Οικία του Αυγούστου

H οικία του Αυγούστου, λατιν. domus Augusti είναι το πρώτο μεγάλο κτίριο κατά την άνοδο στον Παλατίνο λόφο, στη Ρώμη της Ιταλίας. Ιστορικά η οικία ταυτίζεται με την πρώτη κατοικία του Αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου. Η οικία του Αυγούστου βρίσκεται πλησίον στο καλούμενο σπιτάκι του Ρωμύλου και άλλων κτιρίων, που έχουν σχέση με την ίδρυση της Ρώμης. Η κατοικία αποτελείται από ένα σύνολο κατασκευών γύρω από τον ναό του Απόλλωνα Παλατίνου.

Οικία του Αυγούστου
Είδος	domus, Ρωμαϊκός αρχαιολογικός χώρος, αρχαία ρωμαϊκή κατασκευή και ακίνητη περιουσία
Διεύθυνση	Via dei Cerchi, 81, 00186 Roma RM
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°53′20″N 12°29′7″E
Διοικητική υπαγωγή	Ρώμη
Τοποθεσία	Παλατινός λόφος
Χώρα	Ιταλία
Έναρξη κατασκευής	36 π.Χ.
Προστασία	ιταλικό πολιτισμικό αγαθό
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Νωπογραφία από τον οίκο του Αυγούστου: δωμάτιο με τα προσωπεία.

Οι ανασκαφές

Το 1865 ο Πιέτρο Ρόζα ξεκίνησε ανασκαφές, σε αυτό που τώρα καλείται Οικία της Λιβίας. Οι ανασκαφές ήταν μέρος ενός μεγαλύτερου προγράμματος, που γινόταν με εντολή του Ναπολέοντα Γ΄ της Γαλλίας. Αυτό περιελάμβανε μία σε βάθος ανασκαφή του οίκου του Αυγούστου, που βρισκόταν στο νότιο μέρος. Το 1937 ο Αλφόνσο Μπάρτολι έκανε περαιτέρω έρευνες στην περιοχή και βρήκε αρχαιολογικά υπολείμματα από αψίδες, που είχαν καταρρεύσει. Το 1956 άρχισαν εκτενείς ανασκαφές από τον Τζανφιλίππο Καρεττόνι. Αυτές οι αρχικές ανασκαφές αποκάλυψαν μία κατασκευή, που αποτελείτο από ένα σύνολο δωματίων, που τώρα ταυτοποιούνται ως μέρος ενός μεγαλύτερου συγκροτήματος με το όνομα Περιστύλιο Α. Απέδωσε την κατασκευή στον Αύγουστο, βασιζόμενος στην εγγύτητα με τον ναό του Απόλλωνα, που ήταν ανατολικά. Την πρώτη δεκαετία του 2000 έγιναν περισσότερες εργασίες, που έκαναν τους αρχαιολόγους να θεωρήσουν, ότι το αρχικό περιστύλιο ήταν μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου οίκου. Το 2008 ολοκληρώθηκε ένα πρόγραμμα αποκατάστασης σχεδόν 2.000.000 ευρώ και έδωσε στο κοινό πρόσβαση στα δωμάτια, που ανασκάφτηκαν από τον Τζ. Καρεττόνι.

Τα κτίρια του Παλατίνου λόφου.

Γραπτές μαρτυρίες

Η οικία του Αυγούστου αναφέρεται πολλαπλά στις γραπτές πηγές. Το έργο του Σουητώνιου αναφέρει, ότι ο Οκταβιανός μετακόμισε στον οίκο του Κουίντου Ορτένσιου στον Παλατίνο, αφήνοντας το αρχικό σπίτι του κοντά στη Ρωμαϊκή Αγορά. Ο Μάρκος Βέλλειος Πατέρκουλος αναφέρει, ότι μετά ο Οκταβιανός άρχισε να αγοράζει τη γη γύρω από την οικία του Ορτένσιου· σύντομα μετά το σημείο χτυπήθηκε από κεραυνό. Ο Οκταβιανός το δήλωσε ως δημόσια ιδιοκτησία και αφιέρωσε έναν ναό στον Απόλλωνα, γνωστό ως ναό του Απόλλωνα Παλατίνου, καθώς ο θεός βοήθησε τον Αύγουστο να νικήσει τον Σέξτο Πομπήιο το 36 π.Χ. Λόγω αυτής της ευσεβής πράξης, αναφέρει ο Κάσσιος Δίων, ότι η Σύγκλητος θέσπισε, η ιδιοκτησία γύρω από την περιοχή αυτή να δοθεί στον Αύγουστο με δημόσια δαπάνη. Η εμπρός θύρα διακοσμήθηκε με ένα δρύινο στέμμα, ως τιμή γα τη συγκλητική αυτή αφιέρωση το 27 π.Χ. Ο Σουητώνιος χρησιμοποιεί παρελθόντα χρόνο, έτσι υποθέτουμε, ότι κάηκε κατά την πυρκαγιά του Νέρωνα το 64 μ.Χ.

Η οικία είχε καταστραφεί από φωτιά το 3 π.Χ. και είχε ξανακτιστεί ως ιδιοκτησία του κράτους.

Το κτίριο που ανέσκαψε ο Τζ. Καρεττόνι.

Οι αρχαιολογικές ενδείξεις

Η κάτοψη περιλαμβάνει μία σειρά δωματίων, που κτίστηκαν σε διαφορετικές περιόδους από τόφφο σε ορθογώνια κομμάτια (opus quadratum). Υπήρχαν δύο αίθρια (αυλές με περιστύλια) με δωμάτια γύρω. Το κτίριο ήταν διώροφο με ταράτσα. Ο ναός του Απόλλωνα ήταν μεταξύ των δύο περιστυλίων. Οι πιο πολλές αρχαιολογικές ανακαλύψεις προέρχονται από το δυτικό περιστύλιο Α, καθώς το ανατολικό Β καταστράφηκε από το μετέπειτα Παλάτι του Δομιτιανού. Το συνολικό εμβαδόν ήταν π. 8.600 τ.μ.

Το δωμάτιο με τα προοπτικά αρχιτεκτονήματα και τα θεατρικά προσωπεία.

Η οικία Καρεττόνι

Η κατασκευή ανασκάφτηκε από τον Τζ. Καρεττόνι και αρχικά ταυτίστηκε με τον οίκο του Αυγούστου. Περιλαμβάνει τα βόρεια δωμάτια τα γειτονικά με το περιστύλιο Α. Το οικοδόμημα περιλαμβάνει δύο σειρές δωματίων, που κτίστηκαν με ορθογώνιους λίθους και χωρίζεται σε ανατολικό και δυτικό τμήμα.

Τα δωμάτια στο δυτικό μέρος του συγκροτήματος ίσως σχεδιάστηκαν ως ιδιωτικά διαμερίσματα. Αυτά είναι γεμάτα από διακοσμήσεις στους τοίχους και τοιχογραφίες. Ένα από αυτά, το δωμάτιο με τα προσωπεία, έχει προοπτικά αρχιτεκτονήματα και θεατρικά προσωπεία, τυπικά του Δεύτερου Ρυθμού των ρωμαϊκών τοιχογραφιών. Άλλο δωμάτιο έχει ζωγραφιστές γιρλάντες από κλαδιά πεύκων, πολύ όμοια με τον οίκο της Λιβίας. Τα δύο δωμάτια αυτά χρονολογούνται από το 30 π.Χ.

Τα ανατολικά δωμάτια είναι κυκλικά γύρω από ένα κεντρικό δωμάτιο, ανοικτό προς τον νότο και ίσως είχε δημόσια λειτουργία. Τα δωμάτια αυτά ήταν διακοσμημένα με γεωμετρικά ψηφιδωτά δάπεδα.

Ο Γκ. Καρεττόνι, που ταύτισε το κτίριο με τον οίκο του Αυγούστου, το προσάρτησε με τον ναό του Απόλλωνα μέσω μίας εισόδου. Πρόσφατες ανασκαφές έδειξαν, ότι αυτά τα δωμάτια είχαν προσχωθεί και μερικώς καταστραφεί το 30 π.Χ. με σκοπό να κτιστεί ο ναός του Απόλλωνα και η είσοδος αυτή έγινε σκάλα που οδηγούσε στο δεύτερο επίπεδο.

Η Ιρένε Γιακόπι και ο Τζ. Τεντόνε προτείνουν, ότι αυτό ήταν μέρος του αρχικού οίκου του Ορτέντιου, που αγοράστηκε από τον Αύγουστο. Όταν έκτισε τον ναό του Απόλλωνα, ο οποίος κατέστρεψε μερικά από αυτά τα δωμάτια, ο Αύγουστος ξαναέκανε τη βίλα και έκτισε ένα μεγάλο περιστύλιο, το Α και δωμάτια, που επικάλυψαν τον οίκο του Καρεττόνι. Από την άλλη μεριά οι Α. Καρρανντίνι και Ντ. Μπρούνο προτείνουν, πως η οικία του Καρεττόνι και τα δωμάτια ήταν μέρος μίας προηγούμενης βίλας και ενσωματώθηκαν στο μετέπειτα περιστύλιο.

Το δωμάτιο με τις γιρλάντες από κλαδιά πεύκου.

Το περιστύλιο Α

Αυτό βρίσκεται δυτικά του ναού του Απόλλωνα. Χρονολογείται περί το 39 π.Χ. και ταυτίζεται με τα ιδιαίτερα διαμερίσματα της βίλας. Υπάρχουν λίγα αρχαιολογικά κατάλοιπα: μόνο ένα τμήμα του περιστυλίου, από τόφφο.

Το περιστύλιο Β

Οι ερευνητές πιστεύουν, ότι η κάτοψη του συγκροτήματος ήταν συμμετρική και πως το ανατολικό περιστύλιο Β θα βρισκόταν συμμετρικά από την άλλη πλευρά του ναού· θα κατασκευάστηκε το διάστημα 39-36 π.Χ. Ίσως είχε δημόσια λειτουργία. Ωστόσο υπάρχουν λίγα αρχαιολογικά κατάλοιπα για να υποστηρίξουν την υπόθεση αυτή, καθώς η οικοδόμηση του ανακτόρου του Δομιτιανού, που επίσης είχε το όνομα domus Augustana, κατέστρεψε μέρος των κτιρίων στο σημείο αυτό του Παλατίνου. Έχει προταθεί από μερικούς ερευνητές, ότι αυτός είναι ο λόγος, που έλαβε το όνομα domus Augustana.

Ο ναός του Απόλλωνα Παλατίνου

Αρχικά εθεωρείτο ως ναός του Διός Νικητή. Ο ναός του Απόλλωνα Παλατίνου ήταν μεταξύ των δύο περιστυλίων, σε ένα υψηλότερο πλάτωμα. Τελείωσε το 28 π.Χ. και είχε κορινθιακούς κίονες, που συγκρατούσαν τόξα. Κτισμένος με μάρμαρο από τη Λούνα της Ετρουρίας και συμπαγές κονίαμα, στέγαζε το λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνα, της Ντιάνα (Άρτεμης), της Λατόνα (Λητώς) και τα βιβλία των Σιβυλλών.

Θέματα ταυτοποίησης

Ο Σουητώνιος (π. 70 μ.Χ. - 130), νομικός και γραμματέας του αυτοκρατορικού ανακτόρου, έγραψε για τον οίκο του Αυγούστου: "γενικά ήταν εγκρατής και χωρίς υποψία ελαττώματος. Ζούσε αρχικά κοντά στη Ρωμαϊκή Αγορά, έπειτα στον Παλατίνο σε μία σεμνή κατοικία, όχι αξιοθαύμαστα μεγάλη ή κομψή. Το κτίριο είχε μία μικρή κιονοστοιχία από τοπικό λίθο· τα δωμάτια δεν είχαν μαρμάρινες διακοσμήσεις, ούτε περίτεχνα δάπεδα. Για περισσότερο από 40 έτη χρησιμοποιούσε το ίδιο υπνοδωμάτιο, το χειμώνα και το καλοκαίρι".

Η μετριοπάθεια επιβεβαιώνεται και από την προώθηση νόμων κατά της πολυτέλειας, όπου έθεσε όρια στο μέγεθος των ιδιωτικών κτιρίων. Οι διαστάσεις του οίκου που ανασκάφτηκε, πυροδότησαν τα πρόσφατα έτη συζητήσεις για την ταύτισή του και αμφισβητήθηκε, ότι είναι του Αυγούστου. Ο Καρεττόνι είπε, πως είναι συγκρατημένης κομψότητας και διακόσμησης, αλλά είχε ανασκάψει ένα μέρος μόνο. Οι περαιτέρω εργασίες αποκάλυψαν μία πολύ μεγάλη βίλα· ο Αντρέα Καρανντίνι αμφιβάλλει τις δηλώσεις του Σουητώνιου. Άλλοι ερευνητές θεωρούν, ότι η βίλα είναι πολύ μεγάλη και πολυτελής για να είναι η οικία του Αυγούστου, όπως αυτή περιγράφεται στις γραπτές πηγές.

Πηγές

• Tomei, Maria Antonietta. The Palatine. Trans. Luisa Guarneri Hynd. Milano: Electa, 1998. Print.
• Richardson, Lawrence. "Domus Augstana" From A New Topographical Dictionary of Ancient Rome. Baltimore: Johns Hopkins UP, 1992. Print.
• Hall, Jonathan (2014). Artifact & Artifice: Classical Archaeology and the Ancient Historian. Chicago: University of Chicago Press. p. 168-170.