Σιμωνία

Όρος που κυρίως αναφέρεται σε περιπτώσεις χειροτονίας ή προαγωγής κληρικών και μοναχών σε εκκλησιαστικό αξίωμα, με προσφορά οικονομικών ανταλλαγμάτων. Εκτός αυτού όμως, ο όρος Σιμωνία αναφέρεται και στη μετάδοση των εκκλησιαστικών μυστηρίων κατόπιν απαίτησης ανταλλάγματος, όπως και σε κάθε άλλη ανάλογη παράβαση τελετουργική ή διοικητική.

Ιστορικά, οι διαβρωτικές επιπτώσεις της φεουδαρχίας και του χάους που επικρατούσε κατά το Μεσαίωνα με την ανεξέλεγκτη δύναμη των φεουδαρχικών φατριών, βοήθησαν ιδιαίτερα στην εξάπλωση του φαινομένου στη Δύση.

Το φαινόμενο της Σιμωνίας παρουσίαστηκε σε αντίστοιχη έκταση και στην Ανατολή. Χαρακτηριστική είναι η καταδίκη της σιμωνίας από την εν Τρούλλω Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο (691-692 μ.Χ.):

Κανών κγ’: «Μή χρηματίζεσθαι ἔνεκα τῆς μεταλήψεως»

Περὶ τοῦ μηδένα τῶν εἴτε ἐπισκόπων, εἴτε πρεσβυτέρων, ἢ διακόνων, τῆς ἀχράντου μεταδιδόντα κοινωνίας, παρὰ τοῦ μετέχοντος εἰσπράττειν, τῆς τοιαύτης μεταλήψεως χάριν, ὀβολούς, ἢ εἶδος τὸ οἱονοῦν. Οὐδὲ γὰρ πεπραμένη ἡ χάρις, οὐδὲ χρήμασι τὸν ἁγιασμὸν τοῦ Πνεύματος μεταδιδόαμεν, ἀλλὰ τοῖς ἀξίοις τοῦ δώρου ἀπανουργεύτως μεταδοτέον. Εἰ δὲ φανείη τις τῶν ἐν κλήρῳ καταλεγομένων ἀπαιτῶν, ᾧ μεταδίδωσι τῆς ἀχράντου κοινωνίας, τὸ οἱονοῦν εἶδος, καθαιρείσθω, ὡς τῆς Σίμωνος ζηλωτής πλάνης καὶ κακουργίας.

(Συμφωνία Κανόνων: Αποστολικοι κθ’ - Δ’ Οικ. Συν. β' - ΣΤ’ Οικ. Συν. κβ' - Ζ’ Οικ. Συν. δ', ιε', ιθ’ - Βασιλείου κ' - Γενναδίου και Ταρασίου Επιστολή)

Προέλευση του όρου

Ο όρος προέρχεται από τη Βιβλική αφήγηση του μάγου Σίμωνα από τη Σαμάρεια, ο οποίος έχαιρε μεγάλης εκτίμησης στον περίγυρό του. Έζησε τον πρώτο αιώνα μ.Χ., και οι άνθρωποι ήταν τόσο ενθουσιασμένοι από τις μαγικές του ικανότητες ώστε έλεγαν για αυτόν: «Αυτός ο άνθρωπος είναι η Δύναμη του Θεού, η οποία μπορεί να ονομαστεί Μεγάλη». (Πράξεις 8:9-11, ΜΝΚ, Κείμενο εδώ) Αυτή η "Μεγάλη Δύναμη" προφανώς αφορά τον Θεό ή κάποιον άλλο θεό ή, σύμφωνα με Σαμαριτικές παραδόσεις, τον αρχάγγελο του Θεού.

Όταν όμως ο Σίμων βαφτίστηκε Χριστιανός, αντιλήφθηκε ότι υπήρχε μια δύναμη πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που κατείχε εκείνος προηγουμένως. Ήταν η δύναμη που είχε χορηγηθεί στους αποστόλους του Ιησού, η οποία τους καθιστούσε ικανούς να μεταδίδουν σε άλλους τα θαυματουργικά χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Ο Σίμων εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ ώστε πρόσφερε στους αποστόλους χρήματα ζητώντας τους το εξής: «δότε καμοί την εξουσίαν ταύτην, ίνα ώ εάν επιθώ τας χείρας λαμβάνη Πνεύμα Άγιον» δηλ. «Δώστε και σε εμένα αυτή την εξουσία, ώστε, πάνω σε όποιον θέτω τα χέρια μου, να λαβαίνει άγιο πνεύμα». (Πράξεις 8:13-19)

Ο Απόστολος Πέτρος επιτίμησε τον Σίμωνα, λέγοντας: «τὸ ἀργύριόν σου σὺν σοὶ εἴη εἰς ἀπώλειαν, ὅτι τὴν δωρεὰν τοῦ Θεοῦ ἐνόμισας διὰ χρημάτων κτᾶσθαι. οὐκ ἔστι σοι μερὶς οὐδὲ κλῆρος ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ· ἡ γὰρ καρδία σου οὐκ ἔστιν εὐθεῖα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ...» δηλ. «Το ασήμι σου ας αφανιστεί μαζί με εσένα, επειδή νόμισες ότι με χρήματα θα αποκτήσεις τη δωρεά του Θεού. Δεν έχεις ούτε μέρος ούτε κλήρο σε αυτό το ζήτημα, γιατί η καρδιά σου δεν είναι ευθεία στα μάτια του Θεού». (Πράξεις 8:20- 21) Στην συνέχεια τον αποκάλεσε «δηλητηριώδη χολή και δεσμό αδικίας» («εἰς γὰρ χολὴν πικρίας καὶ σύνδεσμον ἀδικίας ὁρῶ σε ὄντα.») και του έκανε έκκληση να μετανοήσει ώστε να συγχωρηθεί για την «πλεκτάνη» («επίνοια», στο Κείμενο) που είχε καταστρώσει («μετανόησον οὖν ἀπὸ τῆς κακίας σου ταύτης, καὶ δεήθητι τοῦ Θεοῦ εἰ ἄρα ἀφεθήσεταί σοι ἡ ἐπίνοια τῆς καρδίας σου·») (Πράξεις 8:22, 23).

Η σιμωνία στην ιστορία της εκκλησίας

Κατά το μεσαίωνα, στον ευρωπαϊκό χώρο, υπήρχε συνύπαρξη της κοσμικής και της πνευματικής εξουσίας. Αποτέλεσμα ήταν ότι οι λαϊκοί άρχοντες είχαν την ίδια αντιμετώπιση προς τους κληρικούς όπως προς τους διοικητικούς τους συνεργάτες, σε μια εποχή όπου οι τίτλοι ευγενείας αγοράζονταν ελεύθερα.

Λόγω των κατηγοριών που δέχτηκε ο κλήρος για σιμωνία, η Καθολική εκκλησία θέσπισε αρκετούς κανόνες για να καθορίσει το τι είναι και τι δεν είναι σιμωνία. Ακόμη και ο αριθμός των διαταγμάτων για τη σιμωνία δείχνει την έκταση που είχε πάρει το πρόβλημα.

Η σιμωνία έβλαψε αρκετά την φήμη της Καθολικής εκκλησίας και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι ο Δάντης καταδίκασε στον όγδοο κύκλο της κολάσεως όσους έπεφταν στο αμάρτημα της σιμωνίας. Άλλοι συγγραφείς όπως ο Νικολό Μακιαβέλι και ο Έρασμος καταδίκασαν την πρακτική αυτή αρκετούς αιώνες αργότερα.

Σιμωνιακοί

Έτσι ονομάζονται οι κληρικοί ή μοναχοί που είναι ένοχοι σιμωνίας, εκείνοι που επιτυγχάνουν την χειροτονία ή την προαγωγή τους με προσφορά ανταλλαγμάτων.

Νεότερη ιστορία

Σκάνδαλο δωροδοκίας και σιμωνίας που συγκλόνισε την κοινή γνώμη τον Ιανουάριο του 1875 και στο οποίο ήταν αναμεμιγμένοι δύο υπουργοί της κυβέρνησης Βούλγαρη, οι οποίοι είχαν δωροδοκηθεί από τρεις ανώτερους κληρικούς για να επηρεάσουν την Ιερά Σύνοδο ώστε να τους εκλέξει επισκόπους. Από τις ανακρίσεις, που την διενέργεια τους διέταξε ο Χαρίλαος Τρικούπης, προέκυψε ότι ο υπουργός Δικαιοσύνης Β. Νικολόπουλος και ο υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Ι. Βαλασόπουλος, δωροδοκήθηκαν από τους επισκόπους Πατρών, Κεφαλληνίας και Μεσσηνίας ώστε να εξασφαλίσουν τις έδρες.

Σιμωνιανοί

Ονομασία που δόθηκε στους οπαδούς του Σίμωνος του Μάγου.

Βλέπε επίσης

• Νεποτισμός

Βιβλιογραφία

• Ενόραση στις Γραφές, Τόμος 2, 1989, Β. & Φ. Ε. Σκοπιά, στην αγγλική.
• The Anchor Bible Dictionary, Τόμος 6, 1992, Εκδ. Doubleday, στην αγγλική.

Επιπλέον ανάγνωση

• Καθολική Εγκυκλοπαίδεια, λήμμα "Simony", στην αγγλική.
• Χιουμοριστικό άρθρο του Χ. Ματιάτου στην Καθημερινή της 20/6/2003 με καταγραφή περιπτώσεων σιμωνίας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Καμπούρη, Μαρία Ιωάννη. «Η Σιμωνία κατά τους Ιερούς Κανόνες». Διπλωματική εργασία-Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεολογική Σχολή, Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, 2012. http://invenio.lib.auth.gr/record/129007/files/GRI-2012-8482.pdf.