Κρύα Βρύση Ρεθύμνης
Συντεταγμένες: 35°9′18.25″N 24°37′57.11″E / 35.1550694°N 24.6325306°E
Η Κρύα Βρύση είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Αγίου Βασιλείου, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Απέχει 46 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και είναι κτισμένη στους νότιους πρόποδες του όρους Κέντρος, σε υψόμετρο 480 μ. Το όνομά του προέρχεται από τις πολλές πηγές νερού στην περιοχή,[2] και συγκεκριμένα σε μια πηγή με λίγο αλλά κρύο νερό νότια του χωριού, στη ρεματιά της Γρε Δάφνης. Πάνω από το χωριό βρίσκεται το αναρριχητικό πεδίο της Γρε Δάφνης.[3]
| Κρύα Βρύση | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα[1] |
| Περιφέρεια | Κρήτης |
| Περιφερειακή Ενότητα | Ρεθύμνης |
| Δήμος | Αγίου Βασιλείου |
| Δημοτική Ενότητα | Λάμπης |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Κρήτη |
| Νομός | Ρεθύμνης |
| Υψόμετρο | 480 |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 78 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
Ιστορικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΤο χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Criavrissi στην επαρχία Αγίου Βασιλείου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από Καστροφύλακα αναφέρεται ως Cria Vrissi με 129 κατοίκους και 122 οφειλόμενες αγγαρείες, ενώ μνεία στο χωριό κάνει και ο Βασιλικάτα το 1630, με την ονομασία Cria Vrissi. Στην οθωμανική απογραφή του 1659 αναφέρεται ως Kirya Vrisi, με 20 σπίτια. Αναφέρεται ως Krya Vrysis στην απογραφή του 1834, η οποία οργανώθηκε από τους Αιγυπτίους.[2]
Οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στις επαναστάσεις εναντίον των Οθωμανών. Στη μάχη στο Κακό Ρυάκι, κοντά στις Μέλαμπες, η οποία δόθηκε το 1822, ο γέρο Ασουμανάκης, από την Κρύα Βρύση, σκότωσε τον αρχηγό των Τούρκων Χανιαλή, οδηγώντας τους έτσι στην ήττα. Ο Κρυοβρυσανός Μανώλης Σκούληκας συμμετείχε σε μάχες σε Ρέθυμνο και Ηράκλειο και είχε εκλεγεί στρατιωτικός εκπρόσωπος της επαρχείας Αγίου Βασιλείου. Το χωριό διέθετε δικιά του πολεμική σημαία, το «Κρυοβρυσανό μπαϊράκι», στις επόμενες επαναστάσεις. Για τη συμμετοχή του στις επαναστάσεις του 1866 και 1878, το χωριό, όπως και άλλα της επαρχείας, πυρπολήθηκε από τους Οθωμανούς.[3] Στην απογραφή του 1881 η Κρύα Βρύση υπάγονταν στον δήμο Μελάμπων και είχε αμιγώς χριστιανικό πληθυσμό, 327 κατοίκους. Στην απογραφή του 1920 είχε οριστεί έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου.[2] Το 1925 η Κρύα Βρύση ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας, μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, όταν το χωριό προσαρτήθηκε στον Δήμο Λάμπης.[4]
Δείτε: Κοινότητα Κρύας Βρύσης
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, το χωριό συμμετείχε στην αντίσταση προσφέροντας βοήθεια και καταφύγιο για Έλληνες και Άγγλους αντάρτες. Μετά την απαγωγή του υποστράτηγου Κράιπε στις 26 Απριλίου 1944 οι Γερμανοί σκλήρηναν περισσότερο τη στάση τους, αρχίζοντας με την καταστροφή των Σακτουρίων στις 5 Μαΐου. Στις 22 Αυγούστου 1944 προχώρησαν ταυτόχρονα στην καταστροφή εφτά χωριών, συμπεριλαμβανομένης της Κρύας Βρύσης. Οι Γερμανοί περικύκλωσαν το χωριό και οδήγησαν όλους τους κατοίκους του χωριού στο δημοτικό σχολείου, όπου ξεχώρισαν τα γυναικόπαιδα από τους άντρες. Έπειτα ξεχώρισαν 30 άντρες και τους εκτέλεσαν αργότερα. Όλοι οι υπόλοιποι οδηγήθηκαν στο Σπήλι, με ότι υπάρχοντα τους επιτράπηκε να πάρουν μαζί τους. Στη συνέχεια πυρπόλησαν το χωριό, αφού είχαν λεηλατήσει τα σπίτια για τιμαλφή.[5]
Μετά τον πόλεμο αποφασίστηκε η μετεγκατάσταση των κατοίκων στη θέση Συκιάς το νερό, περίπου ένα χιλιόμετρο νοτιοανατολικά. Το νέο χωριό (Κάτω ή Νέα Κρύα Βρύση) κτίστηκε την περίοδο 1946-1948, αλλά η μετεγκατάσταση των κατοίκων δεν ολοκληρώθηκε.[3] Η Νέα Κρύα Βρύση αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητος οικισμός το 1961, όταν είχε 93 κατοίκους.[2]
Απογραφές πληθυσμού
ΕπεξεργασίαΑναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
| Απογραφή | 1900 | 1920 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός[2] | 454 | 423 | 432 | 374 | 267 | 199 | 161 | 136 | 84 |
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Β΄. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελ. 445.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Κρύα Βρύση». www.agios-vasilios.gr. Δήμος Αγίου Βασιλείου. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2019.
- ↑ «Κρύα Βρύση (Ρεθύμνης)». Διοικητικές Μεταβολές Δήμων και Κοινοτήτων - Αναλυτικά. ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2019.
- ↑ «Κρύα Βρύση, 22 Αυγούστου 1944». Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2019.