Μάχη του Βαλτετσίου (1944)
Η Μάχη του Βαλτετσίου έλαβε χώρα στις 15 Ιουνίου του 1944, στο Βαλτέτσι, στη νοτιοδυτική Αρκαδία, ανάμεσα σε δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του Λόχου Ασφαλείας Βαλτετσίου, που είχε συγκροτηθεί από κατοίκους του χωριού και είχε εξοπλιστεί από το Αρχηγείο Χωροφυλακής της Τρίπολης. Η μάχη έληξε με την επικράτηση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ. Ακολούθησαν δολοφονίες μελών του λόχου και εκτελέσεις αιχμαλώτων μετά τη διενέργεια στρατοδικείων στη Στεμνίτσα και τη Δημητσάνα.
| Μάχη του Βαλτετσίου (1944) | |||
|---|---|---|---|
| Χρονολογία | 15 Ιουνίου 1944 – 15 Ιουνίου 1944 | ||
| Τόπος | Βαλτέτσι Αρκαδίας 37°28′35″N 22°17′02″E / 37.476410°N 22.283990°EΣυντεταγμένες: 37°28′35″N 22°17′02″E / 37.476410°N 22.283990°E | ||
| Αποτέλεσμα | Νίκη του ΕΛΑΣ,εκτελέσεις αιχμαλώτων και λεηλασία οικιών μελών του λόχου. | ||
| Αντιμαχόμενοι | |||
| |||
| Ηγετικά πρόσωπα | |||
| |||
| Εμπλεκόμενες μονάδες | |||
| Απολογισμός | |||
| |||
Υπόβαθρο
ΕπεξεργασίαΗ Πελοπόννησος την περίοδος της κατοχής ήταν αρχικά στην ιταλική ζώνη ελέγχου αλλά μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας πέρασε στη γερμανική ζώνη. Οι κάτοικοι του Βαλτετσίου δεν ενοχλούνταν από τις κατοχικές δυνάμεις λόγω της γεωγραφικής θέσης του χωριού ενώ θεωρούσαν το ΕΑΜ "περιττή οργάνωση".[7] Υπήρχε συχνή επικοινωνία των Βαλτετσιωτών με την Τρίπολη για εμπορικές συναλλαγές, η οποία όμως από την άνοιξη του 1944 έγινε πιο δύσκολη λόγω των περιορισμών που είχε επιβάλλει το ΕΑΜ στις μετακινήσεις των κατοίκων του χωριού.[7] Το γεγονός αυτό έγινε αντιληπτό από τους κτηνοτρόφους του χωριού με καθυστέρηση λόγω της απομόνωσής τους στα βοσκοτόπια.[7]
Στις αρχές του Μαΐου επέστρεψαν στο χωριό και ήρθαν σε σφοδρή ρήξη με το ΕΑΜ.[7] Η αδιαλλαξία των κατοίκων του Βαλτετσίου οφείλεται και στην ενθάρρυνση της αντίδρασης των κατοίκων από τον κατοχικό νομάρχη Αρκαδίας, Κώστα Εικοσιπένταρχο.[7] Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη σύλληψη 3 Βαλτετσιωτών και 300 Αχλαδοκαμπιτών από τους Γερμανούς ως αντίποινα ενέδρας του ΕΛΑΣ[7], την παθητικότητα που επέδειξε η οργάνωση για την απελευθέρωση των αιχμάλωτων, αλλά και την πίεση του νομαρχιακού οργανωτή του ΕΑΜ για ένταξη κατοίκων στον ΕΛΑΣ, οδήγησε ορισμένους κατοίκους να σκεφτούν τη κατάταξή τους στα Τάγματα Ασφαλείας.[8]
Συγκρότηση του Λόχου
ΕπεξεργασίαΟρισμένοι διαφωνούσαν με τους σφόδρα αντικομμουνιστές σχετικά με την εξόπλιση του χωριού.[9] Η επικράτηση των δεύτερων όμως οδήγησε στον εξοπλισμό του χωριού από το αρχηγείο χωροφυλακής Τριπόλεως, στις 26 Μαΐου 1944.[9] Η επικράτηση των αντικομμουνιστών, κατά πάσα πιθανότητα, οφείλεται και στην ένταξη Αχλαδοκαμπιτών στο Τάγμα Ασφαλείας Τριπόλεως.[8] Με αυτό το τρόπο, συγκροτήθηκε Λόχος Ασφαλείας του οποίου διοικητής ανέλαβε ο λοχαγός Μιχαήλ Αριστομενόπουλος.[9] Μετά τον εξοπλισμό μικρές ομάδες του λόχου δρούσαν στα σύνορα του χωριού ως ανιχνευτές για ενδεχόμενες κινήσεις ανταρτών και έκαναν συλλήψεις ατόμων που υποπτεύονταν ότι ήταν μέλη του ΕΑΜ ενώ παρατηρούνταν και περιστατικά ζωοκλοπών[9]. Επιπροσθέτως,είχαν γίνει επιδρομές σε ορεινά χωριά της Γορτυνίας και της Μεγαλόπολης[10], ενώ 63 ταγματασφαλίτες από το Βαλτέτσι συμμετείχαν στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις που διενήργησε η Βέρμαχτ στον Πάρνωνα και τον Ταΰγετο τον Ιούνιο του 1944[11] μαζί με ταγματασφαλίτες από την Τρίπολη.[12]
Στο Λόχο Βαλτετσίου είχαν ενταχθεί και κάτοικοι από τους Αραχαμίτες.[12] Στις 8 Ιουνίου 1944 ορισμένα μέλη του Λόχου πήγαν στο χωριό για να βοηθήσουν τους κατοίκους αυτούς να μεταφέρουν τα μέλη των οικογενειών τους στο Βαλτέτσι.[12] Προκειμένου να διασφαλίσουν ότι δε θα υπάρξουν αντίποινα των ανταρτών σε άλλους συγγενείς τους, που παρέμειναν στο χωριό, καθώς και σε βάρος άλλων συγχωριανών τους που κρατούνταν σε στρατόπεδα των ανταρτών συνέλαβαν 19 άτομα και τους πήραν μαζί τους στο Βαλτέτσι.[12]
Τα γεγονότα του Βαλτετσίου
ΕπεξεργασίαΗ μάχη
ΕπεξεργασίαΗ επίθεση ξεκίνησε τα ξημερώματα της 15ης Ιουνίου με επικεφαλής το μέραρχο Ιωάννη Παντελάκη και τον Άρη Βελουχιώτη[13]. Τόσο ο Βελουχιώτης όσο και πολιτικά στελέχη του ΕΛΑΣ είχαν δώσει εντολή στους αντάρτες να αντιμετωπίσουν με σκληρότητα τους ενόπλους στο Βαλτέτσι.[12]
Αρχικός στόχος ήταν ο αιφνιδιασμός των ενόπλων του Λόχου αλλά κάτι τέτοιο δε κατέστη δυνατό καθώς οι άνδρες ενός φυλακίου αντιλήφθηκαν τους αντάρτες που πλησίαζαν.[13] Οι ένοπλοι του Λόχου όντας οχυρωμένοι μέσα σε σπίτια έβαλλαν κατά των ελασιτών οι οποίοι έβαζαν φωτιά στα σπίτια των αμυνόμενων όταν οι τελευταίοι αρνούνταν να παραδοθούν.[13] Με αυτό τον τρόπο η μάχη έληξε σύντομα με πλήρη επικράτηση του ΕΛΑΣ.[13] Οι απώλειες των ελασιτών ανήλθαν στους 20 νεκρούς[10], ενώ σύμφωνα με υπολογισμούς των κατοίκων, η αντίθετη πλευρά είχε 36 νεκρούς και 25 τραυματίες, επτά από τους οποίους υπέκυψαν αργότερα στα τραύματά τους[14].
Επακόλουθα
ΕπεξεργασίαΜετά τη μάχη, ένοπλοι και άλλοι κάτοικοι του χωριού συνελήφθησαν από τους αντάρτες και οδηγήθηκαν στη Στεμνίτσα και στη Δημητσάνα. Ύστερα από ανταρτοδικεία που ακολούθησαν καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν 17[10] ή 48[15] άτομα. Τέλος έλαβαν χώρα και λεηλασίες[15], οι οποίες αναφέρονται ως αντίποινα στη δράση των μελών του Λόχου[16] και επιστράφηκαν ζώα στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους.[10] Ελασίτης αξιωματικός αναφέρει ότι στρατιώτες του ΕΛΑΣ παρέμειναν στο Βαλτέτσι για να εντοπίσουν οπλισμό και την επομένη συγκρούστηκαν με γερμανικές δυνάμεις που είχαν κινηθεί για να συνδράμουν τους Βαλτετσιώτες.[16]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Μούτουλας 2004, σελ. 555
- ↑ Πριόβολος 2018, σελ. 277
- ↑ Μούτουλας 2004, σελ. 554
- ↑ Μούτουλας 2004, σελ. 556
- ↑ Πριόβολος 2018, σελ. 279
- ↑ Καλύβας & Μαραντζίδης 2016, σελ. 45.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Πριόβολος 2018, σελ. 275.
- ↑ 8,0 8,1 Πριόβολος 2018, σελ. 276.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Πριόβολος 2018, σελ. 277.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Μούτουλας 2004, σελ. 556.
- ↑ Κωστόπουλος 2005, σελ. 47 υπ 143.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Πριόβολος 2018, σελ. 278.
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Μούτουλας 2004, σελ. 555.
- ↑ Σαραντόπουλος 2003, σελ. 331.
- ↑ 15,0 15,1 Καλύβας & Μαραντζίδης 2016, σελ. 45
- ↑ 16,0 16,1 Πριόβολος 2018, σελ. 279.
Πρωτογενείς πηγές
Επεξεργασία- Σαραντόπουλος, Κώστας (2003). Βαλτέτσι 1944 [Μαρτυρία]. Αθήνα: Άρμος. ISBN 9789605272722.
Δευτερογενείς πηγές
Επεξεργασία- Μούτουλας, Παντελής (2004). Πελοπόννησος 1940-1945: Η περιπέτεια της επιβίωσης, του διχασμού και της απελευθέρωσης. Αθήνα: Βιβλιόραμα. ISBN 978-960-8087-40-8.
- Κωστόπουλος, Τάσος (2005). Η αυτολογοκριμένη μνήμη: τα τάγματα ασφαλείας και η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη. Αθήνα: Φιλίστωρ. ISBN 960-369-082-1.
- Πριόβολος, Γιάννης (2018). Eθνικιστική "αντίδραση" και Τάγματα Ασφαλείας. Εμφύλιος και αντικατοχικός πόλεμος. Αθήνα: Πατάκη. ISBN 978-960-16-7561-9.
- Καλύβας, Στάθης· Μαραντζίδης, Νίκος (2016). Εμφύλια πάθη. 23+2 νέες ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο. Αθήνα: Μεταίχμιο. ISBN 978-618-03-0906-5.