Βικιπαίδεια

Μάχη των Θερμοπυλών

διεξήχθη το 480 π.Χ
Για δείτε και τις υπόλοιπες συγκρούσεις που διεξήχθησαν στις Θερμοπύλες, δείτε: Μάχη των Θερμοπυλών (αποσαφήνιση).

Η Μάχη των Θερμοπυλών έγινε το 480 π.Χ. (παράλληλα με τη ναυμαχία του Αρτεμισίου) μεταξύ των Ελλήνων και των Περσών, κατά την δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα.

Μάχη των Θερμοπυλών
Περσικοί Πόλεμοι
Δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα
Χάρτης της τοποθεσίας με πληροφορίες για τη μάχη, Χάρτα του Ρήγα, 1797
Χρονολογία7 Αυγούστου[1] ή 8-10 Σεπτεμβρίου,[2] 480 π.Χ
ΤόποςΘερμοπύλες, Ελλάδα
38°48′19″N 22°33′46″E / 38.8053°N 22.5628°E / 38.8053; 22.5628Συντεταγμένες: 38°48′19″N 22°33′46″E / 38.8053°N 22.5628°E / 38.8053; 22.5628
Έκβαση
  • Περσική νίκη
  • Κατάληψη της Βοιωτίας από τους Πέρσες
  • Κατά την τρίτη μέρα της μάχης, σκοτώθηκαν 1.000 Έλληνες, ενώ οι υπόλοιποι υποχώρησαν
Αντιμαχόμενοι
Ηγετικά πρόσωπα
Δυνάμεις
Συνολικά:
5.200+ (Ηρόδοτος)
7.400+ (Διόδωρος)
11.200 (Παυσανίας)
Συνολικά:
3.000.000 (Ηρόδοτος)[3]
800.000 περίπου (Κτησίας)[4]
200.000–400.000 (σύγχρονες εκτιμήσεις)[5]
Απώλειες
1.000–4.000 (Ηρόδοτος)[6]
30.000 περίπου (Ηρόδοτος)[7]
Θερμοπύλες is located in Greece
Θερμοπύλες
Θερμοπύλες
Μάχη των Θερμοπυλών (Ελλάδα)

Το πεδίο μάχης

Επεξεργασία

Οι Πέρσες είχαν χάσει στον Μαραθώνα δέκα χρόνια νωρίτερα, γι' αυτό ετοίμασαν μια δεύτερη εκστρατεία, ο αρχηγός τους ήταν ο Ξέρξης. Ο Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός Θεμιστοκλής, ήταν εκείνος που έπεισε τους Έλληνες να κλείσουν τα στενά των Θερμοπυλών και του Αρτεμισίου. Οι Πέρσες, οι οποίοι είχαν εκατομμύρια άνδρες στρατό και εκατό με τριακόσιες χιλιάδες άνδρες,[8][9] έφθασαν στα στενά στις αρχές του Σεπτεμβρίου.

Μετά από τέσσερις μέρες αναμονής, οι Πέρσες επιτέθηκαν, αλλά οι Έλληνες αντιστάθηκαν για δυο μέρες. Την τρίτη μέρα, ο Εφιάλτης οδήγησε τους Πέρσες πίσω από τους Έλληνες. Όταν το έμαθε αυτό, ο Λακεδαιμόνιος βασιλεύς Λεωνίδας (των Αγιαδών) αποδεσμεύει τις συμμαχικές δυνάμεις, για να οργανωθεί νέα άμυνα των Ελλήνων νοτιότερα, κρατώντας μαζί του στις Πύλες μονάχα επίλεκτες και εθελοντικές δυνάμεις, επιπλέον από τους θρυλικούς 300 Σπαρτιάτες, δηλαδή 900 με 1000 Περίοικους Λακεδαιμόνιους, ίσως μαζί και με Είλωτες (= απόγονοι κατακτημένων Αχαιών), 400 Θηβαίοι και 700 Θεσπιείς με επικεφαλής τον Δημόφιλο, γιο του Διαδρόμου.

Οι Πέρσες εξόντωσαν ολόκληρη τη δύναμη που έμεινε στο πεδίο της μάχης. Ο ελληνικός στόλος, αφού έμαθε τα νέα, αποφάσισε να απομακρυνθεί από το Αρτεμίσιο και να υποχωρήσει στη Σαλαμίνα, όπου αργότερα πέτυχε μια σημαντική νίκη. Οι Πέρσες υποχώρησαν ολοκληρωτικά μετά τις μάχες των Πλαταιών και της Μυκάλης.

Η μάχη των Θερμοπυλών αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές μάχες στην ελληνική και στην παγκόσμια ιστορία. Κυρίως όμως από ηθική άποψη είναι λαμπρό παράδειγμα αυταπάρνησης, αυτοθυσίας και υπακοής στην πατρίδα. Η μάχη έδειξε τα πλεονεκτήματα της στρατιωτικής εκπαίδευσης των Σπαρτιατών, του καλύτερου εξοπλισμού και της έξυπνης χρήσης της διαμόρφωσης του εδάφους.

Πηγές και ιστορικοί

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Ηρόδοτος

Κύρια πηγή για τους Περσικούς πολέμους αποτελεί ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος. Ο Ηρόδοτος, γνωστός ως «Πατέρας της Ιστορίας»,[10] γεννήθηκε το 484 π.Χ. στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, η οποία εκείνη την περίοδο βρισκόταν υπό περσική κατοχή. Έγραψε το έργο «Ιστορίαι» γύρω στα 440-430 π.Χ, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις πραγματικές αιτίες των Περσικών πολέμων[11], οι οποίοι ολοκληρώθηκαν το 450 π.Χ.[12] Η μέθοδος του Ηρόδοτου αποτελούσε καινοτομία και σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, ο Ηρόδοτος έχει εφεύρει την ιστορία που ξέρουμε.[12] Κατά τον Παπαρρηγόπουλο: «Ο Ηρόδοτος είναι ο δημιουργός της αληθούς ιστορικής τέχνης...πρώτος ενόησεν ότι η ιστορία δεν είναι απλούς πραγμάτων κατάλογος, αλλά και η τεχνική των πραγμάτων τούτων συναρμολογία και η εξήγησις του χαρακτήρος αυτών».[13] Κατά τον Τομ Χόλλαντ: «Για πρώτη φορά, ένας ιστορικός αποφάσισε να αποκαλύψει τα αίτια ενός πολέμου, ο οποίος έληξε πρόσφατα, χωρίς να καταγράφει μύθους, αλλά αιτίες, τις οποίες θα μπορούσαμε να ελέγξουμε προσωπικά»[12]

Αν και ο Θουκυδίδης είχε αρχικά αμφισβητήσει την ακρίβεια του Ηροδότου,[14][15] αργότερα δήλωσε ότι το έργο του «πατέρα της ιστορίας» δεν χρειαζόταν επαναγραφή ή διορθώσεις, καθώς χαρακτηριζόταν από ικανοποιητικό βαθμό ακρίβειας. Γι' αυτό, ο Θουκυδίδης αποφάσισε εντέλει να ξεκινήσει την ιστορία του από το σημείο που είχε ο Ηρόδοτος τη δική του αφήγηση (στην πολιορκία της Σηστού).[15] Η αξιοπιστία του Ηροδότου έχει αμφισβητηθεί και από άλλους ιστορικούς. Ο Παυσανίας, στα Φωκικά, αναφέρεται στην περιγραφή του Ηροδότου για τη μάχη των Θερμοπυλών, όπου ο δεύτερος καταγράφει ότι οι Θηβαίοι παραδόθηκαν, όπως και 80 Μυκηναίοι[16]. Ο Πλούταρχος, στο έργο Περί της Ηροδότου κακοήθειας (αν όντως το έγραψε αυτός), κατηγορεί τον Ηρόδοτο επειδή ο τελευταίος ζήτησε χρήματα από τους Θηβαίους, και επειδή δεν τα έλαβε, έγραψε ότι οι Θηβαίοι δείλιασαν και παραδόθηκαν.[17] Οπωσδήποτε οι κατηγορίες που εκτοξεύει το σύγγραμμα αυτό κατά του Ηρόδοτου κάθε άλλο παρά σοβαρές είναι.[18] Την περίοδο της Αναγέννησης, παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι συνέχιζαν να διαβάζουν το έργο του Ηροδότου, ο ιστορικός είχε κακή φήμη.[19] Παρ' όλ' αυτά, τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαίωσαν τα γραφόμενα του Ηροδότου και αποκατέστησαν τη φήμη και την αξιοπιστία του, ειδικά ως προς τα γεγονότα που εξέτασε αυτοπροσώπως.[20][21] Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν το έργο του αξιόπιστο, αλλά έχουν αμφιβολίες για τους αριθμούς των νεκρών και τις ημερομηνίες των μαχών.[21][22]

Ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης έγραψε τον 1ο αιώνα π.Χ. τη Βιβλιοθήκη Ιστορική και αναφέρεται στην εκστρατεία του Ξέρξη. Θεωρείται ότι ο Ηρόδοτος και ο Έφορος ο Κυμαίος αποτελούν τις πηγές του Διόδωρου.[23] Αρχαιολογικά ευρήματα, όπως η δελφική Στήλη των Όφεων, που βρίσκεται στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης, υποστηρίζουν τα αναφερόμενα από τον Ηροδότο.[24]

Υπόβαθρο

Επεξεργασία
Κύρια λήμματα: Περσικοί Πόλεμοι, Δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα και Ναυμαχία του Αρτεμισίου

Η Αθήνα και η Ερέτρια υποστήριξαν τους Ίωνες στον αγώνα τους κατά των Περσών (499-494 π.Χ).[25] Σύμφωνα με τους ιστορικούς, ο Δαρείος ήταν σφετεριστής, και πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στους πολέμους εναντίον των εξεγερμένων υποτελών του.[26] Η Ιωνική Επανάσταση απείλησε τη σταθερότητα της αυτοκρατορίας του Δαρείου, γι' αυτό και ορκίστηκε να εκδικηθεί όσες πόλεις συμμετείχαν[27][28]. Έβλεπε επίσης, κυρίως αυτό, την ευκαιρία να επεκταθεί στη Δύση.[28] Το 492 π.Χ, οι Πέρσες, με αρχηγό τον Μαρδόνιο, ανακατέλαβαν τη Θράκη και ανάγκασαν τους Μακεδόνες να συμμαχήσουν μαζί τους.[29]

Το 491 π.Χ, ο Δαρείος απαίτησε την παράδοση όλων των ελληνικών πόλεων.[30] Πολλές από αυτές παραδόθηκαν - ο Ηρόδοτος αναφέρεται στην παράδοση των Αιγινητών, που μετέπειτα κατηγορήθηκαν από τους Σπαρτιάτες για προδοσία.[31] Οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες, και άλλες πόλεις-κράτη βέβαια, αρνήθηκαν να παραδοθούν στους Πέρσες.[32] Τότε, το 490 π.Χ, ο Δαρείος ξεκίνησε νέα εκστρατεία, με αρχηγούς τον Δάτη και τον Αρταφέρνη, οι οποίοι κατάφεραν να καταλάβουν τη Νάξο, τις Κυκλάδες και την Ερέτρια.[33] Αλλά, η επέκτασή τους σταμάτησε και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Ασία χάρη στη νίκη των Αθηναίων και των Πλαταιέων στον Μαραθώνα.[34]

 
Χάρτης του ελληνικού κόσμου κατά τη διάρκεια της μάχης

Ο Δαρείος άρχισε να συγκεντρώνει μεγάλο στρατό για να επιτεθεί ξανά στην Ελλάδα, αλλά τα σχέδια του αναβλήθηκαν λόγω της εξέγερσης στην Αίγυπτο. Ένα χρόνο μετά ο Δαρείος πέθανε και στον θρόνο ανέβηκε ο γιος του Ξέρξης Α'.[35] Ο Ξέρξης ανακατέλαβε την Αίγυπτο και άρχισε ξανά τις προετοιμασίες για εισβολή στην Ελλάδα.[36] Καθώς η εισβολή θα ήταν μεγάλης κλίμακας, ο Ξέρξης χρειαζόταν πολύ χρόνο για συγκεντρώσει στρατό και υλικό πολέμου.[37] Αποφάσισε ότι ο Ελλήσποντος έπρεπε να γεφυρωθεί για να επιτρέψει στον στρατό του να περάσει στην Ευρώπη, και ότι ένα κανάλι πρέπει να ανοιχθεί στον ισθμό του Όρους Άθως.[38] Η πραγματοποίηση αυτών των στόχων ήταν πάρα πολύ δύσκολη, όπως είναι και για τα σύγχρονα κράτη.[38] Στις αρχές του 480 π.Χ, οι ετοιμασίες τελείωσαν, και ο στρατός που συγκέντρωσε ο Ξέρξης στις Σάρδεις βάδισε στην Ευρώπη, περνώντας από τον Ελλήσποντο δια μέσου δύο τεχνητών γεφυρών.[39]

Στα μέσα της δεκαετίας του 480 π.Χ, οι Αθηναίοι ξεκίνησαν τις προετοιμασίες για πιθανό πόλεμο κατά των Περσών. Το 482 π.Χ, ο Θεμιστοκλής έπεισε τους Αθηναίους να δημιουργήσουν ένα στόλο από τριήρεις, λέγοντας τους ότι πρόκειται να επιτεθεί στην Αίγινα.[40]. Ωστόσο, οι Αθηναίοι δεν κατείχαν τον απαραίτητο αριθμό στρατιωτών για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες - συνεπώς, χρειάζονταν μια συμμαχία από ελληνικές πόλεις-κράτη. Το 481 π.Χ, ο Ξέρξης έστειλε πρεσβευτές σε όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη, με εξαίρεση την Αθήνα και τη Σπάρτη, ζητώντας γη και ύδωρ.[41] Η Σπάρτη και Αθήνα έλαβαν την υποστήριξη μερικών ελληνικών πόλεων, και το ίδιο έτος, στην Κόρινθο, συγκλήθηκε συνέδριο,[42] όπου και δημιουργήθηκε η ελληνική συμμαχία. Το κάθε μέλος της συμμαχίας είχε την δυνατότητα να στέλνει αγγελιαφόρους στις υπόλοιπες πόλεις-μέλη, ζητώντας στρατό για αμυντικούς σκοπούς. Σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς, αυτό αποτελεί αξιοσημείωτο, καθώς οι εμφύλιες συρράξεις μεταξύ των Ελλήνων, εκείνη την περίοδο, συνεχίζονταν.[43]

Το 480 π.Χ, συγκλήθηκε νέο συνέδριο. Μια αντιπροσωπεία από τη Θεσσαλία πρότεινε στους Έλληνες να σταματήσουν τον Ξέρξη στα Στενά των Τεμπών.[44] Ωστόσο, οι Πέρσες έμαθαν από τον Αλέξανδρο Α' της Μακεδονίας ότι η κοιλάδα θα μπορούσε να παρακαμφθεί μέσω του Περάσματος του Σαρανταπόρου, και λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους του περσικού στρατού, οι Έλληνες οπισθοχώρησαν.[45] Λίγο αργότερα, έμαθαν ότι ο Ξέρξης διέσχισε τον Ελλήσποντο. Οι Έλληνες αποφάσισαν να κλείσουν το στενό πέρασμα των Θερμοπυλών, από όπου ο Ξέρξης θα αναγκαζόταν να περάσει για να φτάσει στη Νότια Ελλάδα και όπου οι Πέρσες δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την αριθμητική υπεροχή τους. Παράλληλα, οι Αθηναίοι θα αντιμετώπιζαν τον περσικό στόλο στο Αρτεμίσιο.[46] Ωστόσο, οι πόλεις της Πελοποννήσου, σε περίπτωση αποτυχίας του σχεδίου, σχεδίαζαν να υπερασπιστούν τον Ισθμό της Κορίνθου, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά των Αθηναίων θα έφευγαν μαζικά στην Τροιζήνα.[47]

Πριν την μάχη

Επεξεργασία
 
Χάρτης των ελληνικών και περσικών κινήσεων στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο

Οι Πέρσες έφθασαν στις Θερμοπύλες στα τέλη Αυγούστου ή στις αρχές του Σεπτεμβρίου. Εκείνη την περίοδο, οι Σπαρτιάτες γιόρταζαν τα Κάρνεια, ενώ ήταν επίσης η περίοδος των Ολυμπιακών Αγώνων - μια σύγκρουση εκείνη την περίοδο θεωρούνταν ιεροσυλία. Παρ' ολ' αυτά, οι Έφοροι της Σπάρτης θεώρησαν ότι η επείγουσα κατάσταση ήταν σοβαρή δικαιολογία για να στείλουν στρατό με αρχηγό τον Λεωνίδα[48]. Ο Ηρόδοτος αναφέρει τον χρησμό της Πυθίας : είτε η Σπάρτη θα χαθεί είτε θα χάσει ένα βασιλιά[49]:

 [7.220.4] ὑμῖν δ᾽, ὦ Σπάρτης οἰκήτορες εὐρυχόροιο,
 ἢ μέγα ἄστυ ἐρικυδὲς ὑπ᾽ ἀνδράσι Περσεΐδῃσι
 πέρθεται, ἢ τὸ μὲν οὐχί, ἀφ᾽ Ἡρακλέους δὲ γενέθλης
 πενθήσει βασιλῆ φθίμενον Λακεδαίμονος οὖρος.
 οὐ γὰρ τὸν ταύρων σχήσει μένος οὐδὲ λεόντων
 ἀντιβίην· Ζηνὸς γὰρ ἔχει μένος· οὐδέ ἑ φημί
 σχήσεσθαι, πρὶν τῶνδ᾽ ἕτερον διὰ πάντα δάσηται.

[7.220.4] Εσάς, της Σπάρτης κάτοικοι, της όμορφα χτισμένης,
νά τί σας περιμένει: ή τη μεγάλη πόλη σας, την ξακουστή, κουρσεύουν
τα εγγόνια του Περσέα ή ετούτη ζει, μα θα πενθεί και ο λαός κι η χώρα
του ήρωα Λακεδαίμονα τον σκοτωμένο βασιλιά, απ᾽ του Ηρακλή τη ρίζα.
Κι αυτόν των ταύρων η ορμή να τον κρατήσει δεν μπορεί ούτε και των λεόντων·
του Δία έχει τη δύναμη ο Πέρσης· και κανένας
δεν τονε σταματά, προτού την πόλη είτε το ρήγα της κάνει χίλια κομμάτια.

[7.220.4] Εμείς ώ κάτοικοι της ευρύχωρης και όμορφα κτισμένης Σπάρτης
ή η μεγάλη και ένδοξη πόλη μας θα κυριευτεί από άνδρες, απόγονους του Περσέα,
ή αν δεν γίνει αυτό, θα πενθήσει η Λακεδαιμονία βασιλιά από την γενιά του Ηρακλή.
Αυτό ούτε η ορμή των ταύρων, αλλά ούτε και των λεόντων δεν μπορεί να το αντιμετωπίσει,
γιατί έχει την δύναμη του Ζεύς και τίποτα δεν μπορεί να το σταματήσει,
μέχρι το ένα να διαχωριστεί για πάντα από το άλλο.
(Μετάφραση - Καζιλτζής Βασίλειος)
https://www.youtube.com/watch?v=zv_LJLKgH4A&t=12s

Ο Λεωνίδας πίστευε ότι έπρεπε να πεθάνει για να σωθεί η Σπάρτη, γι' αυτό και πήρε μονάχα 300 Σπαρτιάτες, οι οποίοι είχαν υιούς.[50] Κατά τη διάρκεια της πορείας τους, οι Σπαρτιάτες ενισχύθηκαν με άλλους 5.000 άνδρες.[51] Ο Λεωνίδας αποφάσισε να παρατάξει τους Σπαρτιάτες στο κέντρο, όπου βρίσκονταν το πιο στενό σημείο των Θερμοπυλών, ενώ οι Φωκείς ανέλαβαν να χτίσουν αμυντικό τείχος - έστειλε 1.000 Φωκείς να υπερασπιστούν την Τραχίνα, καθώς απ' εκεί οι Πέρσες μπορούσαν να περικυκλώσουν τους Έλληνες.[52] Όταν οι Πέρσες έφθασαν στην περιοχή, οι Πελοποννήσιοι έλεγαν ότι έπρεπε να κατεβούν στον Ισθμό της Κορίνθου και να αμυνθούν εκεί. Αλλά οι Φωκείς και οι Λοκροί έπεισαν τον Λεωνίδα να μείνει στο στενό.[53]

Ο Ξέρξης έστειλε πρεσβευτή για να πείσει τον Λεωνίδα να καταθέσει τα όπλα. Η απάντηση του Λεωνίδα ήταν «Μολὼν λαβέ» (αφού / εφόσον έρθεις, πάρ'τα).[54] Η μάχη ήταν αναπόφευκτη, αλλά ο Ξέρξης προτίμησε να περιμένει τέσσερις μέρες, πιστεύοντας ότι οι Έλληνες θα διασκορπιστούν.[55]

Δυνάμεις

Επεξεργασία

Περσικός στρατός

Επεξεργασία

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Πέρσες είχαν στη διάθεση τους 2,6 εκατομμύρια στρατιώτες, καθώς και βοηθητικά σώματα[3]. Ο ποιητής Σιμωνίδης ο Κείος, ο οποίος έζησε την περίοδο της μάχης, γράφει ότι οι Πέρσες είχαν στη διάθεση τους 4 εκατομμύρια άνδρες. Απ' την άλλη, ο Κτησίας κάνει λόγο για 800.000 στρατιώτες.[4] Αυτοί οι αριθμοί έχουν απορριφθεί από τους σύγχρονους ιστορικούς, οι οποίοι θεωρούν ότι οι Πέρσες είχαν 70 με 300 χιλιάδες άνδρες[5].

Ελληνικός στρατός

Επεξεργασία

Έχοντας τους αριθμούς απ' τον Ηρόδοτο[51][56] και τον Διόδωρο Σικελιώτη[57] παραθέτουμε τον πάρακάτω πίνακα:

Στρατιώτες Αριθμοί Ηροδότου Αριθμοί Διόδωρου
Σπαρτιάτες 300 300
Λακεδαιμόνιοι/
Περίοικοι 		900?[58] 1.000
(συμπεριλαμβανομένων των Σπαρτιατών?)
Είλωτες 900?[58] –
Μαντινέοι 500 3.000
(οι άλλοι Πελοποννήσιοι στάλθηκαν με τον Λεωνίδα)
Τεγεάτες 500
Αρκάδες (από Ορχομενό) 120
Άλλοι Αρκάδες 1.000
Κορίνθιοι 400
Φλειοί 200
Μυκηναίοι 80
Σύνολο των Πελοποννήσιων 3.100[51] ή 4.000[59] 4.000 ή 4.300
Θεσπιείς 700 –
Μαλιείς – 1.000
Θηβαίοι 400 400
Φωκείς 1.000 1.000
Οπούντιοι Λοκροί «Όλους όσους είχαν» (πανστρατιῇ) 1.000
Σύνολο (όλοι) 5.200 (ή 6.100) συν οι Οπούντιοι Λοκροί 7.400 (ή 7.700)
Ο αριθμός των Πελοποννήσιων

Ο Διόδωρος γράφει ότι χίλιοι Λακεδαιμόνιοι και 3 χιλιάδες Πελοποννήσιοι (4.000 άνδρες) πολέμησαν στις Θερμοπύλες - ο Ηρόδοτος, ο οποίος παραπέμπει στον Σιμωνίδη, αναφέρει τον ίδιο αριθμό.[59] Παρ' ολ' αυτά, ο Ηρόδοτος νωρίτερα είχε αναφερθεί στην παρουσία τριών χιλιάδων εκατό Πελοποννήσιων[51] - αργότερα αναφέρεται και στους είλωτες,[60] και ο Ρέτζιναλντ Γουόλτερ Μάκαν γράφει ότι «στις Θερμοπύλες βρίσκονταν και 900 είλωτες, 3 για κάθε Σπαρτιάτη».[58] Οι είλωτες μπορεί να συμμετείχαν στη μάχη ως θωρακισμένοι υπηρέτες των Σπαρτιατών ή αλλιώς αυτοί οι 900 άνδρες να ήταν οι περίοικοι, για τους οποίους κάνει λόγο ο Διόδωρος.[58]

Ο αριθμός των Λακεδαιμονίων

Υπάρχει σύγχυση ως προς τον αριθμό των Λακεδαιμονίων. Στο 11ο βιβλίο του έργου Βιλιοθήκη Ιστορική (στο σημ. 4), ο Διόδωρος αναφέρει ότι ο Λεωνίδας ανακοίνωσε ότι θα πάρει μαζί του μονάχα χίλιους άνδρες (τῶν δὲ εἰς Θερμοπύλας ἐκπεμφθέντων Λεωνίδης ὁ τῶν Σπαρτιατῶν βασιλεύς, μέγα φρονῶν ἐπ´ ἀνδρείᾳ καὶ στρατηγίᾳ. οὗτος δὲ λαβὼν τὴν ἐξουσίαν ἐπήγγειλε χιλίοις μόνον ἐπὶ τὴν στρατείαν ἀκολουθεῖν αὐτῷ),[57] αλλά στο ίδιο σημείο γράφει ότι μαζί με τους χίλιους Λακεδαιμόνιους ήταν και 300 Σπαρτιάτες (τῶν μὲν οὖν Λακεδαιμονίων ἦσαν χίλιοι, καὶ σὺν αὐτοῖς Σπαρτιᾶται τριακόσιοι).[57] Ο Παυσανίας γενικά συμφωνεί με τον Ηρόδοτο, αλλά διαφωνεί στον αριθμό που δίνει ο τελευταίος για τους Λοκρούς - κατά τον Παυσανία, οι Λοκροί παρέταξαν 6 χιλιάδες άνδρες (αν προστεθούν με τους 5.200 που δίνει ο Ηρόδοτος, οι Λοκροί παρέταξαν 11.200 άνδρες)[61] Πολλοί σύγχρονοι ιστορικοί, οι οποίοι συχνά θεωρούν πιο αξιόπιστο τον Ηρόδοτο,[62] προσθέτουν τους χίλιους Λακεδαιμόνιους και τους 900 είλωτες στους 5.200 του Ηροδότου, αν και αγνοούν τους Λοκρούς του Παυσανία και τους Μαλιείς του Διόδωρου.[63][64]

Στρατηγική και τακτική

Επεξεργασία

Οι Έλληνες αποφάσισαν να υπερασπιστούν τις Θερμοπύλες, για να εξουδετερώσουν το μειονέκτημα της μικρής αριθμητικής τους δύναμης, περιοριζόμενοι αποκλειστικά στην άμυνα.[65] Απ' την άλλη, οι Πέρσες δεν μπορούσαν να μείνουν στις Θερμοπύλες για πολύ καιρό - είτε θα υποχωρούσαν είτε έπρεπε να σπάσουν τις ελληνικές γραμμές.[66] Οι Έλληνες οπλίτες μπορούσαν να κλείσουν το στενό πέρασμα, χωρίς να μπορεί να επιτεθεί στο περσικό ιππικό.[65] Υπήρχε όμως ένα μονοπάτι απ' όπου οι Πέρσες μπορούσαν να περάσουν και να περικυκλώσουν τους Έλληνες.[67]

Τοπογραφία του πεδίου της μάχης

Επεξεργασία
 
Χάρτης της περιοχής των Θερμοπυλών με την σύγχρονη ακτογραμμή και ανακατασκευασμένη την ακτογραμμή του 480 π.Χ.

Η περιοχή, κατά την εποχή της μάχης, είχε ένα στενό πέρασμα κατά μήκος της ακτής του Μαλιακού Κόλπου (εκεί μπορούσε να περάσει μονάχα ένα άρμα) - νότια βρίσκονταν τα βράχια που αγνάντευαν τα στενά. Το όνομα των στενών οφείλεται στις θερμές πηγές τους.[52] Σήμερα, τα στενά δεν είναι κοντά στη θάλασσα αλλά μερικά χιλιόμετρα προς το εσωτερικό, λόγω των προσχώσεων του Σπερχειού ποταμού - εκεί όπου βρίσκεται το άγαλμα του Λεωνίδα. Εκεί διεξήχθη και μάχη μεταξύ των Αυστραλών και των Γερμανών κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.[68]

Μάχη

Επεξεργασία

Πρώτη μέρα

Επεξεργασία
 
Ελληνική φάλαγγα

Οι Πέρσες, μετά από τέσσερις μέρες αναμονής, επιτέθηκαν - πρώτα έστειλε ο Ξέρξης τους Μήδους και τους Κισσίους, που επιτέθηκαν μετωπικά στους Έλληνες.[55][69] Οι Έλληνες παρατάχθηκαν μπροστά από το τείχος, που έχτισαν οι Φωκείς και ήταν το πιο στενό πέρασμα των Θερμοπυλών.[70][71] Μονάχα ο Διόδωρος περιγράφει την τακτική των Ελλήνων: οι Έλληνες παρατάχθηκαν σε πυκνή τάξη και ήταν ανώτεροι σε ανδρεία και στο μέγεθος της ασπίδας[72] - οι ξύλινες ασπίδες και τα μικρά δόρατα των Περσών δεν ήταν αποτελεσματικά σε μάχη με τους Έλληνες.[72][73] Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Έλληνες σκότωσαν πολλούς Μήδους, γι' αυτό και ο Ξέρξης σηκώθηκε τρεις φορές από τον θρόνο[74] - ο Κτησίας αναφέρει ότι την πρώτη μέρα σκοτώθηκαν μονάχα δύο-τρεις Σπαρτιάτες.[4] Ο Ξέρξης αργότερα έστειλε τους Αθάνατους, με αρχηγό τον Υδάρνη, αλλά και αυτοί απέτυχαν.[73] Οι Σπαρτιάτες έκαναν δήθεν ότι υποχωρούσαν, οι Πέρσες παρασύρονταν, και γι' αυτό σκοτώθηκαν πολλοί Πέρσες την πρώτη μέρα της μάχης.[73]

Δεύτερη μέρα

Επεξεργασία
 
Οι Αθάνατοι

Την επομένη, ο Ξέρξης επανέλαβε την επίθεση καθώς θεωρούσε ότι οι Έλληνες, λόγω των μικρού αριθμού τους, δεν θα μπορούσαν να αντισταθούν. Η επίθεση όμως απεκρούσθη [74] και ο Ξέρξης διέταξε υποχώρηση και αποσύρθηκε αμήχανος στη σκηνή του.[4] Το απόγευμα, ενώ ο Ξέρξης σκεφτόταν τι έπρεπε να κάνει, δέχθηκε την επίσκεψη του Εφιάλτη, ο οποίος του υπέδειξε ένα μονοπάτι από το οποίο θα μπορούσε να περικυκλώσει τους Έλληνες.[75] Ο Εφιάλτης έγινε το πρότυπο του προδότη στην ελληνική και στην παγκόσμια ιστορία.[76] Ο Ξέρξης έστειλε αμέσως τον Υδάρνη με τους Αθανάτους για να περικυκλώσει τους Έλληνες - παραμένει άγνωστο πόσους.[77] Ο Ηρόδοτος γράφει ότι οι Πέρσες πέρασαν τον ποταμό Ασωπό και ότι απ' τα αριστερά τους ήταν η Τραχίνα και απ' τα δεξιά το όρος Οίτη.[78]

Τρίτη μέρα

Επεξεργασία
 
Ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες, από τον Ζακ-Λουί Νταβίντ, 1814

Όταν ξημέρωσε, οι Φωκείς αντιληφθήκαν ότι είχαν περικυκλωθεί από τους Πέρσες και άρπαξαν βιαστικά τα όπλα τους.[79] Στην αρχή οι Πέρσες νόμιζαν ότι είχαν να αντιμετωπίσουν τους Σπαρτιάτες, αλλά οι Φωκείς υποχώρησαν σε ένα κοντινό λόφο. Τότε ακολούθησε καταιγισμός βλημάτων, καθώς οι Πέρσες δεν ήθελαν να καθυστερήσουν κι άλλο.[79] Παράλληλα, ένας ημεροσκόπος ειδοποίησε τους υπόλοιπους Έλληνες ότι οι Φωκείς είχαν αποσυρθεί. Οι περισσότεροι Έλληνες πρότειναν υποχώρηση, αλλά ο Λεωνίδας αποφάσισε να μείνει με τους Σπαρτιάτες ενώ οι υπόλοιποι Έλληνες, με ή χωρίς διαταγή, υποχώρησαν.[49][80] Μαζί με τον Λεωνίδα έμειναν οι 300 Σπαρτιάτες, 700 Θεσπιείς (με αρχηγό τον Δημόφιλο) και 400 Θηβαίοι.[81]

Ο Ξέρξης έκανε θυσίες και ξεκίνησε την επίθεση του - οι Έλληνες κινήθηκαν προς τα εμπρός, στο ευρύτερο σημείο των στενών.[71] Οι Έλληνες πολέμησαν στην αρχή με τα δόρατά τους και αργότερα με τα ξίφη τους. Στη μάχη σκοτώθηκαν ο Αβροκώμης και ο Υπεράνθης, οι οποίοι ήταν αδέρφια του Ξέρξη, ενώ αργότερα σκοτώθηκε και ο Λεωνίδας απ' τα περσικά βέλη. Τότε ξεκίνησε άγρια μάχη γύρω απ' το σώμα του Σπαρτιάτη βασιλιά, κατά την οποία νίκησαν οι Έλληνες.[82] Όταν εμφανίστηκαν οι Αθάνατοι, οι Έλληνες, πλην των Θηβαίων, υποχώρησαν πίσω απ' το τείχος[83] - οι Θηβαίοι παραδόθηκαν και ο Ξέρξης τους στιγμάτισε με το βασιλικό σήμα.[81] Για τους υπόλοιπους Έλληνες, ο Ηρόδοτος γράφει:

Σ' εκείνο τον χώρο όσους είχαν ακόμη ξίφη και τους άλλους που με χέρια και με δόντια πολεμούσαν τους σκότωσαν οι βάρβαροι τοξεύοντάς τους, αφού κατέστρεψαν το τείχος (ἐν τούτῳ σφέας τῷ χώρῳ ἀλεξομένους μαχαίρῃσι, τοῖσι αὐτῶν ἐτύγχανον ἔτι περιεοῦσαι, καὶ χερσὶ καὶ στόμασι κατέχωσαν οἱ βάρβαροι βάλλοντες...τὸ ἔρυμα τοῦ τείχεος συγχώσαντες)[83]

 
Βέλη και δόρατα που βρέθηκαν στις Θερμοπύλες

Το 1939, ο Σπυρίδων Μαρινάτος ανακάλυψε ένα μεγάλο αριθμό χάλκινων αιχμών απ' τα περσικά βέλη στον λόφο του Κολωνού.[84] Οι Πέρσες κατέλαβαν τα στενά, αν και έχασαν 20.000 άνδρες.[7] Στη μάχη σκοτώθηκαν και 4.000 Πελοποννήσιοι - κύρια πηγή γι' αυτό τον αριθμό αποτελεί το γνωστό επίγραμμα του Σιμωνίδη. Όπως φαίνεται στον παραπάνω πίνακα, ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Πελοποννήσιοι είχαν 3.100 άνδρες πριν τη μάχη, οι οποίοι μπορεί να είχαν συνοδευτεί από 900 είλωτες. Όσον αφορά τους νεκρούς, οι νεκροί Σπαρτιάτες και Θεσπιείς δεν συμπεριλήφθηκαν στον αριθμό νεκρών των Πελοποννήσιων. Γενικά, αυτός ο αριθμός θεωρείται σωστός.[85]

Αποτελέσματα

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα

Αφού βρήκαν το σώμα του Λεωνίδα, μετά τη μάχη, ο Ξέρξης διέταξε να το αποκεφαλίσουν - κάτι ασυνήθιστο για τους Πέρσες, που συνήθιζαν να τιμούν τους γενναίους αντιπάλους τους (όπως τον Πυθέα, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε στη Σκιάθο πριν τη ναυμαχία του Αρτεμισίου).[83][86] Μετά από σαράντα χρόνια, τα λείψανα του Λεωνίδα μεταφέρθηκαν στη Σπάρτη και διοργανώθηκαν ετήσιοι αγώνες προς τιμή του.[82][87]

Μαζί με τη μάχη είχε λήξει και η ναυμαχία του Αρτεμισίου.[88] Μετά τη νίκη τους στις Θερμοπύλες, οι Πέρσες κατέστρεψαν τη Βοιωτία, τις Πλαταιές και τις Θεσπιές, ενώ αργότερα κινήθηκαν για να καταλάβουν την άδεια Αθήνα.[89] Στη Σαλαμίνα, ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Ευρυβιάδης και οι υπόλοιποι Πελοποννήσιοι επέμεναν να προστατεύσουν τον Ισθμό της Κορίνθου, καταστρέφοντας τον μοναδικό δρόμο που οδηγούσε εκεί και χτίζοντας τείχος γύρω από αυτό[90] Ο Θεμιστοκλής, όμως, έπεισε τους Έλληνες να μείνουν στη Σαλαμίνα, όπου πέτυχαν αποφασιστική νίκη.

Ο Ξέρξης, φοβούμενος ότι οι Έλληνες μετά τη νίκη τους στη Σαλαμίνα θα κατέστρεφαν τη γέφυρα του Ελλησπόντου, αποφάσισε να υποχωρήσει με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του[91]. Ο Μαρδόνιος έμεινε με τους στρατιώτες που διάλεξε[92]. Πέρασε τον χειμώνα στη Βοιωτία και στη Θεσσαλία, ενώ οι Αθηναίοι επέστρεψαν στην πόλη τους. Το επόμενο έτος, ο Μαρδόνιος ανακατέλαβε την Αθήνα. Αλλά, οι Έλληνες, υπό την ηγεσία των Σπαρτιατών, αποφάσισαν να τον αντιμετωπίσουν, για αυτό βάδισαν για την Αττική[93]. Ο Μαρδόνιος υποχώρησε στη Βοιωτία, για να εξαναγκάσει τους Έλληνες να πολεμήσουν στις Πλαταιές.[93] Στη μάχη των Πλαταιών, το ελληνικό πεζικό συνέτριψε τους Πέρσες, ενώ στη μάχη της Μυκάλης, ο ελληνικός στόλος πέτυχε σοβαρή νίκη επί του περσικού στόλου.

Σημασία

Επεξεργασία
 
Το στενό των Θερμοπυλών όπως είναι σήμερα. Τον καιρό που έγινε η Μάχη των Θερμοπυλών, η ακτή ήταν πολύ πιο κοντά στο βουνό.

Η μάχη των Θερμοπυλών αποτελεί μια από τις πιο γνωστές και σημαντικές μάχες στην Ιστορία. Οι Έλληνες αποφάσισαν να πολεμήσουν στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο για να σταματήσουν την προώθηση των Περσών στη Βοιωτία - κατά τον Τομ Χόλλαντ, «αν οι Έλληνες άντεχαν ακόμα μερικές μέρες, οι Πέρσες θα είχαν αναγκαστεί να υποχωρήσουν λόγω έλλειψης φαγητού και νερού».[66] Η μάχη των Θερμοπυλών, κατά τους σύγχρονους ιστορικούς, έληξε με νίκη των Περσών, αν και υπέστησαν περισσότερες απώλειες από τους Έλληνες.[94][95][96]

Παρ' ολ' αυτά, οι Πέρσες κατέλαβαν την Βοιωτία και το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδος,[97] και οι συγκρούσεις Ελλήνων και Περσών συνεχίστηκαν και το επόμενο έτος.[98] Η μάχη των Θερμοπυλών, σύμφωνα με ιστορικούς, έδωσε την ευκαιρία στους Αθηναίους και στον ελληνικό στόλο να προετοιμαστούν κατάλληλα για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας[99] - μερικοί άλλοι, όμως, διαφωνούν, καθώς η ναυμαχία της Σαλαμίνας διεξήχθη ένα μήνα μετά τη μάχη των Θερμοπυλών,[100] ενώ οι Έλληνες υπέστησαν βαριές απώλειες και στη ναυμαχία του Αρτεμισίου.[101] Επιπλέον, όπως αναφέρει ο ιστορικός Κόκγουελ, «η ναυμαχία της Σαλαμίνας διεξήχθη ένα μήνα μετά τη μάχη των Θερμοπυλών επειδή η Βοιωτία και η Φωκίδα συνέχισαν να αντιστέκονται»[97] και συνεχίζει λέγοντας ότι «οι Πέρσες πέτυχαν νίκη σε ξηρά και θάλασσα, με τη μεγάλη εισβολή να αποκτά αδαμάντινη επιτυχία...ο Ξέρξης μπορούσε να συγχαρεί τον εαυτό του».[102]

Οι Θερμοπύλες απέκτησαν τεράστια φήμη καθώς ενέπνευσαν τις επόμενες γενιές με το παράδειγμα των λίγων και ανδρείων στρατιωτών του Λεωνίδα. Όπως αναφέρει ο Michel de Montaigne, «οι μετέπειτα νίκες των Ελλήνων και η δόξα τους δεν μπορούν να συγκριθούν με την δοξασμένη πτώση του Λεωνίδα και των ανδρών του».[103] Απ' την άλλη, οι Θερμοπύλες αποτελούν παράδειγμα ηρωϊσμού των ελεύθερων ανδρών που υπερασπίζονται την πατρίδα τους και την ελευθερία τους - ο Χάνσον αναφέρει ότι «η ελευθερία ήταν η κύρια ιδέα για τους Έλληνες και οδήγησε στην αντίσταση τους στις Θερμοπύλες, στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές».[104] Όσον αφορά τον στρατιωτικό τομέα, οι Θερμοπύλες έδειξαν την ύψιστη στρατιωτική εκπαίδευση των Σπαρτιατών καθώς και την ορθή εκμετάλλευση της διαμόρφωσης του εδάφους.[105]

Μνημεία

Επεξεργασία

Επιτάφιος του Σιμωνίδη

Επεξεργασία
 
Επιτάφιος με το επίγραμμα του Σιμωνίδη

Ο Σιμωνίδης ο Κείος, μετά τη μάχη, έγραψε ένα από τα πιο γνωστά επιγράμματα.[59] Το επίγραμμα λέγει τα πάρακατω (σύμφωνα με τον Ηρόδοτο):[59]

Ὦ ξεῖν', ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε
 κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι.

Ω ξένε, ανάγγειλε στους Λακεδαιμόνιους ότι εδώ
ταφήκαμε, υπακούοντας στα προστάγματά τους.

Ω ξένε, ανάγγειλε στους Λακεδαιμόνιους ότι εδώ
αναπαυόμαστε νεκροί, πιστοί στους νόμους τους.
(Μετάφραση - Καζιλτζής Βασίλειος)
https://www.youtube.com/watch?v=zv_LJLKgH4A&t=41s

Τα επιγράμματα είχαν χρησιμοποιηθεί πολλές φορές σε επιτάφιους και είχαν τη μορφή ελεγειακού δίστιχου.[106] Κατά τον Τζων Ράσκιν, «η υπακοή στην υψηλότερη μορφή της δεν είναι υπακοή στους σταθερούς και υποχρεωτικούς κανόνες, αλλά μια πεπεισμένη ή εθελοντική παραχώρηση σε μια εντολή».[107]

Εγκώμια Σιμωνίδη

Επεξεργασία

Πηγή: *από Βικιθήκη Εγκώμια Σιμωνίδη

Εγκώμιο Σιμωνίδη Απόδοση Σωστή Απόδοση
τῶν ἐν Θερμοπύλαις θανόντων

εὐκλεὴς μὲν ἁ τύχα, καλὸς δ' ὁ πότμος,
 βωμὸς δ᾽ ὁ τάφος, πρὸ γόων δὲ μνᾶστις, ὁ δ᾽ οἶκτος ἔπαινος·
 ἐντάφιον δὲ τοιοῦτον οὔτ᾽ εὐρὼς
5 οὔθ᾽ ὁ πανδαμάτωρ ἀμαυρώσει χρόνος.
 ἀνδρῶν ἀγαθῶν ὅδε σηκὸς οἰκέταν εὐδοξίαν
Ἑλλάδος εἵλετο· μαρτυρεῖ δὲ καὶ Λεωνίδας,
 Σπάρτας βασιλεύς, ἀρετᾶς μέγαν λελοιπὼς
 κόσμον ἀέναόν τε κλέος.

Εκείνων, που σκοτώθηκαν στις Θερμοπύλες, είναι

τρισδοξασμέν᾽ η τύχη τους κι ωραίος ο θάνατός τους.
 Ο τάφος τους είναι βωμός, κι αντί για θρήνους έχουν
τη θύμηση· και γίνεται η λύπη παίνεμά τους.
 Και τέτοιο σάβανον αντρών γενναίων μήτε η μούχλα,
μήτε κι ο παντοχαλαστής καιρός θα το αφανίσει.
Το μνήμα τους για κάτοικον επήρεν της Ελλάδας
 τη δόξα. Κι είναι απόδειξη σ᾽ αυτό κι ο Λεωνίδας,
ο βασιλιάς της Σπάρτης, που στόλισμα της αρετής
έχει μεγάλο αφήσει και δόξαν αιώνια.

Εκείνων που σκοτώθηκαν στις Θερμοπύλες

καλόφημη κι ένδοξη είναι απ` την μια η τύχη τους, καλός είναι απ` την άλλη κι ο θάνατός τους,
 είναι βωμός ο τάφος τους, αντί για θρήνος είναι ανάμνηση και αντί για οίκτος, έπαινος·
 τέτοιο σάβανο ανδρών ούτε η μούχλα,
 αλλά ούτε κι ο χρόνος, ο δαμαστής των πάντων θα αποδυναμώσει.
 Ανδρών αγαθών, όπως ένας οικονόμος από τον υπηρέτη του, σύλλεξε τους ενδοξότερους
 της Ελλάδος· το αποδεικνύει αυτό μάλιστα και ο Λεωνίδας,
 ο βασιλιάς της Σπάρτης, που με τις μεγαλύτερες αρετές εγκατέλειψε
 τον κόσμο αυτόν, αλλά κέρδισε αιώνια δόξα.
 (Μετάφραση - Καζιλτζής Βασίλειος)
 https://www.youtube.com/watch?v=zv_LJLKgH4A&t=52s

Μνημείο του Λεωνίδα

Επεξεργασία

Κοντά στο πεδίο της μάχης βρίσκεται το μνημείο του Λεωνίδα, κάτω απ' το οποίο φαίνεται η φράση «Μολών λαβέ». Αριστερά του μνημείου υπάρχει ένα μαρμάρινο άγαλμα που αναπαριστά τον Ευρώτα ποταμό, ενώ το μαρμαρινό άγαλμα που βρίσκεται στα δεξιά αναπαριστά την οροσειρά του Ταΰγετου.

Μνημείο των Θεσπιέων

Επεξεργασία

Το 1997, η Ελληνική Πολιτεία αποφάσισε να στήσει ακόμα ένα μνημείο, προς τιμή των 700 Θεσπιέων που έδωσαν την τελευταία τους πνοή μαζί με τους Σπαρτιάτες - δίπλα απ' το μνημείο είναι και το άγαλμα του θεού Έρωτα.

Σχετιζόμενοι θρύλοι

Επεξεργασία

Ο Πλούταρχος, στο έργο Λακαινών Αποφθέγματα, αναφέρει ότι ο Λεωνίδας, όταν ρωτήθηκε από τη σύζυγο του, Γοργώ, τι πρέπει να κάνει αν δεν επιστρέψει, εκείνος απάντησε «ἀγαθὸν γαμεῖν καὶ ἀγαθὰ τίκτειν» (μετ: Παντρέψου ένα γενναίο άνδρα και γέννησε γενναία παιδιά).[108] Οι Πέρσες, όταν έφθασαν στις Θερμοπύλες, έστειλαν κατασκόπους (ημεροσκόπους) για να μάθουν πόσους άνδρες είχαν οι Έλληνες. Αυτοί επέστρεψαν λέγοντας ότι είδαν τους Σπαρτιάτες που γυμνάζονταν και χτενίζονταν, αλλά ο Ξέρξης δεν τους πίστεψε και έβαλε τα γέλια. Τότε κάλεσε τον Δημάρατο (εξόριστο Σπαρτιάτη βασιλιά) και του επανέλαβε όσα του είχαν πει οι απεσταλμένοι του. Ο Δημάρατος δήλωσε ότι οι Σπαρτιάτες ήταν οι πιο γενναίοι άνδρες στην Ελλάδα και ότι είχαν την πρόθεση να υπερασπιστούν μέχρι θανάτου τα στενά και κατέληξε λέγοντας ότι αν ο Ξέρξης υποδούλωνε τους Σπαρτιάτες δεν θα υπήρχαν πια άνδρες που θα μπορούσαν να του αντισταθούν.[109]

Ο Πλούταρχος αναφέρεται επίσης στην επίσκεψη των Περσών στη Σπάρτη πριν τη μάχη, όταν πρόσφεραν στον Λεωνίδα τη διοίκηση της Ελλάδος. Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς απάντησε ότι προτιμά να πεθάνει για τους Έλληνες παρά να γίνει ο απόλυτος διοικητής τους.[110] Αργότερα οι Πέρσες ζήτησαν την υποταγή των Ελλήνων και τότε ο Λεωνίδας απάντησε «Μολὼν λαβέ».[54] Γνωστό είναι και το παράδειγμα του Διηνέκη, ο οποίος όταν οι Πέρσες απείλησαν ότι θα κρύψουν τον ήλιο με τα βέλη τους, απάντησε «καλύτερα, θα πολεμήσουμε υπό σκιάν» - ο Ηρόδοτος επίσης αναφέρει ότι ο Διηνέκης και οι σύντροφοί του είχαν τραβήξει το σώμα του Λεωνίδα τέσσερις φορές μέχρι που έπεσαν στο πεδίο της μάχης.[111]

Όταν έληξε η μάχη, ο Ξέρξης ρώτησε να μάθει γιατί τόσοι λίγοι Έλληνες είχαν υπερασπιστεί τα στενά. Τότε μπροστά του παρουσιάστηκαν Αρκάδες που αυτομόλησαν στο περσικό στρατόπεδο και του απάντησαν ότι οι υπόλοιποι Έλληνες συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες, όπου ο νικητής έπαιρνε ένα στεφάνι ελιάς. Ο Τιγράνης, Πέρσης στρατηγός, όταν άκουσε αυτό είπε: «παπαῖ Μαρδόνιε, κοίους ἐπ᾽ ἄνδρας ἤγαγες μαχησομένους ἡμέας, οἳ οὐ περὶ χρημάτων τὸν ἀγῶνα ποιεῦνται ἀλλὰ περὶ ἀρετῆς» (μετ. Αλίμονο, Μαρδόνιε, ενάντια σε τί άνδρες μας έφερες να πολεμήσουμε, σ' αυτούς που δεν πολεμούν για χρήματα αλλά για την αρετή).[112]

Επιρροή κατά την νεότερη εποχή

Επεξεργασία

Η μάχη των Θερμοπυλών αποτελεί πηγή έμπνευσης σε ποιήματα, τραγούδια, παροιμίες, ταινίες (όπως οι ταινίες The 300 Spartans και 300) και βιβλία (όπως το Οι Πύλες της Φωτιάς και το κόμικ 300) με πολεμικά θέματα. Επίσης, ο ηρωισμός των Σπαρτιατών στους Περσικούς πολέμους προκάλεσε ένα φαινόμενο, γνωστό στη Δύση ως λακωνοφιλία. Ο Έλληνας ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης είχε γράψει το ποίημα Θερμοπύλες προς τιμή των στρατιωτών που έλαβαν μέρος στη μάχη.

Γκαλερί φωτογραφιών

Επεξεργασία
  •  
    Θερμοπύλες .
  •  
    Θερμοπύλες .
  •  
    Θερμοπύλες .
  •  
    Ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες.
  •  
    Χάρτης της μάχης των Θερμοπυλών.
  •  
    Χάρτης της μάχης των Θερμοπυλών.
  •  
    Ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Lemprière, p. 10
  2. ↑ Greswell, p. 374
  3. ↑ 3,0 3,1 Ηρόδοτος, Πολύμνια 186
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Κτησίας, Περσικά Αρχειοθετήθηκε 2012-01-11 στο Wayback Machine.
  5. ↑ 5,0 5,1 Holland, p. 394.
  6. ↑ Ηρόδοτος, Ουρανία 25
  7. ↑ 7,0 7,1 Ηρόδοτος, Ουρανία 24
  8. ↑ Sacks, Kenneth (2003). Understanding Emerson: "The American scholar" and his struggle for self-reliance. Princeton University Press. σελ. 157. ISBN 978-0691099828. 
  9. ↑ Cassin-Scott, Jack (1977). The Greek and Persian Wars 500-323 B.C. Osprey. σελ. 11. ISBN 9780850452716. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2011. 
  10. ↑ Κικέρων, Περί νόμων I, 5
  11. ↑ Ηρόδοτος, Κλειώ (εισαγωγή)
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Holland, σ. xvi–xvii.
  13. ↑ Παπαρρηγόπουλος, Βιβλίον Γ΄, κεφ. Γ΄, παράγρ. Α΄)
  14. ↑ «Ηροδότου Ιστορίαι». www.fhw.gr. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2017. 
  15. ↑ 15,0 15,1 Finley, σ. 15.
  16. ↑ Παυσανίας, Φωκικά, ΧΧ, 2
  17. ↑ Πλούταρχος. Περί της Ηροδότου κακοηθείας. σελίδες 29–32. 
  18. ↑ Παπαρρηγόπουλος, ο.π.
  19. ↑ David Pipes. «Herodotus: Father of History, Father of Lies». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2008. 
  20. ↑ Ντυράν, Β΄438, Παπαρρηγόπουλος ο.π.
  21. ↑ 21,0 21,1 Holland, σ. 377.
  22. ↑ Fehling, σ. 1–277.
  23. ↑ Διόδωρος Σικελιώτης, ΙΑ
  24. ↑ Ηρόδοτος, Καλλιόπη 81
  25. ↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 95 και Ερατώ 94
  26. ↑ Holland, pp. 47-55
  27. ↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 105
  28. ↑ 28,0 28,1 Holland, 171–178
  29. ↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 44
  30. ↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 48
  31. ↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 49
  32. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 133
  33. ↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 100
  34. ↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 113
  35. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 5
  36. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 4-7
  37. ↑ Holland, pp. 208-211
  38. ↑ 38,0 38,1 Holland, pp213–214
  39. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 35
  40. ↑ Holland, p217–223
  41. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 32
  42. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 145
  43. ↑ Holland, p226
  44. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 172
  45. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 173
  46. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 175
  47. ↑ Ηρόδοτος, Ουρανία 40
  48. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 206
  49. ↑ 49,0 49,1 Ηρόδοτος, Πολύμνια 220
  50. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 205
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 51,3 Ηρόδοτος, Πολύμνια 202
  52. ↑ 52,0 52,1 Ηρόδοτος, Πολύμνια 201
  53. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 207
  54. ↑ 54,0 54,1 Πλούταρχος, Αποφθέγματα Λακωνικά, 11
  55. ↑ 55,0 55,1 Ηρόδοτος, Πολύμνια 210
  56. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 203
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 Διόδωρος Σικελιώτης, ΙΑ 4
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 58,3 Macan, παραπομπή στον Ηρόδοτο (Ουρανία 25)
  59. ↑ 59,0 59,1 59,2 59,3 Ηρόδοτος, Πολύμνια 228
  60. ↑ Ηρόδοτος, Ουρανία 25
  61. ↑ Παυσανίας, Φωκικά, Λοκρών Οζόλων ΧΧ
  62. ↑ Green, p140
  63. ↑ Bradford, p106
  64. ↑ Bury, pp271–282
  65. ↑ 65,0 65,1 Lazenby, pp248–253
  66. ↑ 66,0 66,1 Holland, pp285-287
  67. ↑ Holland, pp262–264
  68. ↑ Dore, pp285–286
  69. ↑ Διόδωρος Σικελιώτης, ΙΑ 6
  70. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 208
  71. ↑ 71,0 71,1 Ηρόδοτος, Πολύμνια 223
  72. ↑ 72,0 72,1 Διόδωρος Σικελιώτης, ΙΑ 7
  73. ↑ 73,0 73,1 73,2 Ηρόδοτος VII, 211
  74. ↑ 74,0 74,1 Ηρόδοτος, Πολύμνια 212
  75. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 213
  76. ↑ Τεγόπουλος, Εφιάλτης
  77. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 215
  78. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 217
  79. ↑ 79,0 79,1 Ηρόδοτος, Πολύμνια 218
  80. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 219
  81. ↑ 81,0 81,1 Ηρόδοτος, Πολύμνια 222
  82. ↑ 82,0 82,1 Ηρόδοτος, Πολύμνια 224
  83. ↑ 83,0 83,1 83,2 Ηρόδοτος, Πολύμνια 225
  84. ↑ Crawford, p302
  85. ↑ W.W. How - J. Wells, A Commentary on Herodotus, τ.2, 241. R.W. Macan, Herodotus, The seventh, eighth and ninth books, τ.1, 390
  86. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 181
  87. ↑ Παυσανίας, Λακωνικά 14
  88. ↑ Ηρόδοτος, Ουρανία 21
  89. ↑ Ηρόδοτος, Ουρανία 50
  90. ↑ Ηρόδοτος, Ουρανία 71
  91. ↑ Ηρόδοτος, Ουρανία 97
  92. ↑ Ηρόδοτος, Ουρανία 113
  93. ↑ 93,0 93,1 Holland, pp338–341
  94. ↑ Tung & Tung, p. 239.
  95. ↑ Marozzi, p. 74.
  96. ↑ Lazenby, p. 151.
  97. ↑ 97,0 97,1 Cawkwell, pp. 105–106
  98. ↑ Ηρόδοτος, Καλλιόπη 1
  99. ↑ Tung & Tung, p. 239
  100. ↑ «Greco-Persian Wars: Battle of Thermopylae». HistoryNet. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Φεβρουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2009. 
  101. ↑ Ηρόδοτος, Ουρανία 1-19
  102. ↑ Cawkwell, p. 104.
  103. ↑ Michel de Montaigne, Essays Chapitre XXXI : Des Cannibales.
  104. ↑ «Victor Hanson article». Victor Hanson article. 11 Οκτωβρίου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2018.  Βλ. σχετικά του ιδίου : «Σφαγή και πολιτισμός» έκδ. ΚΑΚΤΟΣ, σ. 87 επ. Αρχειοθέτηση 12/3/2013
  105. ↑ Eikenberry, 1996
  106. ↑ Uwe Spörl, σελ. 45
  107. ↑ Ruskin, p212
  108. ↑ Πλούταρχος, Ηθικά[νεκρός σύνδεσμος]
  109. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 209
  110. ↑ Πλούταρχος, Ηθικά, 225
  111. ↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 226
  112. ↑ Ηρόδοτος, Ουρανία 26

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Μάχη_των_Θερμοπυλών&oldid=10820701"