Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου

Να μη συγχέεται με την Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νόσο του Εντέρου

Το Σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ - αγγλικά: irritable bowel syndrome - IBS) ή Σπαστική εντεροκολίτιδα είναι μια λειτουργική διαταραχή του εντέρου που χαρακτηρίζεται από χρόνιο κοιλιακό άλγος, κοιλιακή δυσφορία, κοιλιακή διάταση (φούσκωμα) και αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου απουσία κάποιας οργανικής νόσου. Σε κάποιες περιπτώσεις τα συμπτώματα υφίενται μετά την κένωση. Μπορεί να εμφανισθεί υπό τη μορφή διάρροιας ή δυσκοιλιότητας, ή με εναλλαγή αυτών (κατατασσόμενες οι περιπτώσεις ως IBS-D, IBS-C or IBS-A αντίστοιχα). Επίσης το ΣΕΕ δύναται να παρουσιασθεί έπειτα από μία λοίμωξη (μετα-λοιμώδες, IBS-PI ) ή μία στρεσογόνο κατάσταση. Η διάγνωση του τίθεται εξ αποκλεισμού άλλων οργανικών παθήσεων. Η θεραπευτική αντιμετώπιση στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και περιλαμβάνει αλλαγές στο διαιτολόγιο του ασθενούς, φαρμακευτική αγωγή και ψυχολογική υποστήριξη. Η σωστή ενημέρωση του ασθενούς καθώς και η επικοινωνία με τον γιατρό παίζουν σημαντικό ρόλο. Ποικίλες καταστάσεις μπορούν να υποδυθούν το ΣΕΕ, όπως κοιλιοκάκη (δυσαπορρόφηση γλουτένης), δυσαπορρόφηση φρουκτόζης, λοιμώξεις, παρασιτικές λοιμώξεις όπως λαµβλίαση, Ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, χρόνια λειτουργική δυσκοιλιότητα και χρόνιο λειτουργικό κοιλιακό άλγος.Στο ΣΕΕ οι συνήθεις ιατρικές εξετάσεις είναι φυσιολογικές, αλλά το έντερο φαίνεται να είναι πιο ευαίσθητο σε συγκεκριμένα ερεθίσματα, όπως στο balloon insufflation testing. Η ακριβής αιτία του ΣΕΕ παραμένει άγνωστη. Η επικρατέστερη θεωρία υποστηρίζει ότι το ΣΕΕ οφείλεται σε διαταραχή στο κύκλωμα εγκέφαλος - γαστρεντερικός σωλήνας, παρότι μπορεί να υπάρχουν μεταβολές της μικροβιακής χλωρίδας του εντέρου και του ανοσοποιητικού συστήματος. Το ΣΕΕ δεν είναι επικίνδυνο για τη ζωή του ασθενούς. Παρόλα αυτά όντας αίτιο χρονίου πόνου, κόπωσης και άλλων συμπτωμάτων οδηγεί σε απουσίες από το χώρο εργασίας και χαμένες εργατοώρες που το καθιστούν μια αρκετά δαπανηρή νόσο. Επιπλέον διαταράσσει σε σημαντικό βαθμό την ποιότητα ζωής του ασθενούς και επηρεάζει τις κοινωνικές του δραστηριότητες.

Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
Διάγραμμα Συσχέτισης Εγκεφάλου-Εντέρου
Ειδικότητα	γαστρεντερολογία
Συμπτώματα	abdominal discomfort, φούσκωμα, δυσκοιλιότητα, διάρροια και κοιλιακό άλγος
Ταξινόμηση
ICD-10	K58
ICD-9	564.1
DiseasesDB	30638
MedlinePlus	000246
eMedicine	med/1190
MeSH	D043183

Επιδημιολογία

Μελέτες στη Μεγάλη Βρετανία, στις Η.Π.Α., Γαλλία, Νέα Ζηλανδία και Κίνα δείχνουν ότι το σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου (γνωστό και με τον όρο σπαστική κολίτιδα, ο οποίος όμως είναι λανθασμένος, διότι το σύνδρομο δεν περιλαμβάνει την εμφάνιση φλεγμονής) παρουσιάζεται σε ποσοστό 11-14% των ενηλίκων. Τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο δεν συμβουλεύονται γιατρό για τα συμπτώματά τους. Η αντιμετώπιση όσων συμβουλεύονται γιατρό είναι χρονοβόρος και δαπανηρή

Συμπτώματα - Ιστορικό ασθενούς

• Συμπτώματα: Τα κύρια συμπτώματα του ΣΕΕ είναι κοιλιακό άλγος ή δυσανεξία, που συχνά συνυπάρχει με διάρροια και/ή δυσκοιλιότητα, προκαλώντας διαταραχές στη συνήθη κινητικότητα του εντέρου. Μπορεί να παρουσιασθούν επίμονες εντερικές συσπάσεις, ένα αίσθημα ατελούς κένωσης, φούσκωμα ή μετεωρισμός. Οι άνθρωποι που πάσχουν από το σύνδρομο έχουν πιο συχνά από τους υπολοίπους γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, συμπτώματα που σχετίζονται με το γεννητικό σύστημα, ψυχολογικά συμπτώματα, μυαλγία, πονοκέφαλο και πόνο στη μέση. Το ΣΕΕ μπορεί να καταταχθεί είτε ως διάρροια-επικρατούσα (ΣΕΕ-ΔΙΑ), δυσκοιλιότητα-επικρατούσα (ΣΕΕ-ΔΥΣ) ή ΣΕΕ με εναλλαγές (ΣΕΕ-ΕΝ ή πόνος-επικρατών). Σε ορισμένα άτομα, το ΣΕΕ μπορεί να έχει μια ξαφνική παρουσία και ανάδειξη έπειτα από μια λοίμωξη, που χαρακτηρίζεται από δύο η περισσότερα εκ των ακολούθων: πυρετός, εμετός, διάρροια και θετικό τεστ κοπράνων. Αυτό το μετα-μολυσματικό σύνδρομο συστηματικά αποκαλείται "μεταμολυσματικό ΣΕΕ" (ΣΕΕ-ΜΜ). Οι ορθοπεδικοί αναφέρουν ότι συχνά ασθενείς με ΣΕΕ πάσχουν από οσφυαλγία και ισχιαλγία οφειλόμενη όχι σε δισκοπάθεια (κήλη δίσκου κλπ) αλλά σε πίεση του οσφυοϊερού νευρικού πλέγματος από τους σπασμούς του παχέος εντέρου στην ελάσσονα πύελο. Επίσης, σημειώνουν ότι η Οσφυαλγία αποτελεί ένα συχνό αίτιο αντανακλώμενου πόνου (Reffered Pain) σε ασθενείς με ΣΕΕ
• Ιστορικό του ασθενούς: Όπως προαναφέρθηκε τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου δεν συμβουλεύονται γιατρό και όσοι ασθενείς απευθύνονται σε γιατρό μπορεί να το κάνουν για άλλους λόγους εκτός από τα ίδια τα συμπτώματα. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων μπορεί να είναι σημαντική αλλά ψυχοκοινωνικοί παράγοντες μπορεί επίσης vα επηρεάζουν την απόφαση. Η απάντηση στο ερώτημα «για ποιον λόγο επισκέπτεται ο ασθενής του γιατρό τώρα;» μπορεί να αποτελέσει ένα καλά θεραπευτικό στοιχείο. Ο φόβος για μια σοβαρή νόσο θα πρέπει να αίρεται με τη ρητή διαβεβαίωση προς το ασθενή ότι δεν υπάρχει κάποιο τέτοιο πρόβλημα. Απειλητικά για τη ζωή συμβάντα θα πρέπει να συζητούνται. Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να χρειάζονται ψυχολογική βοήθεια, αλλά και η απλή υποστηρικτική ψυχοθεραπεία από τον γιατρό που παρακολούσε τον ασθενή μπορεί να είναι ωφέλιμη. Σε μια Σουηδική μελέτη ασθενείς με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου που παρακολούθησαν 8 συνεδρίες «υποστηρικτικής ψυχοθεραπείας που μπορούσε vα πραγματοποιηθεί στο γραφείο οποιουδήποτε γιατρού», είχαν λιγότερα συμπτώματα και ψυχολογική και φυσική δυσφορία σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, όταν επανεξετάστηκαν μετά απο 3 μήνες. Η παρατήρηση αυτή υποστηρίζει την άποψη ότι έγκαιρη και προσεκτική ενασχόληση με τις ψυχοκοινωνικές ανησυχίες του ασθενούς είναι αποτέλεσματική και έχει μακροχρόνια ωφέλεια. Μια τέτοια προσέγγιση ισχυροποιήθηκε από μια Βρετανική μελέτη (Gastroenterology 1991;100: 450-57), η οποία έδειξε επίσης ότι η βελτίωση είναι περισσότερο πιθανή εάν η ψυχοπαθολογία και ο πόνος δεν είναι συνεχής. Το άγχος και η κατάθλιψη θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίζονται. Παρόλον ότι ψυχοθεραπευτικοί παράγοντες δεν μεταβάλλουν τα συμπτώματα του συνδρόμου, η αντιμετώπιση ψυχολογικών προβλημάτων μπορεί να βοηθήσει έναν ασθενή να τα αντιμετωπίσει καλύτερα. Σε ορισμένους ασθενείς που το σύμπτωμα του πόνου κυριαρχεί, τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά μπορεί να βοηθήσουν, ακόμα και όταν η κατάθλιψη δεν είναι εμφανής. Τα φάρμακα αυτά έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικά σε άλλα χρόνια σύνδρομα άλγους. Μπορεί να δρουν μέσω των κεντρικών οδών που επιδρούν στην αντίληψη του πόνου.

Αιτιολογία - Παθογένεση - Παθοφυσιολογία

• Το αίτιο που προκαλεί το σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου ερευνάται από τους γιατρούς για περισσότερο από δύο αιώνες. Παρά το γεγονός αυτό δεν υπάρχει ακόμα κάποια πειστική εξήγηση. Ορισμένοι δηλώνουν ότι προκαλείται από δίαιτα, άλλοι ότι οφείλεται σε διαταραχή στην κινητικότητα κι άλλοι ότι αποτελεί ψυχολογική διαταραχή ή ψυχοφυσιολογικό φαινόμενο..
• Αρχικά το ΣΕΕ θεωρείτο μια ψυχοσωματική ασθένεια και η ανάμειξη βιολογικών και παθογενών παραγόντων δεν είχε εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση μέχρι τη δεκαετία του '90, μια διαδικασία κοινή στην ιστορία των μολυσματικών ασθενειών. Ο κίνδυνος εμφάνισης ΣΕΕ αυξάνεται κατά 6 φορές έπειτα από έντονες γαστρεντερικές μολύνσεις. Μεταμολυσματικά, περαιτέρω κίνδυνοι είναι το νεαρό της ηλικίας, παρατεταμένος πυρετός, άγχος και κατάθλιψη.
• Ψυχοσωματική Αρρώστια; Μία από τις πρώτες αναφορές στο σκεπτικό του "Ευερέθιστου Εντέρου" εμφανίσθηκε στο Mountain Medical Journal το 1950. Ο όρος χρησιμοποιείτο για να κατηγοριοποιήσει τους ασθενείς που εμφάνιζαν συμπτώματα διάρροιας, κοιλιακού άλγους, δυσκοιλιότητας, αλλά δεν αναγνωριζόταν ιογενής παράγοντας. Οι πρώτες θεωρίες υποστήριζαν ότι το Ευερέθιστο Έντερο προκαλείτο από ψυχοσωματικές ή διανοητικές διαταραχές. Ένα έντυπο του 1980 ερεύνησε την "συμπεριφορά της εμπειρικής ασθένειας" σε ασθενείς με ΣΕΕ και πεπτικό έλκος. Μια άλλη μελέτη υποστήριξε ότι οι ασθενείς με ΣΕΕ και έλκος επωφελούνταν από 15μηνη ψυχοθεραπεία. Αργότερα, έμελλε να βρουν ότι τα περισσότερα έλκη προκαλούνταν από μια βακτηριακή μόλυνση από το Ελικοβακτήριο του Πυλωρού. Επιπρόσθετες δημοσιεύσεις καταδείκνυαν το ρόλο της σύνδεσης εγκεφάλου-εντέρου όπως εμφανίζεται το 1990, όπως σε μελέτη με τίτλο "Η Απάντηση του Εγκεφάλου-Εντέρου στο Άγχος και Ερεθίσματα Έκκρισης Ακετυλχολίνης στο ΣΕΕ" που δημοσιεύθηκε στον τύπο του "Clinical Gastrenterology" το 1993. Μελέτη του 1997 δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Gut" που υποστήριζε πως το ΣΕΕ σχετιζόταν με μια "παρέκκλιση από τον άξονα εγκεφάλου-σπλάχνων".
• Αντίδραση του Ανοσοποιητικού; Στα τέλη του '90, δημοσιεύσεις ερευνών κατεδείκνυαν συγκεκριμένες βιοχημικές μεταβολές που εμφανίζονταν σε βιοψίες ιστού και δείγματα αίματος από ασθενείς ΣΕΕ που υποστήριζαν ότι τα συμπτώματα είχαν οργανική και όχι τόσο ψυχοσωματική αιτία. Αυτές οι μελέτες ταυτοποίησαν την ύπαρξη κυτταροκίνης και παραγώγων προϊόντων σε ιστούς, που σχετίζονται με την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος.Μια μελέτη έδειξε πως οι εντερικές βιοψίες από ασθενείς με ΣΕΕ-δυσκοιλιότητας ενείχαν υψηλότερα επίπεδα έκκρισης σεροτονίνης. Η σεροτονίνη παίζει ένα σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της γαστρεντερικής κινητικότητας και του περιεχομένου σε νερό και μπορεί να μεταβληθεί από ορισμένες ασθένειες και λοιμώξεις. Μια έρευνα πρωκτικής βιοψίας από ιστό ασθενούς με ΣΕΕ έδειξε πως αυξημένα επίπεδα κυτταρικών δομών αναμειγνύονταν στην παραγωγή της κυτοκίνης Interleukin 1 Βήτα. Μια μελέτη δείγματος αίματος από ασθενείς ΣΕΕ ταυτοποίησε την ύπαρξη υψηλών επιπέδων κυτοκίνης Παράγοντος Καρκινικής Νέκρωσης Άλφα, Interleukin 1 και Interleukin 6 σε ασθενείς. Μια μελέτη από βιοψία έδειξε αυξημένα επίπεδα ενζύμων πρωτεϊνάσης που χρησιμοποιούνται από το σώμα για την πέψη των πρωτεϊνών και από μολυσματικούς παράγοντες να καταπολεμήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή. Μια μελέτη δειγμάτων αίματος από ασθενείς ΣΕΕ έδειξε υψηλά επίπεδα αντισωμάτων στο πρωτόζωο Βλαστοκύστις. Συγκεκριμένες μορφές αντίδρασης του ανοσοποιητικού που ενοχοποιούνταν για τα συμπτώματα του ΣΕΕ περιλαμβάνουν την κοιλιακή ασθένεια και άλλα περιστατικά αλλεργίας σε τρόφιμα. Η κοιλιακή ασθένεια είναι μια ανοσογλοβουλίνη τύπου Α-(lgA) που μεσολαβεί σε αλλεργικές αντιδράσεις στην πρωτεϊνη της γλιαδίνης στους κόκους της γλουτεΐνης, η οποία επιδεικνύει μια ποικιλία συμπτωμάτων και μπορεί να παρουσιάσει ΣΕΕ. Ορισμένοι ασθενείς με επικρατούσα τη διάρροια μπορεί να έχουν μια μη διαγνωσμένη χρόνια κοιλιακή διάρροια. Εξαιτίας των συμπτωμάτων αντίδρασης της ΧΚΔ στη δίαιτα χωρίς γλουτεΐνη, το τεστ για ΧΚΔ στο ΣΕΕ μπορεί να αποτρέψει χρόνια από την ανάπτυξη της νόσου και το ακόλουθο κόστος. Η κοιλιακή ασθένεια είναι κοινό εύρημα μεταξύ των ασθενών με το ΣΕΕ. Σε αυτή την υποομάδα, μια δίαιτα χωρίς γλουτεΐνη μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση στα συμπτώματα. Εξετάσεις ρουτίνας για την κοιλιακή ασθένεια μπορεί να διαγνωσθεί σε όλους τους ασθενείς που εκτιμάται πως πάσχουν από το σύνδρομο. Οι αλλεργίες τροφών, ειδικά αυτές που έχουν ενδιάμεσο το lgE και lgG-τύπο αντισωμάτων εφαρμόσθηκαν στο ΣΕΕ.
• Ψυχολογική Διάσταση Νοσήματος: Συχνά σε άτομα που εμφανίζουν το συγκεκριμένο νόσημα συνυπάρχουν και συμπτώματα ψυχικής πίεσης (stress) και σε πολλούς κάποιο ψυχιατρικό πρόβλημα όπως κατάθλιψη και νευρώσεις. Τα άτομα που πάσχουν από το ΣΕΕ είναι πιο επιρρεπή σε διαταραχές του πεπτικού συστήματος από ψυχολογικούς παράγοντες που σε άλλα άτομα θα προκαλούσαν ήπιες ή και καθόλου διαταραχές.
• Κοινωνική Διάσταση Νοσήματος: Τα συμπτώματα του ΣΕΕ αρκετές φορές είναι τόσο συχνά και έντονα που μπορεί να εμποδίσουν τους ασθενείς να εργαστούν, ενώ επηρεάζουν την κοινωνική τους ζωή, αποφεύγουν τα ταξίδια, τις σεξουαλικές επαφές και τους περιορίζουν συχνά στο σπίτι.
• Είναι μια διαιτολογική διαταραχή; Ο Dennis Burkitt στην Ανατολική Αφρική σημείωσε ότι η δυσκοιλιότητα και άλλες «δυτικές» εντερικές διαταραχές ήταν σπάνιες στους ιθαγενείς που διατρέφονται με μεγάλες ποσότητες ινών. Το 1972 μια μελέτη αγροτικού πληθυσμού και δυτικοποιημένων πληθυσμών σημείωσε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η διατροφική πρόσληψη ινών, τόσο μεγαλύτερο είναι το βάρος των αποβαλλόμενων κοπράνων ημερησίως και τόσο μικρότερος είναι ο χρόνος διέλευσης από το έντερο. Οι παρατηρήσεις αυτές οδήγησαν στη διατύπωση της «υπόθεσης ινών» στην άποψη δηλαδή ότι πολλά νοσήματα του εντέρου αλλά και άλλων οργάνων, συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου ευερεθίστου εντέρου, προκύπτουν ως αποτέλεσμα της διατροφής δυτικού τύπου με χαμηλές ποσότητες ινών.. Η αξία των πίτουρων, του ψύλλιου και άλλων ινών έχει αποδειχτεί στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Η εμφάνιση συνδρόμου ευερεθίστου εντέρου και σε χώρες, όπως η Κίνα, καθιστά απίθανο να ευθύνεται ένας μόνος παράγοντας, όπως η ανεπάρκεια ινών. Η χορήγηση ινών ως διατροφικά συμπληρώματα δεν σημείωσε επιτυχία στην αντιμετώπιση του συνδρόμου, όπως διαπιστώθηκε σε διπλές- τυφλές μελέτες, παρόλον ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι τουλάχιστον 30 gr ινών ημερησίως βελτιώνουν τη δυσκοιλιότητα και ορισμένα άλλα συμπτώματα. Η υπόθεση των ινών περιπλέκεται περισσότερο από την αναφορά ότι μεταξύ «υγιών» εθελοντών, μια εξωστρεφής προσωπικότητα με θετική εικόνα για τον εαυτό της, παρουσιάζει μεγαλύτερες ποσότητες κοπράνων . Ορισμένοι ασθενείς δεν έχουν καμμία αμφιβολία για το ότι κάποια συγκεκριμένη τροφή ενοχοποιείται. Η ιδέα αυτή έχει προκαλέσει την εξάπλωση «παράλογων» διαιτών, που μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να βλάψουν την ίδια την υγεία του ατόμου. Η πραγματική τροφική αλλεργία πλήττει συστήματα εκτός του εντέρου και είναι περισσότερο πιθανό να προκαλέσει έμετο και διάρροια, παρά συμπτώματα του συνδρόμου ευερεθίστου εντέρου. Ελάχιστοι ασθενείς με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου έχει επιβεβαιωθεί ότι πράγματι έχουν κάποια ευαισθησία σε συγκεκριμένα τρόφιμα. Όπως και αν έχουν τα πράγματα θα πρέπει να αναζητούνται ενδείξεις για μη ανοχή της λακτόζης, υπερβολική πρόσληψη καφεΐνης, χρήση τσιχλών που περιέχουν σορβιτόλη ή άλλη διατροφική συνήθεια ή λήψη κάποιων φαρμάκων.
• Είναι διαταραχή της κινητικότητας; Παρά την εμφανή δυσλειτουργία του εντέρου στο σύνδρομο αυτό, η παθοφυσιολογία του είναι απροσδιόριστη. Μελέτες για την κινητικότητα του κόλου που πραγματοποιήθηκαν στη δεκαετία του '60 προτείνουν ότι στη δυσκοιλιότητα, ο δείκτης κινητικότητας (συχνότητα Χ εύρος συστολής) αυξάνεται, καθυστερώντας τη δίοδο των κοπράνων και προκαλώντας κοιλιακό πόνο. Αντιστρόφως, ο δείκτης κινητικότητας μειώνεται σε όσους έχουν διάρροια, κατά τρόπον ώστε το σιγμοειδές να συμπεριφέρεται ως σφιγκτήρας. Ο δείκτης δεν έχει αποδειχτεί ότι αποτελεί αξιόπιστο στοιχείο είτε της δυσκοιλιότητας είτε της διάρροιας. Το κόλον και το λεπτό έντερο θεωρείται επίσης ότι δυσλειτουργούν στο σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου. Στη δεκαετία του '70 ερευνητές ανέφεραν ότι μυοηλεκτρικός ρυθμός 3 κύκλων το λεπτό στο κόλον παρατηρείται συχνότερα σε ασθενείς με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου παρά σε υγιείς, παρόλον ότι η εξειδίκευση της παρατήρησης αυτής αμφισβητείται σήμερα. Στη δεκαετία του '80 η προσοχή στράφηκε στο λεπτό έντερο, όπου οι εκκριτικές και κινητικές ανταποκρίσεις στο stress είναι διαφορετικές στους ασθενείς με σύνδρομο του ευερεθίστου εντέρου. Κανένα από τα προαναφερθέντα φαινόμενα δεν είναι αρκετά ειδικο, ώστε να είναι χρήσιμο ως διαγνωστικά test για το σύνδρομο, ούτε και κανένα προσφέρει μια εξήγηση για το πως δημιουργούνται τα συμπτώματα. Στο σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου υπάρχει η τάση τόσο στο λεπτό όσο και στο παχύ έντερο να υπεραντιδρούν σε διάφορα ερεθίσματα, όπως τα φάρμακα, το stress, η διάταση με μπαλόνι, ακόμα και το φαγητό, γεγονός που μπορεί να αντικατοπτρίζει μια υπερβολική γαστροκολική ανταπόκριση. ..
• Μήπως πρόκειται για διαταραχή αντίληψης; Η αποτυχία των παρατηρήσεων κινητικότητας να εξηγήσουν τα συμπτώματα έχει οδηγήσει πολλούς να διερευνήσουν τις αισθητηριακές ή τις κεντρομόλες συνάψεις μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου. Έχει δειχθεί για παράδειγμα ότι μερικοί ασθενείς με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου πονούν με μικρότερη διάταση στον πρωκτό σε σύγκριση με άλλους. Οι συνάψεις του αυτόνομου μεταξύ εντερικού και κεντρικού νευρικού συστήματος είναι πολύ καλά γνωστές: το πνευμονογαστρικό και τα συμπαθητικά νεύρα φέρουν περισσότερες κεντρομόλες παρά φυγόκεντρες νευρικές ίνες. Η αντίληψη του πόνου μπορεί να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τα συναισθήματα, τη μνήμη, την καλλιέργεια του ατόμου και την ψυχοκοινωνική του κατάσταση. Είναι χρήσιμο να γίνει διάκριση μεταξύ οξέος και χρόνιου πόνου. Ο πρώτος συνδέεται με ιστική νόσο ή οργανική δυσλειτουργία και στην περίπτωση του εντέρου συσχετίζεται με τη λήψη τροφής, την αφόδευση και τον έμετο. Ο χρόνιος πόνος είναι συνεχής και δεν συσχετίζεται με φυσιολογικές ανταποκρίσεις στον οξύ πόνο, όπως η εφίδρωση και η ταχυκαρδία. Ο οξύς, λειτουργικός πόνος είναι πρωταρχικά αισθητηριακός ή περιφερικός και μπορεί να αντιμετωπισθεί με αναλγητικά. Ο χρόνιος πόνος, ο οποίος επηρεάζεται περισσότερο από κεντρική δραστηριότητα ελέγχου, μπορεί να απαιτεί μια διαφορετική προσέγγιση. Φάρμακα, όπως τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, αυξάνουν την απελευθέρωση σεροτονίνης και αναστέλλουν τις ώσεις του πόνου, κλείνοντας έτσι την «πύλη» αντίληψης των βλαπτικών ερεθισμάτων. Μπορεί επίσης να αυξάνουν την απελευθέρωση ενδορφίνης. Η χρήση βενζοδιαζεπινών κρύβει τον κίνδυνο της εξάρτησης και μέσω της παραγωγής γαμινοβουτυρικού οξέος, μπορεί τα φάρμακα αυτά να αναστέλλουν τη σεροτονίνη και να ανοίγουν εκ νέου την «πύλη». Δεν είναι μόνο ο πόνος που μπορεί ένα άτομο να μην αντιληφθεί σωστά. Οι ασθενείς συχνά ερμηνεύουν λανθασμένα την εντερική τους δραστηριότητα. Παρόλον ότι η συχνότητα αφόδευσης στον πληθυσμό μπορεί να κυμαίνεται από 3 φορές την εβδομάδα μέχρι 3 φορές την ημέρα, διακυμάνσεις μέσα σε αυτό το εύρος μπορεί να θεωρηθούν ανώμαλες και η συχνή αφόδευση, όχι ιδιαίτερα υδαρών κενώσεων, ως διάρροια. Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι η συχνότητα εμφάνισης βορβορυγμών, μετεωρισμού και διάτασης διαφέρουν σε σύγκριση με άλλα άτομα. Ωστόσο η διαφορετική αντίληψη των διαφόρων συμπτωμάτων δεν εξηγεί την εμφάνιση του συνδρόμου. Δεν μπορεί να εξηγήσει τη διαφορετική λειτουργία του εντέρου, ούτε και φαίνεται σημαντική σε όσους πάσχουν από συμπτώματα του συνδρόμου, αλλά δεν ζητούν ιατρική περίθαλψη. ..
• Μήπως πρόκειται για ψυχολογική διαταραχή; Η άποψη ότι το σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου συσχετίζεται ή ακόμα και ότι προκαλείται από την ψυχολογική κατάσταση του, ασθενούς είναι τόσο παλιό, όσο και η ίδια η νόσος. Πολλές μελέτες πιστοποιούν το ότι το άγχος, η κατάθλιψη και άλλοι τύποι ψυχολογικών διαταραχών παρουσιάζονται συχνότερα σε ασθενείς με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου παρά σε ασθενείς με οργανική νόσο. Οι μελέτες αυτές πραγματοποιήθηκαν σε άτομα που νοσηλεύονταν σε νοσοκομείο και γι’ αυτό είναι μάλλον απίθανο να είναι αντιπροσωπευτικές όλων των ατόμων που εμφανίζουν συμπτώματα του συνδρόμου. Ο Whitehead διαπίστωσε ότι το ψυχοκοινωνικό profile των ασθενών που πάσχουν από το σύνδρομο του ευερεθίστου εντέρου και δεν συμβουλεύονται γιατρό είναι το ίδιο με αυτό των φυσιολογικών ατόμων. Σε μια Βρετανική κλινική άτομα με σύνδρομο που παρακολουθούνταν για αρκετά χρόνια συγκρίθηκαν με ασθενείς με πρόσφατη διάγνωση. Παρόλον ότι η ψυχολογική νοσηρότητα ήταν παρόμοια στις δυο ομάδες, οι κοινωνικές συνέπειες των χρόνιων ασθενών ήταν σοβαρότερες. Τα προαναφερθέντα στοιχεία δεν υποστηρίζουν την άποψη ότι η ψυχοπαθολογία προκαλεί σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου. Πιθανόν η ψυχοπαθολογία να επιτείνει τα συμπτώματα του συνδρόμου τόσο ώστε να τα καταστήσει ιατρικό πρόβλημα στη συνείδηση του ατόμου. Το επιχείρημα αυτό ενισχύεται από παρατηρήσεις ότι οι ασθενείς με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου απευθύνονται σε γιατρό συχνότερα από άλλους μετά από ένα αγχογόνο ή απειλητικό για τη ζωή συμβάν. Ένα άτομο με σύνδρομο, το οποίο έχει αγνοήσει τα συμπτώματα για χρόνια, μπορεί να ανησυχήσει π.χ εάν ένας στενός συγγενής παρουσιάσει καρκίνο.
• Μήπως πρόκειται για ψυχοφυσιολογική διαταραχή; Είναι γνωστό ότι τα διάφορα συναισθήματα επηρεάζουν τη λειτουργία του εντέρου. Ποιος δεν έχει υποστεί εντερική διαταραχή πριν από τις εξετάσεις ή κάποιο άλλο αγχογόνο συμβάν; Άλλα άτομα παρουσιάζουν διάρροια, άλλα εμετό και άλλα ημικρανία. Στο σύνδρομο του ευερεθίστου εντέρου η σχέση συμπτωμάτων και άγχους είναι πιο λεπτή. Ορισμένοι παρατηρούν ότι τα συμπτώματα βελτιώνονται στη διάρκεια μια κρίσης, για να επιστρέψουν αργότερα. Τα φάρμακα, οι ορμόνες, το φαγητό και το συναισθηματικό stress προκαλούν υπερβολικές κινητικές ανταποκρίσεις. Οι Valori και συν. παρατήρησαν ότι η κινητικότητα του λεπτού εντέρου μεταβάλλεται με διαφορετικό τρόπο σε ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Παρατηρήθηκαν για παράδειγμα ότι η μουσική heavy metal, η νυκτερινή αφύπνιση ή το παρκάρισμα σε ώρα αιχμής αποτελούν αγχογόνα ερεθίσματα, που διεγείρουν το λεπτό έντερο. Είναι οι παραπάνω παρατηρήσεις αποδείξεις των αιτίων που προκαλούν το σύνδρομο ή είναι απλώς επιφαινόμενα;.
• Πρόκειται για διαταραχή συμπεριφοράς; Μια τυχαιοποιημένη, τηλεφωνική έρευνα σύγκρινε ασθενείς με πεπτικό έλκος με ασθενείς με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου. Οι τελευταίοι είχαν περισσότερα σωματικά συμπτώματα, αντιμετώπιζαν τα κρυολογήματα και τη γρίπη πιο σοβαρά και απευθύνονταν σε γιατρό για μικροαδιαθεσίες πιο συχνά. Κατά την παιδική τους ηλικία ήταν περισσότερο πιθανό σε σύγκριση με τους άλλους να λάμβαναν δώρα ή να απουσιάζαν από το σχολείο, όταν ασθενούσαν. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι άτομα με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου είναι επιρρεπή στη συμπεριφορά του χρόνιου ασθενούς και ότι έχουν «εκπαιδευθεί» στη συμπεριφορά αυτή. Η άποψη αυτή κερδίζει έδαφος, διότι όπως φαίνεται η αναζήτηση ιατρικής περίθαλψης από τον ασθενή εξαρτάται περισσότερο από το επίπεδο και την ψυχοκοινωνική του κατάσταση παρά από τα ίδια τα συμπτώματα του συνδρόμου. Πως θα μπορούσε κανείς να εξηγήσει διαφορετικά γιατί οι γυναίκες είναι πιθανότερο να απευθυνθούν στο γιατρό σε σύγκριση με τους άνδρες για τα συμπτώματα που οφείλονται στο σύνδρομο στις δυτικές χώρες, ενώ το ακριβώς αντίθετο παρατηρείται στην Ινδία; Για ποιον λόγο μόνο μικρός αριθμός των πασχόντων ζητά ιατρική βοήθεια; Η ταυτόχρονη εμφάνιση απειλητικών για τη ζωή συμβάντων και ψυχοκοινωνικού stress μπορεί εν μέρει μόνο να εξηγήσει αυτά τα φαινόμενα..

Διάγνωση

Τα διαγνωστικά κριτήρια συμπτωμάτων για το σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου, κατά την Παγκόσμα Γαστρεντερολογική Εταιρεία είναι: Τουλάχιστον 3 μήνες, διαρκή ή επαναλαμβανόμενα συμπτώματα: Κοιλιακός πόνος ή δυσφορία η οποία:

• Ανακουφίζεται με την αφόδευση
• Και/ή συσχετίζεται με μεταβολή στη συχνότητα αφόδευσης
• Και/ή συσχετίζεται με μεταβολή στη σύσταση των κοπράνων

Συν (+) Δύο ή περισσότερα από τα κάτωθι:

• Μεταβολή στη συχνότητα αφόδευσης**
• Μεταβολή στη μορφή των κοπράνων
• Μεταβολή στη διέλευση των κοπράνων (αίσθημα επείγοντος ή ατελούς κένωσης)
• Διέλευση βλέννας
• Αίσθημα φουσκώματος ή κοιλιακής διάτασης
• Για ερευνητικούς σκοπούς ως «μεταβολή» μπορεί να οριστεί >3 κενώσεις ημερησίως ή <3 κενώσεις την εβδομάδα
• Δεν υπάρχει συγκεκριμένη εργαστηριακή ή ιατρική εξέταση που δύναται να εφαρμοσθεί για τη διάγνωση του ΣΕΕ. Η διάγνωσή του περιλαμβάνει αποκλεισμό περιστατικών που παρουσιάζουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά του ΣΕΕ και έπειτα μια διαδικασία κατηγοριοποίησης των συμπτωμάτων του ασθενούς. Λόγω του ότι υπάρχουν ποικίλες αιτίες πρόκλησης διάρροιας και συμπτωμάτων του ΣΕΕ, γαστρεντερολογικοί σύνδεσμοι παγκοσμίως έχουν εκδώσει οδηγούς για τεστ που μπορούν να διαγνώσουν άλλα περιστατικά με παρόμοια συμπτώματα. Αυτοί περιλαμβάνουν γαστρεντερολογικές λοιμώξεις, πρόβλημα ανεκτικότητας της λακτόζης και κολικό. Οι έρευνες δείχνουν ότι αυτός ο οδηγός δεν ακολουθείται πάντα. Όταν αποκλειστούν οι λοιπές παθήσεις, η διάγνωση του ΣΕΕ γίνεται με τη χρήση ενός διαγνωστικού αλγορίθμου. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τα Κριτήρια του Manning, τα Κριτήρια της Ρώμης Ι, τα Κριτήρια της Ρώμης ΙΙ, τα Κριτήρια του Kruis, ενώ μελέτες συγκρίνουν την αξιοπιστία τους. Ο πιο πρόσφατος οδηγός Κριτήρια της Ρώμης III εκδόθηκε το 2006. Οι θεραπευτές μπορούν να επιλέξουν και να χρησιμοποιήσουν ένα από αυτά τα κριτήρια ή μπορούν να χρησιμοποιήσουν άλλες οδηγίες βασισμένες στην προσωπική τους εμπειρία και το ιστορικό του ασθενούς. Ο αλγόριθμος μπορεί να περιλαμβάνει επιπρόσθετα τεστ για να αποτρέψει μια λανθασμένη διάγνωση άλλης πάθησης ως ΣΕΕ. Τέτοια "κόκκινα" συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν απώλεια βάρους, αιμορραγία, αναιμία, ή νυχτερινά συμπτώματα. Παρά ταύτα, ερευνητές έχουν επισημάνει πως τα "κόκκινα" συμπτώματα δεν οδηγούν πάντα στην ακρίβεια της διάγνωσης, καθώς το 31% των πασχόντων από ΣΕΕ είχαν αίμα στα κόπρανά τους. Ο διαγνωστικός αλγόριθμος ταυτοποιεί ένα όνομα που δύναται να εφαρμοσθεί στην περίσταση του ασθενούς σε συνδυασμό με τα συμπτώματα της διάρροιας, κοιλιακού άλγους και δυσκοιλιότητας. Για παράδειγμα, η δήλωση ότι "το 50% των επιστρεψάντων εκδρομέων παρουσίασαν διάρροια, ενώ το 25% εμφάνισε ΣΕΕ" θα σήμαινε πως οι μισοί είχαν διάρροια, ενώ μόλις το ένα τέταρτο είχε διάρροια με κοιλιακό άλγος. Ενώ πολλοί ερευνητές πιστεύουν πως αυτή η κατηγοριοποίηση βοηθά τους γιατρούς να κατανοήσουν το ΣΕΕ, άλλοι αμφισβητούν την αξία του συστήματος και υποστηρίζουν πως όλοι οι ασθενείς του ΣΕΕ έχουν την ίδια βασική ασθένεια, αλλά με διαφορετικά συμπτώματα.

Η διάγνωση του IBS έχει σαν βάση συγκεκριμένα συμπτώματα, μερικά από το οποία είναι το κοιλιακό άλγος με συχνότητα τουλάχιστον μία φόρα την εβδομάδα για χρονικό διάστημα πέρα των τριών μηνών σε συνδυασμό με πόνο που σχετίζεται με την εντερική κινητικότητα και αλλαγή στην συχνότητα και στην σύσταση των κοπράνων. Σύμφωνα με τα κριτήρια «Ρώμη IV» διακρίνονται οι εξής τύποι σπαστικής κολίτιδας (ευερέθιστου εντέρου):

1. Με προεξάρχον σύμπτωμα τη διάρροια (IBS-D: Diarrhea-predominant)
2. Με προεξάρχον σύμπτωμα τη δυσκοιλιότητα (IBS-C: Constipation-predominant)
3. Με εναλλαγές διάρροιας-δυσκοιλιότητας (μικτού τύπου, IBS-M: Alternating between diarrhea and constipation) και
4. Μη καθορισμένου τύπου (IBS-U: Unspecified ) για ασθενείς που πληρούν τα κριτήρια του IBS, των οποίων όμως οι εντερικές κινήσεις δεν μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με ακρίβεια σε κανέναν από τους παραπάνω τύπους.

Λανθασμένη διάγνωση: Έρευνα που έχει δημοσιοποιηθεί έδειξε πως ορισμένα αναποτελεσματικά μέτρα θεραπείας οφείλονται σε ιάσιμες μορφές διάρροιας που διαγιγνώσκεται λανθασμένα ως ΣΕΕ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα περιλαμβάνουν μολυσματικές ασθένειες, κοιλιακές παθήσεις, παράσιτα, αλλεργία σε τροφές, μη ανεκτικότητα στη λακτόζη.

Συνυπάρχουσες καταστάσεις

Οι ερευνητές έχουν ταυτοποιήσει ποικίλες διαταραχές που εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα στους ασθενείς με ΣΕΕ.

• Κεφαλαλγία, Ινομυαλγία, Σύνδρομο χρονίας κόπωσης και Κατάθλιψη: Μια μελέτη 97,593 ατόμων με ΣΕΕ έδειξε συνυπάρχουσες καταστάσεις όπως κεφαλαλγία, ινομυαλγία, κατάθλιψη.Σε μια συστηματική ανασκόπηση που έγινε, βρέθηκε ότι το 51% των ατόμων με σύνδρομο χρονίας κόπωσης και το 49% με ινομυαλγία εμφανίζουν ΣΕΕ και επίσης ψυχικές διαταραχές εμφανίζει το 94% των ασθενών με ΣΕΕ.
• Ιδιοπαθής Φλεγμονώδης Νόσος του Εντέρου (ΙΦΝΕ):Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν πως το ΣΕΕ είναι μια ήπια μορφή ΙΦΝΕ. Το ΣΕΕ και η ΙΦΝΕ σχετίζονται, καθότι οι ασθενείς με ΙΦΝΕ βιώνουν συμπτώματα ΣΕΕ όταν η ασθένειά τους βρίσκεται σε ύφεση. Μια τριετής έρευνα αποκάλυψε πως ασθενείς που διαγιγνώσκονται με ΣΕΕ ήταν 16,3 φορές πιθανότερο να διαγνωστούν με ΙΦΝΕ κατά τη διάρκεια της έρευνας. Οι δείκτες του ορού που σχετίζονται με τη φλεγμονή στην ΙΦΝΕ βρέθηκαν σε ασθενείς με ΣΕΕ.
• Επεμβάσεις κοιλιακής χώρας: Μια πρόσφατη μελέτη (2008) δείχνει πως οι ασθενείς με ΣΕΕ βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να υποστούν μια άσκοπη χολοκυστεκτομή (εγχείρηση αφαίρεσης χολής) όχι λόγω αυξημένου κινδύνου ύπαρξης χολολίθων αλλά λόγω του κοιλιακού άλγους, άγνοιας του ασθενούς σχετικά με την προΰπαρξη χολολίθων και μη σωστής αξιολόγηση των χειρουργικών ενδείξεων. Μια μελέτη του 2005 υποστήριξε πως οι ασθενείς με ΣΕΕ έχουν κατά 87% περισσότερες πιθανότητες να χειρουργηθούν στην κοιλιά ή την πύελο και τριπλάσια πιθανότητα για χολοκυστεκτομή . Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Gastroenterology (journal) κατέληξε στα ίδια συμπεράσματα και σημείωσε επίσης ότι οι ασθενείς με ΣΕΕ έχουν διπλάσια πιθανότητα να υποστούν μια υστερεκτομή.
• Ενδομητρίωση: Μια έρευνα κατέγραψε στατιστικά σημαντική σύνδεση μεταξύ ημικρανίας, ΣΕΕ και ενδομητρίωσης.
• Άλλες χρόνιες διαταραχές: Η διάμεση κυστίτιδα μπορεί να σχετίζεται με επώδυνα σύνδρομα όπως ΣΕΕ και ινομυαλγία. Ο συσχετισμός μεταξύ των τριών συνδρόμων παραμένει άγνωστος.

Θεραπεία

• Θεραπευτική προσέγγιση: Θα πρέπει να αναπτυχθεί μια στρατηγική αντιμετώπισης με βάση τα γνωστά γεγονότα. Μια τέτοια στρατηγική θα πρέπει να βασίζεται σε 5 αρχές: θετική διάγνωση, μελέτη του ιστορικού ασθενούς, κριτική εκτίμηση φαρμάκων και placebo, διαρκής φροντίδα και βαθμιαία θεραπευτική ανταπόκριση.
• Θετική διάγνωση; Μεγάλες μελέτες δείχνουν ότι η κατάσταση αυτή πλήττει άτομα για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ωστόσο δεν υπάρχουν κάποια στοιχεία ότι διατρέχουν κίνδυνο οποιασδήποτε οργανικής νόσου. Περαιτέρω, ένα προσεκτικό ιστορικό και φυσική εξέταση επιτρέπουν μια αξιόπιστη διάγνωση που να αντέχει στο χρόνο. Επειδή ορισμένοι γιατροί θεωρούν το σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου ως διάγνωση που τίθεται δια της εις άτοπον απαγωγής , αισθάνονται υποχρεωμένοι να αποκλείσουν την περίπτωση οποιασδήποτε οργανικής νόσου. Η προσέγγιση αυτή είναι δαπανηρή. Ο γιατρός θα πρέπει να προσπαθήσει να καταλήξει σε μια θετική διάγνωση από την πρώτη κλινική επίσκεψη, με βάση τα κριτήρια του Πίνακα. Σε μια κατάσταση που πλήττει το 14% του πληθυσμού, μια οργανική νόσος είναι πιθανό να συνυπάρχει σε ορισμένους ασθενείς. Το πρώτο βήμα είναι η προσεκτική εξέταση στην περίπτωση που παρουσιάζονται συμπτώματα, όπως η αναιμία, η αιμορραγία, η απώλεια βάρους ή μια πρόσφατη μεταβολή των συνηθειών αφόδευσης. Εάν τα συμπτώματα και τα φυσικά ευρήματα απουσιάζουν, λίγες εξετάσεις χρειάζεται να γίνουν. Μια σιγμοειδοσκόπηση θα πρέπει να διεξαχθεί, αλλά μια βιοψία για ανίχνευση μικροσκοπικής κολίτιδας απουσία συνεχούς διάρροιας δεν είναι αναγκαία. Εάν ένας ασθενής είναι άνω των 40 ή φέρει παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του εντέρου τότε θα πρέπει να διεξαχθεί βαριούχος υποκλυσμός. Άλλες εξετάσεις θα πρέπει να αποφευχθούν, εκτός αν ενδείκνυνται. Μια έγκαιρη, αξιόπιστη διάγνωση επιτρέπει να γίνουν οι λιγότερες δυνατές εξετάσεις και να διαβεβαιωθεί ο ασθενής ότι δε πάσχει από κάποιο θανατηφόρο νόσημα. Μια τέτοια διαβεβαίωση μπορεί να αποτελέσει το πλέον αποτελεσματικό όπλο για τον γιατρό.
• Φάρμακα και placebo: Ο Klein πραγματοποίησε ανασκόπηση των λεγόμενων ελεγχόμενων μελετών με φάρμακα στην αντιμετώπιση του συνδρόμου ευερεθίστου εντέρου της τελευταίας 20ετίας και βρήκε σε όλες κάποιο πρόβλημα. Τα κριτήρια εισόδου ήταν συνήθως ασαφή και τα κριτήρια συμπτωμάτων των Manning, Kruis και Raul είναι πρόσφατες ανακαλύψεις. Μερικές μελέτες ήταν πολύ μικρές, άλλες πολύ βραχύχρονες, ή είχαν σημειωθεί πολλές αποσύρσεις. Άλλες μελέτες είχαν ακατάλληλο σχεδιασμό ή είχε χρησιμοποιηθεί λανθασμένη στατιστική ανάλυση. Κανένα φάρμακο δεν έχει αποδειχτεί παντού και πάντοτε αποτελεσματικό στο σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου. Οι γιατροί θα πρέπει να αποθαρρύνουν τη χρόνια χρήση δαπανηρών συστηματικών φαρμάκων, των οποίων οι ανεπιθύμητες συνέπειες μπορεί να προκαλούν περισσότερα προβλήματα από το ίδιο το σύνδρομο. Η χρήση των φαρμάκων θα πρέπει να είναι ορθολογική. Εάν η διάρροια είναι το κύριο σύμπτωμα και η απειλή της ακράτειας και της αμηχανίας που δημιουργείται στον ίδιο τον ασθενή είναι σοβαρό πρόβλημα, τότε η χρήση λοπεραμίδης (IMODIUM) ενδείκνυται. Το φάρμακο αυτά όχι μόνο μειώνει την κινητικότητα του εντέρου και μειώνει τις εκκρίσεις του λεπτού εντέρου, αλλά αυξάνει την ισχύ του πρωκτικού σφιγκτήρα. Άλλα παραδείγματα αγωγών είναι: ψύλλιο για τη δυσκοιλιότητα, έναν 1-β-γαλακτοσίδη για υπερβολικό μετεωρισμό και η αμιτρυπτιλίνη για χρόνιο κοιλιακό πόνο. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό γνώρισμα των συμπτωμάτων του συνδρόμου είναι η τάση να βελτιώνονται με το εικονικό φάρμακο (placebo): σε κλινικές μελέτες η ανταπόκριση στη χορήγηση placebo κυμαίνεται από 40 ως 70%. Αυτό δείχνει τη διαφορετικότητα της νόσου και υποστηρίζει την άποψη ότι καμμία φαρμακοθεραπεία δεν είναι γενικά αποδεκτή για ασθενείς με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου, χωρίς να υπάρχουν πειστικά στοιχεία από ελεγχόμενες με placebo, διπλές-τυφλές κλινικές μελέτες. Το placebo μπορεί να είναι χρήσιμο κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Λέγεται ότι εάν ένα placebo πρέπει να ασκήσει θεραπευτική επίδραση, ο ασθενής θα πρέπει να το πιστεύει. Παρ’ όλα αυτά σε μια ομάδα νευρωτικών ασθενών τα εικονικά φάρμακα (placebo) ήταν αποτελεσματικά, ακόμα και όταν οι ασθενείς ήξεραν ότι είναι αδρανή. Φαίνεται ότι η συμβολική χορήγηση μιας αγωγής έχει θεραπευτική αξία. Συγκεκριμένα «λογικά» placebo, όπως τα πίτουρα (All Bran) ή η σιμεθικόνη (Simeco), μπορεί να εκμεταλλευτούν αυτό το φαινόμενο. Η τέταρτη και σημαντικότερη συνέπεια της ανταπόκρισης placebo είναι το ότι μας υπενθυμίζει την ωφέλιμη επίδραση της συνάντησης γιατρού-ασθενούς .
• Διαρκής φροντίδα: Για πολλούς ασθενείς με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου, οι οποίοι παρακολουθούνται από ειδικούς, η ίαση ή ακόμα και η αποδοχή της διάγνωσης αποτελεί μη ρεαλιστικό στόχο. Οι ασθενείς με συναισθηματικές διαταραχές επωφελούνται από τακτικές, σύντομες επισκέψεις. Οι επισκέψεις αυτές παίζουν το ρόλο εφησυχασμού του ασθενούς και παράλληλα ελέγχου με τη βοήθεια διαφόρων εξετάσεων και αγωγών. Μέσω των επισκέψεων αυτών ο ιατρός παραμένει σε επαγρύπνηση για τυχόν μεταβολή των συμπτωμάτων. Βοήθεια μπορεί να ζητηθεί από ψυχολόγους ή ψυχιάτρους, όταν χρειάζεται. Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να ωφεληθούν από ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης του άγχους, ενώ οι σοβαρές καταστάσεις μπορεί να χρειασθούν νοσηλεία σε ειδική κλινική αντιμετώπισης του άλγους. Παρόλον ότι η βιοανατροφοδότηση και ο υπνωτισμός μπορεί να ωφελούν ορισμένους ασθενείς, τέτοιες μέθοδοι δεν είναι πάντα διαθέσιμες.
• Σταδιακή θεραπευτική ανταπόκριση: Σημειώσαμε τις διαφορές των αναγκών μεταξύ των διαφόρων ασθενών με σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου. Οι περισσότεροι ασθενείς δεν ζητούν ιατρική βοήθεια. Πολλοί εξ όσων επισκέπτονται γιατρό έχουν έντονα συμπτώματα που τους ανησυχούν και θα ανταποκριθούν στις εξηγήσεις και στις διαβεβαιώσεις του γιατρού. Όσοι ξαναεπισκέπτονται το γιατρό με τα ίδια συμπτώματα μπορεί να χρειάζονται μεγαλύτερη προσοχή. Όσοι μακροχρόνια επισκέπτονται διάφορους γιατρούς, αποτελούν μια μικρή αλλά δαπανηρή ομάδα, για την οποία οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες μπορεί να αποτελούν το σημαντικότερο πρόβλημα παρά τα ίδια τα συμπτώματα. Ο γιατρός θα πρέπει να δώσει έμφαση στη θετική διάγνωση, στη χρόνια αλλά καλοήθη φύση των συμπτωμάτων, στο ρόλο του άγχους και στην αποτελεσματικότητα των φαρμάκων. Οι ίνες (π.χ. πίτουρα) βελτιώνουν τη δυσκοιλιότητα και αποτελούν ένα φθηνό και ασφαλές placebo. Για όσους δεν ανταποκρίνονται η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία και φάρμακα για συγκεκριμένες ενδείξεις μπορούν να προστεθούν. Οι επαναλαμβανόμενες εξετάσεις χωρίς να υπάρχει ουσιαστική ένδειξη μειώνουν την εμπιστοσύνη του ασθενούς στα συμπεράσματα του γιατρού.
• Η αντιμετώπιση του νοσήματος έγκειται στην ύφεση των συμπτωμάτων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου. Επιπλέον, διερευνάται η συσχέτιση με συναισθηματικές εντάσεις λόγω γεγονότων ή εναλλαγών στη ζωή του ατόμου. Ο ασθενής θα πρέπει να απευθυνθεί αρχικά σε παθολόγο για γενικές εξετάσεις και αργότερα σε γαστρεντερολόγο, ή κατευθείαν στον τελευταίο. Εάν επιβεβαιωθεί πως πρόκειται για το συγκεκριμένο νόσημα, ακολουθείται η παρακάτω αντιμετώπιση του προβλήματος.
• Ψυχολογική Αντιμετώπιση: Αρχικά θα πρέπει να διερευνηθεί εάν το πρόβλημα έχει προκληθεί από κάποιο ψυχολογικό ή συναισθηματικό παράγοντα που διατάραξε τη φυσιολογική πορεία της ζωής του ατόμου και ερέθισε το έντερο ή διατάραξε τη συνήθη δράση του πεπτικού συστήματος (υπερκινητικότητα ή ατονία). Το πρόβλημα δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο άγχους που επιτείνει το πρόβλημα, συνεπώς συνιστάται η θετική αντιμετώπιση των πραγμάτων και η κινητικότητα. Εάν είναι εφικτό, βοηθάει και η επίσκεψη σε κάποιον ψυχολόγο έπειτα από φαρμακευτική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
• Διατροφική Αντιμετώπιση: Οι διαταραχές του πεπτικού συστήματος μπορεί να έχουν προκληθεί ή ενταθεί από κακή διατροφή, όπως λίγα και μεγάλα ή άναρχα γεύματα. Συγκεκριμένα άτομα φαίνεται να είναι ευαίσθητα σε συγκεκριμένες ουσίες, όπως π.χ. η λακτόζη στο γάλα, ο καφές κ.α, οι οποίες θα πρέπει να αποφεύγονται. Ο ασθενής θα πρέπει να τρώει μικρά και τακτικά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας και σε καμία περίπτωση να μην παραλείπει το πρωινό γεύμα.
• Φαρμακευτική Αντιμετώπιση: Παράλληλα με την ψυχολογική και τη διατροφική αντιμετώπιση, προτείνεται από τον προσωπικό γιατρό του ασθενούς κατά περίπτωση η λήψη φαρμάκων που βοηθούν στην εύρυθμη λειτουργία του πεπτικού συστήματος.

Η Δίαιτα του ασθενούς με ΣΕΕ

• Η δυσκοιλιότητα, η εκκολπωμάτωση του παχέος εντέρου και το ευερέθιστο έντερο, είναι αρκετά συχνές παθήσεις των σύγχρονων κοινωνιών και ιδιαίτερα των οικονομικώς ανεπτυγμένων. Επιδημιολογικές έρευνες απέδειξαν ότι η βασικότερη αιτία των παθήσεων αυτών είναι η αλλαγή στα πρότυπα διατροφής και ειδικότερα η μειωμένη κατανάλωση τροφών που έχουν φυτικό υπόλειμμα (φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, όσπρια). Η αιτιολογική αυτή σχέση της διατροφής και της εμφάνισης των πιο πάνω νοσημάτων πρέπει να θεωρείται βέβαιη για τη δυσκοιλιότητα, και αρκετά πιθανή για τηv εκκολπωμάτωση και τα ευερέθιστα έντερα. Η θεραπευτική δίαιτα που πρέπει να προτείνεται στα τρία αυτά νοσήματα, είναι η μεγαλύτερη κατανάλωση τροφών που περιέχουν αυξημένη ποσότητα φυτικού υπολείμματος (φυτικές ίνες). Οι φυτικές ίνες είναι το τμήμα των τροφών που περνάει στο έντερο χωρίς να υποστεί πέψη, και είναι κυρίως το περίβλημα του φυτικού κυττάρου. Οι φυτικές ίνες έχουν την ιδιότητα να συγκρατούν νερό και αέρα και έτσι να μαλακώνουν και να διογκώνουν τα κόπρανα, προκαλώντας το αντανακλαστικό της αφόδευσης. Αυξάνουν το βάρος των κοπράνων, τη συχνότητα των κενώσεων και το χρόνο διέλευσης από το έντερο. Το ποσό που θα πρέπει να λαμβάνεται είναι 40 gr ημερησίως. Η σημαντικότερη πηγή για φυτικές ίνες είναι τα δημητριακά και κυρίως το πιτυρούχο ψωμί ολικής αλέσεως. Το άσπρο ψωμί έχει ελάχιστο φυτικό υπόλειμμα. Πέντε έως έξι φέτες από το ψωμί αυτό (γύρω στα 300 gr) περιέχουν 20 gr φυτικές ίνες. Άλλες πήγες της φυτικής ίνας είναι όλα τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια. Τα όσπρια όμως έχουν το μειονέκτημα ότι παράγουν περισσότερο αέρα στα έντε¬ρα. Από κλινικές παρατηρήσεις, η προσθήκη λεμονιού στα όσπρια μειώνουν κατά πολύ τη δημιουργία αέρα και το μετεωρισμό. Σημαντική πηγή φυτικού υπολείμματος είναι τα συμπυκνωμένα πίτουρα (All Bran)®, τα οποία διατίθεται στην αγορά. 2-3 κουταλιές της σούπας All Bran® (20-30 gr) που είναι η συνήθης δόση, δίνει 8-12 gr φυτικές ίνες. Το μειονέκτημα του συμπυκνωμένου πίτουρου είναι ότι σε μερικούς ασθενείς, μπορεί να προκαλέσει αυξημένο αέρα στο έντερο, που είναι ενοχλητικό. Γι’ αυτό θα πρέπει να δίνεται με πολύ νερό και βαθμιαία αυξανόμενη δόση (αρχίζοντας από μια κουταλιά). Ένα άλλο σημείο που πρέπει να δοθεί προσοχή είναι ότι θεωρητικά μπορεί να δεσμεύει στο έντερο ασβέστιο, μαγνήσιο κι άλλα ιχνοστοιχεία, γι’ αυτό το All Bran συνιστάται να δίνεται θεραπευτικά όταν έχει αποτύχει καλό αποτέλεσμα με το ψωμί, τα όσπρια, τα φρούτα, τα λαχανικά. Ο θεράπων ιατρός πρέπει να ξέρει ότι τo θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη δίαιτα υψηλού φυτικού υπολείμματος μπορεί να αργήσει μερικές εβδομάδες ή και μήνες. Μολονότι αρκετοί ασθενείς με ευερέθιστο έντερο και δυσκοιλιότητα δεν ανέχονται καλά τις τροφές που περιέχουν φυτικές ίνες, θα πρέπει να συστήνονται και να λαμβάνονται με βαθμιαία αύξηση. Απαγο¬ρεύεται όμως η κατανάλωση τροφών με φυτικές ίνες σε στενώσεις του εντέρου, σε ασθενείς με μεγάκολο και σε περιπτώσεις νευρογενούς δυσκοιλιότητας, για τον κίνδυνο απόφραξης και ειλεού. Επίσης, απαγορεύονται σε εκκολπωματίτιδα, λόγω της σχετικής στενώσεως του εντέρου από τη φλεγμονή. Στην περίπτωση αυτή συνιστώνται «μαλακές» τροφές.

Τροφές με φυτικές ίνες

• Οι φυτικές ίνες: Στη σημερινή εποχή, βομβαρδιζόμαστε συνεχώς με διατροφικές συμβουλές απ’ όλες τις πλευρές, που μας λένε τι πρέπει και τι δεν πρέπει να τρώμε. Εάν όσα ακούτε για τις διάφορες θαυματουργές τροφές» σας μπερδεύουν, ας ξεκινήσουμε από μια βασική αρχή, στην οποία όλοι οι ειδικοί για την υγεία συμφωνούν και που λέει ότι: «Οι φυτικές ίνες είναι ένα σημαντικό μέρος της υγιεινής διατροφής». Τι είναι οι φυτικές ίνες; Φυτικές ίνες είναι το υλικό που παραμένει όταν οι φυτικές τροφές περνούν από την πεπτική οδό. Οι φυτικές ίνες είναι ένα σύνθετο μίγμα ουσιών, βρίσκονται μόνο σε φυτικές τροφές, όπως τα σιτηρά, φρούτα και τα λαχανικά, ενώ κατηγοριοποιούνται σε διαλυτές και αδιάλυτες. Μια από τις σημαντικές πληροφορίες από τις πρόσφατες έρευνες είναι η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο τύπων. Οι διαλυτές ίνες, όπως υποδεικνύει το όνομά τους, διαλύονται στο νερό, ενώ οι αδιάλυτες ίνες (ορισμένες φορές αναφέρονται και ως κυρίως ίνες) δεν διαλύονται στο νερό. Οι αδιάλυτες ίνες συμβάλλουν στην υγιή και κανονική εντερική λειτουργία και είναι υπό μελέτη η συμμετοχή στη μείωση συγκεκριμένων καρκίνων. Καλές πηγές αδιάλυτων ινών είναι τα δημητριακά από σιτάρι, πίτουρο και ψωμί ολικής αλέσεως, τα ξερά φασόλια, τα λαχανικά και οι ξηροί καρποί. Περίπου το 75% της συνολικής εισροής φυτικών ινών είναι αδιάλυτες ίνες. Οι διαλυτές ίνες έχουν σημαντικές επιδράσεις στην πέψη και την απορρόφηση. Επίσης θεωρείται ότι βοηθούν στη χαμηλή χοληστερίνη του αίματος ως μέρος μιας δίαιτας χαμηλής σε λιπαρά. Καλές πηγές διαλυτών ινών είναι η βρώμη ολικής αλέσεως, το πίτουρο, μερικά φρούτα και τα ξερά φασόλια. Περίπου το 25% της συνολικής εισροής φυτικών ινών είναι διαλυτές ίνες. Γιατί είναι σημαντικές οι φυτικές ίνες; Οι φυτικές ίνες κρατούν το φαγητό σε κίνηση στην πεπτική οδό, βοηθώντας την να παραμείνει υγιής και προφυλάσσουν από τη δυσκοιλιότητα. Όσο περισσότερες ίνες καταναλώνουμε, τόσο πιο ομαλά κινούνται οι τροφές στο σώμα μας. Σε αναπτυσσόμενες χώρες χώρες του τρίτου κόσμου, όπου η διατροφή των ανθρώπων είναι αρκετά ανεπεξέργαστη, οι τροφές χρειάζονται περίπου 36 ώρες για να περάσουν από την πεπτική οδό. Στις αναπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου όπου οι τροφές είναι περισσότερο επεξεργασμένες, η διαδικασία μπορεί να ολοκληρωθεί και σε τρεις μέρες! Πιστεύεται ότι οι φυτικές ίνες μειώνουν τον κίνδυνο για ορισμένους καρκίνους, όπως του εντέρου, με την επιβολή τους σε πιθανούς παράγοντες που τον προκαλούν και την απομάκρυνσή τους από το σώμα. Οι φυτικές ίνες, που βρίσκονται στη βρώμη, τα φρούτα και τα λαχανικά, μπορούν επίσης να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων βοηθώντας στην ελάττωση των επιπέδων χοληστερίνης. Ποια ποσότητα των φυτικών ινών χρειαζόμαστε ημερησίως; Οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι για καλή υγεία θα πρέπει να καταναλώνουμε μεταξύ 25 και 30 γραμμαρίων φυτικών ινών κάθε μέρα. Η διατροφή στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου περιλαμβάνει επεξεργασμένες τροφές, που είναι συνήθως φτωχές σε φυτικές ίνες. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, ο μέσος Αμερικάνος καταναλώνει το ήμισυ από τη συνιστώμενη ποσότητα φυτικών ινών. Τροφές που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες περιλαμβάνουν ένα μείγμα δημητριακών ολικής αλέσεως, μαύρο ψωμί, καλαμπόκι, φακές και τα περισσότερα από τα φρούτα και τα λαχανικά. Το να αυξήσουμε την ποσότητα των φυτικών ινών στη διατροφή είναι πιο εύκολο απ’ ότι νομίζουμε
• Διαιτολογικές Συμβουλές: Ας ακολουθήσουμε μερικές απλές συμβουλές για να προσθέσουμε περισσότερες φυτικές ίνες στη διατροφή μας (Πίνακας):
• Προσοχή: Ένα μήλο την ημέρα. Κατανάλωση περισσότερων λαχανικών, φρούτων και τροφών βασισμένων σε σιτηρά, όπως δημητριακά, ψωμί, ρύζι και ζυμαρικά. Λιγότερες ραφιναρισμένες τροφές. Κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης και υψηλών σε ίνες αντί για ραφιναρισμένα σιτηρά. Περιέχουν περισσότερες φυτικές ίνες. Ας τολμήσουμε τα υποκατάστατα. Να δοκιμάσουμε πρωτότυπα υποκατάστατα, όπως τα φασόλια αντί για κρέας με λαζάνια, φαγητά κατσαρόλας και σούπες. Ή να αντικαταστήσουμε με αλεσμένα δημητριακά το αλεύρι που χρησιμοποιούμε στις συνταγές για τηγανίτες, ψωμί και άλλα αρτοσκευάσματα. Να είμαστε φυσικοί. Κατανάλωση τροφών ολικής άλεσης και φρέσκων φρούτων στη φυσική τους μορφή. Κατανάλωση λαχανικών με τη φλούδα και ολόκληρων των φρούτων αντί για χυμούς. Να διαβάζουμε τις ετικέτες των προϊόντων προσεχτικά, για να υπολογίσουμε την ποσότητα των φυτικών ινών στις τροφές. Η τροφή που είναι καλή πηγή φυτικών ινών, περιέχει τουλάχιστον 2,5 γραμμάρια από αυτές ανά μερίδα.