Βους ο ταύρος
Ο Βους ο ταύρος είναι η επιστημονική ονομασία που έχει δοθεί στο σύνολο των οικόσιτων βοοειδών του Παλαιού Κόσμου που κατάγονται από τον άγριο Ούρο (γνωστός και ως άουροχς ή βους ο αρχέγονος). Είναι ένα είδος μεγαλόσωμων μηρυκαστικών θηλαστικών (ύψος 120 με 150 εκατοστόμετρα και βάρος 600 με 800 κιλά). Διακρίνονται δύο κύρια υποείδη: η οικόσιτη αγελάδα της Ευρώπης (Βους ο ταύρος ο ταύρος, συν. Βους ο πρωτογενής ο ταύρος) και το ζεμπού (Βους ο ταύρος ο ινδικός, συν. Βους ο πρωτογενής ο ταύρος), στα οποία κάποιοι συγγραφείς προσθέτουν και το παλαιότερο Βους ο ταύρος ο πρωτογενής, ο Άουροχς που εξαφανίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα σε άγρια κατάσταση (αν και κάποια από αυτά είχαν επίσης εξημερωθεί), αλλά οι επιστήμονες επιχειρούν να ανασυστήσουν μία φυλή του.
| Βους ο ταύρος | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ελβετική αγελάδα Braunvieh
| ||||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||||||
| Bus taurus (Βους ο ταύρος) Λινναίος, 1758 | ||||||||||||||||
 Παγκόσμια κατανομή των Βοοινών
| ||||||||||||||||
| Συνώνυμα | ||||||||||||||||
|
Αν και δεν είναι γνωστό πότε εξημερώθηκε το ζώο και έγινε κατοικίδιο, φαίνεται ότι η εξημέρωση έγινε στη Μέση Ανατολή, και ύστερα η εκτροφή τους αναπτύχθηκε σταδιακά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι κυριότερες υπηρεσίες τους ήταν η παραγωγή κρέατος, γάλακτος και η εργασία. Οι βοοΐνες υπηρετούν επίσης στην παραγωγή δέρματος, κεράτων για τα μαχαίρια, ή κοπριάς για θέρμανση και για την γονιμοποίηση των εδαφών.
Οι βοοΐνες ενθουσίαζαν πάντα τους ανθρώπους, για τους οποίους ο ταύρος είναι ένα σύμβολο δυνάμεως και γονιμότητας. Για αυτό, αυτά τα ζώα είναι παρόντα σε διάφορες θρησκείες.
Αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του δυτικού πολιτισμού, και βρίσκονται ως θέμα εμπνεύσεως ζωγράφων και γλυπτών ή σαν πρόσωπα κόμικς, ταινιών ή διαφημίσεων.
Ονομασίες που δηλώνουν τους αντιπροσώπους του είδους
ΕπεξεργασίαΤο είδος δεν έχει γενική κοινή ονομασία,[εκκρεμεί παραπομπή] αλλά διάφοροι όροι χρησιμοποιούνται για διαχωρισμό των αντιπροσώπων του, βάσει του φύλου τους, της ηλικίας τους ή της καταγωγής τους.
| Χαρακτηριστικό | Ονομασία |
|---|---|
| αναπαραγωγικό ενήλικο θηλυκό | αγελάδα |
| αναπαραγωγικό ενήλικο αρσενικό | ταύρος |
| αρσενικό ευνουχισμένο | βόδι |
| νεαρό (γενικός όρος) | μοσχάρι |
| νεαρό θηλυκό άνω του ενός έτους το οποίο ακόμα δεν έχει γεννήσει | μοσχίδα |
| νεαρό αρσενικό (μικρός ταύρος) ενός ή δύο ετών | δαμάλι |
| ινδικό υποείδος με καμπούρα | ζεμπού |
Στο πλαίσιο της εκτροφής, ο όρος «βοοειδές» χρησιμοποιείται συχνά για να δηλώσει το είδος, μολονότι αυτός ο όρος επίσης αναφέρεται ευρύτερα σε όλη την οικογένεια των Βοοειδών.
Περιγραφή
ΕπεξεργασίαΑνατομία
Επεξεργασία
Ο Βους ο ταύρος είναι ένα μεγάλο εύρωστο ζώο, που ζυγίζει κατά μέσο όρο 750 χιλιόγραμμα, αν και με μεγάλες διακυμάνσεις (μεταξύ 150 και 1.350 χιλιογράμμων[1]), και έχει ύψος κυμαινόμενο μεταξύ 120 και 150 εκατοστόμετρα ανάλογα με την φυλή και το άτομο.[2]
Η οδόντωσή τους είναι προσαρμοσμένη σε φυτική τροφή. Αποτελείται από 32 δόντια στους ενηλίκους: οκτώ κάτω τομείς, τέσσερεις προγομφίους και τρεις γομφίους σε κάθε γνάθο. Οι κοπτήρες είναι προσανατολισμένοι προς τα μπροστά. Επιτρέπουν την κοπή των χόρτων. Οι βοοίνες δεν έχουν άνω τομείς. Αυτοί έχουν αντικατασταθεί από μία σφαιρική προεξοχή των ούλων. Η γνάθος είναι προσαρμοσμένη σε κυκλική κίνηση που επιτρέπει στο ζώο να βόσκει. Οι γομφίοι τους τούς επιτρέπουν να συνθλίβουν τα φυτά για να είναι επαρκώς λεπτά ωστε να γίνει κατάλληλη πέψη. Η προεκτατή γλώσσα τους, καλύπτεται από καράτινες θηλές που την καθιστούν τραχιά.[3] Το ρύγχος είναι πλατύ και παχύ. Το μέτωπο είναι αρκετά μεγάλο, επίπεδο, και φέρει σγουρό και παχύ τρίχωμα στην προεξέχουσα κορυφή του : ο κότσος. Μεταξύ της γραμμής των ματιών και του ρύγχους, το μέτωπο προεκτείνεται στο επιρρίνιο. Το ζώο διαθέτει δύο κοίλα κέρατα, ένα σε κάθε πλευρά του κρανίου του (αν και σε πολλές φυλές οι αγελάδες δεν έχουν κέρατα, παρά μόνο οι ταύροι), των οποίων το μέγεθος ποικίλλει ανάλογα με το ζώο. Τα κέρατα είναι γενικώς προσανατολισμένα προς τα επάνω, ή προς τα πλάγια, και το σχήμα τους θυμίζει λύρα. Τα αυτιά βρίσκονται χαμηλά και έχουν σχήμα χωνιού, κρεμαστά στα ζεμπού. Εξωτερικά τα πτερύγια καλύπτονται από λεπτό τρίχωμα και εσωτερικά από μακρύ τρίχωμα. Τα μάτια είναι ελαφρώς σφαιρικά[3].
Ο Βους ο ταύρος έχει κοντό και πλατύ λαιμό, και προγούλι που κρέμεται κάτω από το στήθος. Η ουρά του, είναι μακριά και φουντωτή στην άκρη. Συνδέεται πολύ ψηλά, σε μία εσοχή ανάμεσα στα οστά της λεκάνης. Η πλάτη είναι ελαφρώς κοίλη. Τα ζεμπού διαθέτουν μία καμπούρα αμέσως μετά τον λαιμό.[4] Η λεκάνη είναι προεξέχουσα και οι γοφοί πλατείς και πεπλατυσμένοι. Τα θηλυκά διαθέτουν μαστό συνδεδεμένο κάτω από το στομάχι προς το πίσω μέρος του ζώου.
Οι αγελάδες έχουν ένα στομάχι με 4 τμήματα. Πολλές φορές καταπίνουν και μεταλλικά αντικείμενα. Είναι ζώα μηρυκαστικά, που σημαίνει ότι ξαναφέρνουν την τροφή τους στο στόμα και την αναμασούν. Η τροφή τους περιλαμβάνει κυρίως χόρτα. Η διάρκεια της κύησης είναι 9 μήνες. Ένα νεογέννητο μοσχαράκι ζυγίζει από 25 μέχρι 45 κιλά. Το παγκόσμιο ρεκόρ για τον βαρύτερο ταύρο, κατείχε ένας ταύρος, ονόματι Ντονέτο, ο οποίος παρουσιάστηκε το 1955 σε έκθεση στο Αρέτσο. Ζύγιζε 1.740 κιλά.[5] Οι αγελάδες ζουν συνήθως 15 χρόνια και σπάνια μπορούν να φτάσουν ως τα 25 χρόνια.
Προέλευση
Επεξεργασία
_Oeschinensee_Slaunger_2009-07-07.jpg)
Δεν είναι γνωστό πότε εξημερώθηκε το ζώο από τον ούρο και έγινε κατοικίδιο. Η αρχική του πατρίδα θεωρείται η Ασία και μάλλον η εξημέρωση έγινε στη Μέση Ανατολή. Από εκεί εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο και προσαρμόστηκε ανάλογα με τους φυσικούς παράγοντες κάθε τόπου. Αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθούν ποικίλες φυλές. Η σημερινή μορφή της «βελτιωμένης» αγελάδας διαμορφώθηκε με ανθρώπινη παρέμβαση και συγκεκριμένα με τη χρήση ζωοτεχνικών μεθόδων, όπως επιλογή, αιμομιξία, πλούσια διατροφή και διασταύρωση. Η «βελτίωση» αυτή προχώρησε πιο πολύ στα δυτικά, εξαιτίας του εύκρατου κλίματος και της υγρασίας στις παράκτιες περιοχές και στα νησιά της Μάγχης, όπως επίσης στην Αγγλία και στη Βόρεια Θάλασσα. Οι βελτιωμένες φυλές μεταφέρθηκαν και κατέκτησαν την Αμερική και άρχισαν να επεκτείνονται σε όλο τον κόσμο.
Χρήσεις
ΕπεξεργασίαΗ αγελάδα χρησιμοποιείται για το γάλα που παράγει και για αναπαραγωγή (αν και στην πράξη κάποιες ράτσες αγελάδων χρησιμοποιούνται, παράλληλα, και για παραγωγή κρέατος). Το βόδι και το μοσχάρι χρησιμοποιείται για παραγωγή κρέατος, ενώ οι ταύροι χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για αναπαραγωγή. Παλαιότερα, τα βόδια χρησιμοποιούνταν και από γεωργούς για δουλειές όπως η άροση,
Φυλές
Επεξεργασία- Αγελάδα εγχώριας φυλής, που υπήρχε και υπάρχει ακόμα στην Ελλάδα. Έχει μικρό σώμα, αλλά είναι τραχιά στο τρίχωμα και ικανή να περπατάει όλη τη μέρα. Παράγει γάλα όσο χρειάζεται για το μοσχάρι της. Το τρίχωμά της έχει χρώμα μαύρο και σταχτί. Τα νεαρά ζώα είναι σχεδόν μαύρα και με την ηλικία γίνονται σταχτιά ως άσπρα. Η εν λόγω φυλή εξαφανίζεται σταδιακά, καθώς εκτοπίστηκε από βελτιωμένες φυλές, οι οποίες εισάγονται από άλλα κράτη.
- Βελτιωμένη αγελάδα: η φυλή αυτή προήλθε κυρίως από διασταυρώσεις των εγχώριων αγελάδων με ταύρους ή μοσχάρια ή άλλες αγελάδες (εισαγόμενα). Η βελτιωμένη αγελάδα είναι μεγαλόσωμη και πολύ νωρίς φθάνει σε ηλικία για να γεννήσει. Παράγει γάλα σε μεγάλες ποσότητες και για το λόγο αυτό έχει ανάγκη πολλής τροφής. Για το λόγο αυτό, δεν μπορεί να αναπτυχθεί στην Ελλάδα, λόγω έλλειψης λιβαδιών.
Ασθένειες και ασφάλεια για τους ανθρώπους
ΕπεξεργασίαΟι βελτιωμένες αγελάδες είναι περισσότερο ευάλωτες στις ασθένειες, επειδή με τον ενσταβλισμό απομακρύνθηκαν από τη φυσική ζωή. Πολλές αγελάδες υποφέρουν από διαταραχές, με σοβαρότερη τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια, η οποία είναι επίσης γνωστή ως «Νόσος των Τρελών Αγελάδων». Η εν λόγω νόσος μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω της τροφικής αλυσίδας και εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία, τη δεκαετία του 1990. Στη συνέχεια μεταδόθηκε και σε άλλες χώρες και οδήγησε στην απαγόρευση εισαγωγής βόειου κρέατος και παραγώγων από το Ηνωμένο Βασίλειο προς τις άλλες χώρες της Ευρώπης.
Τον Οκτώβριο του 2015, ο IARC κατάταξε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος στην Κατηγορία 2Α: Πιθανώς (probable) καρκινογενή για τον άνθρωπο, χωρίς όμως να έχει αποδειχθεί η (αρχική) υπόθεση ότι το κόκκινο κρέας προκαλεί καρκίνο του εντέρου, ενώ την κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος στην Κατηγορία 1: Καρκινογενή για τον άνθρωπο.[6]
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Νέα Εγκυκλοπαιδεία, εκδ. Μαλλιάρης- Παιδεία, 2006, τ. 1, σελ. 88-89.
- Bhattacharya, S. 2003. Cattle ownership makes it a man's world. Newscientist.com. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2006.
- Cattle Today (CT). 2006. Ιστότοπος. Φυλές αγελάδας. Cattle Today. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2006).
- Clay, J. 2004. World Agriculture and the Environment: A Commodity-by-Commodity Guide to Impacts and Practices. Washington, D.C., USA: Island Press. ISBN 1-55963-370-0.
- Clutton-Brock, J. 1999. A Natural History of Domesticated Mammals. Cambridge UK : Cambridge University Press. ISBN 0-521-63495-4.
- Herman R. Purdy· R. John Dawes· Dr. Robert Hough (2008). Breeds Of Cattle (2η έκδοση). - A visual textbook containing History/Origin, Phenotype & Statistics of 45 breeds.
- Huffman, B. 2006. The ultimate ungulate page. UltimateUngulate.com. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2006
- Invasive Species Specialist Group (ISSG). 2005. .Bos taurus Αρχειοθετήθηκε 2008-06-25 στο Wayback Machine.. Global Invasive Species Database.
- Nowak, R.M. and Paradiso, J.L. 1983. Walker's Mammals of the World. Baltimore, Maryland, USA: The Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-2525-3
- Oklahoma State University (OSU). 2006. Breeds of Cattle. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2007.
- Public Broadcasting Service (PBS). 2004. Holy cow. PBS Nature. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2007.
- Rath, S. 1998. The Complete Cow. Stillwater, Minnesota, USA: Voyageur Press. ISBN 0-89658-375-9.
- Raudiansky, S. 1992. The Covenant of the Wild. New York: William Morrow and Company, Inc. ISBN 0-688-09610-7.
- Spectrum Commodities (SC). 2006. Live cattle. Spectrumcommodities.com. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2007.
- Voelker, W. 1986. The Natural History of Living Mammals. Medford, New Jersey, USA: Plexus Publishing, Inc. ISBN 0-937548-08-1.
- Yogananda, P. 1946. The Autobiography of a Yogi. Los Angeles, California, USA: Self Realization Fellowship. ISBN 0-87612-083-4.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Tanya Dewey. University of Michigan Museum of Zoology, επιμ. «Bos taurus» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2009.
- ↑ Christian Dudouet (2004). La production des bovins allaitants (La France Agricole έκδοση). σελ. 383. ISBN 2855570913.
- ↑ 3,0 3,1 Alain Raveneau (1996). Le livre de la vache (rustica έκδοση). Παρίσι: Partenaires fabrication. ISBN 2-84038-136-2.
- ↑ Anselm Gaétan Desmarest (1820). Mammalogie ou description des espèces de mammifères. σελ. 553.
- ↑ Friend, John B., Cattle of the World, Blandford Press, Dorset, 1978.
- ↑ PRESS RELEASE N° 240, 26 October 2015, IARC Monographs evaluate consumption of red meat and processed meat