Νίκανδρος ο Κολοφώνιος

Ο Νίκανδρος ο Κολοφώνιος (2ος αιώνας π.Χ.), ήταν Έλληνας μαθηματικός, φαρμακοποιός, γεωπόνος, βοτανολόγος, ιατρός και γραμματικός.

Νίκανδρος ο Κολοφώνιος
Γέννηση	250 π.Χ. Κολοφώνα
Θάνατος	170 π.Χ.
Γνωστός για	Theriaca
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ιδιότητα	ιατρός, ποιητής, ιστορικός και επιγραμματοποιός
δεδομένα ()

Βιογραφία

Γεννήθηκε στην Κλάρο, κοντά στην Κολοφώνα, γιος του Δαμαίου, όπου η οικογένειά του ήταν υπεύθυνη από γενιά σε γενιά για το ιερατείο του Απόλλωνα, υπήρξε και ο ίδιος ιερεύς του Απόλλωνα. Άκμασε κατά τη βασιλεία του Αττάλου Γ' της Περγάμου. Ήταν σύγχρονος του Αράτου και του Θεοκρίτου.

Έργα του

Από έναν αρκετό αριθμό βιβλίων που έγραψε τόσο σε πρόζα όσο και σε έμμετρο στίχο, μόνο δύο διασώζονται ολόκληρα. Αυτά είναι:

• Τα Θηριακά, είναι ποίημα σε δακτυλικό εξάμετρο, αποτελούμενο από 958 στίχους. Περιγράφεται η φύση δηλητηριωδών ζώων και τις επιδράσεις των δηλητηρίων τους που προκαλούν, καθώς και τα αντίστοιχα αντίδοτα. Περιγράφει 14 είδη ιοβόλων ερπετών. Στο ίδιο έργο αναγράφονται 125 φυτά. Είναι ο πρώτος αρχαίος Έλληνας που αναφέρει την ιατρική χρήση των βδελλών.
• Τα Αλεξιφάρμακα, αποτελείται από 630 στίχους σε δακτυλικό εξάμετρο που αναφέρονται γενικά στα δηλητήρια αναλύοντας 19 εξ αυτών, 8 ζωικών και 11 φυτικών, ενώ παράλληλα παρέχει συνταγές για την αντιμετώπισή τους. Σημαντικό μέρος αυτού του συγγράμματος βρίσκεται σήμερα στη Μονή Ιβήρων στο Άγιο Όρος. Ως κύρια πηγή πληροφοριών του Νικάνδρου φέρεται ο ιατρός Απολλόδωρος.

Τρία επιγράμματα του Νίκανδρου από τον Στέφανο του Μελέαγρου σώζονται στην Παλατινή Ανθολογία (VII 435, VII 526, IX 503A).

Άλλα έργα που είχε συγγράψει ο Νίκανδρος ο Κολοφώνιος που δεν έχουν όμως διασωθεί είναι:

• Αιτωλικά (Γεωγραφικό ίσως περί πανίδας και χλωρίδας)
• Βοιωτικά (ομοίως με παραπάνω)
• Γεωργικά
• Εξηγητικά εις Ιπποκράτην
• Ετεριούμενα, το σύγγραμμα αυτό είχε σχολιάσει ο Αντωνίνος Λιβεράλις και ο Οβίδιος.
• Ευρώπεια
• Θηβαϊκά
• Ιάσεων συναγωγή βιβλία 3.
• Κολοφωνιακά
• Κυνηγετικά ή Θηρευτικά
• Μελισσουργικά
• Οιταϊκά
• Οφιακά
• Περί ποιητών
• Προγνωστικά, που πιθανώς αναφέρονταν στα πρώτα συμπτώματα δηλητηριάσεων.
• Σικέλεια

Τα έργα του Νικάνδρου επαινέθηκαν από τον Κικέρωνα (De oratore, i. 16), έγιναν αντικείμενο μίμησης του Οβιδίου και του Λουκανού, και χρησίμευσαν συχνά ως πηγές για τον Πλίνιο και άλλους συγγραφείς.

Βιβλιογραφία

• Μονή Ιβήρων - Άγιο Όρος: Χειρόγραφος Κώδιξ Ιβηρητικός (Codex Ibereticus) 15ος αιώνας, τμήμα ευρύτερου κώδικα με τον γενικό τίτλο "Ιατρικά". Περιλαμβάνει 2 έργα: "Παράφρασις αλεξιφαρμάκων Νικάνδρου" υπό Ευτεκνίου, σοφιστού και Διοσκουρίδου "Περί ύλης ιατρικής".
• Nicander ed. and tr. A. S. F. Gow, A. F. Scholfield. Cambridge: Cambridge University Press, 1953.
• Earlier editions by JG Schneider (1792, 1816); O. Schneider (1856) (with the Scholia).
• The Scholia (from the Göttingen manuscript) were edited by G. Wentzel in Abhandlungen der k. Gesellschaft der Wiss. zu Göttingen vol. 38 (1892).
• H. Klauser, "De Dicendi Genere Nicandri" (Dissertationes Philologicae Vindobonenses, vi. 1898).
• W. Vollgraff, Nikander und Ovid (Groningen, 1909 ff.).
• Pierre Waltz, Anthologie Grecque, ed. Les Belles Lettres, Paris, 1960, vol.V, p. 182.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• An ancient Life of Nicander, from the scholia (Αγγλικά)
• To Αλεξιφάρμακα σε ιστορική έκδοση του 1523 (pdf)