Καθεδρικός Ναός Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι (Σόφια)

Ο Καθεδρικός Ναός Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι (βουλγάρικα: Храм-паметник „Свети Александър Невски“, Χραμ-πάμετνικ “Σβέτι Αλέξανδρος Νέβσκι“) είναι χριστιανικός ναός στη Σόφια της Βουλγαρίας, υπό την δικαιοδοσία της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πρόκειται για τον καθεδρικό ναό της πρωτεύουσας, έναν από τους μεγαλύτερους ναούς στον κόσμο, καθώς και ένα από τα σύμβολα και βασικά αξιοθέατα της Σόφιας. Χτισμένος σε νεοβυζαντινό ρυθμό, ο Καθεδρικός του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι καταλαμβάνει έκταση 3.170 τετρ. μέτρων και χωράει στο εσωτερικό του 10.000 ανθρώπους. Είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος χριστιανικός ναός στη Βαλκανική Χερσόνησο μετά από αυτόν του Καθεδρικού Ναού Αγίου Σάββα στο Βελιγράδι της Σερβίας. Πρόκειται για τον 11ο κατά σειρά μεγαλύτερο ναό της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Καθεδρικός Ναός Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι (Σόφια)
Храм-паметник Свети Александър Невски
O Καθεδρικός Ναός της Σόφιας που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Αλέξανδρο Νιέφσκι
Είδος	καθεδρικός ναός, μουσείο και αξιοθέατο
Αρχιτεκτονική	Νεοβυζαντινός ρυθμός
Γεωγραφικές συντεταγμένες	42°41′45″N 23°19′59″E
Θρήσκευμα	Ορθόδοξη Εκκλησία
Θρησκευτική υπαγωγή	Stauropegion of the Bulgarian Orthodox Church
Διοικητική υπαγωγή	Oborishte District και Σόφια
Τοποθεσία	Σόφια
Χώρα	Βουλγαρία
Έναρξη κατασκευής	1882
Γενικές διαστάσεις	73,5 μέτρα × 52,2 μέτρα
Ύψος	53 μέτρα
Χωρητικότητα	10.000
Υλικά	τούβλο
Αρχιτέκτονας	Αλεξάντρ Πομεράντσεφ
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Στο υπόγειο του ναού υπάρχει κρύπτη-μουσείο με πολλές ελληνικές εικόνες και κειμήλια.

Ιστορία και κατασκευή

Ο Καθεδρικός του Αλέξανδρου Νιέβσκι και πίσω του η Εθνική Πινακοθήκη Ξένης Τέχνης.

Στα τέλη του 18ου αιώνα οι απαγορεύσεις της Οθωμανικής διακυβέρνησης στη Βουλγαρία, που αφορούσαν την ανέγερση χριστιανικών εκκλησιών, ατόνησαν και το 1839 καταργήθηκαν. Εφεξής η θρησκευτική αρχιτεκτονική γνώρισε νέα ανάπτυξη. Είναι η εποχή της επικράτησης της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως εθνικής εκκλησίας των Βουλγάρων. Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια την εξαφάνιση του αρχιτεκτονικού τύπου της βυζαντινής βασιλικής, υπό την επίδραση μάλιστα της ρωσικής σχολής.

Στις 4 Ιανουαρίου 1878 η Σόφια απελευθερώθηκε από τους Τούρκους και τον επόμενο χρόνο (1871) ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα του βουλγαρικού κράτους, οπότε η πόλη άρχισε να αναπτύσσεται πολεοδομικά και κτηριολογικά κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Η κατασκευή του καθεδρικού ναού του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι (που σχεδιαζόταν από τις 19 Φεβρουαρίου 1879) ξεκίνησε το 1882, όταν τέθηκε ο θεμέλιος λίθος, αλλά το μεγαλύτερο τμήμα του χτίστηκε μεταξύ 1904 και 1912. Ο Άγιος Αλέξανδρος Νιέφσκι ήταν Ρώσος πρίγκιπας και ο καθεδρικός ναός κατασκευάστηκε προς τιμή των Ρώσων στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού Πολέμου του 1877-1878, αποτέλεσμα του οποίου ήταν να απελευθερωθεί η Βουλγαρία από την Οθωμανική κυριαρχία.

Ο καθεδρικός ναός σχεδιάστηκε από τον Αλέξανδρο Πομεράντσεφ, με τη βοήθεια των Αλέξανδρου Σμιρνόφ και του Αλέξανδρου Γιάκοβλεφ, που άλλαξε ριζικά το αρχικό σχέδιο του 1884-1885 του Ιβάν Μπογκομόλοφ. Το τελικό σχέδιο ολοκληρώθηκε το 1898, και η κατασκευή και διακόσμησή του έγιναν από ομάδα της Βούλγαρων, Ρώσων, Αυστροούγγρων και άλλων Ευρωπαίων καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων και εργατών, περιλαμβανομένων των προαναφερθέντων αρχιτεκτόνων, καθώς και των Πέτκο Moμτσίλοφ, Γιορντάν Μιλάνοφ, Χαραλάμπι Tάτσεφ, Ιβάν Μρκβίτσκα, Βασίλι Μπολότνοφ, Νικολάι Μπρούνι, Αλέξανδρου Κισέλιοφ, Αντον Μίτοφ και πολλών άλλων.

Τα μαρμάρινα μέρη και τα φωτιστικά κατασκευάσθηκαν στο Μόναχο, τα μεταλλικά στοιχεία για τις πύλες στο Βερολίνο, ενώ οι ίδιες οι πύλες κατασκευάστηκαν στο εργοστάσιο του Καρλ Μπάμπεργκ στη Βιέννη και τα ψηφιδωτά μεταφέρθηκαν από τη Βενετία.

Αρχιτεκτονική και διακόσμηση του ναού

Ο καθεδρικός ναός του Αλέξανδρου Νιέβσκι είναι μια σταυροειδής βασιλική με πέντε κλίτη και τρούλο, με τονισμένο τον κεντρικό τρούλο. Ο επιχρυσωμένος τρούλος του ναού έχει ύψος 45 m και το καμπαναριό φθάνει τα 53 μέτρα. Ο ναός έχει 12 καμπάνες, που χυτεύθηκαν στη Μόσχα, με ανάγλυφες διακοσμήσεις και συνολικό βάρος 23 τόνων, η βαρύτερη βάρους 12 τόνων και η ελαφρύτερη 10 κιλών.

Στο επάνω μέρος της κεντρικής εισόδου του ναού εικονίζεται σε πολύχρωμο μωσαϊκό η μορφή του Αγίου Αλέξανδρου Νιέφσκι, φιλοτεχνημένη από το Βούλγαρο ζωγράφο Αντόν Μίτοφ (1862 – 1930). Στις δύο πλευρές της εισόδου, επάνω από τις πλευρικές θύρες του ναού, οι μορφές της Αγίας Ευδοκίας και της Αγίας Παρασκευής έχουν φιλοτεχνηθεί από τους καλλιτέχνες Β. Ντίμοφ και Β. Μαρίνοφ.

Στην εσωτερική διακόσμηση του ναού έχουν χρησιμοποιηθεί πολύχρωμα ιταλικά μάρμαρα, βραζιλιανικός όνυχας, αλάβαστρο και άλλα πολυτελή υλικά, ενώ τα ψηφιδωτά και τα γλυπτά, φιλοτεχνημένα από Βουλγάρους, Ρώσους και άλλους ξένους καλλιτέχνες, είναι ιδιαίτερα υψηλής τέχνης.

Ο κεντρικός θόλος του ναού είναι ζωγραφισμένος από το διάσημο Ρώσο ζωγράφο Ιβάν Γκριγκόρεβιτς Μιασοέντοφ (1881 – 1953). Το αριστουργηματικό αυτό έργο έχει συνολική επιφάνεια 850 τ.μ., ενώ στην περίμετρο του θόλου είναι γραμμένο το «Πάτερ Ημών» με χρυσά γράμματα.

Στο εικονοστάσιο του κεντρικού κλίτους και σε κάθε πλευρά της Ωραίας Πύλης υπάρχουν οι εικόνες του Ιησού Χριστού και της Παρθένου Μαρίας, έργα του μεγάλου Ρώσου ζωγράφου Βίκτορ Βεσνέτσοφ (1848 – 1926). Στα αριστερά της Παναγίας υπάρχει η εικόνα του Αγίου Αλέξανδρου Νιέφσκι.

Στο νότιο κλίτος του ναού υπάρχουν έργα των προσωπογράφων καλλιτεχνών Αντόν Μίτοφ και του τσεχικής καταγωγής (εγκατεστημένου στη Σόφια από το 1889) Ιβάν Μαρκβίτσκα (1856 – 1938).

Αλλαγή ονόματος

Το όνομα του καθεδρικού ναού άλλαξε για λίγο σε Καθεδρικό Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου μεταξύ 1916 και 1920 (καθώς η Βουλγαρία και η Ρωσία ανήκαν σε αντίθετες συμμαχίες στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο), αλλά στη συνέχεια η αρχική ονομασία αποκαταστάθηκε. Ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι ανακηρύχθηκε μνημείο πολιτισμού στις 12 Σεπτεμβρίου 1924.

Λείψανα

Στα αριστερά της αγίας τράπεζας σε περίτεχνη λειψανοθήκη εκτίθενται τα λείψανα του Αγίου Αλέξανδρου Νιέφσκι, που δωρήθηκαν από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Αν και η συνοδευτική στη βουλγαρική γλώσσα πλάκα αναφέρεται απλώς σε «λείψανα» (мощи), το στοιχείο στην οθόνη φαίνεται να είναι κομμάτι από πλευρό.

Κρύπτη-Μουσείο

H ασημένια επικάλυψη της εικόνας της Παναγίας που αφαιρέθηκε από την ιστορική βυζαντινή Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης Δράμας κατά τη Βουλγαρική Κατοχή στην Ελλάδα, και σήμερα εκτίθεται στην κρύπτη του Ναού του Αλεξάνδρου Νιέφσκι.

Στην κρύπτη του καθεδρικού ναού υπάρχει ένα μουσείο εικόνων παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης. Στη συλλογή βρίσκονται πολλά ελληνικά κειμήλια και εικόνες, ανάμεσα στα οποία και η ασημένια επικάλυψη της εικόνας της Παναγίας που αφαιρέθηκε από την ιστορική βυζαντινή Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης Δράμας.

Γύρω περιοχή

Ο καθεδρικός ναός βρίσκεται δίπλα στην Εκκλησία της Αγίας Σοφίας, από την οποία πήρε το όνομά της η πόλη της Σόφιας. Άλλα σημαντικά αξιοθέατα σε άμεση γειτνίαση με τον καθεδρικό ναό είναι το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, η Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, η Εθνική Πινακοθήκη Ξένης Τέχνης, η Εθνική Ακαδημία Τέχνης, το Κοινοβούλιο της Βουλγαρίας, ένα πάρκο προς τιμή του Ιβάν Βάζοφ με μνημείο και τον τάφο του, η Σοφία Όπερας και Μπαλέτου, και ένα πάρκο, όπου μπορεί κανείς να αγοράσει χειροποίητα υφαντά, εικόνες και αντίκες σε μια μικρή υπαίθρια αγορά.

Δείτε επίσης

• Καθεδρικός Ναός της Σωτηρίας του Ρουμανικού Λαού
• Καθεδρικός Ναός Αγίου Σάββα (Βελιγράδι)
• Ιερός Ναός Αγίου Ανδρέα Πατρών

Φωτογραφίες

• 
  Πρόσθια οψη
• 
  Κεντρική οψη
• 
  Πλαϊνή όψη
• 
  Η εκκλησία την αυγή
• 
  Η εκκλησία τη νύχτα
• 
  Εσωτερικό του Καθεδρικού: οι Βασιλικοί θρόνοι
• 
  Το εξωτερικό της εκκλησίας είναι διακοσμημένο με ψηφιδωτά διαφόρων αγίων

Πηγές

• “Sofia” (Guide Book), TANGRA TanNaRa Publishing House, Sofia, Bulgaria, 2003.
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, λήμμα «Βουλγαρία», τόμ. 15, Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1996.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ιοάν Κόλεφ, «Σήμερα η πανήγυρη του Πατριαρχικού Καθεδρικού Ναού του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι στη Σόφια» (ελλ. μετάφρ. Αγάπη Γιορντανόβα). bnr.bg (Radio Bulgaria), 23 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 2018-11-16.