Φιλουμένα Μαρτουράνο

Το Φιλουμένα Μαρτουράνο (ιταλικά: Filumena Marturano) είναι ένα θεατρικό έργο που γράφτηκε το 1946 από τον Ιταλό θεατρικό συγγραφέα, ηθοποιό και ποιητή Εντουάρντο Ντε Φιλίπο. Το έργο αποτελεί τη βάση της ομότιτλης ισπανικής μουσικής ταινίας του 1950, στην οποία έχουν γίνει πολλαπλές ιταλικές προσαρμογές, καθώς και της ιταλικής ταινίας του 1964 Φιλουμένα Μαρτουράνο - Γάμος αλά ιταλικά σε σκηνοθεσία Βιτόριο ντε Σίκα.

Φιλουμένα Μαρτουράνο Filumena Marturano
Συγγραφέας	Εντουάρντο Ντε Φιλίπο
Πρωτότυπος τίτλος	Filumena Marturano
Παγκόσμια πρώτη παράσταση	1946
Τοποθεσία πρώτης παράστασης	Νάπολη
Ρόλοι	Φιλουμένα Μαρτουράνο, Ντομένικο Σοριάνο, Ντιάνα, Ροζαλία Σολιμέντο και Αλφρέντο Αμορόζο
Γλώσσα πρωτότυπου	Ιταλικά
Είδος	κωμωδία
Διαδραματίζεται στο/η	Νάπολη
Σχετικά πολυμέσα

Πλοκή

Η αυλαία ανοίγει με τον Ντομένικο Σοριάνο, έναν πλούσιο πενηντάρη Ναπολιτάνο καταστηματάρχη που τσακώνεται με τη 48χρονη Φιλουμένα, πρώην πόρνη. Οι δυο τους συζούν εδώ και 26 χρόνια (αλλά ο Ντομένικο έχει συχνές σχέσεις με άλλες γυναίκες) και τώρα, που σκοπεύει να νυμφευτεί τη μικρότερή του Ντιάνα, η Φιλουμένα τον ξεγελάει για να παντρευτεί την ίδια. Προσποιείται ότι πεθαίνει και έτσι τον παρακινεί να κάνει τον γάμο in articulo mortis. Μόλις όμως παντρεύονται, η Φιλουμένα πετάγεται από το κρεβάτι για να διώξει την Ντιάνα, την οποία ο Ντομένικο είχε μεταμφιέσει σε νοσοκόμα για να την προσέχει. Η Φιλουμένα αποκαλύπτει τον λόγο που θέλει να παντρευτεί τον Ντομένικο: θέλει να νομιμοποιήσει τους τρεις γιους της, Ουμπέρτο, Μικέλε και Ρικάρντο, που έχουν μεγαλώσει σε ανάδοχες οικογένειες και δεν έχουν ιδέα ποια είναι η μητέρα τους.

Ο Ντομένικο δεν δέχεται τίποτα από όλα αυτά και βάζει τον δικηγόρο του, Νοτσέλα, να ακυρώσει τον γάμο. Όταν ο Νοτσέλα εξηγεί στη Φιλουμένα ότι ο Ντομένικο θα κερδίσει εύκολα την υπόθεση, εκείνη αποδέχεται την αποτυχία του τεχνάσματός της, αλλά λέει στον Ντομένικο ότι ένας από τους τρεις νεαρούς είναι στην πραγματικότητα δικό του παιδί και μετά τον εγκαταλείπει. Δέκα μήνες αργότερα, παρότι όλες του οι προσπάθειες να ανακαλύψει ποιος από τους τρεις νεαρούς είναι ο γιος του να έχουν αποτύχει, ο Ντομένικο ξαναπαντρεύεται τη Φιλουμένα, αποδεχόμενος και τους τρεις ως γιους του.

Στο έργο, η Φιλουμένα λέει στον Ντομένικο τη γνωστή φράση «τα παιδιά είναι παιδιά και είναι όλα ίσα» (I figli sono figli e sono tutti uguali).

Παραστάσεις

Η Μίρα Ντανίλοβα ως Φιλουμένα Μαρτουράνο σε παράσταση του 1955 στο Ljubljana City Theatre

Το Φιλουμένα Μαρτουράνο γράφτηκε αρχικά ως φόρος τιμής στην αδελφή του Εντουάρντο Ντε Φιλίπο, Τιτίνα, διάσημη Ναπολιτάνα ηθοποιό του θεάτρου, η οποία έπαιξε τον ομώνυμο ρόλο στην πρώτη παράσταση στη Νάπολη το 1946. Το έργο ακολούθησε την επιτυχία του Napoli milionaria, το οποίο είχε γράψει ο Ντε Φιλίπο και κάνει πρεμιέρα έναν χρόνο νωρίτερα γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία. Ωστόσο, η πρώτη βραδιά της νέας παράστασης αποδείχτηκε απογοητευτική και έλαβε χλιαρές αντιδράσεις από το θεατρόφιλο ναπολιτάνικο κοινό. Η Τιτίνα αποφάσισε να το αντιμετωπίσει ακολουθώντας το ένστικτό της και ερμηνεύοντας όπως ένιωθε τον απαιτούμενο ρόλο. Αποδείχτηκε ότι είχε δίκιο. Το έργο σημείωσε μεγάλη επιτυχία, τόσο μεγάλη μάλιστα που για πολλά χρόνια στην Ιταλία αποκαλούσαν την Τιτίνα Φιλουμένα και όχι με το όνομά της.

Χάρη σε μια συμφωνία που έγινε από τον Κάρλο Τραμπούκο, εκδότη της ημερήσιας ιταλικής χριστιανοδημοκρατικής εφημερίδας Il Popolo, κανονίστηκε να γνωρίσει ο θίασος τον πάπα Πίο ΙΒ΄ σε ιδιωτική παράσταση στο Βατικανό. Στην παράσταση, ο πάπας ζήτησε απροσδόκητα να ακούσει έναν από τους μονολόγους και η Τιτίνα τού απήγγειλε την προσευχή της Φιλουμένας προς τη Μαντόνα των Ρόδων.

Παρά την ισχυρή σύνδεση της Τιτίνας με τον ρόλο στο μυαλό του ιταλικού κοινού, μια άλλη ηθοποιός, η Ρετζίνα Μπιάνκι, κατάφερε να αποθεωθεί ως Φιλουμένα στα χρόνια που ακολούθησαν.

Το 1977, μια αγγλική μετάφραση από τον Κιθ Γουότερχαουζ και τον Γουίλις Χολ ανέβηκε στο Lyric Theatre του Λονδίνου σε σκηνοθεσία του Φράνκο Τζεφιρέλι με πρωταγωνιστές τους Κόλιν Μπλάκλι και Τζόαν Πλοουράιτ. Αυτή η παράσταση κέρδισε βραβείο The London Theatres Comedy of the Year το 1978. Η παράσταση μεταφέρθηκε στη Νέα Υόρκη όπου έκανε πρεμιέρα στις 10 Φεβρουαρίου 1980 στο St. James Theatre στο Μπρόντγουεϊ όπου παρουσιάστηκε 32 φορές. Ανέβηκε επίσης στη Βαλτιμόρη, όπου τη σκηνοθέτησε ο Λόρενς Ολίβιε (σύζυγος της Πλοουράιτ).

Το έργο παίχτηκε και στο Piccadilly Theatre του Λονδίνου, από τις 30 Σεπτεμβρίου 1998 μέχρι τις 27 Φεβρουαρίου 1999. Το σκηνοθέτησε ο Πίτερ Χολ με την Τζούντι Ντεντς στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο Μάικλ Πένινγκτον έπαιζε τον Ντομένικο.

Ταινίες

Το 1950, ο Εντουάρντο Ντε Φιλίπο σκηνοθέτησε το Filomena Marturano, μια αργεντίνικη, ισπανόφωνη κινηματογραφική μεταφορά, στην οποία πρωταγωνιστούσε ως ο ίδιος ως Ντομένικο μαζί με την αδελφή του, Τιτίνα. Οι ίδιοι συμπρωταγωνίστησαν και στην ιταλική ταινία του 1951 Filumina Marturano, σε σκηνοθεσία πάλι του Ντε Φιλίπο, αν και η κυρία Ντε Φιλίπο δεν εμφανιζόταν στους τίτλους. Η ταινία είχε και μια τηλεοπτική έκδοση το 1962, στην οποία η Ρετζίνα Μπιάνκι έπαιξε τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Το 1964, μια άλλη έκδοση στην οθόνη σκηνοθέτησε ο Βιτόριο ντε Σίκα, με τίτλο Matrimonio all'italiana (Φιλουμένα Μαρτουράνο - Γάμος αλά ιταλικά), με πρωταγωνιστές το Σοφία Λόρεν και τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι. Η ταινία ήταν υποψήφια για πολλά διεθνή βραβεία και κέρδισε Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Το 2010 η ιταλική τηλεόραση RAI Uno γύρισε μια μίνι σειρά με πρωταγωνιστές τον Μάσιμο Ρανιέρι ως Ντομένικο και τη Μαριάντζελα Μελάτο ως Φιλουμένα.

Περαιτέρω ανάγνωση

• De Filippo, Eduardo (1947). Filumena Marturano. Commedia in tre atti (στα Ιταλικά) (πρώτη έκδοση). Torino. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The Theatre of Eduardo De Filippo (αγγλικά)