Βικιπαίδεια

Χέουμ

πόλη στην Πολωνία

Συντεταγμένες: 51°8′N 23°29′E / 51.133°N 23.483°E / 51.133; 23.483

Το Χέουμ (πολωνικά: Chełm, ουκρανικά: Холм‎‎, γερμανικά: Cholm‎‎, γίντις: כעלם) είναι πόλη του Βοεβοδάτου Λούμπλιν, στη νοτιοανατολική Πολωνία. Ο πληθυσμός του είναι 60.231 κάτοικοι (2021).[2] Βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του Λούμπλιν, βόρεια του Ζάμοστς και νότια της Μπιάουα Ποντλάσκα, περίπου 25 χλμ. από τα σύνορα με την Ουκρανία. Παλαιότερα ήταν η πρωτεύουσα του Βοεβοδάτου Χέουμ (μέχρι το 1999).

Χέουμ

Σημαία
Έμβλημα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Χέουμ
51°8′0″N 23°29′0″E
ΧώραΠολωνία
Διοικητική υπαγωγήΒοεβοδάτο Λούμπλιν
Γεωγραφική υπαγωγήΓη του Χέουμ
Ίδρυση1392
Διοίκηση
 • ΔήμαρχοςAgata Fisz (από 2006)
Έκταση35,28 km²
Υψόμετρο80 μέτρα
Πληθυσμός59.546 (31  Μαρτίου 2021)[1]
Ταχ. κωδ.22-100–22-118
Τηλ. κωδ.82
Ζώνη ώραςθερινή ώρα Κεντρικής Ευρώπης
UTC+01:00 (επίσημη ώρα)
UTC+02:00 (θερινή ώρα)
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η πόλη έχει κυρίως βιομηχανικό χαρακτήρα, αν και διαθέτει επίσης πολλά αξιόλογα ιστορικά μνημεία και τουριστικά αξιοθέατα στην Παλιά Πόλη. Το Χέουμ είναι μια πολλαπλή (πρώην) επισκοπή. Το όνομά του προέρχεται από την πρωτοσλαβική λέξη xъlmъ (λόφος), σε αναφορά στον οχυρωμένο οικισμό Βισόκα Γκούρκα.[3][4] Το Χέουμ ήταν κάποτε ένα ζωντανό πολυπολιτισμικό και θρησκευτικό κέντρο που κατοικούνταν από Ρωμαιοκαθολικούς, Ορθόδοξους Χριστιανούς, Προτεστάντες και Εβραίους. Ο πληθυσμός ομογενοποιήθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ιστορία

Επεξεργασία

Τα πρώτα ίχνη οικισμού στην περιοχή του σύγχρονου Χέουμ χρονολογούνται τουλάχιστον στον 9ο αιώνα. Τον επόμενο αιώνα, δημιουργήθηκε μια οχυρωμένη πόλη (γκορντ) που αρχικά χρησίμευσε ως κέντρο ειδωλολατρικής λατρείας. Η ετυμολογία του ονόματος είναι ασαφής, αν και οι περισσότεροι μελετητές την αντλούν από το πρωτοσλαβικό ουσιαστικό που δηλώνει επίπεδο λόφο. Το κέντρο της πόλης βρίσκεται σε έναν λόφο που ονομάζεται góra chełmska. Ωστόσο, θεωρείται επίσης ότι το όνομα προέρχεται από κάποια κελτική ρίζα. Το 981 η πόλη, που τότε κατοικούνταν από τη σλαβική φυλή των Μπουζάνων, κατακτήθηκε από το Ρως του Κιέβου, μαζί με τις γύρω Πόλεις Τσέρβεν. Σύμφωνα με έναν τοπικό μύθο, ο Βλαδίμηρος Α΄ του Κιέβου έχτισε εκεί το πρώτο πέτρινο κάστρο το 1001. Μετά την κατάληψη του Κιέβου από την Πολωνία το 1018, η περιοχή επέστρεψε στην Πολωνία προτού ξαναπέσει στην κυριαρχία του Κιέβου το 1031.

Το 1235, ο Ντανίλο της Γαλικίας παραχώρησε στην πόλη χάρτη πόλης και μετέφερε την πρωτεύουσα της επικράτειάς του το 1241-1272, μετά την καταστροφή του Χάλιτς από τους Μογγόλους το 1240-1241. Ο Ντανίλο έχτισε επίσης ένα νέο κάστρο στην κορυφή του λόφου το 1237, ένα από τα λίγα ρουθηνικά κάστρα που άντεξαν τις επιθέσεις των Μογγόλων και ίδρυσε μια Ορθόδοξη επαρχία (επισκοπή) με κέντρο τη Βασιλική της Γέννησης της Παναγίας. Μέχρι τον 14ο αιώνα, η πόλη αναπτύχθηκε ως μέρος του Βασιλείου της Γαλικίας-Βολυνίας και στη συνέχεια ως μέρος του βραχύβιου Πριγκιπάτου του Χέουμ και του Μπελς (βλ. Δουκάτο του Μπελς). Το 1366, ο Βασιλιάς Καζίμιρ Γ΄ ο Μέγας της Πολωνίας ανέλαβε τον έλεγχο της περιοχής μετά τη νίκη του στους Πολέμους Γαλικίας-Βολυνίας. Στις 4 Ιανουαρίου 1392, η πόλη μετεγκαταστάθηκε και παραχωρήθηκαν δικαιώματα του Μαγδεμβούργου, με τεράστια εσωτερική αυτονομία και η πόλη είδε μια εισροή Πολωνών και άλλων Καθολικών εποίκων.

 
Μπαρόκ Βασιλική της Γεννήσεως της Θεοτόκου

Μια λατινική καθολική επισκοπή του Χέουμ δημιουργήθηκε το 1359, αλλά η έδρα της μεταφέρθηκε στο Κρασνίσταφ μετά το 1480.[5] Μετονομάστηκε σε Επισκοπή Χέουμ-Λούμπλιν το 1790, καταργήθηκε το 1805, αλλά από το 2005 το Χέουμ αποκαταστάθηκε ονομαστικά και καταχωρήθηκε από την Καθολική Εκκλησία ως Λατινική επίτιμη επισκοπή.[6]

Η Ορθόδοξη επισκοπή άρχισε να κοινωνεί με την Αγία Έδρα στα τέλη του 16ου αιώνα ως Ουκρανική Καθολική Επαρχία Χέουμ–Μπελς, διατηρώντας τη βυζαντινή της ιεροτελεστία, αλλά το 1867 έγινε μέρος της αυτοκρατορικής Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας[5] και τώρα είναι η Αρχιεπισκοπή του Λούμπλιν και του Χέουμ της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Πολωνίας.

Η πόλη ήταν η πρωτεύουσα μιας ιστορικής περιοχής της Γης του Χέουμ, διοικητικά τμήμα του Βοεβοδάτου Ρουθηνίας στην Επαρχία Ελάσσονος Πολωνίας του Πολωνικού Στέμματος. Η πόλη άκμασε τον 15ο και 16ο αιώνα. Ήταν τότε που το Γκόλεμ του Χέουμ του ραβίνου Ελίζα Μπάαλ Σεμ του Χέουμ έγινε διάσημο, αλλά η πόλη παρήκμασε τον 17ο αιώνα λόγω των πολέμων που ρήμαξαν την Πολωνία. Τον 18ο αιώνα, η κατάσταση στην ανατολική Πολωνία σταθεροποιήθηκε και η πόλη άρχισε σιγά σιγά να ανακάμπτει από τις ζημιές που υπέστη κατά τη διάρκεια του σουηδικού κατακλυσμού και της Εξέγερσης του Χμελνίτσκι. Προσέλκυσε έναν αριθμό νέων εποίκων από όλα τα μέρη της Πολωνίας, συμπεριλαμβανομένων ανθρώπων καθολικών, ορθοδόξων και εβραϊκών θρησκειών. Το 1794 ιδρύθηκε το Βοεβοδάτο Χέουμ. Το Χέουμ ήταν μια από τις πρώτες πόλεις που συμμετείχαν στην Εξέγερση του Κοστσιούσκο αργότερα εκείνο το έτος. Στη Μάχη του Χέουμ στις 8 Ιουνίου 1794, οι δυνάμεις του Στρατηγού Γιούζεφ Ζαγιόντσεκ ηττήθηκαν από τους Ρώσους υπό τον Βαλεριάν Ζούμποφ και τον Φραντς Μόριτς φον Λέισι και η πόλη λεηλατήθηκε και πάλι από τους στρατούς εισβολής. Το επόμενο έτος, ως αποτέλεσμα του τρίτου διαμελισμού της Πολωνίας, η πόλη προσαρτήθηκε από τη Μοναρχία των Αψβούργων.

 
Πλατεία Γουτσκόφσκι

Περίοδος των διαμελισμών

Επεξεργασία

Κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων το 1809, ως αποτέλεσμα του Αυστροπολωνικού Πολέμου, η πόλη ήταν για λίγο μέρος του Δουκάτου της Βαρσοβίας. Ωστόσο, το Συνέδριο της Βιέννης του 1815 το απένειμε στην Ρωσική Αυτοκρατορία. Η πόλη εισήλθε σε μια περίοδο παρακμής καθώς τα τοπικά διοικητικά και θρησκευτικά γραφεία (συμπεριλαμβανομένης της επισκοπής) μεταφέρθηκαν στο Λούμπλιν. Στα μέσα του 19ου αιώνα, ο Ρωσικός Στρατός μετέτρεψε την πόλη σε μια ισχυρή φρουρά, γεγονός που έκανε τους Ρώσους στρατιώτες σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Η περίοδος της παρακμής τελείωσε το 1866, όταν η πόλη συνδέθηκε με νέο σιδηρόδρομο. Το 1875, η επισκοπή των Ανατολικών Καθολικών Εκκλησιών εκκαθαρίστηκε από τις ρωσικές αρχές και όλοι οι ντόπιοι Ουνίτες προσηλυτίστηκαν βίαια στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Στα τέλη του 19ου αιώνα, τα τοπικά διοικητικά γραφεία αποκαταστάθηκαν και το 1912 δημιουργήθηκε ένα τοπικό κυβερνείο. Κατά τη ρωσική επανάσταση του 1905 ιδρύθηκε στην πόλη η ουκρανική διαφωτιστική κοινωνία της Προσβίτα.

 
Άποψη του Χέουμ από τις αρχές του 20ου αιώνα

Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1915 το μεγαλύτερο μέρος του ουκρανικού και ρωσικού πληθυσμού εκκενώθηκε στη Ελεύθερη Ουκρανία και στη Ρωσία, μετά την οποία το ποσοστό του πολωνικού πληθυσμού αυξήθηκε σημαντικά. Η πόλη έπεσε υπό αυστριακή κατοχή. Στις 3 Μαΐου 1918, το Χέουμ ήταν ο τόπος μιας μεγάλης πολωνικής εκδήλωσης, καθώς πάνω από 15.000 Πολωνοί συγκεντρώθηκαν για να γιορτάσουν την Ημέρα του Συντάγματος της 3ης Μαΐου της Πολωνίας.[7] Τον Σεπτέμβριο του 1918, ο αποστολικός επισκέπτης Αμπρότζο Νταμιάνο Ακίλε Ράτι (μελλοντικός Πάπας Πίος ΙΑ΄) επισκέφτηκε την πόλη, χαιρετισμένος από τον τοπικό πολωνικό πληθυσμό.[7] Στις 2 Νοεμβρίου 1918, τοπικά μέλη της Πολωνικής Στρατιωτικής Οργάνωσης και μαθητές τοπικών σχολείων, με επικεφαλής τον Γκούσταφ Όρλιτς-Ντρέσερ, αφόπλισαν Αυστριακούς στρατιώτες και απελευθέρωσαν την πόλη από την αυστριακή κυριαρχία, εννέα ημέρες πριν η Πολωνία ανακτήσει επίσημα την ανεξαρτησία.[7] Το Χέουμ ήταν μια από τις πρώτες απελευθερωμένες πολωνικές πόλεις του πρώην Ρωσικού Διαμελισμού της Πολωνίας.[7] Το Πολωνικό 1ο Σύνταγμα Ιππικού ιδρύθηκε στο Χέουμ, το οποίο σύντομα απελευθέρωσε τις κοντινές πόλεις Βουοντάβα και Χρουμπιέσουφ.[7] Στο μεσοπόλεμο, το Χέουμ ήταν μια έδρα πόβιατ, που βρισκόταν διοικητικά στο Βοεβοδάτο Λούμπλιν (1919-1939) της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Επεξεργασία
 
Πρώην κτίριο συναγωγής

Κατά τη διάρκεια της κοινής γερμανοσοβιετικής εισβολής στην Πολωνία, που ξεκίνησε το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στις 27 Σεπτεμβρίου 1939 ο εισβολέας Σοβιετικός Κόκκινος Στρατός κατέλαβε το Χέουμ, αλλά αποχώρησε δύο εβδομάδες αργότερα σύμφωνα με τη Γερμανική-Σοβιετική Συνοριακή Συνθήκη. Ήδη από τις 7-9 Οκτωβρίου 1939, η πόλη καταλήφθηκε από τις γερμανικές δυνάμεις και μετονομάστηκε σε Kulm (Κουλμ).[8] Στην αρχή του πολέμου, ο πληθυσμός του Χέουμ ήταν περίπου 33.000 κάτοικοι, από τους οποίους οι 15.000 ήταν Εβραίοι. Την Παρασκευή, 1 Δεκεμβρίου 1939, στις 8 η ώρα, περίπου 2.000 Εβραίοι άντρες οδηγήθηκαν τα ξημερώματα στην πλατεία της αγοράς περικυκλωμένοι από τους γερμανικούς σχηματισμούς της Σούτσσταφφελ και τοπικούς αυτόχθονες αξιωματούχους.[9] Αναγκάστηκαν σε μια πορεία θανάτου προς το Χρουμπιέσουφ. Εκατοντάδες δολοφονήθηκαν στην πορεία, άλλοι βασανίστηκαν και ξυλοκοπήθηκαν. Τους οδήγησαν στα σοβιετικά σύνορα όπου αναγκάστηκαν να περάσουν το ποτάμι κάτω από πυροβολισμούς.[10][11][12] Τελικά ίσως 400 από τους άνδρες επέζησαν από την Πορεία του Θανάτου και 1.600 σφαγιάστηκαν.[13]

Τον Ιανουάριο του 1940, οι Γερμανοί δολοφόνησαν 440 ασθενείς του τοπικού ψυχιατρείου, μεταξύ των οποίων 17 παιδιά, στο πλαίσιο του Πρόγραμματος Ευθανασίας T-4.[14] Τον Ιούνιο του 1940, κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης AB, οι Γερμανοί προέβησαν σε μαζικές συλλήψεις Πολωνών, οι οποίοι στη συνέχεια φυλακίστηκαν στο Λούμπλιν και στη συνέχεια συχνά απελάσσονταν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάξενχαουζεν, ενώ κάποιοι δολοφονήθηκαν στην περιοχή. Ο τοπικός Πολωνός δήμαρχος δολοφονήθηκε σε μια σφαγή πάνω από 115 Πολωνών που διαπράχθηκε από την Γκεστάπο στην κοντινή κοιλάδα Κουμόβα το 1940.[15] Στα τέλη του 1940, οι Εβραίοι ήταν περιορισμένοι σε μια μικρή περιοχή του Χέουμ, ζώντας σε συνθήκες μεγάλου συνωστισμού, έως και αρκετές δεκάδες ανά δωμάτιο. Οι Εβραίοι επιστρατεύτηκαν για καταναγκαστική εργασία κοντά στο Χέουμ και σε άλλες τοποθεσίες. Το Γερμανικό Ράιχ ίδρυσε 16 στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στη νέα συνοικία του Λούμπλιν. Οι ντόπιοι από γειτονικά χωριά και πόλεις του Χέουμ αναγκάστηκαν επίσης να εργαστούν σε αυτούς τους καταυλισμούς. Μερικά από τα στρατόπεδα συνδέονταν με την κύρια σιδηροδρομική γραμμή μέσω μιας σιδηροδρομικής γραμμής διακλάδωσης 40 χλμ. προς τα στρατόπεδα εξόντωσης.

Το 1942, κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Ράινχαρντ, τα εξαιρετικά μυστικά στρατόπεδα εξόντωσης Σομπίμπουρ, Μπέλζεκ και Τρεμπλίνκα χτίστηκαν κοντά στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας. Σκοπός τους ήταν να δολοφονήσουν όλους τους Πολωνοεβραίους.[16] Τον Μάιο του 1942, 1.000 ηλικιωμένοι Εβραίοι του Χέουμ στάλθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης Σομπίμπουρ, όπου δολοφονήθηκαν αμέσως. Τον Αύγουστο στάλθηκαν 3.000 με 4.000 ακόμη, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων παιδιών του γκέτο. Τον Οκτώβριο, τα SS και οι Ουκρανοί βοηθοί τους συγκέντρωσαν και απέλασαν άλλους 2.000 έως 3.000 Εβραίους στο Σομπίμπουρ. Τον Νοέμβριο, οι υπόλοιποι Εβραίοι οδηγήθηκαν στον σιδηροδρομικό σταθμό. Οι περισσότεροι στάλθηκαν στο Σομπίμπουρ. Αυτοί που κρύβονταν κυνηγήθηκαν και τα SS έκαψαν πολλά κτίρια γκέτο και σκότωσαν πολλούς ανθρώπους που βγήκαν από την κρυψώνα. Μερικοί Εβραίοι παρέμειναν στο γκέτο ως εργάτες, αλλά και αυτοί δολοφονήθηκαν τον Ιανουάριο του 1943. Υπήρχαν μόνο περίπου 60 Εβραίοι από το Χέουμ που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα. Μερικοί επιζώντες κατάφεραν να βρουν καταφύγιο στις σήραγγες κιμωλίας του Χέουμ. Ωστόσο, περίπου 400 άλλοι που κατέφυγαν στα ανατολικά στην αρχή του πολέμου επέστρεψαν στο Χέουμ αλλά γρήγορα έφυγαν.[17]

 
Μνημείο αφιερωμένο στα θύματα του στρατοπέδου αιχμαλώτων πολέμου Stalag 319

Μετά την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα του 1941, οι Γερμανοί δημιούργησαν ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου στο Χέουμ, το οποίο ονομαζόταν Stalag 319 για τους στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού που αιχμαλωτίστηκαν στην ανατολική Πολωνία και την Ουκρανία ή τη Λευκορωσία, μαζί με τους αιχμαλώτους που έφεραν από τη Δύση (κυρίως τη Γαλλία), για συνολικά περίπου 200.000 άτομα μέχρι τον Ιούλιο του 1944. Σε τρία χρόνια, περίπου 90.000 κρατούμενοι έχασαν τη ζωή τους εκεί. Το μνημείο για τη μνήμη των θυμάτων του Stalag 319 αποκαλύφθηκε στο Χέουμ τον Μάιο του 2009, παρουσία ξένων διπλωματών.[18]

Από το 1942 έως το 1945, το Χέουμ ήταν μια από τις πολυάριθμες τοποθεσίες των σφαγών των Πολωνών στη Βολυνία και την Ανατολική Γαλικία από υποτιθέμενες ομάδες θανάτου του Ουκρανικού Επαναστατικού Στρατού και ομάδες Ουκρανών εθνικιστών. Η πόλη και τα περίχωρά της φέρονται να έγιναν μάρτυρες και δολοφονιών εκδίκησης[19][20] μεταξύ Ουκρανών και της πολωνικής αυτοάμυνας.[21] [22] Όπως σημειώθηκε από τους ιστορικούς Γκζέγκος Μοτίκα και Βολοντίμιρ Βιατρόβιτς, το θέμα είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενο, επειδή το 1944, ο Ρομάν Σουχέβιτς, ηγέτης του Ουκρανικού Επαναστατικού Στρατού, έδωσε δήθεν εντολή να κατασκευαστούν αποδείξεις της πολωνικής ευθύνης για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν εκεί.[23][24]

Δημογραφικά στοιχεία

Επεξεργασία
 
Βισόκα Γκούρκα, μεσαιωνικός λόφος-φρούριο

Μετά την ανεξαρτησία της Πολωνίας, η πολωνική απογραφή του 1921 βρήκε πληθυσμό 23.221, με 12.064 Εβραίους, 9.492 Ρωμαιοκαθολικούς (Πολωνούς), 1.369 Ορθόδοξους Χριστιανούς (Ουκρανούς, Ρουθήνιους και Λευκορώσους) και 207 Λουθηρανούς (Γερμανούς).

Τον Σεπτέμβριο του 1939, με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Εβραίοι αποτελούσαν το 60% (18.000) των κατοίκων της πόλης.[25]

Αριθμός κατοίκων ανά έτος

Επεξεργασία
Έτος Πληθυσμός Πηγή
1995 69.426 
2000 69.012 
2005 68.160 
2010 66.537 
2015 64.270 
2020 61.135 
2021 60.231 

Διεθνείς σχέσεις

Επεξεργασία

Αδελφοποιημένες πόλεις

Επεξεργασία

Το Χέουμ είναι αδελφοποιημένο με τις:

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/060611062011-0929902?var-id=1639616&format=jsonapi. Ανακτήθηκε στις 4  Οκτωβρίου 2022.
  2. ↑ «Chełm w liczbach» [Χέουμ σε αριθμούς]. polskawliczbach.pl (στα Πολωνικά). 
  3. ↑ https://starlingdb.org/cgi-bin/response.cgi?basename=\data\ie\vasmer&text_word=%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BC&method_word=beginning&ww_word=on
  4. ↑ «Historia miejscowości – Informacje o mieście – Chełm – Wirtualny Sztetl». sztetl.org.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2017. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Halina Lerski, Historical Dictionary of Poland, 966–1945 (ABC CLIO 1996 (ISBN 978-0-313-03456-5)), p. 63
  6. ↑ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana 2013 (ISBN 978-88-209-9070-1)), p. 868
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 «To był dla Chełma dobry rok». Super Tydzień Chełmski (στα Πολωνικά). 10 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2021. 
  8. ↑ «The Jews of Chełm & Escape from Borek Forest». Holocaust Education & Archive Research Team. HolocaustResearchProject.org 2008. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2013. 
  9. ↑ Bakalczuk-Felin, Meilech and Moshe M. Shavit. «Preface». The History of the Jews in Chelm. JewishGen, Inc. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2013. 
  10. ↑ Berkenstat Freund, Gloria and Ben-Tzion Bruker, Lazar Kahan, Y. Herc, Yitzhak Groskop, J. Grinszpan. «The Slaughter of the Jews in Chelm». Destruction of Chelm. 2013 by JewishGen, Inc. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2013. 
  11. ↑ Meltzer, Rae and Dr. Philip Frydman. «The Beginning and the History of a Yiddish Community». The History of the Jews in Chelm. 2013 by JewishGen, Inc. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2013. 
  12. ↑ Berkenstat Freund, Gloria, Irene Szajewicz and Gitl Libhober. «Witness Testimony by Gitl Libhober». DESTRUCTION OF CHELM. 2013 by JewishGen, Inc. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2013. 
  13. ↑ Megargee, Geoffrey (2012). Encyclopedia of Camps and Ghettos. Bloomington, Indiana: University of Indiana Press. σελ. Volume II 623. ISBN 978-0-253-35599-7. 
  14. ↑ «440 krzewów dla uczczenia pamięci pomordowanych w 1940 roku». Radio BonTon Chełm 104.90 FM (στα Πολωνικά). 24 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2021. 
  15. ↑ Gałan, p. 54
  16. ↑ Aktion Reinhard Camps.
  17. ↑ Dobroszycki, Lucjan (2012). Survivors of the Holocaust. Bloomington, Indiana: University of Indiana Press. σελίδες 72, 79. ISBN 978-1-56324-463-6. 
  18. ↑ Jacek Barczyński (8 Μαΐου 2009). «Obóz Stalag 319». Media Regionalne. Dziennik Wschodni. Archive.is. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2013. 
  19. ↑ Ihor Ilyushin (11 September 2009), Розділ 5.
  20. ↑ Grzegorz Motyka, Zapomnijcie o Giedroyciu: Polacy, Ukraińcy, IPN
  21. ↑ «Orthodox New Martyrs canonized». The Byzantine Forum 2013. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2013. 
  22. ↑ Marples, David R. (2007). Heroes and villains: creating national history in contemporary Ukraine. Budapest: Central European University Press. σελ. 210. ISBN 9789637326981. 
  23. ↑ Motyka, Grzegorz (2011). Od rzezi wołyńskiej do Akcji "Wisła". Kraków: Wydawnictwo Literackie. σελ. 228. ISBN 978-83-08-04576-3. Sprawa dotyczyła wsi wymordowanych przez UPA. 
  24. ↑ Jasiak, Marek.
  25. ↑ Rosemary Horowitz.
  26. ↑ «City Directory». Sister Cities International. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2014. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Χέουμ&oldid=10886097"