Μυκηναϊκή ελληνική
Η μυκηναϊκή διάλεκτος είναι η αρχαιότερη καταγεγραμμένη μορφή της Ελληνικής Γλώσσας, που μιλιόταν στην ηπειρωτική Ελλάδα, στην Κρήτη και στην Κύπρο τον 16ο με 13ο αιώνα π.χ., πριν από την εικαζομένη Δωρική εισβολή (βλ. Δωρική διάλεκτος), και αποτελεί την α' ιστορική περίοδο τής ελληνικής γλώσσας. Η διάλεκτος ονομάστηκε Μυκηναϊκή, επειδή δείγματά της ανακαλύφθηκαν πρώτα σε παλάτι στις Μυκήνες και συνδέθηκε με τον μυκηναϊκό πολιτισμό.
| Μυκηναϊκή διάλεκτος | |
|---|---|
| Μυκηναϊκή ελληνική | |
| Ταξινόμηση | Ινδοευρωπαϊκές Γλώσσες
|
| Σύστημα γραφής | Γραμμική Β |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | gmy |
| Linguist list | gmy |
| (δείτε επίσης: Ελληνικό αλφάβητο) | |
| Πρωτοελληνική (περ. 3000 π.Χ.) | |
| Μυκηναϊκή (περ. 1600–1200 π.Χ.) | |
| Ομηρική (περ. 1200–800 π.Χ.) | |
| Αρχαία ελληνική (περ. 800–300 π.Χ.) Διάλεκτοι: Αιολική, Αρκαδοκυπριακή, Αττική–Ιωνική, Δωρική, Παμφυλιακή, Ομηρική Μακεδονική | |
| Ελληνιστική Κοινή (περ. από 330 π.Χ. ως 700)
| |
| Μεσαιωνική ελληνική (περ. 700–1700) | |
| Νέα ελληνική γλώσσα (από το 1700) Ιδιώματα: Δημοτική, Καθαρεύουσα, Αττικισμός Διάλεκτοι: Καππαδοκική, Κατωιταλική , Κρητική, Κυπριακή, Ποντιακή, Ρωμανιώτικη, Τσακωνική | |
| Άλλες μορφές (από 19ο/20ό αιώνα) Ελληνικός κώδικας Μπράιγ, Ελληνική νοηματική γλώσσα, Κώδικας Μορς | |
Η γραφή των πινακίδων παρέμενε επί μακρόν άγνωστη και για τη γλώσσα τους είχε διατυπωθεί κάθε πιθανή υπόθεση, η οποία την ταύτιζε με γλώσσες όπως η Ετρουσκική, η Δαλματική και πολλές άλλες. Τη λύση έδωσε ο Άγγλος Μάικλ Βέντρις (Michael Ventris), ο οποίος το 1952 αποκρυπτογράφησε τη γραφή και απέδειξε πέρα από κάθε αμφισβήτηση ότι η γλώσσα των πινακίδων ήταν πρώιμης μορφής Ελληνική.
Τα κείμενα των πινακίδων είναι ως επί το πλείστον κατάλογοι και αρχεία απογραφής. Δεν έχουν διατηρηθεί αφηγηματικά κείμενα ούτε, πολλώ μάλλον, ποιητικά ή μυθικά κείμενα. Εντούτοις, είναι δυνατόν να αποκτήσουμε κάποια γνώση για τον λαό που παρήγαγε αυτά τα κείμενα, καθώς και για τη Μυκηναϊκή περίοδο, λίγο πριν από την έναρξη των αποκαλούμενων Σκοτεινών Αιώνων τής ελληνικής ιστορίας.
Σε αντιδιαστολή προς μεταγενέστερες μορφές/ποικιλίες τής Ελληνικής, η Μυκηναϊκή διέθετε επτά διακριτές πτώσεις: ονομαστική, γενική, δοτική, αιτιατική, οργανική, τοπική και κλητική (παρ' ότι η οργανική και η τοπική εμφανίζονται μόνο υπολειμματικά, δηλ. χωρίς οργανική λειτουργία στα κείμενα, πράγμα που ερμηνεύει τη σταδιακή εξαφάνιση της μορφολογικής κατηγορίας τους)[1].
Φωνολογία και Ορθογραφία
Επεξεργασία
Η Μυκηναϊκή γλώσσα γραφόταν με την Γραμμική Β, την οποία αποτελούν περίπου 200 συλλαβικά σημάδια και λογογραφήματα. Δεδομένου ότι η Γραμμική Β προήλθε από τη Γραμμική Α, μια μη αποκρυπτογραφημένη γραφή Μινωικής πιθανώς προέλευσης ανεξάρτητης από τα ελληνικά, δεν απεικονίζει πλήρως τη Μυκηναϊκή. Φωνολογικά οι συστάδες του συμφώνου διαλύθηκαν ορθογραφικά, και το ρ και το λ δεν είναι , ούτε αποσαφηνισμένες για τις ελληνικές φωνολογικές κατηγορίες εκφρασμένων /άφωνων ( με εξαίρεση των οδοντικών το δ, T) και απορροφημένο / συλλαβικά-τελικό λ, μ, ν, ρ, s παραλείπεται. Το χειρόγραφο διαφοροποιεί πέντε ιδιότητες φωνηέντων, α, ε, ι, ο, u, τα ημίφωνα W και j (που μεταγράφονται επίσης και ως Y), τρία ηχηρά, μ, ν, ρ, ένα συριστικό s και έξι occlusive, π, τ, δ, Κ, q (η συνηθισμένη μεταγραφή για όλα τα χειλόφωνα) κα το ζ (που περιλαμβάνει [ Κ; ], [ γ; ] και [ δ; ] ήχοι που αργότερα εξελληνίστηκαν;). Κατά συνέπεια * τα khrusos, "χρυσός" συλλαβίστηκαν με τα συλλαβικά σημάδια κu-RU-E'TSJ;.;.;., * gwous, "βους" ="αγελάδα" με το qο-u σημαδιών;.;., και * khalkos "χαλκός" ως Κα -Κα-κο;.;.. Η Μυκηναϊκή μορφή των ελληνικών διατηρεί διάφορα αρχαΐζοντα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής κληρονομιάς της, όπως τα υπερωικά σύμφωνα που υποβλήθηκαν στις πλαίσιο-εξαρτώμενες υγιείς αλλαγές ώσπου να άρχισε το αλφαβητικό ελληνικό γράψιμο μερικές εκατοντάδες έτη αργότερα.
Γραφή
ΕπεξεργασίαΤο υλικό πού έχουμε από την Μυκηναϊκή Ελληνική είναι μεγάλος αριθμός πινακίδων (περ. 3000 τεμάχια) από την Κνωσό, πού χρονολογούνται μεταξύ 1450 και 1400 π.Χ. με βάση την καταστροφή τού Υστερομινωικού ανακτόρου ΙΙ τής Κνωσού, 1400 πινακίδες από την Πύλο χρονολογούμενες περί το 1200 π.Χ. και άλλες νεώτερες από τις Μυκήνες και την Θήβα[2], από τη Μινωική χρονολογία στην Ελλαδική Περίοδο. Κανένα μνημείο της Γραμμικής Β ούτε μη γραμμική μεταγραφή Β δεν έχει βρεθεί ακόμα.
Οι πινακίδες ήταν πήλινες, αποξηραμένες στον ήλιο, πάνω τους δε, χάρασσαν τα γράμματα με αιχμηρά όργανα. Διεσώθησαν λόγω τής πυρκαγιάς που έκαψε τα ανάκτορα και μαζί τις πινακίδες, οι οποίες με αυτόν τον τρόπο στερεοποιήθηκαν και διετηρήθησαν.
Οι πινακίδες περιλαμβάνουν καταλόγους ονομάτων (ανθρωπονύμια, τοπωνύμια, κλπ.) και πραγμάτων (καταλόγους ή απλές μνείες προσωπικού, ζώων-γεννημάτων, γεωργικής παραγωγής, γαιοκτησίας-γαιοχρησίας, φόρων-θρησκευτικών προσφορών, υφαντών-δοχείων-επίπλων, μετάλλων-στρατιωτικού εξοπλισμού κπλ.). Δεν έχουν διατηρηθεί αφηγηματικά ή φιλολογικά κείμενα ούτε, πολλώ μάλλον, ποιητικά ή μυθικά κείμενα. Εντούτοις, είναι δυνατόν να αποκτήσουμε κάποια γνώση για τον λαό που παρήγαγε αυτά τα κείμενα, καθώς και για τη Μυκηναϊκή περίοδο, λίγο πριν από την έναρξη των αποκαλούμενων Σκοτεινών Αιώνων τής ελληνικής ιστορίας.
Εάν είναι γνήσιo, το βότσαλο της Καυκανιάς, που χρονολογείται στο 17ο αιώνα Π.Χ., θα ήταν η παλαιότερη γνωστή Μυκηναϊκή επιγραφή, και ως εκ τούτου η πιο πρόωρη συντηρημένη κατάθεση της ελληνικής γλώσσας.
Σύγκριση με τα αρχαία (ομηρικά) ελληνικά
Επεξεργασία| Line | μυκηναϊκά ελληνικά (Γραμμική γραφή Β) |
Μεταγραφή της Μυκηναϊκής Ελληνικής γλώσσας | Ομηρική Ελληνική (ελληνικό αλφάβητο: σύγχρονη ορθογραφία) |
Μεταγραφή της ομηρικής ελληνικής γλώσσας |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 𐀗𐀛𐄁𐀀𐀸𐀆𐄁𐀳𐀀𐄁𐀟𐀩𐀷𐀆𐀃𐀍𐄁𐀀𐀑𐀩𐀺𐄁 | Monin aweyde Tʰeha Pelewadeohyo Akʰilēwos | Μῆνιν ἄειδε θεᾱ̀ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος | Mênin áeide theā̀ Pēlēïádeō Akhilêos |
| 2 | 𐀃𐀫𐀕𐀙𐄁𐁀𐀘𐀹𐀊𐄁𐀀𐀏𐀺𐄁𐀀𐀑𐀊𐄁𐀁𐀳𐀐𐄁 | olomenān, hā=murwia Akʰaywoys algya etʰēke, | οὐλομένην, ἣ μῡρί᾽ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾽ ἔθηκε, | ouloménēn, hḕ mūrí᾽ Akhaioîs álge᾽ éthēke, |
| 3 | 𐀡𐀩𐀷𐀆𐄁𐀂𐀠𐀴𐀗𐄁𐀢𐀱𐀏𐄁𐀀𐀹𐀅𐄁𐀡𐀫𐀊𐀟𐀮𐄁 | polewas=de ipʰtʰimons psūkʰans Awidāy proyapse | πολλᾱ̀ς δ᾽ ἰφθῑ́μους ψῡχᾱ̀ς Ἄϊδι προΐαψεν | pollā̀s d' iphthī́mous psūkhā̀s Áïdi proḯapsen |
| 4 | 𐀁𐀫𐀺𐄁𐁂𐀵𐀆𐄁𐀸𐀫𐀨𐄁𐀳𐀄𐀐𐄁𐀓𐀯𐄁 | hērōwōn, awtons=de welōra tewkʰe kunsi | ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν | hērṓōn, autoùs dè helṓria teûkhe kúnessin |
| 5 | 𐀃𐀺𐀜𐀂𐀤𐄁𐀞𐀯𐄁𐀇𐀺𐀆𐄁𐀁𐀤𐀩𐀁𐀵𐄁𐀦𐀨𐄁 | oywonoyhi=kʷe pansi, Diwos=de ekʷeleeto gʷōlā, | οἰωνοῖσί τε πᾶσι, Διὸς δ᾽ ἐτελείετο βουλή, | oiōnoîsí te pâsi, Diòs d᾽ eteleíeto boulḗ, |
Σημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ Andrew Garrett, «Convergence in the formation of Indo-European subgroups: Phylogeny and chronology», στο Phylogenetic methods and the prehistory of languages, εκδ. Peter Forster & Colin Renfrew, McDonald Institute for Archaeological Research, Κέιμπριτζ, 2006, σελ. 140: παράθεση του Ivo Hajnal, Studien zum mykenischen Kasussystem. Berlin, 1995, με την επιφύλαξη ότι «the Mycenaean case system is still controversial in part (το μυκηναϊκό πτωτικό σύστημα είναι ακόμη εν μέρει αμφιλεγόμενο)».
- ↑ Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2002). Συνοπτική Ιστορία τής Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα. σελ. 84.
- ↑ Wiseman 2010, σελίδες 30-40.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Chadwick, John (1958). The Decipherment of Linear B. Second edition (1990). Cambridge UP. ISBN 0-521-39830-4.
- Chadwick, John (1976). The Mycenaean World. Cambridge UP. ISBN 0-521-29037-6.
- Ventris, Michael, "Evidence for Greek dialect in the Mycenaean archives", in Journal of Hellenic Studies, LXXVII (1953), pp 84ff.
- Ventris, Michael and Chadwick, John (1956). Documents in Mycenaean Greek. Second edition (1974). Cambridge UP. ISBN 0-521-08558-6.
- Bartoněk, Antonin (2003). Handbuch des mykenischen Griechisch. Universitätsverlag C. Winter. ISBN 3-8253-1435-9.
- Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Συνοπτική Ιστορία τής Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 2002.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Jeremy B. Rutter, "Bibliography: The Linear B Tablets and Mycenaean Social, Political, and Economic Organization"
- The writing of the Mycenaeans (contains an image of the Kafkania pebble)
- Program in Aegean Scripts and Prehistory (PASP)
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/ag_history/browse.html?start=109