Μπαλάνος Βασιλόπουλος
Ο Μπαλάνος Βασιλόπουλος,[1] ή Βασιλόπουλος Μπαλάνος[2][3][4] όπως επίσης αναφέρεται (Ιωάννινα, 1694 - Ιωάννινα, περ. 1760), ήταν Έλληνας Ηπειρώτης κληρικός, διδάσκαλος και λόγιος,[5] ο οποίος διακρίθηκε κυρίως ως συγγραφέας μαθηματικών έργων.[3]
| Μπαλάνος Βασιλόπουλος | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Μπαλάνος Βασιλόπουλος (Ελληνικά) |
| Γέννηση | 1694 Ιωάννινα |
| Θάνατος | 1760 Ιωάννινα |
| Χώρα πολιτογράφησης | Οθωμανική Αυτοκρατορία |
| Θρησκεία | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | νέα ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | μαθηματικός ιερέας εκπαιδευτικός συγγραφέας |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΉταν γόνος αρχοντικής οικογένειας της Ηπείρου, μοναχογιός του Κοσμά Βασιλόπουλου.[6] Ο παππούς του ήταν μαθητής της περίφημης Σχολής του Επιφανίου Ηγουμένου[7] (έτος ίδρυσης: 1645), με την οποία ξεκίνησε ο λεγόμενος «γιαννιώτικος διαφωτισμός».[8] Μαθήτευσε κοντά στον Μεθόδιο Ανθρακίτη, αρχικά στην Καστοριά και, στη συνέχεια στη Σιάτιστα και στα Ιωάννινα. Μαζί με το δάσκαλό του, δίδαξε στη Σχολή Γκιούμα (Ιωάννινα) μεταξύ 1720 και 1723, οπότε και διαδέχθηκε τον Ανθρακίτη ως σχολάρχης.[6] Παρέμεινε στη θέση μέχρι το θάνατό του, το 1760 περίπου,[3] οπότε παραδόθηκε η ηγεσία της σχολής στο γιο του, Κοσμά Μπαλάνο. Έκτοτε, η Σχολή Γκιούμα –ή αρχιγυμνάσιον κατά τον Βασιλόπουλο Μπαλάνο- αποκαλείται και Μπαλαναία Σχολή.[6]
Ο Μπαλάνος διακρίθηκε ως συντάκτης μαθηματικών εγχειριδίων.[α] Ήταν υπερσυντηρητικός στις απόψεις του, επέμενε στην παραδοσιακή παιδεία και μεθόδους και καταδίκαζε τους νεωτερισμούς. Τόσο ο ίδιος, όσο και οι επίγονοί του διευθυντές της Μπαλαναίας Σχολής, απέκρουε τις ριζοσπαστικές ιδέες που αναπτύσσονταν στη Δύση, τη σύγχρονη φιλοσοφία, τα νέα επιστημονικά αντικείμενα, όπως η φυσική, αλλά και τις ξένες γλώσσες. Αντίθετα, έδινε προβάδισμα στη βυζαντινή θεολογία και τη διδασκαλία ορισμένων αρχαίων συγγραφέων (σχολαστικούς), ενώ στο γλωσσικό ζήτημα υποστήριζε τον εξαρχαϊσμό.[10] Γι' αυτό, ο Μπαλάνος ήλθε σε ιδεολογική σύγκρουση με τον Ευγένιο Βούλγαρη, ο οποίος διηύθυνε τη Μαρουτσαία Σχολή.[11] Κάποια στιγμή, νόμισε ότι έδωσε λύση στο λεγόμενο «Δήλιον πρόβλημα» και απέστειλε ανακοινώσεις σε διάφορες ακαδημίες της Ευρώπης, χωρίς ουσιαστική απόκριση. Ο Ευγ. Βούλγαρης, που βρισκόταν τότε στην Αθωνιάδα Σχολή, έλαβε γνώση των ισχυρισμών του Μπαλάνου και απέκρουσε την προτεινόμενη από εκείνον λύση: την επέκρινε ως παραλογισμό, γράφοντας πως στηριζόταν σε σαθρά και ψεύτικα θεμέλια.[12][13]
Ο Μπαλάνος επεξεργάστηκε γλωσσικώς μαθηματικά συγγράμματα όπως το Οδός μαθηματικής (1749), που είχε αποδόσει στα ελληνικά (από τα λατινικά) ο Μεθόδιος Ανθρακίτης και το οποίο συμπλήρωσε και μετέφερε από άποψη ύφους σε αρχαιοπρεπέστερη μορφή. Το συγκεκριμένο έργο, ορίστηκε αργότερα ως διδακτικό βιβλίο στα σχολεία του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους.[14] Πέρα από τα μαθηματικά έργα, συνέγραψε και διάφορα άλλα, κυρίως θεολογικού και φιλολογικού χαρακτήρα, τα οποία πιθανολογείται ότι χάθηκαν κατά την πυρπόληση των Ιωαννίνων από τον Αλή πασά τον Αύγουστο του 1820,[15] στη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης από τον Χουρσίτ. Στα διασωθέντα χειρόγραφά του περιλαμβάνεται και η μετάφραση μέρους των Αφορισμών του Ιπποκράτη, σχολιασμένη με βάση τα σχετικά υπομνήματα του Γαληνού,[12] το οποίο εκδόθηκε μεταθανάτια.
Ήταν παντρεμένος και είχε αποκτήσει τέσσερα παιδιά, όλοι τους διδάσκαλοι: τον Κοσμά, τον Κωνσταντίνο, τον Αναστάσιο και τον Δημήτριο.
Έργα
Επεξεργασία- (Μεθόδιου Ανθρακίτη) Ὁδὸς Μαθηματικῆς ἢ σειρὰ βαθμηδὸν προϊοῦσα, περιεκτικὴ τῶν κατ' εἶδος κυριωτέρων τῆς μαθήσεως πραγματειῶν, οἷον τῶν Στοιχείων τοῦ Εὐκλείδου, Σφαιρικὸν κατὰ Θεοδόσιον, Γεωμετρίας θεωρητικῆς καὶ πρακτικῆς, Τριγωνομετρίας[νεκρός σύνδεσμος] Α΄ (Βενετία, 1749).[β] Ανακτήθηκε στις 2016-09-12 από: «Ψηφιακά τεκμήρια», Εργαστήριο Ερευνών Νεοελληνικής Φιλοσοφίας (ΚΕΝΕΦ), Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
- Μέθοδος γεωμετρικώς χωρούσα περί ευρέσεως των δυο μέσων συνεχώς εξής ανάλογον γραμμών, επινοηθείσα και φιλοπονηθείσα παρά Μπαλάνου Βασιλοπούλου (Βενετία, 1756).[17][γ]
- (Κοσμά Ιερέως, Μπαλάνου Ιερέως Βασιλοπούλου)[17] Ἔκθεσις συνοπτικὴ ἀριθμητικῆς, ἄλγεβρα καὶ χρονολογίας[νεκρός σύνδεσμος] (Βιέννη, 1798). Ανακτήθηκε στις 2016-09-12 από: «Ψηφιακά τεκμήρια», ΚΕΝΕΦ.
- Ἔκθεσις ἀκριβεστάτη τῆς ἀριθμητικῆς[νεκρός σύνδεσμος] (Βενετία, 1803). Ανακτήθηκε στις 2016-09-12 από: «Ψηφιακά τεκμήρια», ΚΕΝΕΦ.
- Ἀντιπελάργησις ἢ Συλλογὴ τῶν σωζωμένων ἐκ τῶν ἀρχαιοτέρων Ἑλλήνων τῶν ἐκπεπονηκότων διαφόρως περὶ τὸ δήλιον πρόβλημα εἰς εὕρεσιν δύω μέσων ἀναλόγων γραμμῶν ἐν συνεχεῖ γεωμετρικῇ ἀναλογίᾳ[νεκρός σύνδεσμος] (Βιέννη, 1816). Ανακτήθηκε στις 18-09-2016 από: Ηπειρομνήμων: Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
- Υγιεινή, ήτοι Ερμηνεία εις τους αφορισμούς του Ιπποκράτους και Γαληνού, καταστρωθείσα υπό Μπαλάνου Βασιλοπούλου Αρχειοθετήθηκε 2022-04-25 στο Wayback Machine. (Κωνσταντινούπολη 1887).[δ] Ανακτήθηκε στις 2016-09-12 από Μέδουσα: Ψηφιακό αποθετήριο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βέροιας.
Σημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ Την εποχή εκείνη, τα ελληνικά μαθηματικά διδακτικά βιβλία ήταν χαμηλού επιπέδου, απεύφευγαν την παράθεση τύπων και έμοιαζαν με βιβλία γραμματικής. Το Πατριαρχείο, σε εγκύκλιό του, καλούσε τους πιστούς να αποφεύγουν την ενασχόληση με «τους κύβους και τα τρίγωνα, τους λογαρίθμους και τους συμβολικούς λογισμούς», διότι θεωρούσε ότι επιφέρουν το πάγωμα της πίστης.[9]
- ↑ Την ίδια χρονιά τυπώθηκαν και οι τόμοι Β΄ & Γ΄. Ως Δ' τόμος λογίζεται η μεταθανάτια Έκθεσις ακριβεστάτη της αριθμητικής[16]
- ↑ Η μελέτη για το «Δήλιο πρόβλημα».
- ↑ Επίσης: έκδ. Αθήνα 1892.[6] χειρόγρ. αντίγραφο στην Εθνική Βιβλιοθήκη (Αθήνα), 1793, με τίτλο: Ερμηνεία εις τους αφορισμούς του Ιπποκράτους καταστρωθείσαι ως κοινήν φράσιν παρά Μπαλάνου Βασιλοπούλου του εξ Ιωαννίνων, κατά τον Γαληνόν.[18]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «Μπαλάνος Βασιλόπουλος». Πανδέκτης. ΙΝΕ/ΕΙΕ. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2016.
- ↑ «Βασιλόπουλος Μπαλάνος». ygeiaonline.gr. (από Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή, 1994). Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2016.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη.
- ↑ Βλ. «Αλφαβητικό ευρετήριο συγγραφέων: Μπαλάνος, Βασιλόπουλος»[νεκρός σύνδεσμος]. Εργαστήριο Ερευνών Νεοελληνικής Φιλοσοφίας. Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Ανακτήθηκε στις 2016-09-12.
- ↑ «Μπαλάνος Βασιλόπουλος». Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό - Greek Encyclopedia. Εκδοτική Αθηνών. 27 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2016.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Αμυγδαλάκη και Παρασκευοπούλου
- ↑ Μπαλάνος (1930), σελ. 229.
- ↑ Κουρμαντζή-Παναγιωτάκου (1991), σελ. 105.
- ↑ Βλ. Καστάνης (1997), σελ. 536.
- ↑ Κουρμαντζή-Παναγιωτάκου (1991), σελ. 106-107, 111-112.
- ↑ Μπαλάνος (1930), σελ. 230.
- ↑ 12,0 12,1 Μπαλάνος (1930), σελ. 231.
- ↑ Γιαννακούλης (2007), σελ. 7.
- ↑ Κουρμαντζή-Παναγιωτάκου (1991), σελ. 111.
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica.
- ↑ Βλ. Καστάνης (1997), σελ. 532, 534.
- ↑ 17,0 17,1 Βλ. Καστάνης (1997), σελ. 533.
- ↑ «Βασιλόπουλος, Μπαλάνος». Ψηφιακό Αποθετήριο. Ακαδημία Αθηνών. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2016.
Πηγές
Επεξεργασία- «Μπαλάνος, Βασιλόπουλος». Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη. 9. Αθήνα. 1930. σελ. 578.
- «Μπαλάνος, Βασιλόπουλος». Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica. 37. Αθήνα: Πάπυρος. 2007. σελ. 87. ISBN 978-960-6715-08-2.
- Γιαννακούλης, Νίκος (2007). «Η κριτική των νεωτέρων λογίων στο παιδαγωγικό έργο του Ευγενίου Βούλγαρη και οι φιλοσοφικές διαμάχες του την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού» (pdf). academia.edu. Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2016. Πρώτη δημοσίευση: Θέματα Ιστορία της Εκπαίδευσης 6-7 (Άνοιξη-Φθινόπ. 2007), σελ. 133-152.
- Καστάνης, Ανδρέας (1997). «Το μαθηματικό βιβλίο κατά την περίοδο 1828-1832» (PDF). Στο: Πάντειο Πανεπιστήμιο, επιμ. Αφιέρωμα στον Αντώνη Αντωνακόπουλο. Επιμέλεια: Καίτη Αρώνη-Τσίχλη. Αθήνα: Παπαζήσης. σελίδες 531–549. ISBN 960-02-1228-7. Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2016.
- Κουρμαντζή-Παναγιωτάκου, Ελένη (1991). «Η εκπαίδευση στα Γιάννενα και οι ιδεολογίες της. Οι “νεωτεριστικές” σχολές και οι σχολές Μπαλάνων και Ψαλίδα». Δωδώνη (Ιωάννινα: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων - Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλολογίας) 20: σελ. 101-174. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-07-09. https://web.archive.org/web/20200709163724/https://olympias.lib.uoi.gr/jspui/bitstream/123456789/26554/1/4.%20%ce%97%20%ce%b5%ce%ba%cf%80%ce%b1%ce%af%ce%b4%ce%b5%cf%85%cf%83%ce%b7%20%cf%83%cf%84%ce%b1%20%ce%93%ce%b9%ce%ac%ce%bd%ce%bd%ce%b5%ce%bd%ce%b1%20%ce%ba%ce%b1%ce%b9%20%ce%bf%ce%b9%20%ce%b9%ce%b4%ce%b5%ce%bf%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%af%ce%b5%cf%82%20%cf%84%ce%b7%cf%82.%20%ce%9f%ce%b9%20%ce%bd%ce%b5%cf%89%cf%84%ce%b5%cf%81%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ad%cf%82%20%cf%83%cf%87%ce%bf%ce%bb%ce%ad%cf%82%20%ce%ba%ce%b1%ce%b9%20%ce%bf%ce%b9%20%cf%83%cf%87%ce%bf%ce%bb%ce%ad%cf%82%20%ce%9c%cf%80%ce%b1%ce%bb%ce%ac%ce%bd%cf%89%ce%bd%20%ce%ba%ce%b1%ce%b9%20%ce%a8%ce%b1%ce%bb%ce%af%ce%b4%ce%b1%20(1645-1820).pdf. Ανακτήθηκε στις 2016-09-15.
- Μπαλάνος, Δ.Σ. (1930). «Οι Μπαλάνοι διδάσκαλοι του Γένους». Ηπειρωτικά Χρονικά (Ιωάννινα) 5: σελ. 229-235. http://www.kenef.phil.uoi.gr/pdf/31697/31697.pdf. Ανακτήθηκε στις 2016-009-14.[νεκρός σύνδεσμος]
- Αμυγδαλάκη Ε. και Α. Παρασκευοπούλου. «Μπαλάνος Βασιλόπουλος». Κάτοπτρον - Ελληνομνήμων. Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2016.