Βίλια

Τα Βίλια (παλαιότερα Ειδυλλία) είναι ένα ορεινό χωριό της Αττικής χτισμένο στις πλαγιές του Κιθαιρώνα. Βρίσκονται σε απόσταση 56 χιλιομέτρων βορειοδυτικά της Αθήνας. Είναι οικοδομημένα αμφιθεατρικά, στο ανατολικό στόμιο του μεγάλου ανοίγματος, το οποίο σχηματίζουν οι οροσειρές του Κιθαιρώνα και στους πρόποδες της κορυφής Λεστόρι. Το υψόμετρο των Βιλίων αρχίζει από τα 500 μέτρα και τελειώνει στα 700 περίπου μέτρα. Είναι κωμόπολη της Δυτικής Αττικής και ανήκουν διοικητικά στον Δήμο Μάνδρας - Ειδυλλίας, ενώ μέχρι πρόσφατα αποτελούσαν έδρα του ομώνυμου δήμου.

Βίλια Αττικής
Βίλια Αττικής 38°10′0″N 23°20′0″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Μάνδρας - Ειδυλλίας
Υψόμετρο	301 μέτρα
Πληθυσμός	1.587 (2021)
Ταχ. κωδ.	190 06
Τηλ. κωδ.	2263
Σχετικά πολυμέσα

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Βίλια (αποσαφήνιση).

Γεωγραφικά εντάσσεται στη Μεγαρίδα, ενώ η έκτασή της απλώνεται μέχρι το Πόρτο Γερμενό, την Ψάθα και το Αλεποχώρι στα δυτικά, στις ακτές της Αλκυονίδος. Εμφανίζει πληθυσμό 1.269 κατοίκων, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Η περιοχή στηρίζεται στη γεωργία, την κτηνοτροφία, τη μελισσοκομία, την αλιεία και τη ρητινοκαλλιέργεια, ενώ διαθέτει τουριστικά θέρετρα.

Νοτιοδυτικά συνορεύει με τα Μέγαρα, βορειοανατολικά με τις Ερυθρές, ανατολικά με την Οινόη και νοτιοανατολικά με τη Μάνδρα. Προς βορρά συνορεύει με τις Πλαταιές και λοιπά χωριά της Βοιωτίας. Καθίσταται προσβάσιμη μέσω της Παλαιάς Εθνικής Οδού Αθηνών-Θηβών.

Ονομασία

Οι εκδοχές για την ονομασία Βίλια, είναι πολλές. Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, στην αρχή τα Βίλια ονομάζονταν Ειδυλλία, πιθανώς λόγω του ειδυλλιακού τοπίου. Πρώτος που αναφέρει την περιοχή αυτή ως Ειδυλλία είναι ο γεωγράφος Μελέτιος ο Νεώτερος κατά το πρώτο μισό του 17ου αιώνα, ο οποίος λέει ότι στη θέση αυτή «Έστι δε πολίχνη Ειδυλλία ποτέ καλουμένη». Με την πάροδο του χρόνου, επειδή οι Αρβανίτες δεν πρόφεραν σωστά την πολυσύλλαβη λέξη Ειδυλλία, έγινε κατά συγκοπή «Δύλλια» και στη συνέχεια «Βύλλια» με «υ» και δύο «λ», ενώ μετά «Βίλλια» με «ι» και δύο «λ». Σήμερα, μετά τις αλλαγές και τις απλοποιήσεις που έχει "υποστεί" η ελληνική γλώσσα, τα Βίλλια γράφονται με ένα «λ» (Βίλια). Μία δεύτερη εκδοχή είναι ότι η ονομασία προέρχεται από την λέξη «Βίγλα», που σημαίνει παρατηρητήριο, ή από την αρχαία περιοχή της Ηπείρου, Βυλλίδα. Επικρατέστερη πάντως εκδοχή είναι η πρώτη. Μετά την απελευθέρωση του 1821 εξάλλου, και με την σύσταση των Δήμων και Κοινοτήτων του ελληνικού κράτους, φέρεται ως Δήμος Ειδυλλίας. Με βασιλικό διάταγμα της 27 Ιουνίου του 1836 συστήθηκε ως Δήμος Ειδυλλίας, που μετά το Ναύπλιο που ήταν η πρωτεύουσα της Ελλάδος, ήταν ο δεύτερος Δήμος που συστήθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος, με επίσης βασιλικό διάταγμα της 31 Αυγούστου του 1912 συστήθηκε ως Κοινότης Βιλλίων ή Βυλλίων, ενώ με νομοθετικό διάταγμα της 26 Σεπτεμβρίου του 1946 συστήθηκε και πάλι Δήμος. Σήμερα μετά την εφαρμογή του σχεδίου Καλλικράτης, ο Δήμος Βιλίων καταργήθηκε και συνενώθηκε στο δήμο Μάνδρας - Ειδυλλίας.

Ιστορία

Σε μικρή απόσταση από τα Βίλια, υπάρχουν τα χαλάσματα ενός άλλου χωριού με το όνομα «Παλαιοχώρι» ή «Παλιοχώρι». Για το Παλαιοχώρι υπάρχουν ασαφή στοιχεία στην τοπική παράδοση. Μία πρώτη εκδοχή της παράδοσης είναι ότι το Παλαιοχώρι καταστράφηκε από πειρατές που μπήκαν στο χωριό, το πυρπόλησαν, αιχμαλώτισαν τους κατοίκους και τους μετέφεραν στη Καλαβρία της Ιταλίας για να τους πουλήσουν ως δούλους. Οι λίγοι Παλαιοχωρίτες που σώθηκαν έχτισαν τα σημερινά Βίλια περίπου το 1230 μ.Χ. Η δεύτερη εκδοχή, είναι ότι οι κουρσάροι μπήκαν στο χωριό περίπου το 1783 μ.Χ., την εποχή δηλαδή της Τουρκοκρατίας (οπότε βρίσκονταν σε έξαρση πειρατικές επιδρομές από Τυνήσιους, Σικελούς, Βενετσιάνους, Κορσικανούς, Αλγερινούς, Γενοβέζους, Τούρκους, ακόμη και από Έλληνες νησιώτες), άρπαξαν και πούλησαν τους κατοίκους στην Καλαβρία. Οι Βιλιώτες έμαθαν το περιστατικό από τους λίγους Παλαιοχωρίτες που σώθηκαν επειδή έλειπαν μακριά με τα κοπάδια τους. Οι λίγοι αυτοί κάτοικοι που διασώθηκαν από την αρπαγή, κατέφυγαν στα Βίλια. Από το Παλαιοχώρι διασώζονται σήμερα ερείπια, καθώς και το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι στο Σούλι Θεσπρωτίας, ανάμεσα στα πρώτα δώδεκα χωριά που δημιουργήθηκαν, υπάρχουν τα Αλποχώρι, Παλιοχώρι και Βίλια, τοπωνύμια που υπάρχουν και στα Βίλια Αττικής

Επανάσταση του 1821

Κατά την τουρκοκρατία, η περιοχή αποτελούσε έκταση του Δερβενίου στη Μεγαρίδα, το οποίο διαφέντευε ο Πασάς. Οι Βιλιώτες έδωσαν το παρών στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 και αρκετοί έλαβαν μέρος στην πρώτη πολεμική επιχείρηση. Με επικεφαλής τον Βιλιώτη Αναγνώστη Στέφα λαμβάνουν μέρος στην πολιορκία του Ακροκορίνθου. Η πολιορκία άρχισε από τους επαναστατήσαντες προκρίτους και οπλαρχηγούς της περιοχής της Κορίνθου και των Καλαβρύτων στις 27 Μαρτίου. Τους πολιορκητές ενίσχυσαν Βιλιώτες, Μεγαρίτες, Κουντουριώτες και Περαχωρίτες που είχαν ήδη επαναστατήσει από τις 23 Μαρτίου υπό τον οπλαρχηγό Γιάννη Χατζημελέτη από τα Κούντουρα. Τον Απρίλιο του 1821 ενισχύουν με την συμμετοχή τους, τους επαναστατήσαντες Θηβαίους από τα αρβανιτοχώρια της Βοιωτίας. Με αρχηγούς τον Σταμάτη Λούκο και Αθανάσιο Κριεμάδη 200 Βιλιώτες, μαζί με 200 Κουντουριώτες υπό τους Γιάννη Χατζημελέτη, Γιώργη Λάσκο και Δημήτριο Κριεκούκη, πολέμησαν στους λόφους της Θήβας. Βοήθησαν τους Βοιωτούς στην απελευθέρωση της Θήβας, ενώ στη συνέχεια βοήθησαν στην απόκρουση των επελθόντων Τούρκων από την Χαλκίδα για την ανακατάληψη της. Σημαντική ήταν και η συμμετοχή των Βιλιωτών με τους Δερβενοχωρίτες στις επιχειρήσεις καταστροφής του Δράμαλη, καθώς από τις 10 Ιουλίου φύλαγαν τα στενά στο Μακρυπλάγι της Μεγαρίδας, εμποδίζοντας τις ενισχύσεις του Χουρσίτ Πασά προς τον Δράμαλη, ο οποίος βρισκόταν στον Αργολικό κάμπο. Οι Βιλιώτες μαζί με τους Μεγαρίτες και άλλους χωρικούς των Μεγάλων Δερβενίων πήραν μέρος στο μεγάλο εγχείρημα του Νικηταρά( Νικήτα Σταματελόπουλου), που αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη νίκη εναντίον του Δράμαλη στο πέρασμά του από την Μεγαρίδα. Ακόμα 150 Δερβενοχωρίτες, μεταξύ των οποίων αρκετοί Βιλιώτες, έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις της πολιορκίας στην Πάτρα, υπό τον Δημήτριο Ηλία Φλέσσα, ανηψιό του Παπαφλέσσα. Ακόμη προσέφεραν την βοηθειά τους και στην πολιορκία της Χαλκίδος, της Λιβαδειάς, αλλά και στην Ακρόπολη των Αθηνών.

Μύηση των Βιλιωτών στη Φιλική Εταιρία

Οι Δερβενοχωρίτες των Μεγάλων Δερβενίων μυήθηκαν στη Επανάσταση από τους Υδραίους. Ιδιαίτερα οι Βιλιώτες και Κουντουριώτες, είχαν πολλές και καλές σχέσεις με τους Υδραίους, καθώς και στενή συνεργασία στη διάρκεια της Επανάστασης, αλλά και πολύ πριν από αυτήν είχαν αναπτύξει μεταξύ τους εμπορικές σχέσεις. Ο γενάρχης της διάσημης οικογένειας Κουντουριώτη που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση, καταγόταν από τα Κούντουρα (γι' αυτό ονομάστηκε Κουντουριώτης, ενώ το επώνυμό του ήταν Ζέρβας, και είχε μετοικήσει στην Ύδρα πολύ πριν το 1821). Οι απεσταλμένοι της Φιλικής Εταιρίας στην Ύδρα, αφού μύησαν εκεί αρκετούς Υδραίους, στην συνέχεια έφτασαν στην Κόρινθο, την Περαχώρα και τα Δερβενοχώρια, όπου μύησαν και αρκετούς Βιλιώτες: τον Λουκά Στεφόπουλο, τον Αθανάσιο Κων. Κριεμάδη, τον Αναγνώστη Στέφα, τον Γεώργιο Αθ.Οικονόμου, τον Σταμάτη Λούκο, τον Παπαδημήτρη Τζαβάρα κ.α. που αποτέλεσαν τον ηγετικό πυρήνα των Βιλιωτών που αποφάσισαν να μην τηρήσουν την μέχρι τότε συμφωνία με τους Τούρκους και επαναστάτησαν. Κατά την περίοδο της μυήσεως και λίγο πριν την κήρυξη της Επανάστασης οι Τούρκοι απαγχόνισαν τον Βιλιώτη Πλούμπη ο οποίος και ήταν μυημένος στην προπαρασκευή του αγώνα, και υπήρξε το πρώτο θύμα από τα Βίλια.

Η 15 Μαρτίου του 1821 ήταν η ιστορική μέρα εξέγερσης των Δερβενοχωριτών. Εκπρόσωποι όλων των χωριών μεταξύ αυτών και τα Βίλια, υπέγραψαν και ανακοίνωσαν στον Τούρκο διοικητή που διέμενε στη Θήβα, το συνυποσχετικό της απoστασίας. Εκ μέρους των Βιλιωτών υπέγραψαν ο ιερέας Παπαδημήτρης Τζαβάρας ο πρωτοστάτης κληρικός, ο Γεώργιος Οικονόμου, ο Νικόλαος Σωτηρίου (Νικολό-Σωτήρης) και ο Αναγνώστης Στέφας.

Περίοδος 1940-1949

Το 1940 κηρύσσεται ο ελληνοϊταλικός πόλεμος και τα Βίλια, όπως όλες οι πόλεις της Ελλάδας, απέστειλαν πολλούς νέους φαντάρους στην Αλβανία. Την 6η Απριλίου του 1941 η Γερμανία κηρύσσει τον πόλεμο στην Ελλάδα και έτσι το χωριό δεν μένει ανέπαφο από τα δεινά του πολέμου. Η πείνα, οι ασθένειες και οι θάνατοι ήταν η τραγική καθημερινότητα των κατοίκων. Εκτός από την έλλειψη τροφίμων, υπήρχε και παντελής έλλειψη ειδών καθαριότητας, που αύξανε τα νοσήματα με αποτέλεσμα να προδιαθέτουν και αυτά στην αύξηση της θνησιμότητας. Τα κατοχικά στρατεύματα εγκαταστάθηκαν στο χωριό, επιτάσσοντας πολλά από τα σπίτια, αναγκάζοντας τους ιδιοκτήτες να φιλοξενηθούν αλλού ή να περιοριστούν στις αποθήκες. Πολλοί Βιλιώτες από φόβο εγκατέλειψαν τις εστίες τους, βρίσκοντας καταφύγιο ως φιλοξενούμενοι κυρίως, σε σπίτια συνχωριανών τους, στο Γερμενό την Ψάθα το Αλεποχώρι Βιλίων και άλλα σημεία, θεωρώντας ότι θα είναι περισσότερο ασφαλείς, και θα έβρισκαν πιο εύκολα τρόφιμα καθώς είχαν πρόσβαση στην θάλασσα, για να ψαρεύουν αλλά και να βρίσκουν χόρτα βολβούς και άλλα. Το δημοτικό σχολείο των Βιλίων παρέμεινε κλειστό για περισσότερο από δύο χρόνια. Κύριο αίτιο ήταν ο φόβος για την ασφάλεια των παιδιών, ενώ άρχισε να λειτουργεί και πάλι στις αρχές του 1943. Από τους Βιλιώτες αντάρτες, οι περισσότεροι δρούσαν σε περιοχές απομακρυσμένες από τα Βίλια. Παρόλα αυτά την περίοδο του 1943 όπου οι Βιλιώτες αντάρτες αποφάσισαν χτύπημα στην περιοχή της Κάζας το χωριό απειλήθηκε με αντίποινα. Μετά την μάχη της Κάζας οι Βιλιώτες αντάρτες ειδοποίησαν να απομακρυνθεί ο κόσμος διότι οι Ιταλοί θα έκαιγαν το χωριό. Οι Ιταλοί, με όλμους από την Κάζα, προξένησαν μεγάλες ζημιές σε λίγα σπίτια, ενώ δύο μέρες αργότερα μπήκαν στο χωριό και σκότωσαν πολυβολώντας τρεις Βιλιώτες και πήραν πολλούς ομήρους.

Αξιοθέατα

Ο ναός της Μεταμορφώσεως (1893) και ο ναός των Ταξιαρχών (1637)

Στη μικρή κωμόπολη ο επισκέπτης συναντά κειμήλια της βυζαντινής και χριστιανικής περιόδου. Ορισμένα από αυτά είναι ο Ιερός Ναός της Μεταμορφώσεως, ο οποίος χρονολογείται στο 1893, κατασκευής του αρχιτέκτονος Ερνέστου Τσίλλερ, ο Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών του 1637, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η Παναγιά της Γκούρας στο Λεστόρι, ο Άγιος Ιωάννης στο Φιλίππη, ο Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου του 14ου αιώνα μ.Χ και πολλοί άλλοι.

Επίσης, από το 2016, λειτουργεί στα Βίλλια το Λαογραφικό Μουσείο Βιλλίων "Μελέτιος Παπακωνσταντίνου" το οποίο φιλοξενεί ενθύμια και αντικείμενα από το 1821 έως και το 1960.Στο χώρο του Λαογραφικού Μουσείου μπορεί κανείς να βρει κομμάτι από το αεροσκάφος του Ιωάννη Σακελλαρίου, τοπικού ήρωα, ο οποίος έπεσε ηρωικά στη Ζίτσα Ιωαννίνων κατά τη διάρκεια αερομαχίας με Ιταλικά μαχητικά το 1940.

Στον οικισμό του Πόρτο Γερμενό διασώζονται τα τείχη των αρχαίων Αιγοσθένων, σημαντικό λιμάνι και οχυρό προς τον Κορινθιακό Κόλπο, όπου λατρευόταν ο μάντης και θεραπευτής Μελάμπους. Πάνω από τον οικισμό της Ψαθάς στις παρυφές του Πατέρα στην περιοχή Βαθυχώρια διασώζονται δύο αρχαίοι πύργοι,που στην αρχαιότητα αποτελούσαν φρούρια του δρόμου που ένωνε τη πόλη των Μεγάρων με τα Αιγόσθενα. Από το δρόμο αυτόν, του οποίου κομμάτια διασώζονται έως σήμερα, μετέφεραν τον διάσημο Αιγοσθενίτη Οίνο για την μεταφορά του από τους εμπόρους των Μεγάρων σε άλλα λιμάνια της Μεσογείου.

Στους πρόποδες του Κιθαιρώνα επίσης βρίσκεται και Μονή αφιερωμένη στον Όσιο Μελέτιο.

Πολιτιστικές Εκδηλώσεις

Κάθε χρόνο το καλοκαίρι διοργανώνονται στα Βίλια τα "Λαμπέτεια", πολιτιστικές εκδηλώσεις προς τιμήν της Έλλης Λαμπέτη που καταγόταν από την περιοχή.Επίσης ο τοπικός Εκπολιτιστικός, Λαογραφικός και Εξωραϊστικός Σύλλογος, διοργανώνει κάθε χρόνο, την θερινή περίοδο, εκδηλώσεις, όπως παρουσίαση παραδοσιακών χορών, από τα Χορευτικά Τμήματα του συλλόγου και μουσικές βραδιές.

Τουρισμός

Η έδρα των Βιλίων βρίσκεται μόλις μερικά χιλιόμετρα από τα επίνειά της, το Πόρτο Γερμενό, τη Ψάθα και το Αλεποχώρι, τρείς γραφικούς κολπίσκους κάτω από τις πλαγιές του Κιθαιρώνος, του Πατέρα και των Γεράνειων Όρων.

Δείτε επίσης

• Δήμος Βιλίων

Βιβλιογραφία

• ΤΑ ΒΙΛΛΙΑ στο πέρασμα του χρόνου (1821 - 1949). , Αθήνα 2006Μελέτιος Αλκ. Παπακωνσταντίνου
• Μπέλσης, Κωνσταντίνος, Ο Δήμος Ειδυλλίας (Βιλλίων) στις αρχές της περιόδου της Συνταγματικής Μοναρχίας (1844), Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας (ΚΕΝΙ), Πάντειο Παν/μιο
• Διονύσιος Κόκκινος: Η Ελληνική Επανάστασις. Αθήνα, Εκδόσεις Μέλισσα, 1957

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δημοτική Ενότητα Βιλίων