Τέταρτος Ιερός Πόλεμος

Ο Τέταρτος Ιερός Πόλεμος ήταν ο τελευταίος από μια σειρά Ιερών Πολέμων που ονομάστηκαν έτσι γιατί στόχος τους ήταν ο έλεγχος του ιερού και του Μαντείου των Δελφών από συγκεκριμένες πολιτικές δυνάμεις του ελληνικού κόσμου. Στον πόλεμο αυτό ενεπλάκη ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας, ο οποίος κατόρθωσε έτσι να αναμιχθεί σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στην κεντρική Ελλάδα και τελικά να κατισχύσει έναντι των συνασπισμένων Ελλήνων στη Μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.).

Το Κρισαίο πεδίο από τη θέση Στεφάνι (φωτ. Schuppi)

Η αφορμή του πολέμου

Όταν ανοικοδομήθηκε το Ιερό του Απόλλωνα μετά τον Τρίτο Ιερό Πόλεμο, οι Αθηναίοι έστησαν πάλι το ανάθημα που είχαν ανεγείρει μετά τους Περσικούς πολέμους, στο οποίο κατηγορούσαν τους Θηβαίους για μηδισμό. Οι Λοκροί της Άμφισσας, παρακινημένοι από «φιλιππίζοντες» Θηβαίους, κατά τη διάρκεια του Αμφικτυονικού Συνεδρίου του 340 (ή 339) π.Χ. κατέθεσαν πρόταση καταδίκης των Αθηναίων σε πρόστιμο 50 ταλάντων με το αιτιολογικό ότι η αναστήλωση του αναθήματος σε περίοδο που οι Δελφοί κατέχονταν από τους Φωκείς αποτελούσε ασέβεια. Οι Αθηναίοι δια στόματος του Αισχίνη, που ανέσυρε έναν παλιό κανονισμό της Πυλαίας, απέδειξαν ότι αντίθετα οι Αμφισσαίοι ήταν αυτοί που έπρεπε να κατηγορηθούν για ασέβεια, γιατί καταπάτησαν τα ιερά κτήματα των Δελφών, που όφειλαν να μένουν ακαλλιέργητα. Το αμφικτυονικό συμβούλιο αποφάσισε να συνέλθει ξανά μετά από κάποιους μήνες.

Γεγονότα

Το αμφικτυονικό συνέδριο συνήλθε τελικά τον Ιούνιο του 339 π.Χ. Οι Αμφισσείς κρίθηκαν ένοχοι. Οι Αμφισσείς όμως κατάφεραν πρόσκαιρα να αποφύγουν την τιμωρία, υποσχόμενοι να βρουν αυτούς που είχαν καταπατήσει τα κτήματα και να τους επιβάλουν ποινές. Πράγματι, προέβησαν σε εκτοπίσεις των ιερόσυλων πολιτών. Η ενέργεια των Θηβαίων, όμως, να καταλάβουν τη Νίκαια, πόλη των προγόνων τους, που ο Φίλιππος είχε παραχωρήσει στους Θεσσαλούς, έκανε τους Αμφισσείς να αποφασίσουν να ανακαλέσουν τους εξόριστους, θεωρώντας πως το Βοιωτικό κοινό θα παρενέβαινε υπέρ τους. Τότε η Αμφικτυονία ανέθεσε στον Φίλιππο Β΄ να ηγηθεί εκστρατείας εναντίον των Αμφισσαίων. Με ένα στρατηγικό τέχνασμα παρέκαμψε τις Θερμοπύλες και εισέβαλε στη Φωκίδα, εγκαθιστώντας το στρατηγείο του στην Ελάτεια. Στη συνέχεια προσπάθησε να προσεταιριστεί τις φωκικές πόλεις, προτείνοντας μάλιστα να πληρώσει ο ίδιος το πρόστιμο που τους είχε επιβάλει η αμφικτυονία. Έπειτα προσπάθησε να κάνει το ίδιο και με τους Θηβαίους. Οι απεσταλμένοι του όμως έφτασαν στη Θήβα ταυτόχρονα με την πρεσβεία των Αθηναίων, της οποίας ηγείτο ο ίδιος ο Δημοσθένης. Ο Αθηναίος ρήτορας πρόσφερε στους Θηβαίους την αρχιστρατηγία στον πόλεμο, παράλληλα με άλλες στρατηγικές και εδαφικές παραχωρήσεις.

Ο χειμερινός πόλεμος

Παρά το προχωρημένο φθινόπωρο, η σύγκρουση δεν μπορούσε να καθυστερήσει. Στη Βοιωτία και την Αθήνα επιστρατεύθηκαν όλοι οι αξιόμαχοι πολίτες καθώς και περίπου δέκα χιλιάδες μισθοφόροι. Ένα τμήμα του εκστρατευτικού σώματος των Αθηναίων κατέλαβε τους Παραποτάμιους, ένα πέρασμα κοντά στην Ελάτεια, ενώ ένα άλλο μετέβη στην περιοχή της σημερινής Γραβιάς. Ο χειμώνας πέρασε με διαρκείς αψιμαχίες. Ο Φίλιππος φαινόταν να αποφεύγει την κατά μέτωπο επίθεση, γιατί ο στρατός του ήταν κουρασμένος από τη Σκυθική Εκστρατεία. Τον Ιούνιο όμως ο Φίλιππος ήταν πια έτοιμος να περάσει στην αντεπίθεση. Στόχος του ήταν η κατάληψη της Άμφισσας. Για να την πετύχει χρησιμοποίησε ένα τέχνασμα: άφησε τους αντιπάλους να πιστέψουν ότι εγκαταλείπει την εκστρατεία στην κεντρική Ελλάδα. Οι επικεφαλής των μισθοφόρων πίστεψαν τα νέα που τους έδωσε ένας αιχμάλωτος αγγελιοφόρος και αποσύρθηκαν. Τότε ο Φίλιππος, σε μια επιχείρηση-αστραπή, εισέβαλε στη Φωκίδα, κατέλαβε την Άμφισσα και κατευθύνθηκε στη Ναύπακτο, από όπου ο Φίλιππος έστειλε ένα μέρος του στρατού του εναντίον των Δελφών. Οι συνασπισμένοι Αθηναίοι και Βοιωτοί αποφάσισαν να τον αντιμετωπίσουν στη Χαιρώνεια, γεγονός που οδήγησε στην καταστροφική για αυτούς μάχη της Χαιρώνειας και στην οριστική επικράτηση του Φιλίππου στη νότια Ελλάδα.

Βιβλιογραφία

• Buckler, J. (1989). Philip II and the Sacred War. Leiden. 
• Hammond, N.G.L. (1977). A history of Greece to 322 B.C. Oxford. 
• Roux, G. (1979). L’Amphictionie, Delphes et le temple d’Apollon au IVe siècle. Lyon. 
• Σακελλαρίου, Μ. Ιστορία Ελληνικού Έθνους, Γ'2. Εκδοτική Αθηνών. σελίδες 46–81.