Χρωματίνη

Η χρωματίνη είναι βασικό συστατικό του πυρήνα των κυττάρων και ιδίως των χρωμοσωμάτων. Σήμερα είναι γνωστό ότι το υλικό της συνίσταται από DNA, μαζί με ιστόνη καθώς και από μη ιστονικές πρωτεΐνες.

Τρόπος εμφάνισης

Η χρωματίνη παρουσιάζεται υπό μορφή κοκκίων ή δισκίων καλουμένων "χρωμομερών" που συνδέονται με λεπτά νήματα τα "χρωμονήματα". Κατ΄ άλλους αυτή σχηματίζει ένα είδος πλέγματος μέσα στη βασική ουσία του πυρήνα (της λινίνης ή αχρωματίνης), ενώ κατ΄ άλλους αυτή είναι απλωμένη σε όλη τη μάζα αυτού. Τον πρώτο χαρακτήρα της χρωματίνης δέχονται ανεπιφύλακτα όλοι οι γενετιστές.

Η σύστασή του

Η χρωματίνη αποτελείται από νουκλεοπρωτεΐδια, δηλαδή ετεροπρωτεΐνες πλούσιες σε θυμονουκλεϊκό οξύ (που προέρχεται από τέσσερα νουκλεοτίδια έκαστο των οποίων περιέχει ένα μόριο φωσφορικού οξέος, ενωμένο με ένα σάκχαρο και μία πρωτεϊνική βάση: γουανίνη, ή αδενίνη, ή θυμίνη, ή κυτοσίνη).
Το όνομά της οφείλεται από το γεγονός ότι χρωματίζεται εύκολα από τις χρωστικές ουσίες.

Γενικά είναι μία νουκλεοπρωτεΐνη που συνίσταται από DNA, από μικρή ποσότητα RNA και από πρωτεΐνες σε ποσοστό που ξεπερνά το 50% του βάρους της. Η χρωματίνη στις διάφορες φάσεις της ζωής του κυττάρου παρουσιάζεται και με διαφορετική μορφή. Όταν το κύτταρο δεν είναι στη φάση της διαίρεσης του, η χρωματίνη παρουσιάζεται με τη μορφή ενός πλέγματος, που λέγεται δίκτυο χρωματίνης. Το δίκτυο αυτό αποτελείται από μεμονωμένες ίνες και από κοκκία. Καθεμιά από τις ίνες αυτές είναι το αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης περιέλιξης του μορίου του DNA γύρω από τις πρωτεΐνες, οι οποίες μετέχουν στη δομή της χρωματίνης. Όταν το κύτταρο διαιρείται, η χρωματίνη συμπυκνώνεται και παίρνει τελικά τη μορφή δομών, που ονομάζονται χρωμοσώματα.

Χρωμοσώματα

Τα χρωμοσώματα που υπάρχουν στα σωματικά κύτταρα των ανώτερων οργανισμών παρουσιάζονται σε ζευγάρια. Τα χρωμοσώματα που ανήκουν στο ίδιο ζευγάρι χαρακτηρίζονται ως ομόλογα. Τα μέλη ενός ζευγαριού ομόλογων χρωμοσωμάτων μορφολογικά είναι όμοια μεταξύ τους, έχουν δηλαδή ίδιο σχήμα και μέγεθος. Η πιο ενδιαφέρουσα όμως ομοιότητα των ομόλογων χρωμοσωμάτων είναι ότι περιέχουν γονίδια που ελέγχουν το ίδιο γνώρισμα, με τον ίδιο ή με διαφορετικό τρόπο, και επίσης ότι τα γονίδια αυτά εδράζονται στην ίδια θέση (γονιδιακός τόπος) και στα δύο χρωμοσώματα. Κύτταρα που έχουν τα χρωμοσώματά τους και συνεπώς τα γονίδιά τους σε ζευγάρια χαρακτηρίζονται ως διπλοειδή (2n), σε αντίθεση με τα κύτταρα που περιέχουν μία απλή σειρά χρωμοσωμάτων και γονιδίων, όπως οι γαμέτες, τα οποία χαρακτηρίζονται ως απλοειδή (n).

Ο αριθμός των χρωμοσωμάτων που υπάρχει στα κύτταρα των διαφορετικών φυτικών και ζωικών ειδών είναι αυστηρά καθορισμένος. Κάθε απόκλιση από αυτόν προκαλεί μεταβολές στα χαρακτηριστικά και διακυμάνσεις στη βιωσιμότητα των οργανισμών ενός είδους που την παρουσιάζει.