Βικιπαίδεια

Κυπριακή διακοινοτική βία

Ο όρος «Κυπριακή Διακοινοτική Βία» αναφέρεται σε περιόδους συγκρούσεων μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων στο νησί της Κύπρου μεταξύ του 1955 και του 1964.

Ιστορικό

Επεξεργασία

Το 1914, μετά την εμπλοκή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, το νησί προσαρτήθηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο. Λίγο αργότερα, το Ηνωμένο Βασίλειο πρόσφερε το νησί στον Βασιλιά Κωνσταντίνο Α' της Ελλάδος, υπό τον όρο ότι η Ελλάδα θα εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των Βρετανών. Αν και η προσφορά υποστηριζόταν από τον Έλληνα Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, απορρίφθηκε από τον Βασιλιά, ο οποίος θέλησε να κρατήσει την Ελλάδα έξω από τον πόλεμο.

Μετά την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, το 1923, η νέα τουρκική κυβέρνηση αναγνώρισε επίσημα τη Βρετανική κυριαρχία πάνω στην Κύπρο. Οι Ελληνοκύπριοι πίστευαν ότι ήταν φυσικό και ιστορικό δικαίωμα να ενωθεί το νησί με την Ελλάδα (Ένωσις), όπως έγινε με πολλά νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου, μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας[εκκρεμεί παραπομπή]. Το 1931, ξέσπασαν ταραχές στην Κύπρο εναντίον της Βρετανικής διοίκησης. Η Βρετανική διοίκηση κατέστειλε τις ταραχές, κατήργησε το νομοθετικό συμβούλιο στην Κύπρο, και απαγόρευσε όλα τα πολιτικά κόμματα. Στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου η Βρετανία απέρριψε νέες απαιτήσεις για "ένωση", και πρόσφερε παραχώρηση αυτονομίας, ή αυτοδιοίκησης, αντίθετα.[1]

Τον Αύγουστο του 1954 η Ελλάδα, η οποία είχε προηγουμένως αποφύγει την εμπλοκή της στο Κυπριακό, λόγω της συμμαχίας με το Ηνωμένο Βασίλειο, ανεπιτυχώς προσπάθησε να θέσει το ζήτημα της Κύπρου σε κατάσταση πριν από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Στις επόμενες συζητήσεις στον ΟΗΕ, η Τουρκία ανακοίνωσε ότι αντιτίθεται σε μια ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και δήλωσε ότι αν η Βρετανία απέσυρε, τον έλεγχο της Κύπρου, θα έπρεπε να επιστραφεί στην Τουρκία, αφού οι Τούρκοι αποτελούσαν ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού του νησιού και είχε κυβερνήσει το νησί για αρκετά εκατοντάδες χρόνια πριν από τη μίσθωση του νησιού στους Βρετανούς και την επακόλουθη Βρετανική προσάρτηση του νησιού το 1914.[1] Οι Ελληνοκύπριοι θεώρησαν ότι η θέση αυτή δίνει λίγο σεβασμό στο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του Κυπριακού λαού.

Ένωσις και Ταξίμ

Επεξεργασία

Η επανειλημμένη απόρριψη από τους Βρετανούς, της απαίτησης των Ελληνοκυπρίων για Ένωση, οδήγησε στη μυστική ένοπλη εκστρατεία από την Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ). Υπό την ηγεσία του Γεωργίου Γρίβα, η ΕΟΚΑ στόχευε συστηματικά τις βρετανικές αποικιακές αρχές.[1] Ένα από τα αποτελέσματα της δράσης της ΕΟΚΑ ήταν η τουρκοκυπριακή κοινότητα να ζητάει διχοτόμηση (taksim). Το γεγονός ότι οι Τουρκοκύπριοι ήταν μειονότητα (18%),[2][3] έπρεπε να αντιμετωπιστεί σύμφωνα με τον Νιχάτ Ερίμ, με τη μεταφορά Τούρκων από στην Κύπρο, ώστε οι Ελληνοκύπριοι να πάψουν να είναι πλειονότητα.[εκκρεμεί παραπομπή] Όταν ο Ερίμ επισκέφθηκε την Κύπρο ως αντιπρόσωπος της Τουρκίας, ο Βρετανός κυβερνήτης Τζον Χάρντινγκ εξέφρασε την άποψη ότι οι Τουρκία θα πρέπει να στείλει μορφωμένους εποίκους στην Κύπρο.[4]

Η Τουρκία υποστήριζε τη θέση ότι στην Κύπρο υπάρχουν δύο διακριτές κοινότητας, αφήνοντας την προηγούμενη θέση της ότι «όλοι οι Κύπριοι είναι υπήκοοι της Τουρκίας».[5] Έτσι, η Τουρκία επιφανειακά μπορεί να είχε ως στόχο οι δύο κοινότητες να αποκτήσουν αυτοδιάθεση και να είναι ίση, αλλά στην πραγματικότητα οδήγησε σε de jure διχοτόμηση του νησιού[εκκρεμεί παραπομπή]. Αυτό θα μπορούσε να δικαιολογηθεί από τη διεθνή κοινότητα ενάντια στη θέληση της πλειονότητας του ελληνικού πληθυσμού του νησιού. Ο δρ Φαζίλ Κιουτσούκ, το 1954 είχε ήδη προτείνει η Κύπρος να χωριστεί στα δύο, με βάση τον 35° παράλληλο.[6]

Το ξέσπασμα της διακοινοτικής βίας

Επεξεργασία

Οι Βρετανοί άρχισαν να προσλαμβάνουν Τουρκοκύπριους στην αστυνομία που περιπολούσε στην Κύπρο για να πολεμήσουν την ΕΟΚΑ. Η ΕΟΚΑ στόχευε τις αποικιακές αρχές, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομίας, αλλά ο Γεώργιος Γρίβας, αρχηγός της ΕΟΚΑ, δεν είχε αρχικά την επιθυμία να ανοίξει ένα νέο μέτωπο για την καταπολέμηση των Τουρκοκυπρίων και τους καθησύχασε, λέγοντας ότι η ΕΟΚΑ δεν θα βλάψει τους ανθρώπους. Το 1956, μερικοί τουρκοκύπριοι αστυνομικοί σκοτώθηκαν από μέλη της ΕΟΚΑ και αυτό προκάλεσε κάποια διακοινοτική βία, την άνοιξη και το καλοκαίρι, αλλά αυτές οι επιθέσεις σε αστυνομικούς δεν δικαιολογούνταν από το γεγονός ότι ήταν Τουρκοκύπριοι. Ωστόσο, τον Ιανουάριο του 1957, ο Γρίβας άλλαξε την πολιτική του, καθώς οι δυνάμεις του στα βουνά πιέζονταν όλο και περισσότερο από τις Βρετανικές δυνάμεις. Προκειμένου να αποσπάσουν την προσοχή των Βρετανικών δυνάμεων, μέλη της ΕΟΚΑ άρχισε να στοχεύουν τουρκοκύπριους αστυνομικούς σκόπιμα στις πόλεις, έτσι ώστε οι Τουρκοκύπριοι θα εξεγερθούν εναντίον των Ελληνοκυπρίων και οι δυνάμεις ασφαλείας θα πρέπει να εκτραπούν προς τις πόλεις για να αποκαταστήσουν την τάξη. Η δολοφονία ενός τουρκοκύπριου αστυνομικού στις 19 Ιανουαρίου, όταν ένας σταθμός βομβαρδίστηκε, και τραυματίστηκαν άλλοι τρεις, προκάλεσαν τριήμερη διακοινοτική βία στη Λευκωσία. Οι δύο κοινότητες στόχευαν ο ένας τον άλλον σε αντίποινα, τουλάχιστον ένας ελληνοκύπριος σκοτώθηκε και ο στρατός είχε αναπτυχθεί στους δρόμους.[7] Ελληνοκυπριακά καταστήματα κάηκαν και έγιναν επιθέσεις στις γειτονιές τους.[8] Μετά τα γεγονότα, η ελληνοκυπριακή ηγεσία εξάπλωσε την προπαγάνδα ότι οι ταραχές ήταν απλά μια πράξη της Τουρκοκυπριακής επιθετικότητας.[7] Τέτοια γεγονότα δημιούργησαν χάος και οδήγησαν τις κοινότητες σε διαχωρισμό τόσο στην Κύπρο όσο και στην Τουρκία.[8]

Στις 22 Οκτωβρίου 1957 ο Σερ Χίου Μάκιντος Φουτ αντικατέστησε τον Σερ Τζον Χάρντινγκ, στη θέση του Βρετανού Κυβερνήτη της Κύπρου. Ο Φουτ πρότεινε πέντε έως επτά έτη αυτοδιοίκησης, πριν από οποιαδήποτε τελική απόφαση. Το σχέδιό του απορρίφθηκε τόσο απο τους οπαδούς της Ένωσις όσο και απο αυτούς του ταξίμ. Η τουρκοκυπριακή απάντηση σε αυτό το σχέδιο ήταν μια σειρά από αντι-Βρετανικές διαδηλώσεις στη Λευκωσία στις 27 και 28 Ιανουαρίου του 1958 και απέρριψαν το προτεινόμενο σχέδιο, επειδή το σχέδιο δεν περιλάμβανε την κατάτμηση. Οι Βρετανοί στη συνέχεια απέσυραν το σχέδιο.

Από το 1958 τα σημάδια της δυσαρέσκειας πρός τους Βρετανούς αυξήθηκαν και στις δύο πλευρές, με τους τουρκοκύπριους να διαμορφώνουν τη Volkan, αργότερα γνωστή ως Τουρκική Αντιστασιακή Οργάνωση, μια παραστρατιωτική ομάδα που είχε σκοπό να προωθήσει τη διχοτόμηση και την προσάρτηση της Κύπρου στην Τουρκία, όπως υπαγορεύεται από το Σχέδιο Μεντερές.[εκκρεμεί παραπομπή]

Στις 27 Ιανουαρίου 1958 οι Βρετανοί στρατιώτες άνοιξαν πυρ ενάντια στο πλήθος των τουρκοκύπριων διαδηλωτών. Οι εκδηλώσεις συνεχίστηκαν μέχρι την επόμενη μέρα.[εκκρεμεί παραπομπή]

Τον Ιούνιο του 1958 ο Βρετανός Πρωθυπουργός Χάρολντ Μακμίλαν, αναμενόταν να προτείνει ένα σχέδιο για την επίλυση του Κυπριακού. Υπό το φως των νέων αναπτύξεων, οι Τούρκοι εξεγέρθηκαν στη Λευκωσία και προώθησαν την ιδέα ότι οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι δεν μπορούσαν να ζήσουν μαζί και ως εκ τούτου, οποιοδήποτε σχέδιο που δεν περιλάμβανε τον διαχωρισμό δεν θα ήταν βιώσιμο. Η βία αυτή ακολουθήθηκε σύντομα από βομβαρδισμούς, από θανάτους Ελληνοκυπρίων και από λεηλασίες ελληνοκυπριακών καταστημάτων και σπιτιών. Οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι άρχισαν να φεύγουν από χωριά μεικτού πληθυσμού, όπου ήταν η μειονότητα σε αναζήτηση ασφάλειας. Αυτή ήταν ουσιαστικά η αρχή του διαχωρισμού των δύο κοινοτήτων.[8] Στις 7 Ιουνίου 1958 μια βόμβα εξερράγη στην είσοδο της τουρκικής Πρεσβείας στην Κύπρο. Μετά τον βομβαρδισμό, οι Τουρκοκύπριοι λεηλάτησαν ελληνοκυπριακές περιουσίες. Στις 26 Ιουνίου του 1984, ο τουρκοκύπριος ηγέτης, Ραούφ Ντενκτάς, παραδέχτηκε στο Βρετανικό κανάλι ITV ότι η βόμβα είχε τοποθετηθεί από τους ίδιους τους Τούρκους, προκειμένου να δημιουργηθεί ένταση.[9][10] Στις 9 Ιανουαρίου 1995 ο Ραούφ Ντενκτάς επανέλαβε το σχέδιό του στην περίφημη τουρκική εφημερίδα Μιλιγιέτ στην Τουρκία.[11]

Η κρίση κορυφώθηκε στις 12 Ιουνίου 1958, όταν οκτώ Έλληνες, από μια ένοπλη ομάδα 35 ατόμων που συνελήφθησαν από στρατιώτες της Βασιλικής Έφιππης Φρουράς, με την υποψία ότι προετοίμαζαν επίθεση στην τουρκική συνοικία της Σκυλλούρας, σκοτώθηκαν σε μια ύποπτη επίθεση από ντόπιους τουρκοκύπριους, κοντά στο χωριό Κιόνελλι που είχε διαταχθεί να επιστρέψουν με τα πόδια πίσω στο χωριό του Κοντεμένου.[12]

Κυπριακή Δημοκρατία

Επεξεργασία

Αμέσως μετά την εκκίνηση της εκστρατείας της ΕΟΚΑ, η Βρετανική κυβέρνηση, με επιτυχία, ξεκίνησε να δουλεύει πάνω στο Κυπριακό και το μετέτρεψαν από Βρετανικό αποικιακό ζήτημα σε ελληνοτουρκικό ζήτημα. Η Βρετανική διπλωματία ασκούσε παρασκηνιακή επιρροή στην κυβέρνηση του Αντνάν Μεντερές, με στόχο να καταστεί η Τουρκική δραστηριότητα στην Κύπρο. Για τους Βρετανούς η προσπάθεια αυτή είχε ένα διττό στόχο. Από τη μία πλευρά, η καμπάνια της ΕΟΚΑ έπρεπε να σιωπήσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, από την άλλη πλευρά οι Τουρκοκύπριοι δεν θα συντάσσοταν με τους Ελληνοκύπριους κατά των αξιώσεων της Βρετανικής αποικιοκρατίας πάνω από το νησί και το νησί θα παραμείνει υπό τη Βρετανική ηγεσία.[13] Η τουρκοκυπριακή ηγεσία, επισκέφθηκε τον Μεντερές για να συζητήσουν το Κυπριακό. Όταν ρωτήθηκε πώς οι Τουρκοκύπριοι θα πρέπε να ανταποκρίνονται προς το ελληνοκυπριακό αίτημα της Ένωσις ο Μεντερές απάντησε: "Θα πρέπει να πάει ο Βρετανός υπουργός εξωτερικών και να ζητήσει το status quo να παρατεταθεί και η Κύπρος να παραμείνει Βρετανική αποικία." Αργότερα, όταν οι Τουρκοκύπριοι επισκέφθηκαν τον Βρετανό υπουργό εξωτερικών και ζήτησε από την Κύπρο να παραμείνει αποικία, ο Υπουργός απάντησε: "δεν θα πρέπει να ζητάτε για την αποικιοκρατία αυτές τις μέρες και την περίοδο και θα πρέπε να ζητήσει να επιστραφεί η Κύπρος στην Τουρκία, τον πρώην ιδιοκτήτη".[9]

Ως Τουρκοκύπριοι άρχισαν να κοιτάνε την Τουρκία για προστασία, σύντομα έγινε φανερό στους Ελληνοκύπριους ότι η Ένωσις ήταν εξαιρετικά απίθανη να πραγματοποιηθεί. Ο Ελληνοκύπριος ηγέτης Αρχιεπίσκοπος Μακαρίος ΙΙΙ τώρα ξεκίνησε να ζητά την ανεξαρτησία του νησιού.[14]

Η Βρετανία αποφάσισε να λύσει τη διαμάχη με τη δημιουργία ανεξάρτητου Κυπριακού κράτους. Το 1959 όλα τα εμπλεκόμενα κράτη υπέγραψαν τη συμφωνία της Ζυρίχης: η Βρετανία, η Τουρκία, η Ελλάδα και οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι ηγέτες, ο Μακάριος και ο Δρ Φαζίλ Κιουτσούκ αντίστοιχα. Το νέο σύνταγμα σχεδιάστηκε σε μεγάλο βαθμό σχετικά με την εθνοτική σύνθεση του νησιού. Ο Πρόεδρος θα είναι ελληνοκύπριος και ο Αντιπρόεδρος ένας τουρκοκύπριος με ίσο δικαίωμα αρνησικυρίας. Η συμβολή της δημόσιας υπηρεσίας θα μπορούσε να τεθεί σε αναλογία 70:30, και το Ανώτατο Δικαστήριο θα αποτελείται από ίσο αριθμό δικαστών από τις δύο κοινότητες, συν έναν ανεξάρτητο δικαστή, που δεν ήταν Έλληνας, Τούρκος ή Βρετανός. Η συμφωνία της Ζυρίχης συμπληρώθηκαν από ορισμένες συνθήκες. Η Συνθήκη εγγυήσεως δήλωσε ότι η απόσχιση ή η ένωση με μια εμπλεκόμενη χώρα ήταν απαγορευμένη, και ότι η Ελλάδα, η Τουρκία και η Βρετανία θα πρέπει να είναι εγγυητές του καθεστώς και να παρεμβαίνουν, όταν αυτό παραβιάζεται. Η Συνθήκη Συμμαχίας επιτρέπει δύο μικρές ελληνικές και τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις να σταθμεύουν στο νησί, ενώ η Συνθήκη Εγκαθίδρυσης έδωσε στη Βρετανία την κυριαρχία πάνω από δύο βάσεις στο Ακρωτήρι και τη Δεκέλεια.

Στις 16 Αυγούστου 1960, ανακηρύχθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία.

Το νέο σύνταγμα έφερε δυσαρέσκεια στους Ελληνοκύπριους και αισθάνθηκαν ότι ήταν πολύ άδικο για αυτούς, για ιστορικούς, οικονομικούς και δημογραφικούς λόγους. Ενώ το 80% του νησιού ήταν ελληνοκύπριοι και οι ελληνοκύπριοι ήταν η συντριπτική πλειοψηφία και οι αυτόχθονοι κάτοικοι του νησιού για χιλιάδες χρόνια, καθώς συμβάλλουν στο 94% των φόρων, στο νέο σύνταγμα έδινε το 17% των Τουρκοκυπρίων, με 6% συνεισφορά στους φόρους, το 30% των θέσεων εργασίας στο δημόσιο και το 40% της εθνικής ασφάλειας των θέσεων εργασίας.[15]

Προτεινόμενες συνταγματικές τροποποιήσεις

Επεξεργασία

Μέσα σε τρία χρόνια εντάσεων μεταξύ των δύο κοινοτήτων σε διοικητικές υποθέσεις άρχισαν να εμφανίζονται. Ειδικότερα πολλές διαφορές, πέρα από τους ξεχωριστούς δήμους και τη διαφορετική φορολογία είχαν δημιουργήσει ένα αδιέξοδο στην κυβέρνηση. Συνταγματικό δικαστήριο έκρινε το 1963, ότι ο Μακάριος είχε αποτύχει να τηρήσει το άρθρο 173 του συντάγματος, το οποίο αναφερόταν στη δημιουργία χωριστών δήμων για τους τουρκοκύπριους. Ο Μακάριος στη συνέχεια δήλωσε την πρόθεσή του να αγνοήσει την απόφαση, με αποτέλεσμα ο ομοσπονδιακός δικαστής να παραιτηθεί από τη θέση του.[16] Ο Μακάριος πρότεινε δεκατρείς τροπολογίες του συντάγματος, το οποίο σύμφωνα με τον ιστορικό Κιθ Κάιλ είχε ως αποτέλεσμα την επίλυση των περισσότερων από τα θέματα υπέρ των ελληνοκυπρίων.[17] Σύμφωνα με τις προτάσεις, ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα χάσουν το δικαίωμα του βέτο, οι χωριστοί δήμοι, που ήταν περιζήτητοι από τους τουρκοκύπριους θα καταργούνταν, η ανάγκη για χωριστές πλειοψηφίες και από τις δύο κοινότητες σε ένα νόμο θα καταργούνταν επίσης και η δημόσια εισφορά θα ορίζεται σε πραγματικές αναλογίες πληθυσμών (82:18) αντί για το ελαφρώς υψηλότερο ποσοστό από τους τουρκοκύπριους.

Σχέδιο Ακρίτας

Επεξεργασία

Η πρόθεση πίσω από τις τροπολογίες έχει εδώ και καιρό τεθεί υπό αμφισβήτηση. Το σχέδιο Ακρίτας, ήταν γραμμένο στο ύψος των συνταγματικών διαφορών από τον ελληνοκυπριακό υπουργό εσωτερικών Πολύκαρπο Γιοργατζή, που είναι γνωστός για την αφαίρεση ανεπιθύμητων στοιχείων του συντάγματος, έτσι ώστε να επιτρέπουν τη λειτουργία της κατανομής ισχύος. Το σχέδιο προέβλεπε οργανωμένη επίθεση κατά των Τουρκοκυπρίων που θα έδειχναν σημάδια αντίστασης ενάντια στα μέτρα, δηλώνοντας: "Σε περίπτωση προγραμματισμένης ή σταδιακής τουρκικής επίθεσης, είναι επιτακτική ανάγκη να ξεπεραστεί με τη βία στο συντομότερο δυνατό χρόνο, γιατί αν καταφέρουμε να κερδίσουμε τον έλεγχο τηε κατάστασης (σε μία ή δύο ημέρες), χωρίς εξωτερική παρέμβαση θα είναι είτε δικαιολογημένη ή αδύναμη."[18] Αν οι προτάσεις του Μακάριου ήταν μέρος του σχεδίου Ακρίτας θα ήταν σαφές, ωστόσο, ότι παραμένει το συναίσθημα για την "ένωση" και ότι δεν είχε εξαφανιστεί εντελώς με την ανεξαρτησία. Ο Μακάριος περιγράφει την ανεξαρτησία ως "ένα βήμα στον δρόμο για την "ένωση"".[14] Οι προετοιμασίες για τη σύγκρουση δεν ήταν κάτι που απουσίαζε εντελώς από τους τουρκοκύπριους, είτε, με πληροφορίες από τη δεξιά πτέρυγα που πίστευαν ότι το ταξίμ (διχοτόμηση) ήταν καλύτερη διασφάλιση για την Κύπρο αντί της ένωσης.

Οι ελληνοκύπριοι, ωστόσο, πίστευαν ότι οι τροποποιήσεις ήταν μια αναγκαιότητα που απόρρεε από μια αντιληπτή προσπάθεια των Τουρκοκυπρίων να ματαιώσει το έργο της κυβέρνησης. Οι Τουρκοκύπριοι το είδαν ως ένα μέσο για να μειωθεί το στάτους τους εντός του κράτους από συνιδρυτής σε μειονότητα, θεωρώντας ότι ήταν το πρώτο βήμα προς την "ένωση". Η κατάσταση ασφαλείας επιδεινώθηκε ραγδαία.

1963-64: Τα "Ματωμένα Χριστούγεννα" και η Μάχη της Τηλλυρίας

Επεξεργασία

Μια ένοπλη σύγκρουση προκλήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου του 1963, η οποία είναι γνωστή ως τα Ματωμένα Χριστούγεννα.[19][20] Ο Έρικ Σόλστεν περιέγραψε τα γεγονότα ως εξής: "ένα ελληνοκυπριακό περιπολικό της αστυνομίας, που δήθεν έλεγχε τα έγγραφα των ανθρώπων και τις ταυτότητες τους, σταμάτησε ένα τουρκοκυπριακό ζευγάρι στην άκρη μιας τουρκικής συνοικίας. Ένα εχθρικό πλήθος συγκεντρώθηκε, έπεσαν πυροβολισμοί και δύο Τουρκοκύπριοι σκοτώθηκαν."[21]

Στις 21 Δεκεμβρίου 1963 λοιπόν, οπλισμένοι Τουρκοκύπριοι από την ΤΜΤ συγκρούστηκαν με Ελληνοκύπριους που ήταν πιστοί στον Γιωρκάτζη. Βαριά οπλισμένοι οι Ελληνοκύπριοι μαζί με την εκτεταμένη ίσως παρουσία οργανώσεων του Γρίβα ξεκίνησαν μια επίθεση για να φορτώσουν αυτά τα όπλα σε Τουρκοκύπριους που βρίσκονταν σε Λευκωσία και Λάρνακα.

Αμέσως μετά από αυτό, η μικρή αντίσταση των Τουρκοκυπρίων πήρε θέσεις σε περιοχές της τουρκικής συνοικίας της Λευκωσίας και ξεκίνησαν να αντιδρούν.[εκκρεμεί παραπομπή] 103 τουρκοκυπριακά χωριά δέχτηκαν επίθεση.[22] Υπήρξαν 700 Τουρκοκύπριοι όμηροι, μεταξύ των οποίων ήταν γυναίκες και παιδιά, οι οποίοι απήχθησαν από τα βόρεια προάστια της Λευκωσίας (στα Ελληνοκυπριακά σπίτια, στα βόρεια προάστια της Ομορφίτας, οι οποίοι με τη σειρά τους, έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους τη χώρα). Ο Νίκος Σαμψών οδηγώντας ο ίδιος ένα εκσκαφέα, οδήγησε μια ομάδα άτακτων Ελληνοκυπρίων στο μικτό προάστιο της Ομορφίτας μετά την ελληνοκυπριακή γειτονιά του προαστίου και δέχτηκαν επίθεση από την Τουρκοκυπριακή Εθνοφρουρά.[23] Ο έλληνας ιστορικός Ρονάλδος Κατσαούνης δήλωσε ότι ήταν αυτόπτης μάρτυρας στα αντίποινα για τον φόνο και την ομαδική ταφή των 32 Τουρκοκυπρίων αμάχων το 1963 στην Αμμόχωστο.[24][25] Σύγχρονες εφημερίδες αναφέρθηκαν, επίσης, στη βίαιη έξοδο των Τουρκοκυπρίων από τα σπίτια τους. Σύμφωνα με τους Times, εφημερίδα που εκδόθηκε το 1964, απειλές, δολοφονίες και απόπειρες εμπρησμού διαπράττονταν εναντίον των Τουρκοκύπριων για να τους αναγκάσουν να φύγουν από τα σπίτια τους.[26] Η Daily Express έγραψε ότι "25.000 Τούρκοι έχουν ήδη αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους".[27] Η Guardian ανέφερε μια σφαγή Τούρκων στη Λεμεσό στις 16 Φεβρουαρίου 1964.[28]

Η Pierre Oberling σημειώνει ότι, σύμφωνα με επίσημες πηγές, η κρίση της περιόδου 1963-64 είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 364 Τουρκοκυπρίων και 174 Ελληνοκυπρίων.[29]

Η Τουρκία από τότε είχε ξεκινήσει να ετοιμάζει τον στόλο και μαχητικά αεροσκάφη έγιναν ορατά πάνω από τη Λευκωσία. Η Τουρκία απέκλεισε την άμεση συμμετοχή της στη δημιουργία της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο (UNFICYP) το 1964. Παρά τη διαπραγμάτευση της κατάπαυσης του πυρός στη Λευκωσία, οι επιθέσεις ενταντίον των Τουρκοκυπρίων συνεχίστηκαν, ιδιαίτερα στη Λεμεσό. Ανησυχώντας για το ενδεχόμενο τουρκικής εισβολής, ο Μακάριος ανέλαβε τη δημιουργία, βασιζόμενου σε Ελληνοκύπριους, στρατού που ονομάστηκε "Εθνική Φρουρά". Ένας στρατηγός από την Ελλάδα ανέλαβε την ηγεσία του στρατου, ενώ πάνω από 20.000 καλά εξοπλισμένοι αξιωματικοί και άνδρες εισήλθαν παράνομα από την Ελλάδα στην Κύπρο. Η Τουρκία απείλησε να επέμβει ακόμη μια φορά, αλλά εμποδίστηκε από μια έντονα διατυπωμένη επιστολή από τον Αμερικανό Πρόεδρο Λίντον Β. Τζόνσον, ανησυχώντας για την αποφυγή της σύγκρουσης μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ, της Ελλάδας και της Τουρκίας, στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Οι Τουρκοκύπριοι είχαν πλέον κατασκευάσει ένα σημαντικό προγεφύρωμα στα Κόκκινα, ενώ η παροχή των όπλων, των εθελοντών και των υλικών έγινε από την Τουρκία και το εξωτερικό. Βλέποντας αυτή την εισβολή ξένων όπλων και στρατευμάτων ως μια σημαντική απειλή, η Κυπριακή κυβέρνηση κάλεσε τον Γεώργιο Γρίβα να επιστρέψει από την Ελλάδα, να διοριστεί ως διοικητής των ελληνικών στρατευμάτων στο νησί και να ξεκινήσει μια μεγάλη επίθεση στο προγεφύρωμα. Η Τουρκία ανταπέδωσε με την αποστολή μαχητικών αεροσκαφών να βομβαρδίσουν ελληνικές θέσεις, προκαλώντας τον Μακάριο να απειλεί με μια επίθεση σε κάθε τουρκοκυπριακό χωριό του νησιού, αν οι βομβαρδισμοί δεν παύσουν.[30] Η σύγκρουση είχε τώρα εξαχθεί σε Ελλάδα και Τουρκία, με τις δύο χώρες, να συγκεντρώνουν στρατεύματα στα σύνορα με τη Θράκη. Οι προσπάθειες διαμεσολάβησης από τον Ντιν Άτσεσον, πρώην Υπουργό εξωτερικών των ΗΠΑ και του ΟΗΕ-μέσω του διορισμένου μεσολαβητή, τον Γκάλο Πλάζα είχαν αποτύχει, ενώ η διαίρεση των δύο κοινοτήτων γινόταν όλο και πιο εμφανής. Οι Ελληνοκυπριακές δυνάμεις, είχαν υπολογιστεί σε περίπου 30.000 άτομα, συμπεριλαμβανομένου της Εθνικής Φρουράς και η μεγάλη πλειοψηφία, προερχόταν από την Ελλάδα. Η υπεράσπιση των τουρκοκυπριακών θυλάκων ήταν μια δύναμη περίπου 5.000 ατάκτων, διοικούμενη από τούρκο συνταγματάρχη, αλλά έλειπε ο εξοπλισμός και η οργάνωση όπως αυτές των ελληνικών δυνάμεων.

Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, το 1964, Ου Θαντ αναφέρθηκε στη βλάβη κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων (S/5950 (10 Σεπτεμβρίου 1964) έκθεση (παράγραφος 180)):

Η UNFICYP πραγματοποιήσε μια λεπτομερή έρευνα όλων των ζημιών σε ακίνητα σε όλο το νησί κατά τη διάρκεια της διαταραχής, η οποία δείχνει ότι σε 109 χωριά, τα περισσότερα από αυτά ήταν Τουρκοκυπριακά ή μικτά χωριά, 527 σπίτια έχουν καταστραφεί, ενώ άλλα 2.000 έχουν υποστεί βλάβη από λεηλασία.[31]

Κρίση του 1967

Επεξεργασία

Η κατάσταση επιδεινώθηκε το 1967, όταν μια στρατιωτική χούντα ανέτρεψε τη δημοκρατική κυβέρνηση της Ελλάδας, και άρχισε να πιέζει τον Μακάριο για να επιτύχει την "ένωση". Ο Μακάριος, που δεν επιθυμούσε να γίνει μέρος μιας στρατιωτικής δικτατορίας ή να προκαλέσει τουρκική εισβολή, άρχισε να απομακρύνεται από τον στόχο της Ένωσις. Αυτό προκάλεσε εντάσεις με τη χούντα στην Ελλάδα, καθώς και με τον Γεώργιο Γρίβα στην Κύπρο. Ο έλεγχος από τον Γρίβα της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛΔΥΚ ενδεχομένως, θεωρήθηκε ως απειλή για τη θέση του Μακάριου, που τώρα φοβάται ένα πιθανό πραξικόπημα. Ο Γρίβας κλιμάκωσε τη σύγκρουση, όταν ένοπλοι άρχισαν να περιπολούν τους τουρκοκυπριακούς θύλακες Άγιος Θεόδωρος και Κοφίνου, και στις 15 Νοεμβρίου είχαν εμπλακεί σε σφοδρές μάχες με τους Τουρκοκύπριους.

Από τη στιγμή της αποχώρησης των ενόπλων, 26 Τουρκοκύπριοι είχαν σκοτωθεί.[32] Η Τουρκία απάντησε με τελεσίγραφο, και απαίτησε ο Γρίβας να αποχωρήσει από το νησί, ότι τα στρατεύματα που είχαν λαθραία εισέλθει από την Ελλάδα πέραν των ορίων της Συνθήκης της Συμμαχίας να αποχωρήσουν επίσης, και ότι το οικονομικό μπλόκο στους Τουρκοκυπριακούς θύλακες πρέπει να αρθεί. Ο Γρίβας παραιτήθηκε από τη θέση του και 12.000 Έλληνες στρατιώες αποσύρθηκαν. Ο Μακάριος τώρα προσπάθησε να εδραιώσει τη θέση του, μειώνοντας τον αριθμό των στρατιωτών της εθνοφρουράς, και δημιουργώντας μια παραστρατιωτική δύναμη πιστή στην Κυπριακή ανεξαρτησία. Το 1968, αναγνωρίζοντας ότι η Ένωσις ήταν πλέον αδύνατη, ο Μακάριος δήλωσε τα εξής:

"Μια αναγκαία λύση πρέπει να αναζητηθεί εντός των ορίων του τι είναι εφικτό, η οποία δεν συμπίπτει πάντοτε με τα όρια του τι είναι επιθυμητό."

Συνέπειες και μετέπειτα

Επεξεργασία

Το ελληνικό πραξικόπημα

Επεξεργασία

Μετά το 1967 οι εντάσεις μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων είχαν υποχωρήσει. Αντ' αυτού, η κύρια πηγή έντασης στο νησί ήρθε από φατρίες εντός της ελληνοκυπριακής κοινότητας. Αν και ο Μακάριος είχε ουσιαστικά εγκαταλείψει την "ένωση" για μια "εφικτή λύση", πολλοί άλλοι συνέχισαν να πιστεύουν ότι η μόνη νόμιμη πολιτική φιλοδοξία για τους Ελληνοκύπριους ήταν η ένωση με την Ελλάδα. Ο Μακάριος χαρακτηρίστηκε προδότης από τον Γρίβα και το 1971, επέστρεψε παράνομα στο νησί.

Με την άφιξή του, ο Γρίβας ίδρυσε μια νέα εθνικιστική παραστρατιωτική ομάδα, γνωστή ως Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών Β´ (ΕΟΚΑ-Β), με βάση τη σύγκριση με τον αγώνα της ΕΟΚΑ για την "ένωση", κατά της Βρετανικής αποικιακής διοίκησης της δεκαετίας του 1950.

Η στρατιωτική χούντα στην Αθήνα είδε τον Μακάριο ως εμπόδιο, και έφτιαξε ταμεία για τον Γρίβα για να πραγματοποιήσει μια σειρά από επιθέσεις και να χρηματοδοτήσει μια εκστρατεία προπαγάνδας μέσω της δημιουργίας προ-ενωτικής εφημερίδας. Η αδυναμία του Μακαρίου να διαλύσει την Εθνική Φρουρά, της οποίας η αξιωματική τάξη προερχόταν από την ηπειρωτική Ελλάδα, σήμαινε ότι η χούντα είχε πρακτικό έλεγχο στην Κυπριακή στρατιωτική εγκατάσταση, αφήνοντας τον Μακάριο απομονωμένο και ευάλωτο στόχο.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 "Cyprus Αρχειοθετήθηκε 2009-10-28 στο Wayback Machine.," Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2007.
  2. ↑ «1964: Deaths follow Cyprus truce breach». BBC News. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2017. 
  3. ↑ Camp, Glen D. (1980). «Greek-Turkish Conflict over Cyprus». Political Science Quarterly 95 (1): 43. doi:10.2307/2149584. https://archive.org/details/sim_political-science-quarterly_spring-1980_95_1/page/43. 
  4. ↑ Copeaux, Etienne, Aedelsa TUR.
  5. ↑ «cyprus-conflict.net». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2016. 
  6. ↑ Dr. Fazil Küçük, 1957.
  7. ↑ 7,0 7,1 French, David (2015). Fighting EOKA: The British Counter-Insurgency Campaign on Cyprus, 1955-1959. Oxford University Press. σελίδες 258–9. ISBN 9780191045592. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Crawshaw, Nancy.
  9. ↑ 9,0 9,1 Arif Hasan Tahsin.
  10. ↑ 'Denktash admits Turks initiated Cyprus intercommunal violence': http://www.youtube.com/watch?v=Y1tUGnWqw2M
  11. ↑ «Denktaş'tan şok açıklama» (στα Turkish). Milliyet. 9 January 1995. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-03-05. https://web.archive.org/web/20160305082245/http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?&ilkTar=09.01.1995&sonTar=10.01.1995&ekYayin=&drpSayfaNo=&araKelime=Rauf%20Denkta%C5%9F%201958%20haziran&gelismisKelimeAynen=&gelismisKelimeHerhangi=&gelismisKelimeYakin=&gelismisKelimeHaric=&Siralama=RANK%20DESC&SayfaAdet=20&isAdv=true. Ανακτήθηκε στις 2016-07-16. 
  12. ↑ The Outbreak of Communal Strife, 1958 Αρχειοθετήθηκε 2016-01-11 στο Wayback Machine. The Guardian, London.
  13. ↑ Anthony Eden, 2005.
  14. ↑ 14,0 14,1 David Hannay, 2005.
  15. ↑ http://www.ccha-ahdr.info./items/show/768
  16. ↑ Stephen, Michael (1987). «Cyprus: Two Nations in One Island». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (TXT) στις 31 Δεκεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2013. 
  17. ↑ The Cyprus Conflict Αρχειοθετήθηκε 2007-02-17 στο Wayback Machine., The Main Narrative, by Keith Kyle
  18. ↑ The Cyprus Conflict Αρχειοθετήθηκε 2008-07-24 στο Wayback Machine., The Akritas Plan
  19. ↑ Ali Carkoglu (1 Απριλίου 2003). Turkey and the European Union: Domestic Politics, Economic Integration and International Dynamics. Taylor & Francis. σελ. 67. ISBN 978-0-7146-8335-5. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2012. 
  20. ↑ Salomon Ruysdael (1 Σεπτεμβρίου 2002). New Trends in Turkish Foreign Affairs: Bridges and Boundaries. iUniverse. σελίδες 299–. ISBN 978-0-595-24494-2. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2012. 
  21. ↑ Eric Solsten, Country Studies, US Library of Congress, retrieved on 25 May 2012.
  22. ↑ John Terence O'Neill, Nicholas Rees.
  23. ↑ Andrew Borowiec, 2000.
  24. ↑ http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=918730&Date=27.04.2011&CategoryID=81
  25. ↑ http://www.medyafaresi.com/haber/20536/guncel-32-turku-gozumun-onunde-oldurduler-rum-tarihci-anlatiyor.html
  26. ↑ The Times 04.01.1964
  27. ↑ Daily Express 28.12.1963
  28. ↑ Stephen, Michael.
  29. ↑ Oberling, Pierre.
  30. ↑ [1] BBC On This Day. 1964: Guns fall silent in Cyprus
  31. ↑ «Historical Background». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Σεπτεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2016. 
  32. ↑ Country Studies: Cyprus - Intercommunal Violence
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Κυπριακή_διακοινοτική_βία&oldid=10710957"