Πτολεμαίος Α΄ Σωτήρ

Ο Πτολεμαίος Α΄ ο Λάγου, ή Πτολεμαίος ο Λαγίδης (367 π.Χ. - 282 π.Χ.) ήταν Έλληνας στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου καθώς και μέλος της σωματοφυλακής του, σατράπης (323 π.Χ.-305 π.Χ.) και βασιλιάς του Πτολεμαϊκού Βασιλείου στην Αίγυπτο (304/305 π.Χ.-283 π.Χ.), γνωστός με τον χαρακτηρισμό «Σωτήρ» από τους Ρόδιους, και ιδρυτής της Πτολεμαϊκής Δυναστείας των Λαγιδών (323 π.Χ.-30 μ.Χ.).

Πτολεμαίος Α΄
Προτομή του Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρος, Μουσείο του Λούβρου
Βασιλεύς της Αιγύπτου
Περίοδος	306 - 283 π.Χ.
Διάδοχος	Πτολεμαίος Β΄
Γέννηση	367 π.Χ. Ἐορδαῖα τῆς Μακεδονίας
Θάνατος	282 π.Χ. (85 ετών) Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου
Σύζυγος	Θαΐς Αρτακάμα Ευρυδίκη Βερενίκη Α΄
Επίγονοι	Πτολεμαίος Β΄ Φιλάδελφος Πτολεμαίος Κεραυνός Μελέαγρος Ἀργαῖος
Οίκος	Πτολεμαίων
Πατέρας	Λάγος ή Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας
Μητέρα	Ἀρσινόη τῆς Μακεδονίας
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ήταν γιος της της Αρσινόης της Μακεδονίας από ευγενή οικογένεια της Μακεδονίας της περιοχής της Εορδαίας, αγνώστου όμως πατρός. Εικάζεται ότι ίσως ήταν υιός ή θετός υιός του Λάγου ή ετεροθαλής αδελφός του Μεγάλου Αλεξάνδρου και υιός του Φιλίππου Β΄ του Μακεδόνα. Από την παιδική του ηλικία ήταν ένας από τους πιο στενούς φίλους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον οποίον ακολούθησε σε όλες του τις εκστρατείες. Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ., έγινε κατανομή των επαρχιών στη Βαβυλώνα και ο Πτολεμαίος ανέλαβε τη διοίκηση της Αιγύπτου.

Βιογραφία

Επί Αλεξάνδρου

Ως διοικητής στρατιωτικής μονάδας, διακρίθηκε από το 330 π.Χ. κατά την προέλαση του μακεδονικού στρατού στην Περσία. Τότε έγινε και «Σωματοφύλαξ», του Αλεξάνδρου. Τα ηγετικά του προσόντα, η σύνεση, η διοικητική ικανότητα και το προσωπικό θάρρος φάνηκαν προπάντων κατά τις επιχειρήσεις των Ελλήνων στις ανατολικές επαρχίες της Περσικής αυτοκρατορίας: το 329 συνέλαβε τον δολοφόνο του Δαρείου Γ΄ και το 326 συμμετείχε στις επιχειρήσεις κατά των Ινδιών. Ο Πτολεμαίος ως στρατηγός, υπέταξε την ορεινή Σογδιανή και πολέμησε στην Ινδία.

Μετά τον Αλέξανδρο

Ένα σπάνιο νόμισμα του Πτολεμαίου Α΄ μια υπενθύμιση των επιτυχημένων εκστρατειών του με τον Αλέξανδρο στην Ινδία. Εμπροσθότυπο: Ο Πτολεμαίος στην αρχή της βασιλείας του. Οπισθότυπο: Ο Αλέξανδρος πάνω σε άρμα ελεφάντων

Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. και τη διανομή της αυτοκρατορίας του με τη Συμφωνία της Βαβυλώνας, ανέλαβε τη σατραπεία της Αιγύπτου στην οποία προσάρτησε και την Κυρηναϊκή. Επίσης απέκτησε και το σώμα του Αλέξανδρου το 321 π.Χ. κατά τη μεταφορά του προς τη Μακεδονία, και το κράτησε στην Αίγυπτο, όπου αυτή είναι και η τελευταία γνωστή τοποθεσία του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Πτολεμαίος λέγεται ότι υποκίνησε την επανατοποθέτηση της πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα. Προσπάθησε και κατάφερε να κρατήσει την Αίγυπτο κάτω από την εξουσία του ενάντια στις επιθέσεις των υπόλοιπων διαδόχων του θρόνου. Απέκτησε μεγάλο κύρος, κυρίως λόγω της συνετής του διοίκησης αλλά και του σεβασμού του προς τη θρησκεία και τα έθιμα των Αιγυπτίων.

  Βασίλειον Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρος

Άλλοι διάδοχοι

  Βασίλειον Κασσάνδρου

  Βασίλειον Λυσιμάχου

  Βασίλειον Σελεύκου Α΄ Νικάτορος

  Ήπειρος

Άλλα βασίλεια

  Καρχηδών

  Ρώμη

  Ελληνικές Αποικίες

Οι αυτονομιστικές του τάσεις, ώστε να διαχωριστεί η Αίγυπτος από τις υπόλοιπες επαρχίες, εκδηλώθηκαν μετά την άμεση εξόντωση του Κλεομένη που διαχειρίζονταν τα οικονομικά της Αιγύπτου. Η πράξη του προκάλεσε την αντίδραση του Περδίκκα, ο οποίος ήθελε να διατηρήσει την ενότητα της αυτοκρατορίας και να αναδειχτεί ως διάδοχος της αυτοκρατορίας. Το 321 π.Χ., όμως σκοτώθηκε προσπαθώντας να εισβάλει στην Αίγυπτο. Κατόπιν ο Πτολεμαίος Α΄ πολέμησε με τον Αντίγονο το 315 π.Χ. και 312 π.Χ. και μετά την ήττα του στη Σαλαμίνα της Κύπρου το 306 π.Χ. από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το νησί. Το 306 π.Χ. ονομάσθηκε βασιλεύς, όρισε ως έδρα του την Αλεξάνδρεια, η οποία επί των ημερών του στολίστηκε με λαμπρά ανάκτορα και δημόσια κτήρια, με αποκορύφωμα τον Φάρο της Αλεξάνδρειας, ένα από τα Επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Κατά την πολιορκία της Ρόδου το 306 π.Χ. από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή, ο Πτολεμαίος βοήθησε ουσιαστικά τους πολιορκημένους, με την αποστολή εφοδίων και ενισχύσεων κάτι που οδήγησε στη σωτηρία της πόλης, και έτσι απέκτησε την ονομασία Πτολεμαίος ο Σωτήρ από τους Ρόδιους. Το 285 π.Χ. παραιτήθηκε από τον θρόνο προς όφελος του δευτερότοκου γιου του Πτολεμαίου Β΄ Φιλαδέλφου. Τελευταίος διάδοχος της Δυναστείας των Πτολεμαίων ήταν η βασίλισσα Κλεοπάτρα που αντιτάχθηκε στην υπαγωγή της Αιγύπτου στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Το έργο

Ο φάρος της Αλεξάνδρειας του οποίου η κατασκευή ξεκίνησε το 297 π.Χ.

Η προσωπικότητά του απέκτησε κοσμοϊστορική σημασία, καθώς είναι ο ιδρυτής της ομώνυμης Δυναστείας των Λαγιδών-Πτολεμαίων στην Αίγυπτο, που κυριάρχησε στη χώρα για 300 περίπου χρόνια.

Μετέφερε την πρωτεύουσα του κράτους από τη Μέμφιδα στην Αλεξάνδρεια, κυρίως για οικονομικούς λόγους, και ίδρυσε την ελληνική πόλη Πτολεμαΐδα στην Άνω Αίγυπτο ως αντίβαρο της αιγυπτιακής πόλης των Θηβών.

Το εσωτερικό της περίφημης βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας

Υπήρξε προστάτης των γραμμάτων, ενώ ίδρυσε με παρότρυνση του Δημητρίου του Φαληρέα, το Μουσείον της πόλης, όπου στεγάσθηκε η μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, που περιείχε 200.000 τόμους την εποχή του θανάτου του με όλες τις επιστήμες της εποχής, και η οποία αρχικά πυρπολήθηκε το 48 π.Χ. από τον ρωμαϊκό στόλο από τον Ιούλιο Καίσαρα που είχε ως συνέπεια τη μετάδοση της φωτιάς στη Βιβλιοθήκη του Μουσείου και καταστράφηκε ολοσχερώς. Αργότερα ανασυγκροτήθηκε, αλλά το 391 μ.Χ. πυρπολήθηκε εκ νέου επί Θεοδοσίου Α΄.

Τέλος, ο Πτολεμαίος επέστρεψε στους Αιγύπτιους ιερείς αγάλματα θεών, έπιπλα και βιβλία που είχαν κλαπεί από τα ιερά από τον Ξέρξη Α΄.

Ο ίδιος έγραψε το βιβλίο Περί των Πράξεων του Αλεξάνδρου, που δεν σώθηκε αλλά αναφέρεται σε έργο του Αρριανού, τη γνωστή βιογραφία του στρατηλάτη Αλεξάνδρου Ανάβασις.

Ήδη από το 290 π.Χ. όρισε διάδοχό του τον γιo του από την τρίτη σύζυγό του Βερενίκη, Πτολεμαίο Β΄ προτιμώντας τον από τον γιο που είχε αποκτήσει από τη δεύτερη σύζυγό του Ευρυδίκη κόρη του Αντιπάτρου τον γνωστό οργίλο και βίαιο Πτολεμαίο Κεραυνό.

Χρονολόγιο

Έτος (π.Χ.)	Γεγονός
367 π.Χ.	Γέννησις του Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρος, υιού της Αρσινόης της Μακεδονίας.
336 π.Χ.	Δολοφονία του Φιλίππου Β΄ Μακεδόνος.
334 π.Χ.	Έναρξη εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πέρασμα στρατεύματος από Ελλήσποντο. Ο Πτολεμαίος ένας εκ των επικεφαλής του στρατεύματος μαζί με τους Παρμενίωνα, Φιλώτα, Νικάνορα, Αμύντα, Περδίκκα, Κρατερό και Μελέαγρον
334 π.Χ.	Μάχη του Γρανικού
333 π.Χ.	Μάχη της Ισσού. Ο Πτολεμαίος επικεφαλής τάξεως φάλαγγος ὑπό τον Παρμενίωνα.
329 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος καταδιώκει και συλλαμβάνει τον σατράπη Βακτρίας και Σογδιανής Βήσσο, δολοφόνο του Δαρείου Γ΄ και τον οδηγεί στον Μέγα Αλέξανδρο όπου και εκτελείται.
323 π.Χ.	Θάνατος Μεγάλου Αλεξάνδρου.
323-306 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος αναλαμβάνει σατράπης Αιγύπτου.
321 π.Χ.	Ο Επιμελητής Περδίκας εκστρατεύει εναντίον του αυτονομιστή Πτολεμαίου. Σθεναρή αντίσταση του δευτέρου και δολοφονία του Περδίκκα. - Θάνατος Κρατερού και Νεοπτολέμου. - Διανομή Τριπαραδείσου.
318 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος καταλαμβάνει προσωρινώς την Κοίλη Συρία (κάτι που επαναλήφθηκε τόσο το 312 π.Χ. όσο και το 302 π.Χ.).
316 π.Χ.	Θανάτωση του Ευμένη.
315 π.Χ.	Συμμαχία Πτολεμαίου, Κασσάνδρου, Σελεύκου και Λυσιμάχου κατά Αντιγόνου.
314 π.Χ.	Εισβολή Αντιγόνου στην κατεχόμενη από τον Πτολεμαίο Συρία.
312 π.Χ.	Μάχη της Γάζας και επικράτησις του Πτολεμαίου Σωτήρος εναντίον του Δημητρίου του Πολιορκητού.
311/309 π.Χ.	Ο Κάσσανδρος δολοφονεί τον Αλέξανδρο Δ΄ και τη μητέρα του Ρωξάνη.
306/305 π.Χ.	- Ναυμαχία Σαλαμίνος Κύπρου. Συντριβή του Πτολεμαίου Α΄ από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή που αναγκάζει τον Σωτήρα να εγκαταλείψει το νησί. Αιχμαλωτίζονται από Δημήτριο ο Λεοντίσκος, υιός του Πτολεμαίου και ο Μενέλαος του Λαγού, αδερφός του, οι οποίοι αφήνονται ελεύθεροι - Ο Πτολεμαίος ονομάζεται Βασιλεύς της Αιγύπτου.
305-304 π.Χ.	Πολιοκρία της Ρόδου από τον Δημήτριο τον Πολιορκιτή. Αποστολή βοηθείας από Πτολεμαίο και λύση της πολιορκίας με Αθηναϊκή συμβιβαστική διαμεσολάβηση: Οι Ρόδιοι θα ήταν στο εξής σύμμαχοι του Αντιγόνου και του Δημητρίου εκτός από επίθεση των εναντίον του Πτολεμαίου. Κατά τον Παυσανία, οι Ρόδιοι απέδωσαν στον Πτολεμαίο το προσωνύμιο "Σωτήρ".
294 π.Χ.	Ανακατάληψη της Κύπρου από Πτολεμαίο Α΄ .
285 π.Χ.	Παραίτησις Πτολεμαίου Α΄ υπέρ του υιού του υιού του Πτολεμαίου Β΄ Φιλαδέλφου.
283 π.Χ.	Θάνατος του Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρος

Πηγές

• Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις
• Edward Will,Πολιτική ιστορία του ελληνιστικού κόσμου ISBN 2-02-060387-X

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Ptolemy I στο Wikimedia Commons