Συντακτική Βουλή

Συντακτική Βουλή (ή συντακτική εθνοσυνέλευση) ονομάζεται η Βουλή (ή εθνοσυνέλευση) που καλείται να δημιουργήσει και να ψηφίσει νέο Σύνταγμα ενός κράτους εγκαθιστώντας έτσι ένα νέο πολίτευμα. Η Συντακτική βουλή διακρίνεται από την αναθεωρητική βουλή, η οποία καλείται να αναθεωρήσει απλώς διατάξεις του ήδη ισχύοντος Συντάγματος με βάση τους κανόνες που προβλέπει το ίδιο το εν ισχύ Σύνταγμα για την τροποποίησή του. Η διαφορά έγκειται στο ότι η Συντακτική βουλή ψηφίζει από το μηδέν νέο σύνταγμα, ενώ η αναθεωρητική απλώς μεταβάλλει το υπάρχον.

Η Α΄ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου ψήφισε το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος» το 1822.

Αίτια σύγκλησης συντακτικής βουλής/εθνοσυνέλευσης

Συντακτική βουλή συγκροτείται συνήθως σε περίπτωση εμφάνισης συνταγματικού κενού, όταν δηλαδή κάποιο απότομο πολιτικό γεγονός οδηγεί στην κατάλυση του προηγούμενου συνταγματικού και πολιτειακού καθεστώτος. Το σύνταγμα και οι πολιτειακοί θεσμοί που ίσχυαν μέχρι τότε παύουν να υφίστανται, και καλείται η συντακτική βουλή να αναπληρώσει το κενό αυτό θεσπίζοντας ένα νέο σύνταγμα. Τέτοιο συνταγματικό κενό δημιουργείται κυρίως μετά από μια επανάσταση ή ένα πραξικόπημα. Π.χ. στη Γαλλία, πολλά συντάγματα έχουν θεσπιστεί ανάμεσα στο 1791 και το 1804, λόγω βίαιας διαδοχής των πολιτευμάτων λόγω της Γαλλικής Επανάστασης.

Αυτό το συνταγματικό κενό μπορεί επίσης να δημιουργηθεί κατά την εμφάνιση ενός νέου Κράτους, οπότε η Βουλή για πρώτη φορά θα κληθεί να ασκήσει τη συντακτική εξουσία και να δημιουργήσει Σύνταγμα. Παράδειγμα, το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας του 1822, το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος», που προήλθε από την Α΄ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου η οποία και απαρτιζόταν από εκπροσώπους της Πελοποννήσου, της Ανατολικής και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και ορισμένων νήσων. Τέλος, συνταγματικό κενό μπορεί να εμφανιστεί και λόγω πολέμου. Π.χ. το ισχύον Σύνταγμα του Ιράκ, ή το Σύνταγμα της Δυτικής Γερμανίας του 1945.

Συντακτικές εθνοσυνελεύσεις στην Ελληνική ιστορία

Η Α' Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου

Το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας προήλθε από την Α΄ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου η οποία ψήφισε, την 1η Ιανουαρίου 1822, το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος.

Η της Γ’ Σεπτεμβρίου εν Αθήναις Εθνική των Ελλήνων Συνέλευσις

Συντακτική ήταν και η εθνοσυνέλευση του 1843-1844, η «της Γ΄ Σεπτεμβρίου εν Αθήναις Εθνική των Ελλήνων Συνελεύσις», που ψήφισε το Σύνταγµα του 1844, µε το οποίο θεσπιζόταν το πολίτευμα της συνταγματικής µοναρχίας.

Η Β' Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων

Στη συνέχεια η Β' Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων (1863-1864) συνέταξε το Σύνταγμα του 1864 με το οποίο το πολίτευμα της Ελλάδος άλλαξε από τη συνταγματική μοναρχία στο πολίτευμα της βασιλευομένης δημοκρατίας.

Η Β΄ Αναθεωρητική Βουλή του 1911

Η Β΄ Αναθεωρητική Βουλή του 1911, δεν αναθεώρησε απλώς το Σύνταγμα του 1864, αλλά θέσπισε το νέο Σύνταγμα του 1911, καθόσον λόγω του στρατιωτικού κινήματος στο Γουδί το 1909, το Σύνταγμα του 1911 εψηφίσθη κατά τρόπον συνταγματικώς ανώμαλον. Πρώτον, διότι δεν τηρήθηκε η διαδικασία του άρθρου 107 του Συντάγματος του 1864 περί της διαδικασίας αναθεώρησης, το οποίο προέβλεπε ότι έπρεπε μετά από δίμηνο να ψηφισθεί εκ νέου η πρότασις της αναθεωρήσεως, κάτι που δεν έγινε. Δεύτερον, διότι περιέλαβε, πέρα των διατάξεων που είχαν καθοριστεί να αναθεωρηθούν, όλες τις διατάξεις του Συντάγματος του 1864 εκτός των θεμελιωδών.

Η Δ' Εθνική Συνέλευση

Στις 2 Ιανουαρίου 1924 συνήλθε η Δ' Εθνική Συνέλευση, και αποφάσισε την την κατάργηση του πολιτεύματος της βασιλευομένης δημοκρατίας. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε με το δημοψήφισμα της 13ης Απριλίου 1924. Η Δ΄ Συντακτική Συνέλευση δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει τις εργασίες της για την κατάρτιση νέου Συντάγματος, λόγω του πραξικοπήματος του Στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου που εξερράγη στις 30 Ιουνίου 1925.

Η Βουλή της Α΄ Περιόδου (1926)

Μετά την πτώση της δικτατορίας Πάγκαλου εκλέχτηκε το 1926 η συντακτική «Βουλή της Α΄ Περιόδου» που ψήφισε το Σύνταγμα του 1927.

Η E' Συντακτική Συνέλευσις (1935)

Μετά το κίνημα του Μαρτίου 1935 συνεκλήθη η E' Συντακτική Συνέλευσις, η οποία δεν μπόρεσε να θεσπίσει νέο Σύνταγμα, αλλά κατέληξε στο πραξικόπημα του Κονδύλη που επανέφερε σε ισχύ το Σύνταγμα του 1911.

Η Δ' Αναθεωρητική Βουλή (1946)

Η Δ' Αναθεωρητική Βουλή δεν κατέστη ικανή να δώσει Σύνταγμα και για το λόγο αυτόν διελύθη, χωρίς όμως να προκηρυχθούν εκλογές για άλλη Αναθεωρητική βουλή και έτσι η χώρα βρέθηκε σε συνταγματικό αδιέξοδο. Η χώρα βγήκε από το αδιέξοδο, αφού οι αρχηγοί των κομμάτων δέχθηκαν ως Σύνταγμα την Έκθεση που είχε συντάξει η Δ' Αναθεωρητική Βουλή του 1946, και έτσι θεσπίστηκε το Σύνταγμα του 1952. Το Σύνταγμα αυτό ίσχυσε έως το 1967, οπότε και καταλύθηκε από τη χούντα των συνταγματαρχών, χωρίς να αναθεωρηθεί ενδιάμεσα.

Η Ε' Αναθεωρητική Βουλή (1974)

Από τις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974, τις πρώτες βουλευτικές εκλογές μετά την πτώση της χούντας προέκυψε η Ε' Αναθεωρητική Βουλή που επεξεργάσθηκε την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1952, και τον Ιούνιο του 1975 ψήφισε το Σύνταγμα του 1975 που ορίζει ως πολίτευμα της χώρας την προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία.