Χένρι Ντάρτζερ

Ο Χένρι Ντάρτζερ (Henry Joseph Darger, Jr, 12 Απριλίου 1892 – 13 Απριλίου 1973) ήταν Αμερικανός συγγραφέας και εικονογράφος, που σήμερα είναι ένας από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες του περιθωρίου. Ο Ντάρτζερ, που ζούσε μια μοναχική ζωή στο Σικάγο δουλεύοντας σαν επιστάτης, έγινε διάσημος όταν μετά το θάνατό του ήρθε στο φως ένα χειρόγραφο 15.143 σελίδων, δημιουργημένο από τον ίδιο, που αφηγούνταν την ιστορία των φανταστικών ηρωΐδων Vivian Girls και περιείχε, εκτός από κείμενο, εκατοντάδες σχέδια και ζωγραφιές με νερομπογιά. Το έργο αυτό του Ντάρτζερ θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά δείγματα τέχνης του περιθωρίου.

Χένρι Ντάρτζερ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	12  Απριλίου 1892 Σικάγο
Θάνατος	13  Απριλίου 1973 Σικάγο
Τόπος ταφής	All Saints Cemetery (42°3′37″ s. š., 87°53′10″ z. d.)
Χώρα πολιτογράφησης	Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αγγλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας building manager ζωγράφος συγγραφέας έργων επιστημονικής φαντασίας μυθιστοριογράφος ημερολογιογράφος σκιτσογράφος
Αντιπρόσωπος	Artists Rights Society
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός	Αμερικανικός Στρατός

Βιογραφικό

Ο Ντάρτζερ γεννήθηκε το 1892, κατά πάσα πιθανότητα στις 12 Απριλίου. Το 1913 έγινε μάρτυρας της ολοκληρωτικής καταστροφής της πόλης Countrybrown του Ιλινόις από έναν τεράστιο ανεμοστρόβιλο. Όταν έγινε τεσσάρων η μητέρα του πέθανε, έχοντας πριν γεννήσει μια κόρη που δόθηκε για υιοθεσία και την οποία ο Ντάρτζερ ποτέ δεν γνώρισε. Ο βιογράφος Τζον ΜακΓκρέγκορ ανακάλυψε ότι η μητέρα του είχε αποκτήσει κι άλλα δυο παιδιά πριν απ' τον Χένρι, η τύχη των οποίων δεν είναι γνωστή.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του Ντάρτζερ, τα πήγαινε καλά με τον πατέρα του, κι έζησαν μαζί μέχρι το 1900. Εκείνη τη χρονιά ο γέρος και ανάπηρος πατέρας μπήκε σε Καθολικό γηροκομείο, κι ο Xένρι σ' ένα Καθολικό ίδρυμα αρρένων. Ο πατέρας του Ντάρτζερ πέθανε το 1905 κι ο γιος του εγκλείστηκε σαν καθυστερημένος σ' ένα ίδρυμα στο Λίνκολν του Ιλλινόις, πιθανότατα σύμφωνα με τη διάγνωση ενός γιατρού ότι "η καρδιά του μικρού Χένρι δεν είναι στη θέση της". Σε κάποια άλλη στιγμή, η διάγνωση ήταν αυνανισμός. Ο ίδιος ο Ντάρτζερ πίστευε ότι το πρόβλημα ήταν ότι μπορούσε να καταλάβει τα ψέματα των μεγάλων, κι αυτό τους ενοχλούσε. Για μια μεγάλη περίοδο επίσης είχε τον καταναγκασμό να κάνει περίεργους θορύβους (κάτι παρόμοιο με το σύνδρομο Τουρέτ) που ενοχλούσαν τους άλλους. Οι μέθοδοι του ιδρύματος στο Λίνκολν περιελάμβαναν εξαναγκασμένη εργασία και σκληρές τιμωρίες, τις οποίες ο Ντάρτζερ αργότερα "εφάρμοσε" και στις Vivian Girls. Αργότερα είπε ότι η αλήθεια ήταν ότι πέρασε και καλές στιγμές εκεί, κι έκανε και φίλους εκτός από εχθρούς.

Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του, έμαθε ότι ο πατέρας του είχε πεθάνει. Μια σειρά από αποτυχημένες απόπειρες απόδρασης απέφεραν τελικά καρπούς το 1908, κι ο δεκαεξάχρονος Χένρι γύρισε στο Σικάγο κι έπιασε δουλειά σ' ένα Καθολικό νοσοκομείο, πόστο στο οποίο θα έμενε για τα επόμενα πενήντα χρόνια. Εκτός από ένα σύντομο διάστημα στον Αμερικανικό Στρατό, η ζωή του Χένρι φαίνεται να είχε μικρή ποικιλία: πήγαινε καθημερινά στην εκκλησία, έως και πέντε φορές, ενώ μάζευε και αποθήκευε διάφορα πράγματα απ' τα σκουπίδια. Ο μοναδικός στενός του φίλος, Ουίλιαμ Σλόντερ, είχε παρόμοιες απόψεις με τον Χένρι στο θέμα της προστασίας κακοποιημένων και παραμελημένων παιδιών, κι οι δυο τους ήθελαν να ιδρύσουν μια "Εταιρία Προστασίας Παιδιών", που θα φρόντιζε να βρει ανάδοχες οικογένειες για τέτοια παιδιά. Ο Σλόντερ έφυγε απ' το Σικάγο κάποια στιγμή στα μέσα της δεκαετίας του '30.

Το 1930, ο Ντάρτζερ μετακόμισε σ' ένα διαμέρισμα του δευτέρου ορόφου στο βόρειο Σικάγο. Εκεί ήταν που σαράντα χρόνια αργότερα, το 1973, θα αποκαλυπτόταν η εκπληκτική μυστική ζωή του Χένρι Ντάρτζερ.

Οι ιδιοκτήτες του διαμερίσματος του Ντάρτζερ, Νάθαν και Κιόκο Λέρνερ, ανακάλυψαν τα έργα του λίγο πριν πεθάνει (στις 13 Απριλίου 1973, σε μια Καθολική ιεραποστολή) και αναγνώρισαν την αξία τους. Ανέλαβαν τη διαχείριση της περιουσίας του και δημοσιοποίησαν το έργο του, ενώ συμμετείχαν και σε προσπάθειες όπως το ντοκιμαντέρ In the Realms of the Unreal του 2004. Ο Ντάρτζερ έγινε γνωστός μετά θάνατον χάρη στις προσπάθειες ανθρώπων που τον γνώριζαν και έκαναν προσπάθειες να περισωθεί το έργο του.

Ο Ντάρτζερ είναι πλέον από τα γνωστά ονόματα της τέχνης του περιθωρίου. Στο Παζάρι Τέχνης του Περιθωρίου της Νέας Υόρκης, που διοργανώνεται κάθε Γενάρη, τα έργα του είναι ανάμεσα στα πιο ακριβά. Το Αμερικανικό Μουσείο Λαϊκής Τέχνης ίδρυσε το 2002 ένα Κέντρο Μελέτης του έργου του, και το Μουσείο Διαισθητικής Τέχνης του Σικάγο κάνει προσπάθειες να αναπλαστεί το σπίτι του και να χρησιμοποιηθεί σαν έκθεση.

Η ιστορία των Vivian Girls

Ο Ντάρτζερ ήταν επιστάτης σε ένα Καθολικό νοσοκομείο, υπήρξε αφοσιωμένος Καθολικός και επισκεπτόταν την εκκλησία τουλάχιστον μια φορά τη μέρα. Το έργο του περιέχει πολλά θρησκευτικά θέματα, που όμως αποδίδονται με έναν εξαιρετικά προσωπικό τρόπο. Η ιστορία των Vivian Girls εκτυλίσσεται σε ένα φανταστικό, μεγάλο πλανήτη γύρω απ' τον οποίο περιστρέφεται η Γη ως δορυφόρος, και στον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι είναι Χριστιανοί (κυρίως Καθολικοί). Κεντρικά πρόσωπα στην ιστορία είναι οι κόρες του Ρόμπερτ Βίβιαν, επτά αδελφές που είναι πριγκίπισσες του "Χριστιανικού Βασίλειου της Αμπιένια" και παίρνουν μέρος σε μια εξέγερση ενάντια του καθεστώτος παιδικής σκλαβιάς που επιβάλλουν οι "Γκλαντελινιανοί". Αυτοί μοιάζουν με Νότιους στρατιώτες του Αμερικανικού Εμφύλιου Πόλεμου (ο Ντάρτζερ, όπως κι ο πατέρας του, ήταν ειδικός στα περί Αμερικανικού Εμφυλίου). Τα παιδιά παίρνουν τα όπλα για να αμυνθούν, και συχνά σκοτώνονται στη μάχη, ή μετά από σαδιστικά βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονται από τους αρχηγούς των Γκλαντελινιανών. Ο πολύπλοκος μύθος συμπεριλαμβάνει και κάποια πλάσματα που λέγονται "Μπλενγκιγκομενιανοί", φτερωτές μορφές με κυρτά κέρατα, που μερικές φορές παίρνουν ανθρώπινη ή εν μέρει ανθρώπινη μορφή· συχνά, αλλά όχι πάντα, φέρονται φιλικά στα κορίτσια.

Αυτός ο φανταστικός πόλεμος ξεκίνησε όταν ο Ντάρτζερ έχασε ένα απόκομμα εφημερίδας με μια φωτογραφία της Έλσι Πάρουμπεκ, ενός πεντάχρονου κοριτσιού που έμενε στο Σικάγο. Η Έλσι στραγγαλίστηκε το 1911 και ο δολοφόνος της δεν βρέθηκε ποτέ. Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του, ο Ντάρτζερ πίστευε ότι η φωτογραφία κλάπηκε, μαζί με άλλα αντικείμενα, όταν έπεσε θύμα διάρρηξης. Δεν ξαναβρήκε ποτέ τη φωτογραφία αυτή. Την εντόπισε σ' ένα δημόσιο αρχείο εφημερίδων, αλλά δεν μπόρεσε να βγάλει φωτοτυπία, ή να βρει το δικό του αντίτυπο. Έτσι η Πάρουμπεκ, με το όνομα "Άννα Άρονμπουργκ", έγινε χαρακτήρας στην ιστορία του. Στο βιβλίο, "η εκτέλεση της επαναστάτριας Άννας Άρονμπουργκ... ήταν η πιο απεχθής δολοφονία παιδιού που διέπραξε ποτέ η Γκλαντελινιανή Κυβέρνηση", και ήταν η αιτία του πολέμου. Μέσα από το μαρτύριό τους, τα κορίτσια θα μπορέσουν να φέρουν το θρίαμβο του Χριστιανισμού. Ο Ντάρτζερ έγραψε την ιστορία με εναλλακτικό τέλος: στο ένα, θριαμβεύουν οι Vivian Girls και η Χριστιανοσύνη. Στο άλλο, νικιούνται και βασιλεύουν οι άθεοι Γκλαντελινιανοί.

Οι χαρακτήρες του Ντάρτζερ σχεδιάζονταν κατά πλειοψηφία με αντιγραφή, κολάζ ή μεγεθύνσεις εικόνων λαϊκών περιοδικών και παιδικών βιβλίων (πολλά από τα "σκουπίδια" που μάζευε ήταν παλιά περιοδικά κι εφημερίδες, που αποτελούσαν πηγή υλικού). Αγαπημένες του εικόνες ήταν αυτή του κοριτσιού από τη διαφήμιση της Coppertone και η Little Annie Rooney, χαρακτήρας παιδικών κόμικς. Τα έργα του ξεχωρίζουν για την ικανότητά του στη σύνθεση και την ιδιοφυή χρήση της νερομπογιάς. Οι απεικονίσεις τολμηρών αποδράσεων, μεγάλων μαχών και σκληρών βασανιστηρίων θυμιζουν γεγονότα της Καθολικής ιστορίας· το κείμενο κάνει σαφές ότι τα παιδιά είναι ηρωϊκοί μάρτυρες, όπως οι άγιοι των πρώτων Χριστιανικών χρόνων. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των εικόνων είναι η σύγχυση των φύλων: οι χαρακτήρες συχνά απεικονίζονται γυμνοί ή σχεδόν γυμνοί, και μερικά κορίτσια διαθέτουν αντρικά γεννητικά όργανα. Οι ερμηνείες για αυτό ποικίλλουν: άλλοι υποστηρίζουν ότι ο Ντάρτζερ δεν γνώριζε την γυναικεία ανατομία, άλλοι ότι χρησιμοποίησε αυτή τη μέθοδο για να συμβολίσει τη δύναμη των κοριτσιών ή ότι απεικόνισε τα κορίτσια σύμφωνα με εικόνες του βρέφους Ιησού.

Αρκετό από το ενδιαφέρον για το έργο του Ντάρτζερ έχει να κάνει με την απεικόνιση σκηνών κτηνώδους βίας με θύματα παιδιά. Αρκετοί βγάζουν το συμπέρασμα ότι ο Ντάρτζερ δημιούργησε τέτοιες εικόνες και κείμενα εκδηλώνοντας απωθημένες υποσυνείδητες επιθυμίες· ο μετά θάνατον βιογράφος του, ψυχαναλυτής Τζον ΜακΓκρέγκορ ισχυρίστηκε, βασισμένος μόνο στην ανάλυση του έργου του Ντάρτζερ και χωρίς άλλες αποδείξεις, ότι ο Ντάρτζερ μπορεί να σκότωσε την Πάρουμπεκ και ίσως κι άλλα παιδιά (χωρίς ωστόσο να τον κατηγορήσει ευθέως για τη δολοφονία), κι ότι ακόμα και αν δεν σκότωσε "είχε το μυαλό ενός serial killer". Είναι πάντως επίσης πιθανό ότι ο Ντάρτζερ, ένα κακοποιημένο παιδί που είχε δει και άλλους να κακοποιούνται, ήθελε να αποκαλύψει μια αλήθεια που η καθωσπρέπει κοινωνία αρνούνταν να δει.

Το 1968, ο Ντάρτζερ έστρεψε το ενδιαφέρον του στις εμπειρίες των παιδικών του χρόνων. Εκείνη τη χρονιά ξεκίνησε να γράφει το βιβλίο Η Ιστορία της Ζωής Μου, που ξεκινά με 206 σελίδες που περιγράφουν λεπτομερώς τα πρώτα του χρόνια, πριν μεταβληθεί σ' ένα μυθιστόρημα 4.672 σελίδων με θέμα έναν τεράστιο ανεμοστρόβιλο ονόματι Sweetie Pie, πιθανά βασισμένο στην εμπειρία του στο Countrybrown. Τηρούσε επίσης ένα ημερολόγιο όπου κατέγραφε τον καιρό και τις καθημερινές του δραστηριότητες.

Η συνέχεια της ιστορίας των Vivian Girls λεγόταν Το Τρελό Σπίτι: Κι Άλλες Περιπέτειες στο Σικάγο. Άρχισε να γράφεται το 1939 και αφηγείται την ιστορία ενός σπιτιού που κατοικείται από φαντάσματα ή δαίμονες ή έχει δική του συνείδηση, όπως το ξενοδοχείο στη Λάμψη του Στίβεν Κινγκ. Κάποια παιδιά χάνονται μέσα στο σπίτι, κι αργότερα βρίσκονται άγρια δολοφονημένα. Οι Vivian Girls και ένας φίλος τους στέλνονται για να εξιχνιάσουν την υπόθεση κι ανακαλύπτουν ότι οι φόνοι ήταν έργο σατανικών φαντασμάτων. Εξορκίζουν όλα τα δωμάτια, μέχρι που το σπίτι εξαγνίζεται.

Βιβλιογραφία

• Bourrit, Bernard. Henry Darger. Espace mouvant. in "La Part de l'Oeil" n°20, Bruxelles, 2005: 252-259.
• Morrison, C. L. The Old Man in the Polka-Dotted Dress: Looking for Henry Darger. 2005.
• Schjeldahl, Peter. "" The New Yorker January 14, 2002: 88–89.
• MacGregor, John. Henry Darger: In The Realms of the Unreal. Delano Greenidge Editions: New York, 2002. ISBN 0-929445-15-5.
• Bonesteel, Michael. Henry Darger: Art and Selected Writings. 2000

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σελίδα για τον Ντάρτζερ από τη Σάρα Άιερς
• Πολλές εικονογραφήσεις, από την γκαλερί Καρλ Χάμμερ.
• In the Realms of the Unreal, ντοκιμαντέρ του 2004 από την Τζέσσικα Γου. Σελίδα IMDB Σελίδα PBS
• Realm of the Unreal, σελίδα αφιερωμένη στον Χένρι Ντάρτζερ, με έργα, σύνδεσμους, βιβλιογραφία και πληροφορίες για εκθέσεις.
• Περίληψη και ανάλυση του "Τρελού Σπιτιού" από τον Τζον ΜακΓκρέγκορ.
• Λεπτομερής περιγραφή των δυο βασικών βιβλίων του Ντάρτζερ μαζί με μια ανάλυση της άποψης του ΜακΓκρέγκορ για την ψυχοσύνθεση του Ντάρτζερ. Φωτογραφία του διαμερίσματός του.
• Romano Fine Art Henry Darger website. Εμπορική σελίδα με πολλές εικόνες και συνδέσμους.