La Paloma

Το «La Paloma» (ισπανική λέξη για το περιστέρι) είναι ένα δημοφιλές ισπανικό τραγούδι, που έχει εκτελεσθεί και ηχογραφηθεί σε διάφορες γλώσσες και κουλτούρες, ενορχηστρώσεις και παραλλαγές τον τελευταίο ενάμισυ αιώνα. Στην ελληνική είναι γνωστό ως «Παλόμα» ή «Μαριώ» Η μουσική του γράφτηκε από τον βασκικής καταγωγής Ισπανό συνθέτη Σεμπαστιάν Ιραντιέρ (ή Υραδιέρ) κατά τη δεκαετία του 1850, ενώ ο ίδιος έγραψε και κάποιους πρώτους στίχους για αυτό. Το 1859 καταγράφηκε από το γραφείο πνευματικής ιδιοκτησίας της Μαδρίτης ως «Cancion Americana con acompañamiento de Piano» («αμερικανικόν άσμα μετά συνοδείας πιάνου»). Ο Ιραντιέρ απεβίωσε έξι χρόνια αργότερα, χωρίς να ζήσει τη μετέπειτα δημοφιλία αυτού του τραγουδιού.

Παρτιτούρα του «La Paloma»

Τα πρώτα μέτρα του «La Paloma» σε σόλο κιθάρα

«La Paloma», το τραγούδι σε καρτούν του 1930

Το «La Paloma» ανήκει σε μια κατηγορία χορευτικών τραγουδιών που αποκαλούνται χαμπανέρες και αναπτύχθηκαν στην Ισπανία του 19ου αιώνα. Σήμερα οι χαμπανέρες είναι ακόμα παρούσες ως παραδοσιακά τραγούδια και επώνυμες μουσικές συνθέσεις, ιδίως στη βόρεια χώρα των Βάσκων, στην Καταλωνία και στη Βαλένθια. Ο χαρακτηριστικός ρυθμός του «La Paloma» (όπως ισχύει για όλες τις χαμπανέρες) αντιπροσωπεύει μια συγχώνευση των τοπικών κουβανέζικων τραγουδιών (που μεταφέρθηκαν από Ισπανούς ναυτικούς στην πατρίδα τους) με τη ρυθμική δομή του φλαμένκο «tanguillo gaditano» (με αρχική καταγωγή από το Κάδιθ).

Πολύ γρήγορα το «La Paloma» έγινε δημοφιλές έξω από την Ισπανία, ιδίως στο Μεξικό, και σύντομα εξαπλώθηκε και στα πιο απομακρυσμένα μέρη του κόσμου. Σε πολλά μέρη, όπως στο Αφγανιστάν, στη Χαβάη, στη Γερμανία, στη Ρουμανία, στη Ζανζιβάρη και στην Γκόα, απέκτησε την υπόσταση ενός ημι-παραδοσιακού τραγουδιού. Μπορεί να θεωρηθεί μία από τις πρώτες παγκόσμιες επιτυχίες («χιτς») και έχει προσελκύσει καλλιτέχνες από ποικίλα μουσικά υπόβαθρα. Υπάρχουν περισσότερες από χίλιες εκδοχές του «La Paloma» και μαζί με το «Yesterday» των Μπητλς είναι τα περισσότερο ηχογραφημένα τραγούδια στην ιστορία της μουσικής.

Το θέμα

Το θέμα των στίχων του «La Paloma» μπορεί να ανιχνευθεί προς τα πίσω μέχρι την αρχαιότητα, και συγκεκριμένα στο περιστατικό του 492 π.Χ., όταν ο περσικός στόλος του Μαρδόνιου ναυάγησε σε θύελλα παραπλέοντας τη Χερσόνησο του Άθω, μια εποχή κατά την οποία το λευκό περιστέρι δεν είχε ακόμα παρατηρηθεί ποτέ στην Ευρώπη. Τότε οι Έλληνες είδαν λευκά περιστέρια να διαφεύγουν από τα βυθιζόμενα περσικά πλοία. Αυτό ενέπνευσε την ιδέα ότι τα πουλιά αυτά μετέφεραν στην πατρίδα ένα στερνό μήνυμα αγάπης από έναν ναυτικό που χάνεται στη θάλασσα.

Το παραπάνω μοτίβο, ότι δηλαδή ένας τελευταίος σύνδεσμος αγάπης ξεπερνά τον θάνατο και τον αποχωρισμό, μετεικάζεται και στο τραγούδι, σε όλες τις εκδοχές του.

Ιστορία

Το «La Paloma» έγινε το αγαπημένο τραγούδι της πριγκίπισσας Καρλότας του Βελγίου, Αυτοκράτειρας του Μεξικού, και εξαιτίας αυτού οι οπαδοί του προέδρου Μπενίτο Χουάρες και του φιλελεύθερου κόμματος επινόησαν μια παρωδία του.

Στο πορτογαλικό μυθιστόρημα Το έγκλημα του πατρός Αμάρου (1871) του Ζουζέ Μαρία ντε Έσα ντε Κεϊρός, το τραγούδι αναφέρεται ως «[l]a Chiquita, ένα παλιό μεξικάνικο τραγούδι».

Οι πρώτες γαλλικές και γερμανικές εκδοχές του τραγουδιού εμφανίσθηκαν ήδη από τη δεκαετία του 1860. Στην αγγλική γλώσσα, μια εκδοχή υπό τον τίτλο «No More» με στίχους των Ντον Ρόμπερτσον και Χαλ Μπλαιρ ηχογραφήθηκε από τον Ντιν Μάρτιν και μετά από τον Έλβις Πρίσλεϊ. Πριν από αυτούς ωστόσο ο τρομπετίστας Χάρυ Τζέιμς το είχε ηχογραφήσει το 1941.

Στην ελληνική γλώσσα το τραγούδι ηχογραφήθηκε αρχικά από την Ελβίρα ντε Ιντάλγο (1930) και κατόπιν από τους Ελένη Ντε Ροζέ (Ελένη Κοκόρη) και Πάνο Βισβάρδη (1937).

Το «Λα Παλόμα» έχει ερμηνευθεί από μουσικούς της όπερας, της ποπ, της τζαζ, της ροκ, από στρατιωτικές μπάντες και παραδοσιακές ορχήστρες, ακόμα και ως μουσική κάντρι (από τον Μάρτυ Ρόμπινς).

Το τραγούδι μπήκε και στο Βιβλίο Γκίνες των παγκόσμιων ρεκόρ, όταν αποδοθηκε από τη μεγαλύτερη χορωδία, συγκεκριμενα απο 88.600 ανθρώπους, στο Αμβούργο στις 9 Μαΐου 2004.

Στίχοι

Στην ισπανική

1. Cuando salí de la Habana

¡Válgame Dios!

Nadie me ha visto salir

Si no fui yo.

Y una linda Guachinanga

Allá voy yo.

Que se vino tras de mí,

que sí, señor.

Ρεφρέν:

Si a tu ventana llega una paloma,

Trátala con cariño que es mi persona.

Cuéntale tus amores, bien de mi vida,

Corónala de flores que es cosa mía.

Ay, chinita que sí!

Ay, que dame tu amor!

Ay, que vente conmigo, chinita,

A donde vivo yo!

2. El día que nos casemos ¡Válgame Dios!

En la semana que hay ir Me hace reir

Desde la Iglesia juntitos, Que sí señor,

Nos iremos a dormir, Allá voy yo.

(ρεφρέν)

3. Cuando el curita nos eche La bendición

En la Iglesia Catedral, Allá voy yo

Yo te daré la manita Con mucho amor

Y el cura dos hisopazos Que sí señor

(ρεφρέν)

4. Cuando haya pasado tiempo ¡Válgame Dios!

De que estemos casaditos Pues sí señor,

Lo menos tendremos siete Y que furor!

O quince guachinanguitos Allá voy yo

Στην ελληνική

(Φοίβος Ατρείδης, 1937)

Μακριά, σαν θα φύγω μάνα στην ξενιτιά

για μένανε παρακάλα την Παναγιά

κερί να της τάξεις, νά 'ρθω με το καλό

εσένα και τη Μαριώ μου να ξανα ιδώ.

Μ’ αν τυχει και πεθάνω εγώ στα ξένα

περιστεράκι θα σου το πει εσένα,

άνοιξ’ το παραθύρι γιατί καλή μου

Ίσως το περιστέρι να `ν’ η ψυχή μου.

Μη κλαις, γλυκιά Μαριώ

γρήγορα θα ξανάρθω

στη θερμή σου αγκάλη να πέσω

μην κλαις, γλυκιά Μαριώ.

Φύσα τρελέ Νοτιά

ανοιξε τα πανιά μας

γρήγορα μακρυα για να πάμε

φυσα τρελε νοτια.

Στον κινηματογράφο

Το «Λα Παλόμα» ακούγεται σε δεκάδες κινηματογραφικές ταινίες. Μεταξύ τους είναι και οι παρακάτω:

• The Private Life of Don Juan (1934)
• La Paloma, Ein Lied der Kameradschaft (1934)
• Χουαρέζ (1939)
• Große Freiheit Nr. 7 (1944, ο Χανς Άλμπερς το τραγουδά στη γερμανική)
• Ο λυσσασμένος σκύλος (Nora Inu, ιαπωνική, 1949)
• Οι άνθρωποι του τρόμου (Invasion of the Body Snatchers, 1956)
• Η Αντουά και οι φίλες της (ιταλική, 1960)
• Γαλάζια Χαβάη (1961, με τον Έλβις Πρίσλεϋ να το τραγουδά ως «No More»)
• Ο Νονός ΙΙ (1974, το παίζει η ορχήστρα στην εναρκτήρια σκηνή, της πρωτοχρονιάτικης γιορτής στην Αβάνα)
• Bröderna Lejonhjärta (1977, σουηδική)
• Το ταμπούρλο (1979, γερμανική)
• Υποβρύχιο U-96: Επιστροφή στην Κόλαση (1981, γερμανική)
• Το Σπίτι των Πνευμάτων (1993)
• Soul Kitchen (2009)
• Manila Kingpin: The Asiong Salonga Story (2011, φιλιππινέζικη)

Επιπλέον, το τραγούδι είναι το θέμα του γερμανικού ντοκιμαντέρ του 2008 La Paloma. Sehnsucht. Weltweit.

Βιβλιογραφία

• Rüdiger Bloemeke (2005). La Paloma – Das Jahrhundert-Lied. Voodoo Verlag. ISBN 3000155864. 
• Sigrid Faltin· Andreas Schäfler (2008). La Paloma – das Lied. Marebuch Verlag. ISBN 3866480881. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Παρτιτούρες του τραγουδιού
• Εκτέλεση από την Banda de Zapadores de Mexico στο Project Gutenberg
• Το τραγούδι στο Coro Alboni
• Το τραγούδι στην ισπανική από τη Νάνα Μούσχουρη
• Το τραγούδι στη γερμανική από τη Γαλλίδα Μιρέιγ Ματιέ