιο του αυτοκράτορα Ρωμανού Α΄ Λεκαπηνού. Η οικογένεια του παρείχε τον 11ο και τον 12ο αιώνα μια μεγάλη σειρά πολιτικών και εκκλησιαστικών αξιωματούχων. Δεν είναι τίποτα γνωστό σχετικά με τα πρώτα χρόνια της ζωής του μέχρι την εποχή που καταγράφεται το όνομα του για πρώτη φορά (1232), η προέλευση του τίτλου του Καίσαρα και η εγκατάσταση του στην ηγεμονία της Ρόδου είναι ασαφείς. Οι πηγές της εποχής αναφέρουν ότι το νησί της Ρόδου είχε ανεξαρτητοποιηθεί από τον Βυζαντινό έλεγχο πριν την Δ΄ Σταυροφορία με έναν ανεξάρτητο ηγεμόνα (1204). Ο ηγεμόνας αυτός ταυτίζεται με τον Λέων αλλά ο Νικηφόρος Βλεμμύδης αναφέρει ότι ο Λέων Γαβαλάς κατείχε τον τίτλο του ηγεμόνα της Ρόδου με κληρονομικά δικαιώματα. Μερικοί συγγραφείς αναφέρουν ότι ήταν υποτελείς της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας, τον τίτλο του Δεσπότη του είχαν απονείμει ο Θεόδωρος Α΄ Λάσκαρης και ο Ιωάννης Γ´ Δούκας Βατάτζης. Άλλοι συγγραφείς που έγραψαν ότι η οικογένεια του κατείχε τον τίτλο πριν το 1203 αναφέρουν ότι τους έδωσε τον τίτλο ο Οίκος των Αγγέλων. Πήρε τους τίτλους άρχων της Ρόδου και της Καρπάθου και καίσαρ των Κυκλάδων. Επί των ημερών του η Ρόδος και τα γειτονικά νησιά γνώρισαν μεγάλη ακμή, μάλιστα ο Λέων έκοψε τα δικά του χάλκινα νομίσματα. Ο Λέων προσπάθησε να διατηρήσει την ανεξαρτησία της ηγεμονίας που είχε δημιουργήσει. Το 1207 συγκρούστηκε με τον Μάρκο Σανούδο που είχε ιδρύσει δουκάτο στις Κυκλάδες, (Δουκάτο του Αρχιπελάγους), και προσπαθούσε να το επεκτείνει στα σημερινά Δωδεκάνησα, αλλά η εξουσία του κλονίστηκε από την Αυτοκρατορία της Νίκαιας.

Δεν είναι γνωστές οι σχέσεις του με την Αυτοκρατορία της Νίκαιας, το σίγουρο είναι ότι εξακολουθούσε να κυβερνά σαν ανεξάρτητος ηγεμόνας προκαλώντας την οργή του Ιωάννη Βατάτζη που αποφάσισε να προχωρήσει σε εκστρατεία εναντίον του (1232). Τον στρατό διοικούσε ο Μέγας Δομέστικος Ανδρόνικος Παλαιολόγος πατέρας του μετέπειτα αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου αλλά τον επέβλεπε στενά ο ίδιος ο Ιωάννης Βατάτζης. Ο Βλεμμύδης συνόδευσε την εκστρατεία η οποία ήταν πετυχημένη, το νησί λεηλατήθηκε αλλά ο Ακροπολίτης δεν έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες. Ο Λέων Γαβαλάς παρέμεινε ωστόσο στην διοίκηση της Ρόδου αφού την επόμενη χρονιά (1234) ζήτησε βοήθεια από την Δημοκρατία της Βενετίας, υποσχέθηκε να την βοηθήσει στην καταστολή των επαναστάσεων στην Κρήτη με αντάλλαγμα να τον υποστηρίξει η ίδια κατά του Βατάτζη. Τα επόμενα χρόνια (1235/1236) άλλαξε ξανά στάση και βοήθησε τον Βατάτζη στην επίθεση που έκανε εναντίον του Βενετικού στόλου της Κωνσταντινούπολης. Δεν είναι γνωστή η ημερομηνία του θανάτου του, είχε ήδη πεθάνει την χρονιά που ο αδελφός του Ιωάννης Γαβαλάς ως μόνος κυβερνήτης κάλεσε σε βοήθεια τον Βατάτζη εναντίον της Γένοβας (1248). Η Δημοκρατία της Γένοβας κατέλαβε την Ρόδο, η οικογένεια Γαβαλά εκδιώχθηκε αλλά κατόπιν εκδιώχθηκαν και οι ίδιοι οι Γενοβέζοι και το νησί επανήλθε ξανά στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας (1250).

Πηγές

Για τη συγγραφή αυτού του άρθρου χρησιμοποιήθηκαν:

• το λήμμα Λέων Γαβαλάς του Παγκόσμιου Βιογραφικού Λεξικού της εγκυκλοπαίδειας της Εκδοτικής Αθηνών ISBN 960-213-114-4.
• πληροφορίες από τον τόμο Ελληνική Ιστορία της εγκυκλοπαίδειας της Εκδοτικής Αθηνών ISBN 960-213-260-4.