Πτυχή (γεωλογία)

Πτυχή είναι η κάμψη των πετρωμάτων του γηίνου φλοιού. Τα πετρώματα πτυχώνται συνήθως στις περιοχές στις οποίες τα στρώματα συνθλίβονται καθώς συμπιέζονται οριζόντια και κατακόρυφα, πιθανόν λόγω της σύκλισης δύο λιθοσφαιρικών πλακών. Το φαινόμενο αυτό σε μικρότερη κλίμακα δημιουργεί "στολιδώσεις" που έχουν μήκος λίγων εκατοστών. Σε μεγαλύτερη κλίμακα, οι άξονες της πτυχής μπορεί να απέχουν εκατοντάδες χιλιόμετρα. Η κάμψη μιας πτυχής μπορεί να είναι ήπια ή οξεία, εξαρτώμενη από μια ποικιλία παραγόντων. Μεταξύ αυτών των παραγόντων βρίσκονται η ένταση των δυνάμεων που ενεργούν, η αντίσταση των πετρωμάτων στην παραμόρφωση, η διάταξη των στρωμάτων καθώς και το είδος της κίνησης που προκαλεί στρέψη των πετρωμάτων και όχι πτύχωση.

Κλίση

Κλίση ονομάζεται η γωνία (συνήθως εκφράζεται σε μοίρες) μεταξύ ενός πτυχώμενου στρώματος και του οριζοντίου επιπέδου. Στις ήπιες πτυχές τα στρώματα έχουν κλίση μερικών μοιρών. Στις έντονες πτυχώσεις η κλίση φθάνει έως και τις 90 μοίρες. Η διεύθυνση της κλίσης - η κατεύθυνση που κοιτάζει η πτυχή - μετράται με ειδική πυξίδα. Παράταξη είναι η γωνία που σχηματίζει μια κάθετη προς τη φορά της κλίσης του πετρώματος με τη διεύθυνση του Βορρά.

Πλευρές

Πλευρές είναι τα στρώματα κάτω από την πτυχή. Τα στρώματα της πτυχής κάμπονται γύρω από τον άξονα της πτυχής. Σε κάθε πτυχή υπάρχει το κορυφαίο, δηλαδή ο ανώτερο, και το πυθμαίο, δηλαδή το κατώτερο σημείο. Οι πλευρές μιας πτυχής είναι τα στρώματα κάτω από τον άξονα μιας πτυχής.

Αντίκλινο - Σύγκλινο

Αντίκλινο είναι η κυρτή πτυχή με αψιδωτή μορφή. Τα στρώματα στρεβλώνται λόγω της πτύχωσης είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω. Αντίκλινο είναι η προς τα πάνω θολωτή πτύχωση. Σύγκλινο είναι η κοίλη προς τα κάτω σκαφοειδής πτύχωση.

Αξονικό επίπεδο

Αξονικό επίπεδο είναι το νοητό επίπεδο που διχοτομεί τις πλευρές μιας πτυχής. Οι γεωλόγοι αναλύουν τον τρόπο πτύχωσης, εξετάζοντας το αξονικό επίπεδο της πτυχής, το οποίο διέρχεται από τον άξονά της. Το αξονικό επίπεδο διχοτομεί μία πτυχή σε δύο περίπου όμοια τμήματα και βοηθάει τους γεωλόγους να διακρίνουν τους διάφορους τύπους των πτυχών.

Είδη πτυχών

Τα διάφορα σχήματα των πτυχών:

Μονόκλινη

Οι πτυχές έχουν διάφορα σχήματα, ανάλογα με την ένταση της συμπίεσης. Μια απλή πτυχή με μία μόνο κεκλιμένη πλευρά λέγεται μονοκλινής.

Ουδέτερη ή Συμμετρική

Λέγεται η πτυχή της οποίας οι δύο πλευρές έχουν την ίδια κλίση.

Ασύμμετρη

Συχνά, λόγω συνεχούς πιέσεως, η μια πλευρά της πτυχής αποκλίνει περισσότερο από την άλλη δημιουργώντας μια ασύμμετρη πτυχή.

Ανεστραμμένη

Όταν μία παραμόρφωση είναι έντονη, η μία πλευρά μπορεί να γίνει τόσο οξεία ώστε να πτυχωθεί ξανά, σχηματίζοντας μια ανεστραμμένη πτυχή.

Κατακεκλιμένη

Η πτυχή της οποίας το αξονικό επίπεδο είναι οριζόντιο λέγεται κατακεκλιμένη και τέτοιες πτυχές υπάρχουν σε αφθονία στις Άλπεις.

Ουδετισοκλινής

Η επαναλαμβανόμενη πτύχωση δημιουργεί συχνά ισοκλινείς πτυχές, που είναι συνήθως δύο ή περισσότερες παράλληλες πτυχές.

Φωτοθήκη

Πτυχές πετρωμάτων, γνωστές και ως «πτυχώσεις της Αποπλύστρας», στην περιοχή Αγίου Παύλου, στο νότιο τμήμα του νομού Ρεθύμνου, στην Κρήτη.^[1] Πρόκειται για γεωλογικούς σχηματισμούς, από ασβεστολιθικά πετρώματα, που δημιουργήθηκαν από την Αλπική ορογένεση.
Πτυχώσεις σε μεταμορφωσιγενή πετρώματα (χαλαζίτες και σχιστόλιθοι) στη Νέα Σκωτία, στον Καναδά.
Το αντίκλινο του Σαν Ραφαέλ Σουέλ (San Rafael Swell), στη Γιούτα των ΗΠΑ.
Αντίκλινο στη Λίμνη Μπουένος Άιρες (ή Λίμνη Τζένεραλ Καρέρα), στη Χιλή.
Το αντίκλινο και το σύγκλινο του Μοντ Ρεγλές (Mont Réglès) στο Αλπ-ντε-Ωτ-Προβάνς, στη Γαλλία (Κρητιδικός ασβεστόλιθος).
Σύγκλινο σε λατομείο στο Βέλγιο.
Σύγκλινο κοντά στο Μπάρστοου (Barstow), στην κομητεία Σαν Μπερναρντίνο, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ.
Εμφάνιση γωνιωδών πτυχών στο Μίλουκ Χέιβεν (Millook Haven), στην βόρεια ακτή της Κορνουάλης, στην Αγγλία.
Πτύχωση από την Καληδόνια ορογένεση σε ένα μικρό βραχώδες νησί στις εκβολές του φιόρδ Σεγελσελσκάπετς (Segelselskapets), στο Κινγκ Όσκαρ Φιόρδ (γροιλανδικά: Kangerluk Kong Oscar), στην ανατολική Γροιλανδία.
Πτυχές ασβεστολίθου στο Γκλασενμπάχκλαμ (Glasenbachklamm) κοντά στο Σάλτσμπουργκ, στην Αυστρία.
Πτυχές πετρωμάτων στο ακρωτήριο Μόρο Σόλαρ (Morro Solar) στα νότια της Λίμα, στο Περού.