Πριγκίπισσα Μαργαρίτα, Κόμισσα του Σνόουντον
Η Μαργαρίτα, Κόμισσα του Σνόουντον (Princess Margaret, 21 Αυγούστου 1930 – 9 Φεβρουαρίου 2002) ήταν η νεότερη κόρη του Γεωργίου ΣΤ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ελισάβετ του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και η μόνη αδελφή της Ελισάβετ Β΄ του Ηνωμένου Βασιλείου.[1][2]
Πριγκίπισσα Μαργαρίτα | |
---|---|
Κόμισσα του Σνόουντον | |
Γέννηση | 21 Αυγούστου 1930 Κάστρο Γκλάμις, Σκωτία |
Θάνατος | 9 Φεβρουαρίου 2002 (72 ετών) Λονδίνο, Αγγλία |
Τόπος ταφής | Παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου Κάστρο Ουίνδσορ |
Σύζυγος | Άντονι Άρμστρονγκ-Τζόουνς |
Επίγονοι | Ντέιβιντ Άρμστρονγκ-Τζόουνς Σάρα Τσάτο |
Πλήρες όνομα | |
Μαργαρίτα Ρόουζ | |
Οίκος | Οίκος του Ουίνδσορ |
Πατέρας | Γεώργιος ΣΤ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου |
Μητέρα | Βασιλομήτωρ Ελισάβετ του Ηνωμένου Βασιλείου |
Θρησκεία | Αγγλικανισμός |
Σχετικά πολυμέσα | |
δεδομένα ( ) |
Η Μαργαρίτα Ρόουζ γεννήθηκε στις 21 Αυγούστου 1930 στο Κάστρο Γκλάμις της Σκωτίας.[3] Η γέννα πραγματοποιήθηκε, όπως και στην περίπτωση της Ελισάβετ, από τον Χένρι Σίμσον, τον βασιλικό μαιευτήρα. Ο Υπουργός Εσωτερικών, Τζον Ρόμπερτ Κλάινς, ήταν παρών κατά τη διαδικασία της γέννησης. Η καταχώρηση της ληξιαρχικής πράξης, ωστόσο, καθυστέρησε για αρκετές ημέρες προκείμενου να αποφευχθεί η εγγραφή υπ΄ αριθμόν «13» στο ληξιαρχείο της ενορίας.[4][5]
Η Δούκισσα της Υόρκης επιθυμούσε αρχικά να ονομάσει τη δεύτερη κόρη της Άννα Μαργαρίτα, όπως μαρτυρείται από επιστολή της προς τη Βασίλισσα Μαρία: «Είμαι πολύ ανυπόμονη να την ονομάσω Άννα Μαργαρίτα, καθώς νομίζω ότι ακούγεται όμορφα ως Άννα της Υόρκης, ενώ ταιριάζει και το Ελισάβετ με το Άννα».[6] Βαπτίστηκε στο παρεκκλήσι των Ανακτόρων του Μπάκιγχαμ, στις 30 Οκτωβρίου 1930 από τον Αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπερυ, Κόσμο Λανγκ.[7][8][9] Σύντομα απέκτησε το ψευδώνυμο «Μάργκο» από τα μέλη της βασιλικής οικογένειας.[6][10][11] Την εποχή της γέννησής της ήταν τέταρτη στη σειρά διαδοχής του βρετανικού θρόνου.
Η Μαργαρίτα πέρασε ένα μεγάλο μέρος των παιδικών της χρόνων κοντά στην μεγαλύτερη αδελφή της και τους γονείς της[12] στις κατοικίες του πατέρα της στο Λονδίνο και το Μπέρκσαϊρ.[13] Η οικογένεια του Δούκα της Υόρκης θεωρούνταν από την κοινή γνώμη ως ιδανική, αν και αβάσιμες φήμες ήθελαν την Μαργαρίτα να είναι κωφή και μουγκή.[14] Αυτές εξαλίφθησαν εντελώς μετά την πρώτη δημόσια εμφάνισή της στο γάμο του θείου της Πρίγκιπα Γεωργίου το 1934.[15] Μαθήτευσε παράλληλα με την αδερφή της, Πριγκίπισσα Ελισάβετ, δίπλα στην Σκωτσέζα παιδαγωγό της Μάριον Κρώφορντ. Η εκπαίδευση της Μαργαρίτας βρισκόταν κατά βάση στην εποπτεία της μητέρας της, η οποία σύμφωνα με τον Ράντολφ Τσώρτσιλ, «δεν είχε ποτέ στόχο να κάνει τις κόρες της κάτι παραπάνω από ευγενικές νεαρές κυρίες». Ως παιδιά, η ίδια και η αδελφή της, έμαθαν ιστορίες του Τζέιμς Μάθιου Μπάρρυ, συγγραφέα του Πήτερ Παν.[16]
Όταν η Βασίλισσα Μαρία επέμεινε στη σημασία της εκπαίδευσης, η μητέρα της Μαργαρίτας, Ελισάβετ, σχολίασε μεταξύ άλλων ότι: «Εγώ και οι αδελφές μου είχαμε μόνο παιδαγωγούς και όλες παντρευτήκαμε καλά-μία από εμάς πολύ καλά».[17][18] Η Μαργαρίτα ήταν δυσαρεστημένη για την περιορισμένη μόρφωσή της, ειδικά αργότερα, όταν και άσκησε κριτική στη μητέρα της. Η Βασιλομήτωρ Ελισάβετ φαίνεται ότι αργότερα «εξέφρασε τη λύπη της» για το γεγονός ότι οι κόρες της δεν πήγαν σε σχολείο όπως τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας τους, ενώ υποστήριξε ότι κάτι τέτοιο μπορούσε να συμβεί μόνο με την επιμονή του Γεωργίου Ε΄.[19][20]
Η ζωή της άλλαξε σημαντικά το 1936, όταν θείος της, Εδουάρδος Η΄, παραιτήθηκε από το θρόνο για να παντρευτεί την δύο φορές διαζευγμένη Αμερικανή Ουώλλις Σίμπσον.[21][22] Ο πατέρας της Μαργαρίτας έγινε βασιλιάς και η μεγαλύτερη αδελφή της έγινε διάδοχος του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ η Μαργαρίτα κατέλαβε τη δεύτερη θέση της σειράς διαδοχής.[23][24] Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι δύο αδελφές έμειναν στο Παλάτι του Ουίνδσορ, παρά τις προτάσεις που δίνονταν στον πατέρα τους για μεταφορά τους στον Καναδά.[25][26] Κατά τη διάρκεια του πολέμου η Μαργαρίτα θεωρήθηκε πολύ νέα για να εκτελέσει οποιαδήποτε επίσημα καθήκοντα και έτσι συνέχισε την εκπαίδευσή της. Κατά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Μαργαρίτα και η αδελφή της βρίσκονταν στο Μπέρκχολ, στο κτήμα του Κάστρου του Μπαλμόραλ, όπου παρέμειναν μέχρι τα Χριστούγεννα του 1939.[27] Αφού πέρασαν τα Χριστούγεννα στην Έπαυλη Σάντριγχαμ, μετακόμισαν στο Κάστρο Ουίνδσορ για το μεγαλύτερο μέρος του πολέμου.[28] Ο Υποκόμης του Χέιλσαμ, Ντάγκλας Χογκ, συμβούλευσε τον Πρωθυπουργό Ουίνστον Τσώρτσιλ ότι θα ήταν προτιμότερο και ασφαλέστερο οι πριγκίπισσες να μεταφερθούν στον Καναδά, κάτι το οποίο αρνήθηκε η μητέρα τους λέγοντας: «Τα παιδιά δεν θα φύγουν χωρίς εμένα. Εγώ δε θα φύγω χωρίς τον Βασιλιά.[29] Ο Βασιλιάς δεν θα φύγει ποτέ».[30]
Σε αντίθεση με άλλα μέλη της βασιλικής οικογένειας, η Μαργαρίτα δεν αναμενόταν να αναλάβει δημόσια ή επίσημα καθήκοντα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ανέπτυξε τις δεξιότητές της στο τραγούδι και το πιάνο, πολλές φορές κατά παρότρυνση των γονιών της και ιδιαίτερα του πατέρα της, που της επέτρεψε ορισμένα προνόμια που δεν ήταν συνήθως επιτρεπτά, όπως η δυνατότητα να μένει ξύπνια μέχρι το δείπνο.[17][31][32]
Η Μάριον Κρώφορντ, ενοχλημένη από την προσοχή που η Μαργαρίτα λάμβανε, έγραψε σε φίλους της: «Μπορείς να καλέσεις αυτή τη χρονιά μόνο την Πριγκίπισσα Ελισάβετ στο πάρτι σου;...Η Πριγκίπισσα Μαργαρίτα έχει τραβήξει όλη την προσοχή και η Πριγκίπισσα Ελισάβετ την αφήνει να το κάνει αυτό». Η Ελισάβετ, όμως, δεν νοιαζόταν για το γεγονός και φαίνεται να έχει πει: «Ω, είναι πολύ πιο εύκολο όταν η Μαργαρίτα είναι εκεί - όλοι γελούν με αυτά που λέει η Μαργαρίτα».[17] Ο Βασιλιάς Γεώργιος περιέγραψε την Ελισάβετ ως την υπερηφάνεια του και τη Μαργαρίτα ως τη χαρά του.[33]
Η Μαργαρίτα ερωτεύθηκε τον παντρεμένο σμήναρχο Πήτερ Τάουνσεντ.[34] Το 1952, όταν ο πατέρας της πέθανε, ο Τάουνσεντ χώρισε την σύζυγό του και το επόμενο έτος έκανε πρόταση γάμου στη Μαργαρίτα.[35] Πολλοί στην κυβέρνηση αισθάνθηκαν ότι δεν άρμοζε για την 22χρονη πριγκίπισσα ένας χωρισμένος, ενώ η Εκκλησία της Αγγλίας αρνήθηκε να δώσει την έγκρισή της σε ένα τέτοιο γάμο.[36][37] Τελικώς, η Μαργαρίτα εγκατέλειψε τα σχέδιά της και, το 1960, αποδέχθηκε την πρόταση γάμου του φωτογράφου Άντονυ Άρμστρονγκ-Τζόουνς.[38] Το ζευγάρι απέκτησε δύο παιδιά και πήρε διαζύγιο το 1978.[39][40]
Συχνά, η Μαργαρίτα, θεωρούνταν αμφιλεγόμενο μέλος της βρετανικής βασιλικής οικογένειας.[41] Το διαζύγιό της κέρδισε αρνητική δημοσιότητα, καθώς και οι δεσμοί της με πολλούς άνδρες. Η υγεία της επιδεινώθηκε σταδιακά κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες της ζωής της, κυρίως εξαιτίας του έντονου καπνίσματος.[42] Το 1985 έκανε επέμβαση στους πνεύμονες, το 1993 υπέστη πνευμονία και μεταξύ του 1998 και του 2001 έπαθε τουλάχιστον τρία εγκεφαλικά επεισόδια.[43][44] Πέθανε στο Νοσοκομείο Βασιλιάς Εδουάρδος Ζ΄ στις 9 Φεβρουαρίου 2002.[45] Μόλις 7 εβδομάδες αργότερα πέθανε και η μητέρα της, Βασιλομήτωρ Ελισάβετ.[46]
Η Μαργαρίτα από το 1937 ενασχολήθηκε με τον οδηγισμό, ενώ υπήρξε Πρόεδρος του Σώματος Οδηγισμού του Ηνωμένου Βασιλείου από το 1965 μέχρι το θάνατό της το 2002.[47][48]
Τίτλοι, προσφωνήσεις, διακρίσεις και θυρεός
ΕπεξεργασίαΤίτλοι και προσφωνήσεις
Επεξεργασία- 21 Αυγούστου 1930 – 11 Δεκεμβρίου 1936: Η Αυτής Βασιλική Υψηλότητα Πριγκίπισσα Μαργαρίτα της Υόρκης
- 11 Δεκεμβρίου 1936 – 6 Οκτωβρίου 1961: Η Αυτής Βασιλική Υψηλότητα Πριγκίπισσα Μαργαρίτα[49]
- 6 Οκτωβρίου 1961 – 9 Φεβρουαρίου 2002: Η Αυτής Βασιλική Υψηλότητα Πριγκίπισσα Μαργαρίτα, Κόμισσα του Σνόουντον
Διακρίσεις
Επεξεργασία- CI: Σύντροφος του Τάγματος του Στέμματος της Ινδίας, 12 Ιουνίου 1947[50]
- DJStJ: Ντάμα της Δικαιοσύνης του Σεβάσμιου Τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, 23 Ιουνίου 1948[51]
- GCVO: Μεγαλόσταυρος του Βασιλικού Βικτωριανού Τάγματος, 1 Ιουνίου 1953[52]
- GCStJ: Μεγαλόσταυρος του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, 20 Ιουνίου 1956[53]
- Βασιλική Βικτωριανή Καδένα, 21 Αυγούστου 1990[54]
- Τάγμα της Βασιλικής Οικογένειας του Βασιλιά Γεωργίου Ε΄
- Τάγμα της Βασιλικής Οικογένειας του Βασιλιά Γεωργίου ΣΤ΄
- Τάγμα της Βασιλικής Οικογένειας της Βασίλισσας Ελισάβετ Β΄
Διεθνείς διακρίσεις
Επεξεργασία- Ολλανδία: Ιπποτικός Μεγαλόσταυρος του Τάγματος του Ολλανδικού Λέοντος, 1948
- Ζανζιβάρη: Μέλος του Τάγματος του Λαμπρού Αστέρα της Ζανζιβάρης, Α΄ Τάξη, 1956
- Βέλγιο: Μεγαλόσταυρος του Τάγματος του Στέμματος, 1960
- Ουγκάντα: Παραλήπτης του Τάγματος του Λέοντος, του Στέμματος και της Ασπίδας του Βασιλείου του Τόρο, 1965
- Ιαπωνία: Παραλήπτης Μεγάλης Ταινίας (ή Α΄ Τάξη) του Τάγματος του Πολύτιμου Στέμματος, 1971
Επίτιμοι στρατιωτικοί βαθμοί
Επεξεργασία- Συνταγματάρχης της Αυστραλιανής Βασιλικής Στρατιάς Γυναικών[55]
- Συνταγματάρχης του Βασιλικού Συντάγματος Βερμούδων[56]
- Συνταγματάρχης των Βασιλικών Ορεινών Τυφεκιοφόρων του Καναδά
- Συνταγματάρχης των Τυφεκιοφόρων Πριγκίπισσας Λουίζας
- Συνταγματάρχης του Βασιλικού Συντάγματος της Νέας Γης
- Συνταγματάρχης των 15ων/19ων Βασιλικών Ουσάρων[57]
- Συνταγματάρχης των Δραγόνων Ελαφρύ Ιππικού[58]
- Συνταγματάρχης των Βασιλικών Ορεινών Τυφεκιοφόρων
- Συνταγματάρχης του Βασιλικού Νοσηλευτικού Σώματος της Βασίλισσας Αλεξάνδρας[59]
- Αναπληρώτρια Συνταγματάρχης του Βασιλικού Αγγλικού Συντάγματος[60]
- Επίτιμη Ταξίαρχος της Βασιλικής Αεροπορικής Βάσης του Κόνινγκσμπυ[61]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ http://www.royal.gov.uk/historyofthemonarchy/the%20house%20of%20windsor%20from%201952/hrhprincessmargaret/overview.aspx
- ↑ https://www.royalcollection.org.uk/collection/2142321/king-george-vi-princess-elizabeth-queen-elizabeth-and-princess-margaret-15
- ↑ http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/The%20House%20of%20Windsor%20from%201952/QueenElizabethTheQueenMother/Marriageandfamily.aspx
- ↑ «Henry John Forbes Simson 1872–1932». BJOG: An International Journal of Obstetrics and Gynaecology 39 (4): 920–923. December 1932. doi: .
- ↑ Heald, p. 1; Warwick, pp. 27–28
- ↑ 6,0 6,1 Warwick, pp. 31–32
- ↑ https://www.infoplease.com/biography/var/princessmargaret.html
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2015.
- ↑ http://www.englishmonarchs.co.uk/windsor_27.htm
- ↑ Heald, p. 6; Warwick, p. 33
- ↑ «Yvonne's Royalty Home Page: Royal Christenings». Yvonne Demoskoff. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2019.
- ↑ http://www.nytimes.com/2002/02/10/world/princess-margaret-dies-at-71-sister-of-queen-elizabeth-had-a-troubled-life.html?pagewanted=all
- ↑ Crawford, pp. 14–34; Heald, pp. 7–8; Warwick, pp. 35–39
- ↑ Warwick, pp. 34, 120
- ↑ Warwick, pp. 45–46
- ↑ «Captain Scott and J M Barrie: an unlikely friendship». The Telegraph. https://www.telegraph.co.uk/culture/books/bookreviews/9086554/Captain-Scott-and-J-M-Barrie-an-unlikely-friendship.html. Ανακτήθηκε στις 1 August 2019.
- ↑ 17,0 17,1 17,2 Bradford
- ↑ Quoted in Warwick, p. 52
- ↑ Warwick, p. 52
- ↑ Lisa Sheridan in From Cabbages to Kings, quoted by Warwick, pp. 51–52
- ↑ http://scandalouswoman.blogspot.gr/2007/12/duchess-of-windsor-woman-who-would-have.html
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2015.
- ↑ https://www.pinterest.com/nancy418/royals-king-george-vi-queen-elizabeth-elizabeth-ma/
- ↑ http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/KingsandQueensoftheUnitedKingdom/TheHouseofWindsor/GeorgeVI.aspx
- ↑ http://www.dailymail.co.uk/news/article-2517349/Young-Queen-Elizabeth-pictured-starring-Royal-pantomimes-World-War-Two.html
- ↑ http://www.annefrankguide.net/en-GB/bronnenbank.asp?aid=35657
- ↑ Crawford, p. 110; Warwick, p. 98
- ↑ Crawford, pp. 104–119; Warwick, pp. 99–101
- ↑ Warwick, p. 102
- ↑ Biography of HM Queen Elizabeth the Queen Mother: Activities as Queen, Official website of the British monarchy, http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/The%20House%20of%20Windsor%20from%201952/QueenElizabethTheQueenMother/ActivitiesasQueen.aspx, ανακτήθηκε στις 28 July 2009
- ↑ Bradford; Heald, p. 9
- ↑ Dempster, p. 8
- ↑ Botham, p. 9
- ↑ http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/theroyalfamily/6520837/Princess-Margaret-recently-unearthed-letter-sheds-new-light-on-decision-not-to-marry.html
- ↑ http://www.dailymail.co.uk/femail/article-465560/Princess-Margaret--Scarred-forbidden-love.html
- ↑ http://www.nytimes.com/1995/06/21/obituaries/peter-townsend-dies-at-80-princess-margaret-s-love.html
- ↑ http://www.dailymail.co.uk/news/article-1226085/Princess-Margaret-rejected-marriage-Townsend-unsure-duty.html
- ↑ http://www.bbc.co.uk/history/events/princess_margarets_wedding
- ↑ http://www.biography.com/people/lord-snowdon-20846059
- ↑ http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/The%20House%20of%20Windsor%20from%201952/HRHPrincessMargaret/Marriageandfamily.aspx
- ↑ http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/278463.stm
- ↑ http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1384380/A-bad-habit-she-found-hard-to-kick.html
- ↑ http://articles.latimes.com/1985-01-07/news/mn-11689_1_princess-margaret
- ↑ http://www.ash.org.uk/media-room/press-releases/death-of-princess-margaret-the-reality-of-smoking
- ↑ http://www.dailymail.co.uk/news/article-99410/Princess-Margaret-dead.html
- ↑ McCabe, Sophie (15 Σεπτεμβρίου 2022). «Fragile Queen Mother 'insisted' on attending Margaret's funeral». Express.co.uk (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ Royal Support for the Scouting and Guiding Movements, Official Website of the British Monarchy, http://www.royal.gov.uk/output/Page5951.asp, ανακτήθηκε στις 25 July 2008
- ↑ The charitable princess, BBC News, 9 February 2002, http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/1100612.stm, ανακτήθηκε στις 17 December 2008
- ↑ Princess Margaret at no time assumed the title "Princess Margaret, Mrs Antony Armstrong-Jones" (see e.g. issues of the London Gazette 1 November 1960, 25 November 1960, 24 Φεβρουαρίου 1961, 28 Φεβρουαρίου 1961, 3 Μαρτίου 1961 και 24 Μαρτίου 1961).
- ↑ No. 37976. 6 Ιουνίου 1947, σελ. 2569. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/37976/supplement/2569
- ↑ No. 38339. 29 Ιουνίου 1948, σελ. 3787. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/38339/page/3787
- ↑ No. 39863. 26 May 1953, σελ. 2940. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/39863/supplement/2940
- ↑ No. 40818. 29 Ιουνίου 1956, σελ. 3803. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/40818/page/3803
- ↑ No. 52253. 24 Αυγούστου 1990, σελ. 13769. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/52253/page/13769
- ↑ No. 39865. 26 Μαΐου 1953, σελ. 2997. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/39865/supplement/2997
- ↑ No. 49902. 19 Οκτωβρίου 1984, σελ. 14141. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/49902/page/14141
- ↑ No. 41535. 28 Οκτωβρίου 1958, σελ. 6639. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/41535/supplement/6639
- ↑ No. 54745. 21 Απριλίου 1997, σελ. 4766. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/54745/supplement/4766
- ↑ No. 40286. 24 Σεπτεμβρίου 1954, σελ. 5499. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/40286/supplement/5499
- ↑ No. 41801. 25 Αυγούστου 1959, σελ. 5421. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/41801/supplement/5421
- ↑ No. 47234. 10 Ιουνίου 1977, σελ. 7079. https://www.thegazette.co.uk/London/issue/47234/supplement/7079
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Aronson, Theo (2001), Princess Margaret: A Biography, London: Michael O'Mara Books Limited, ISBN 1-85479-682-8
- Botham, Noel (2002), Margaret: The Last Real Princess, London: Blake Publishing Ltd, ISBN 1-903402-64-6
- Bradford, Sarah; Harrison, B.; Goldman, L. (January 2006), «Margaret Rose, Princess, countess of Snowdon (1930–2002)», Oxford Dictionary of National Biography (Oxford University Press), doi:, http://www.oxforddnb.com/view/article/76713, ανακτήθηκε στις 7 December 2008
- Crawford, Marion (1950), The Little Princesses, London: Cassell and Co
- Heald, Tim (2007), Princess Margaret: A Life Unravelled, London: Weidenfeld and Nicolson, ISBN 978-0-297-84820-2
- Warwick, Christopher (2002), Princess Margaret: A Life of Contrasts, London: Carlton Publishing Group, ISBN 0-233-05106-6