Ιστορία της νεότερης Ελλάδας

Η Ιστορία της νεότερης Ελλάδας αρχίζει ουσιαστικά από το 1821 και την ανεξαρτησία του Ελληνικού κράτους το έτος 1828 με κυβερνήτη τον Ιωάννη Καποδίστρια καλύπτοντας την Πελοπόννησο και μέρος της Στερεάς Ελλάδας. Από το 1832 μέχρι το 1974 το Ελληνικό κράτος ήταν βασίλειο (με διαστήματα χωρίς βασιλεία) και από το 1974, η σύγχρονη Ελλάδα απέκτησε το πολίτευμα της Δημοκρατίας, οδηγώντας έτσι στην Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία. Το 1881 στην Ελληνική επικράτεια προστέθηκε η Θεσσαλία (εκτός από την περιοχή της Ελασσόνας) και η επαρχία της Άρτας, το 1913, με τη συνθήκη του Λονδίνου, η υπόλοιπη Ήπειρος, η Μακεδονία και η Κρήτη, το 1920 η Ανατολική Θράκη και η περιοχή της Σμύρνης που επέστρεψαν στην Τουρκική κυριαρχία μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Στην Ελλάδα προστέθηκε το 1920 η Θράκη. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το 1947 παραχωρήθηκαν τα Δωδεκάνησα.

Υπόβαθρο

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε κυριαρχήσει στο μεγαλύτερο μέρος του ελληνόφωνου κόσμου από την ύστερη Αρχαιότητα, ωστόσο βίωσε μία περίοδο μαρασμού ως αποτέλεσμα των επιδρομών των Μουσουλμάνων Αράβων και των Σελτζούκων Τούρκων και αποδυναμώθηκε θανάσιμα από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους Σταυροφόρους το 1204. Η εγκαθίδρυση των καθολικών λατινικών κρατών επί ελληνικού εδάφους, και οι αγώνες των Ορθοδόξων βυζαντινών Ελλήνων εναντίον τους, οδήγησε στην ανάδυση μίας ξεχωριστής ελληνικής εθνικής ταυτότητας. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αποκαταστάθηκε από τη Δυναστεία των Παλαιολόγων το 1261, ωστόσο απώλεσε την αρχική της αίγλη, και οι συναπτοί εμφύλιοι πόλεμοι και οι ξένες επιθέσεις κατά τον 14ο αιώνα επέφεραν την τελική της πτώση. Ως εκ τούτου, το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας σταδιακά αφομοιώθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα τέλη του 14ου και στις αρχές του 15ου αι., με αποκορύφωμα την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, την κατάκτηση του Δουκάτου των Αθηνών το 1458, και του Δεσποτάτου του Μορέως το 1460.

Η οθωμανική κυριαρχία ήταν σε μεγάλο βαθμό απούσα στην ορεινή ενδοχώρα της Ελλάδας, και πολλοί κατέφυγαν εκεί, και συχνά επιδίδονταν στη ληστεία. Ειδάλλως, μόνο τα νησιά του Αιγαίου και μερικά παράκτια οχυρά στην ηπειρωτική χώρα, κάτω από την βενετική και γενουατική κυριαρχία, παρέμειναν ελεύθερα από τον οθωμανικό ζυγό, ωστόσο μέχρι τα μέσα του 16ου αι., οι Οθωμανοί είχαν κατακτήσει τα περισσότερα από αυτά επίσης. Η Ρόδος έπεσε το 1522, η Κύπρος το 1571, και οι Βενετοί διατήρησαν την Κρήτη μέχρι το 1670. Τα νησιά του Ιονίου παρέμειναν για σύντομο χρονικό διάστημα κάτω από την οθωμανική κυριαρχία (η Κεφαλονιά από το 1479 έως το 1481 και από το 1485 έως το 1500), και παρέμειναν κατά κύριο λόγο κάτω από την κυριαρχία των Βενετών.

Η πρώτη μεγάλου βαθμού εξέγερση εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας ήταν τα Ορλωφικά στις αρχές της δεκαετίας του 1770, που ωστόσο κατεστάλη βίαια. Η ίδια περίοδος, μολαταύτα, σηματοδοτεί την έναρξη του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, καθώς οι Έλληνες που σπούδασαν στη Δυτική Ευρώπη έφεραν γνώσεις και ιδέες πίσω στην πατρίδα τους, και καθώς Έλληνες έμποροι και πλοιοκτήτες αύξησαν τα πλούτη τους. Ως αποτέλεσμα, ιδίως στον απολογισμό της Γαλλικής Επανάστασης, φιλελεύθερες και εθνικιστικές ιδέες άρχισαν να διαδίδονται στους ελληνικούς τόπους.

Το 1821, οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι αρχικές επιτυχίες ακολουθήθηκαν από εσωτερικές διαμάχες, οι οποίες σχεδόν προκάλεσαν την κατάρρευση του ελληνικού αγώνα. Ωστόσο η χρονική παράταση αυτού υποχρέωσε τις Μεγάλες Δυνάμεις (Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία) να αναγνωρίσουν τις αξιώσεις των Ελλήνων επαναστατών για τη διαίρεση της κρατικής υπόστασης (Συνθήκη του Λονδίνου (1827))) και να παρέμβουν εναντίον των Οθωμανών στη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Η Ελλάδα επρόκειτο αρχικά να γίνει αυτόνομο κράτος υπό οθωμανική κυριαρχία, ωστόσο από το 1832, με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, αναγνωρίστηκε ως ένα ανεξάρτητο κράτος. Εν τω μεταξύ, η Γ' Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων επαναστατών ζήτησε από τον Ιωάννη Καποδίστρια, πρώην υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, να αναλάβει τη διακυβέρνηση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους το 1827.

Ίδρυση του κράτους 1821-1832

Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος

Από το 1821 και μέχρι την άφιξη του Καποδίστρια το 1828, η Ελλάδα δεν ήταν αναγνωρισμένη σαν κράτος (παρόλο που είχε συνάψει και δάνεια) και για το λόγο αυτό αποκαλούταν με το όνομα «Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος» όσο μαχόταν για την ύπαρξή της και την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ελληνική Πολιτεία

Πρώτος κυβερνήτης της χώρας ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας, με επίσημη ονομασία του κράτους Ελληνική Πολιτεία. Η Ελλάδα του Καποδίστρια είχε μόλις βγει από έναν εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο και ήταν κατά ένα μεγάλο μέρος κατεστραμμένη.Ο Καποδίστριας έκοψε Ελληνικό νόμισμα, τον φοίνικα, ίδρυσε σχολεία και ορφανοτροφεία και γενικώς προσπάθησε να βοηθήσει στην ανάπτυξη της οικονομίας και της παιδείας. Παρόλα αυτά οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε δυσαρέστησαν τους πλούσιους τσιφλικάδες και γαιοκτήμονες,με αποτέλεσμα την δολοφονία του από τους αδερφούς Μαυρομιχάλη την ώρα που πήγαινε στην εκκλησία στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831.

Στα χρόνια της διακυβέρνησης του Ιωάννη Καποδίστρια λειτούργησε το εκπαιδευτικό σύστημα των αλληλοδιδακτικών σχολείων δηλαδή στα σχολεία λόγω του μικρού αριθμού δασκάλων οι καλοί μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων βοηθούσαν τους μικρότερους κάνοντάς τους μάθημα. Σημαντικό άνοιγμα έκανε ο Καποδίστριας και στην εξωτερική πολιτική καταφέρνοντας την είσοδο νέων προϊόντων στην χώρα όπως οι πατάτες.

Βασίλειον της Ελλάδος - Όθων: 1833-1863

Ο Όθων

Με την συμφωνία των μεγάλων δυνάμεων στη συνθήκη του Λονδίνου το 1832 η Ελλάδα απέκτησε μοναρχία και ονομάστηκε Βασίλειον της Ελλάδος. Ο Βαυαρός πρίγκιπας Όθων επελέγη ως πρώτος βασιλιάς και έφτασε στην Ελλάδα το 1833 σε ηλικία δεκαεπτά χρονών. Μέχρι την ενηλικίωση του σχηματίστηκε επιτροπή αντιβασιλείας από Βαυαρούς. Η περίοδος της αντιβασιλείας, που κράτησε μέχρι το 1835, ήταν σκληρή και προκάλεσε εξεγέρσεις. Η βασιλεία του Όθωνα ήταν απόλυτη και περιελάμβανε την εγκατάσταση μιας ευρείας ποικιλίας Δυτικών θεσμών, πολλοί εκ των οποίων ήταν αταίριαστοι στην ελληνική κοινωνία και στην πολιτική παράδοση, ενώ μετέφερε την πρωτεύουσα από το Ναύπλιο στην Αθήνα.

Ο Όθων βασίλευσε αυταρχικά και προκάλεσε δυσαρέσκεια η οποία οδήγησε σε επανάσταση με αίτημα την ψήφιση συντάγματος. Με πρωτεργάτες το Μακρυγιάννη και τον Καλλέργη ο λαός ξεσηκώθηκε και απαίτησε σύνταγμα στις 3 Σεπτεμβρίου του 1843. Ο Όθων αναγκάστηκε να δεχθεί και έτσι έληξε η περίοδος της απόλυτης μοναρχίας. Ο Όθωνας όμως παραβίαζε το Σύνταγμα με αποτέλεσμα το 1862 η δυσαρέσκεια να καταλήξει σε επανάσταση που εκδίωξε τον Όθωνα..

Περίοδος Γεωργίου Α' 1864-1913

Ο Γεώργιος Α΄ της Ελλάδας

Όταν ο Όθωνας εκδιώχθηκε οι Έλληνες ζήτησαν για βασιλιά τον Αλφρέδο, γιο της Βασίλισσας Βικτωρίας. Οι άλλες μεγάλες δυνάμεις όμως δεν το δέχθηκαν. Στάλθηκε έτσι ο δευτερότοκος γιος του βασιλιά της Δανίας, Γεώργιος. Ψηφίστηκε καινούργιο Σύνταγμα το οποίο ήταν πιο φιλελεύθερο από το προηγούμενο. Το 1864 οι Άγγλοι παραχώρησαν στην Ελλάδα τα Επτάνησα ως δώρο για το νέο βασιλιά. Το 1881 δόθηκαν στην Ελλάδα η Θεσσαλία και η περιοχή της Άρτας.

Πολιτικά κυριάρχησαν δύο κόμματα, του Δηλιγιάννη και του Τρικούπη. Ο Τρικούπης πρότεινε την αρχή της δεδηλωμένης και ο Γεώργιος αναγκάστηκε να υιοθετήσει την άποψη του. Η κυβέρνηση έπρεπε πια να έχει την εμπιστοσύνη της βουλής και όχι την εύνοια του βασιλιά, δίνοντας τέλος στις συνεχείς πολιτικές κρίσεις και την αστάθεια. Ο Τρικούπης εκσυγχρόνισε το κράτος με πολλά δημόσια έργα το οδήγησε όμως στην πτώχευση, το 1893.

Στην Ελλάδα επικράτησε η Μεγάλη Ιδέα, η προσπάθεια δηλαδή για την ενσωμάτωση περιοχών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, στο ελληνικό κράτος. Η Κρήτη γνώρισε πολλές επαναστάσεις και εξεγέρσεις. Το 1897 η κυβέρνηση του Δηλιγιάννη κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης αναγκάστηκε να στείλει στρατιωτικό τμήμα στην Κρήτη. Η Ελλάδα και η Οθωμανική αυτοκρατορία τελικά ενεπλάκησαν σε σύντομο πόλεμο. Ο πόλεμος του 1897 έληξε με τη συντριβή της Ελλάδας, η οποία σώθηκε χάρη στην παρέμβαση της Ρωσίας. Για να ανταποκριθεί στις αποζημιώσεις προς το Οθωμανικό κράτος, πέρασε κάτω από τον νομισματικό έλεγχο των Μεγάλων Δυνάμεων.

Στον Στρατό ξεκίνησε αναδιοργάνωση υπό την αρχηγία του Διαδόχου Κωνσταντίνου. Το πολιτικό αδιέξοδο έληξε το 1909 με το κίνημα στο Γουδί. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, απαίτησε μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς. Δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία αλλά με την υποστήριξή μερίδας του λαού οδήγησε τη χώρα σε εκλογές. Μετά από πολιτική ανωμαλία έγινε πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος έχοντας επιτύχει το στόχο του, διαλύθηκε στις 15 Μαρτίου του 1910.

Βαλκανικοί Πόλεμοι: 1912-1913

Οι εδαφικές αλλαγές του ελληνικού κράτους από το 1832 ως το 1947.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Το 1912 τα Χριστιανικά κράτη των Βαλκανίων (Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο) συμμάχησαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο ο Ελληνικός στρατός με αρχιστράτηγο τον διάδοχο Κωνσταντίνο κατάφερε να καταλάβει την Ήπειρο και μέρος της Μακεδονίας με τη Θεσσαλονίκη. Ο Ελληνικός στόλος στο Αιγαίο νίκησε τον Τούρκικο κατά κράτος και κατέλαβε τα περισσότερα νησιά, εμποδίζοντας επίσης τα τούρκικα στρατεύματα να περάσουν το Αιγαίο. Στις 18 Μαρτίου το 1913 ο Γεώργιος δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη από τον Αλέξανδρο Σχινά και τον διαδέχθηκε ο Κωνσταντίνος.

Η Βουλγαρία όμως δεν έμεινε ευχαριστημένη από τη διανομή των εδαφών. Το 1913 επιτέθηκε εναντίον της Ελλάδας και της Σερβίας ξεκινώντας το Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Η Βουλγαρία ηττήθηκε και με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913, τα σύνορα της Ελλάδας έφτασαν μέχρι το Νέστο, ενώ ενσωματώθηκε και η Κρήτη.

Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος & Μικρασιατική Εκστρατεία: 1914-1922

Το 1914 ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο Βενιζέλος θέλησε να ενταχθεί η Ελλάδα στον πόλεμο άνευ όρων στο πλευρό της Αντάντ. Ο Κωνσταντίνος όμως αξίωνε την με όρους και εδαφικά ανταλλάγματα έξοδο της χώρας στο πλευρό των Αγγλογάλλων. Οδήγησε σε παραίτηση δύο φορές τον Βενιζέλο ο οποίος έφερε Αγγλογαλικά στρατεύματα στην Βόρεια Ελλάδα. Τελικά ξέσπασε το Κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη το 1916, διασπώντας έτσι την Ελλάδα σε δύο κράτη. Την ίδια περίοδο, οι Βούλγαροι ως σύμμαχοι των Γερμανών, κατέλαβαν την περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και έτσι ξεκίνησε η Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών (1916-1918). Ο Εθνικός Διχασμός έληξε όταν οι Αγγλογάλλοι εκδίωξαν τον Κωνσταντίνο και ενοποίησαν την Ελλάδα υπό το Βενιζέλο. Στο θρόνο ανέβηκε ο Αλέξανδρος. Η επίσημη συμμετοχή της Ελλάδας στον Πόλεμο είχε ως αποτέλεσμα τη συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας το 1918. Η Ελλάδα συμμετείχε και στην αποτυχημένη εκστρατεία στη Κριμαία.

Με το τέλος του πολέμου η Ελλάδα ήταν στο πλευρό των νικητών. Η Συνθήκη των Σεβρών (1920) παραχωρούσε στην Ελλάδα τη Δυτική και Ανατολική Θράκη, τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο, επικύρωνε την κυριαρχία της στα άλλα νησιά του Αιγαίου που κατείχε από το 1913 και εμπιστευόταν τη διοίκηση της περιοχής της Σμύρνης στο Ελληνικό κράτος. Οι κάτοικοι της περιοχής θα ψήφιζαν μετά από πέντε έτη να δηλώσουν αν προτιμούν την Ένωση με την Ελλάδα ή την παραμονή τους στην Τουρκία. Ωστόσο δεν ίσχυσε ποτέ επειδή δεν εγκρίθηκε από κανένα κοινοβούλιο των χωρών της Αντάντ, ούτε και της Ελλάδος.

Στην Μικρά Ασία η Ελλάδα είχε να αντιμετωπίσει τον Μουσταφά Κεμάλ. Ο θάνατος του Αλέξανδρου, η ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920 και η επιστροφή του Κωνσταντίνου ήταν οι αφορμές των Συμμάχων για να οδηγήσουν την Ελλάδα σε διπλωματική απομόνωση. Η Μικρασιατική εκστρατεία διήρκεσε μέχρι το 1922 και έληξε με την ήττα της Ελλάδας και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ακολούθησε η ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Η ιδεολογία της Μεγάλης Ιδέας έπαψε να υπάρχει.

Μεσοπόλεμος 1922-1940

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή βενιζελικοί αξιωματικοί υπό την ηγεσία του Πλαστήρα και του Γονατά έκαναν πραξικόπημα και έδιωξαν τον Κωνσταντίνο. Τον διαδέχθηκε ο Γεώργιος. Οι πραξικοπηματίες θεωρούσαν τους αντιβενιζελικούς υπεύθυνους για την ήττα οδήγησε στη δίκη των έξι. Η Επαναστατική κυβέρνηση των Πλαστήρα - Γονατά θα προκηρύξει εκλογές στις 16 Δεκεμβρίου 1923 για την ανάδειξη της Δ΄ Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης η οποία και θα αποφασίσει για το πολίτευμα της Ελλάδας. Οι εκλογές αυτές ήταν οι τελευταίες που έγιναν με σφαιρίδιο. Εκλογικό σύστημα: Αθήνα, Πειραιάς και Νέες Χώρες[1] με ψηφοδέλτιο και στην υπόλοιπη Ελλάδα με σφαιρίδιο. Στην εκλογική περιφέρεια της παλιάς Ελλάδας καθορίστηκε η Επαρχία (στενή), ενώ στις Νέες Χώρες ο Νομός (ευρεία). Εκλογικές περιφέρεις :2 Στις βουλευτικές εκλογές του 1923 το Κόμμα Φιλελευθέρων νίκησε στις εκλογές. Η βασιλεία καταργήθηκε και ανακηρύχθηκε πρόεδρος ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης.

Η Συντακτική Συνέλευση συνέρχεται στις 2 Ιανουαρίου 1924 και στις 4 Ιανουαρίου ο Ελευθέριος Βενιζέλος σχηματίζει κυβέρνηση. Στις 6 Φεβρουαρίου ο Βενιζέλος παραιτείται και τη θέση του παίρνει ο Γεώργιος Καφαντάρης. Στις 24 Μαρτίου 1924 ανακηρύσσεται νέα κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου.

Η περίοδος της αβασίλευτης δημοκρατίας χαρακτηρίστηκε από τις επεμβάσεις του στρατού στην πολιτική ζωή. Το 1925 ο Θεόδωρος Πάγκαλος κατέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία για να εκδιωχθεί με τη σειρά του από πραξικόπημα του Κονδύλη. Το 1928 ο Βενιζέλος εκλέχθηκε ξανά, το κόμμα του όμως έχασε στις εκλογές του 1932 εξαιτίας της οικονομικής κρίσης του 1929 οι συνέπειες της οποίας είχαν φτάσει τότε και στην Ελλάδα. Σε αυτήν την τετραετία κατάφερε πάντως να προχωρήσει σε αρκετές αλλαγές. Στην εξουσία ανέβηκε τότε το Λαϊκόν Κόμμα του Τσαλδάρη. Οι βενιζελικοί έκαναν δύο αποτυχημένα στρατιωτικά κινήματα το 1933 και το 1935. Τελικά το 1935 ο Κονδύλης μετά από πραξικόπημα προκήρυξε δημοψήφισμα για την κατάργηση της αβασίλευτης δημοκρατίας και την παλινόρθωση της βασιλείας. Το Δημοψήφισμα του 1935 με νοθεία επανέφερε τον Γεώργιο.

Το 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς, αρχηγός του κόμματος των Ελευθεροφρόνων, που είχε πάρει μόλις 4% στις εκλογές, με την ανοχή του παλατιού κατέλυσε το κοινοβουλευτικό καθεστώς και επέβαλε δικτατορία στις 4 Αυγούστου. Ο Μεταξάς κυβέρνησε απολυταρχικά. Αντιμετώπισε τους πολιτικούς του αντιπάλους, ειδικά τους κομμουνιστές, με εξορίες και φυλακίσεις. Ταυτόχρονα έλαβε και φιλοκοινωνικά μέτρα όπως μείωση τιμών σε αγαθά, ίδρυση ΙΚΑ κλπ.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: 1940-1944

Αυτοκόλλητο που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ το 1940 για τον έρανο υπέρ του αγώνα της Ελλάδας εναντίον των κατακτητών

Από τον Σεπτέμβριο του 1939 ξέσπασε στη Ευρώπη ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος με την Ελληνική πολιτική ηγεσία να παρακολουθεί με αγωνία, ως ουδέτερη δύναμη, τις εξελίξεις των επιχειρήσεων. Τελικά την 28η Οκτωβρίου 1940, η φασιστική Ιταλία, με ηγέτη τον Μουσολίνι, αφού είχε επιδείξει έντονα τις ηγεμονικές προθέσεις της κατά της Ελλάδας με σειρά προκλήσεων, κήρυξε επίσημα τον πόλεμο. Η Ελληνική κοινή γνώμη ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό, ύστερα από την αρνητική απάντηση του Ιωάννη Μεταξά στο Ιταλικό τελεσίγραφο, που ζητούσε ελεύθερη είσοδο των Ιταλικών δυνάμεων στην χώρα. Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου που ακολούθησε, παρά την αριθμητική και τεχνολογική του υπεροχή, ο ιταλικός στρατός, που επιτέθηκε από την αλβανική μεθόριο, αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Τους επόμενους μήνες οι Ελληνικές δυνάμεις είχαν διεισδύσει σε βάθος 50 με 80 περίπου χιλιομέτρων καταλαμβάνοντας την περιοχή της Βορείου Ηπείρου.

Στις 6 Απριλίου 1941, η Γερμανία, ως σύμμαχος της Ιταλίας, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ελλάδας και εισέβαλε από το βουλγαρικά σύνορα. Ακολούθησε η μάχη των οχυρών, όμως οι Γερμανικές δυνάμεις προήλασαν αστραπιαία και στο τέλος του Μαΐου κατέλαβαν όλη την ηπειρωτική Ελλάδα. Μετά τη Μάχη της Κρήτης, ολοκληρώθηκε η κατάληψη της Ελλάδας που θα διατηρηθεί για σχεδόν τέσσερα έτη (1941-1944). Η περίοδος αυτή, από τις πιο δραματικές της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας, γνωστή ως «Κατοχή», κατά την οποία μεγάλος αριθμός αμάχων πέθανε από ασιτία, αλλά και σταδιακά ενισχύθηκε το κίνημα Εθνικής Αντίστασης κατά των δυνάμεων κατοχής. Τελικά τον Οκτώβριο του 1944, καθώς η ήττα του Άξονα ήταν πλέον διαφαινόμενη, η υποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων, οδήγησε στην απελευθέρωση. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, τότε, σχημάτισε κυβέρνηση εθνικής ενότητας με μέλη από την εξόριστη Ελληνική κυβέρνηση αλλά και από τις τοπικές αντιστασιακές οργανώσεις.

Μεταπολεμική εποχή: 1945-1974

Με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ξεκινάει Εμφύλιος Πόλεμος που θα διαρκέσει τρία έτη μεταξύ (1946-1949) και θα οδηγήσει σε κοινωνική και πολιτική πόλωση τη χώρα. Ως κοινωνικό φαινόμενο αρχίζει να αναπτύσσεται ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1950 η αστυφιλία, δηλαδή η μαζική φυγή πληθυσμού από την ύπαιθρο προς τις πόλεις και ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα, την Αθήνα. Παράλληλα, στο χώρο της οικονομίας σημειώνονται ταχύτατα βήματα οικονομικής ανάπτυξης, σημαντικές μορφές της Ελλάδας την εποχή εκείνη υπήρξαν ο Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής και ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Το 1967 το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας καταλύεται πραξικοπηματικά, και για επτά έτη την εξουσία καταλαμβάνει στρατιωτική χούντα, αρχικά υπό τον συνταγματάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο. Το 1973 και 1974 διαδραματίζονται η εξέγερση του Πολυτεχνείου και η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο, γεγονότα που σηματοδοτούν την κατάρρευση του καθεστώτος και την πλήρη αποκατάσταση των κοινωνικών ελευθεριών.

Από τη μεταπολίτευση έως σήμερα (1974-)

Κατά τα επόμενα έτη η Ελλάδα αποκτά πολιτική σταθερότητα και το 1981 γίνεται μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, γεγονός που ενίσχυσε ιδιαίτερα τη θέση της χώρας, πολιτικά και οικονομικά, στο διεθνές πεδίο. Τις περιόδους 1981-1989, 1993-1996 πρωθυπουργός ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1990-1993.

Το 2001, γίνεται μέλος της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) και το 2002 υιοθετεί το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, το Ευρώ.

Το 2004, διοργανώνονται οι 28οι Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αθήνα.

Οικονομική κρίση (2009–2018)

Από τα τέλη του 2009, αναπτύχθηκαν φόβοι για μια κρίση δημόσιου χρέους στους επενδυτές σχετικά με την ικανότητα της Ελλάδας να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της λόγω της έντονης αύξησης των επιπέδων του δημόσιου χρέους. Αυτό οδήγησε σε μια κρίση εμπιστοσύνης, η οποία υποδηλώθηκε από τη διεύρυνση των περιθωρίων απόδοσης των ομολόγων και την ασφάλιση κινδύνου στις συμβάσεις ανταλλαγής πιστωτικής αθέτησης σε σύγκριση με άλλες χώρες, κυρίως τη Γερμανία. Η υποβάθμιση του ελληνικού δημόσιου χρέους σε ομόλογα «σκουπίδια» προκάλεσε συναγερμό στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Στις 2 Μαΐου 2010, οι χώρες της Ευρωζώνης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο συμφώνησαν σε χορήγηση δανείου ύψους 110 δισ. ευρώ για την Ελλάδα, υπό τον όρο της εφαρμογής σκληρών μέτρων λιτότητας. Τον Οκτώβριο του 2011, οι ηγέτες της Ευρωζώνης συμφώνησαν επίσης σε μια πρόταση διαγραφής του 50% του ελληνικού χρέους σε ιδιώτες πιστωτές, αυξάνοντας το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) σε περίπου 1 τρισεκατομμύριο ευρώ και απαιτώντας από τις ευρωπαϊκές τράπεζες να προχωρήσουν σε κεφαλαιοποίηση 9% για να μειώσουν τον κίνδυνο μετάδοσης σε άλλες χώρες. Αυτά τα μέτρα λιτότητας αποδείχθηκαν εξαιρετικά αντιδημοφιλή στην Ελλάδα, προκαλώντας διαδηλώσεις και εμφύλιες αναταραχές.

Το 2013, η Ελλάδα κατατάσσεται ως η τρίτη φτωχότερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.

Τον Απρίλιο του 2014, η Ελλάδα επέστρεψε στην παγκόσμια αγορά ομολόγων καθώς πούλησε επιτυχώς πενταετή κρατικά ομόλογα αξίας 3 δισ. ευρώ με απόδοση 4,95%. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η Ελλάδα θα έχει αύξηση πραγματικού ΑΕΠ 0,6% το 2014 μετά από πέντε χρόνια πτώσης.

Πρωθυπουργοί διετέλεσαν οι: Κώστας Καραμανλής (2004-2009), Γιώργος Παπανδρέου (2009-2011), Λουκάς Παπαδήμος (2011-2012), Παναγιώτης Πικραμμένος (2012), Αντώνης Σαμαράς (2012-2015), Βασιλική Θάνου (2015), Αλέξης Τσίπρας (2015-2019), Κυριάκος Μητσοτάκης (2019-2023), Ιωάννης Σαρμάς (2023) και ξανά ο Κυριάκος Μητσοτάκης (2023).

Βιβλιογραφία

• Θάνος Βερέμης-Γιάννης Κολιόπουλος, Ελλάς, η σύγχρονη συνέχεια. Από το 1821 μέχρι σήμερα, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2006.
• Richard Clogg, Συνοπτική ιστορία της Ελλάδας 1770-2000, μτφρ. Λύδια Παπαδάκη, Μαρία Μαυρομμάτη, εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 2003.
• Γιώργος Β. Δερτιλής, Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι, επτά πτωχεύσεις, 1821-2016, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2016.
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. ΙΒ', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1975.
• Χρήστος Χατζηιωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, 4 τόμοι (σε 2 μέρη έκαστος), εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα 1999-2010.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ίδρυμα Μείζoνος Ελληνισμού, Ελληνική Ιστορία

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ

• Παρασκήνιο, Κινούμενες εικόνες του μεσοπολέμου (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Παρασκήνιο, Μια λέξη ίσον χίλιες εικόνες (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Παρασκήνιο, Σπαράγματα ελληνικής ιστορίας από την ταινιοθήκη της Ελλάδος (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)