Βικιπαίδεια

Κοιλιακό σύστημα

Το κοιλιακό σύστημα του εγκεφάλου είναι μια αλληλοσυνδεόμενη σειρά από κοιλότητες γεμάτες με εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) που προστατεύει τον εγκέφαλο.[1] Οι κοιλότητες αυτές είναι γνωστές ως κοιλίες του εγκεφάλου.[2][3]

Κοιλιακό σύστημα
Περιστρεφόμενη τρισδιάστατη απόδοση των τεσσάρων κοιλιών και των συνδέσεων.
Λεπτομέρειες
Αναγνωριστικά
Λατινικάventriculi cerebri
MeSHD002552
NeuroNames2497
FMA242787
Ορολογία ανατομίας

Το κοιλιακό σύστημα του εγκεφάλου αποτελείται από 4 κοιλίες που περιλαμβάνουν 2 πλάγιες κοιλίες (1 σε κάθε εγκεφαλικό ημισφαίριο), την τρίτη κοιλία στον διεγκέφαλο (περιέχει επίσης τον θάλαμο, τον υποθάλαμο και την υπόφυση) και την τέταρτη κοιλία στον οπίσθιο εγκέφαλο (περιέχει επίσης την γέφυρα και την παρεγκεφαλίδα).[1]

Το σύστημα είναι συνεχές με το κεντρικό σωλήνα του νωτιαίου μυελού.[1] Το ΕΝΥ παράγεται από εξειδικευμένα επενδυματικά κύτταρα του χοριοειδούς πλέγματος εντός του κοιλιακού συστήματος. Διηθείται μέσω του κοιλιακού συστήματος και ρέει στον υπαραχνοειδή χώρο μέσω διατρήσεων στο λεπτό κάλυμμα της τέταρτης κοιλίας. Τελικά απορροφάται από εξειδικευμένες δομές που ονομάζονται αραχνοειδείς λάχνες και επιστρέφει στη φλεβική κυκλοφορία.[4]

Όλο το κοιλιακό σύστημα και ο κεντρικός σωλήνας του νωτιαίου μυελού είναι επενδυμένα με επένδυμα, μια εξειδικευμένη μορφή επιθηλίου που συνδέεται με σφιχτές συνδέσεις που συνθέτουν τον φραγμό αίματος-εγκεφαλονωτιαίου υγρού.[3]

Οποιαδήποτε διαταραχή στην ελεύθερη ροή του ΕΝΥ μέσω του κοιλιακού συστήματος οδηγεί σε υδροκέφαλο στον οποίο υπάρχει υπερβολική συσσώρευση υγρού στον εγκέφαλο. Αυτό οδηγεί σε μη φυσιολογική διεύρυνση των κοιλιών του εγκεφάλου και αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση. Άλλες παθήσεις που συνδέονται με το κοιλιακό σύστημα περιλαμβάνουν τη στένωση του υδραγωγού του Sylvius, την κολλοειδή κύστη, τη δυσπλασία Dandy-Walker, και τη δυσπλασία Chiari (όπου υπάρχει απόφραξη των τρημάτων Luschka και Magendie).[1]

Δομή

Επεξεργασία
 
Η ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού απεικονίζεται με μπλε.

Το σύστημα περιλαμβάνει τέσσερις κοιλίες[5]:

  • πλάγιες κοιλίες δεξιά και αριστερά (μία για κάθε ημισφαίριο)
  • τρίτη κοιλία
  • τέταρτη κοιλία

Υπάρχουν πολλά τρήματα, που είναι ανοίγματα που λειτουργούν ως κανάλια, που συνδέουν τις κοιλίες. Τα μεσοκοιλιακά τρήματα (ονομάζονται επίσης τρήματα του Monro) συνδέουν τις πλάγιες κοιλίες με την τρίτη κοιλία μέσω της οποίας μπορεί να ρέει το εγκεφαλονωτιαίο υγρό.

Τρήματα του Monro

Επεξεργασία
 
Τα μεσοκοιλιακά τρήματα ή τρήματα του Monro (με κόκκινο).

Τα μεσοκοιλιακά τρήματα (intrerventricular foramina), γνωστά και ως τρήματα του Monro,[6] είναι μέρος του κοιλιακού συστήματος και της σύνδεσης μεταξύ της τρίτης κοιλίας και των πλάγιων κοιλιών.[7] Τα τοιχώματα των μεσοκοιλιακών τρημάτων περιέχουν επίσης χοριοειδή πλέγματα, μια εξειδικευμένη δομή παραγωγής ΕΝΥ, η οποία είναι συνεχής με αυτή των πλάγιων και της τρίτης κοιλίας πάνω και κάτω από αυτό.[8]

Υδραγωγός του Sylvius

Επεξεργασία
 
Ο υδραγωγός του Sylvius (με κόκκινο).

Ο υγραγωγός του Sylvius ή ο υδραγωγός του εγκεφάλου (cerebral aqueduct) είναι ένας στενός αγωγός 15 mm που επιτρέπει στο ΕΝΥ να ρέει μεταξύ της τρίτης κοιλίας και της τέταρτης κοιλίας.[9]

Τρήματα του Luschka

Επεξεργασία

Το τρήματα του Luschka ή τα πλάγια τρήματα της τέταρτης κοιλίας (lateral apertures of the fourth ventricle)[10] είναι δύο από τα τρήματα του κοιλιακού συστήματος και συνδέουν την τέταρτη κοιλία με την παρεγκεφαλιδογεφυρική δεξαμενή. Μαζί με το μεσο τρήμα (του Magendie) αποτελούν δύο από τις τρεις θέσεις που το ΕΝΥ μπορεί να αφήσει την τέταρτη κοιλία και να εισέλθει στον υπαραχνοειδή χώρο.[11][12]

Τρήμα του Magendie

Επεξεργασία
 
Το τρήμα του Magendie (median aperture). Είναι επίσης εμφανής ο υδραγωγός του Sylvius.

Το τρήμα του Magendie ή το μέσο τρήμα της τέταρτης κοιλίας (median aperture of the fourth ventricle)[13] είναι ένα από τα τρήματα του κοιλιακού συστήματος και συνδέει την τέταρτη κοιλία με τη μεγάλη δεξαμενή. Είναι ένα από τα τρία σημεία που το εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) μπορεί να φύγει από την τέταρτη κοιλία και να εισέλθει στον υπαραχνοειδή χώρο. Τα δύο άλλα τρήματα της τέταρτης κοιλίας ονομάζονται τρήματα του Luschka ή πλάγια τρήματα, ένα από το καθένα στην αριστερή και δεξιά πλευρά.[14][12]

Δεξαμενές του υπαραχνοειδούς χώρου

Επεξεργασία
 
Διάγραμμα που δείχνει τις θέσεις των τριών κύριων δεξαμενών του υπαραχνοειδούς χώρου, η μεγάλη δεξαμενή εμφανίζεται ως cisterna cerebellomedullaris.

Ο υπαραχνοειδής χώρος αποτελείται από το εγκεφαλονωτιαίο υγρό, τα κύρια αιμοφόρα αγγεία και τις δεξαμενές. Οι δεξαμενές είναι διευρυμένοι θύλακες του ΕΝΥ που δημιουργούνται λόγω του διαχωρισμού της αραχνοειδούς ύλης από την χοριοειδή με βάση την ανατομία του εγκεφάλου και την επιφάνεια του νωτιαίου μυελού. Οι δεξαμενές δημιουργούνται λόγω της στενής και σταθερής προσκόλλησης της χοριοειδούς ύλης στην επιφάνεια του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού παρά λόγω χαλαρής σύνδεσης με την αραχνοειδή ύλη.[15]

Κάποιες από τις βασικές δεξαμενές του υπαραχνοειδούς χώρου είναι οι εξής[16]:

  • Μεγάλη δεξαμενή (cisterna magna)
  • Γεφυρική δεξαμενή (cisterna pontis)
  • Μεσοσκελιαία δεξαμενή (cisterna interpeduncularis)
  • Άνω δεξαμενή

Παθολογία

Επεξεργασία

Η λεπτή ισορροπία μεταξύ της έκκρισης, της σύνθεσης, και του όγκου του εγκεφαλονωτιαίου υγρού ρυθμίζεται αυστηρά. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια ορισμένων νευρολογικών παθήσεων, αυτή η ισορροπία μπορεί να διαταραχθεί. Μια σημαντική διαταραχή της φυσιολογικής κυκλοφορίας του ΕΝΥ μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή, οδηγώντας σε αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση και εμπλέκεται σε υδροκέφαλο, ιδιοπαθή ενδοκρανιακή υπέρταση, τραύμα εγκεφάλου, όγκους εγκεφάλου και εγκεφαλικό επεισόδιο.[17][18]

Οι τεχνικές νευροαπεικόνισης παίζουν ουσιαστικό ρόλο για την κατανόηση της υδροδυναμικής της ροής του ΕΝΥ και για την κατανόηση των παθολογικών διεργασιών που επηρεάζουν τις κοιλίες και τους χώρους του ΕΝΥ, συμπεριλαμβανομένων των διαφορετικών τύπων υδροκεφάλου και διαταραχών που σχετίζονται με ανώμαλη ενδοκρανιακή πίεση. Ο υδροκέφαλος μπορεί να ταξινομηθεί είτε ως «αποφρακτικός και μη αποφρακτικός» ή ως «μη επικοινωνούν και επικοινωνούν» με βάση την παρουσία της ανωμαλίας στην κυκλοφορία της ροής εντός ή εκτός του κοιλιακού συστήματος.[19]

Ο συνδυασμός διαφορετικών αλληλουχιών μαγνητικής τομογραφίας που παρέχουν ανατομικές πληροφορίες υψηλής ανάλυσης και πληροφορίες σχετικά με τη ροή του ΕΝΥ παρέχει στις περισσότερες περιπτώσεις ακριβή διάγνωση του τύπου του υδροκεφάλου και του αιτιολογικού μηχανισμού του, απαραίτητες πληροφορίες για την επιλογή της πιο κατάλληλης θεραπείας. Διαφορετικές τεχνικές νευροαπεικόνισης παίζουν επίσης ουσιαστικό ρόλο στη διάγνωση άλλων τύπων διαταραχών του ΕΝΥ, όπως η ιδιοπαθής ενδοκρανιακή υπέρταση και η αυτόματη ενδοκρανιακή υπόταση, και στην τελευταία κατάσταση για την ανίχνευση της παρουσίας και της θέσης διαρροών του ΕΝΥ.[19]

  • Υδροκέφαλος: Ο υδροκέφαλος μπορεί να είναι επικοινωνούν (όταν η ροή του ΕΝΥ δεν εμποδίζεται) ή μη επικοινωνούν (όταν η ροή του ΕΝΥ είναι αποκλεισμένη οπουδήποτε κατά μήκος των στενών διόδων που συνδέουν τις κοιλίες). Επίσης ταξινομείται ως συγγενής ή επίκτητος. Η πιο κοινή αιτία συγγενούς υδροκεφάλου είναι η στένωση του υδραγωγού του Sylvius, ενώ ο επίκτητος υδροκέφαλος μπορεί να προκληθεί από αιτιολογίες όπως όγκος, τραύμα, μόλυνση, αιμορραγία κ.α.[1]
  • Στένωση του υδραγωγού του Sylvius: είναι μια από τις γνωστές αιτίες υδροκεφάλου και η πιο κοινή αιτία συγγενούς (παρούσα κατά τη γέννηση) υδροκεφάλου. Μπορεί επίσης να αποκτηθεί κατά την παιδική ηλικία ή την ενήλικη ζωή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό οφείλεται σε συμπίεση όγκου εγκεφάλου (όπως ένας όγκος επίφυσης) που περιβάλλει τον υδραγωγό του Sylvius.[20]
  • Κολλοειδής κύστη: είναι ένας σπάνιος καλοήθης ενδοκρανιακός όγκος που εμφανίζεται κυρίως στο πρόσθιο τμήμα της τρίτης κοιλίας και μπορεί περιστασιακά να αποφράξει τρήμα του Monro, προκαλώντας διάταση της μίας ή και των δύο πλάγιων κοιλιών. Δεν έχει ενδογενή παθολογία αλλά προκαλεί συμπτώματα λόγω της αποφρακτικής φύσης της.[21][1][22]
  • Δυσπλασία Dandy-Walker: είναι μια συγγενής (συμβαίνει πριν τη γέννηση) κατάσταση όπου η παρεγκεφαλίδα δεν αναπτύσσεται φυσιολογικά. Λόγω της δυσπλασίας, τμήματα της παρεγκεφαλίδας μπορεί να μην αναπτυχθούν ποτέ ή μπορεί να είναι πολύ μικρά. Άλλα μέρη της παρεγκεφαλίδας γεμίζουν με υγρό ή αναπτύσσουν μικρές μάζες υγρού (κύστες).[23] Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της πάθησης είναι η διεύρυνση της τέταρτης κοιλίας.[1]
  • Δυσπλασία Chiari: είναι το όνομα που δίνεται σε μια ομάδα δυσμορφιών του οπίσθιου κρανιακού βόθρου και του οπίσθιου εγκεφάλου (παρεγκεφαλίδα, γέφυρα και προμήκης μυελός). Παθολογίες κυμαίνονται από την κήλη των παρεγκεφαλιδικών αμυγδαλών μέσα στο ινιακό τρήμα (με συνέπεια την απόφραξη των τρημάτων Luschka και Magendie)[1] έως την απουσία της παρεγκεφαλίδας με ή χωρίς άλλα συναφή ενδοκρανιακά ή εξωκρανιακά ελαττώματα όπως υδροκέφαλος, συριγγομυελία, εγκεφαλοκήλη ή νωτιαίος δυσραφισμός (δισχιδής ράχη).[24][25][26]

Χειρουργικές επεμβάσεις

Επεξεργασία

Η πρόσβαση στο κοιλιακό σύστημα του εγκεφάλου είναι μια από τις σημαντικές προσεγγίσεις στη νευροχειρουργική.[1]

  • Κοιλιοστομία (ventriculostomy): Η κοιλιοστομία είναι μια από τις πιο κοινές επεμβάσεις στη νευροχειρουργική. Περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας οπής στις κοιλίες για την παροχέτευση του ΕΝΥ και την παρακολούθηση της ενδοκρανιακής πίεσης. Αναφέρεται επίσης με τον όρο εξωτερική κοιλιακή παροχέτευση.
  • Παρακέντηση κοιλίας (ventricular shunting): αυτή είναι μια άλλη διαδικασία κατά την οποία το ΕΝΥ εκτρέπεται σε άλλα διαμερίσματα του σώματος.
  • Ενδοσκοπική τρίτη κοιλιοστομία (endoscopic third ventriculostomy): πρόκειται για μια σύγχρονη χειρουργική μέθοδο που εκτελείται ενδοσκοπικά όπου γίνεται μια τομή στη βάση της τρίτης κοιλίας για την παροχέτευση του ΕΝΥ απευθείας στις δεξαμενές του υπαραχνοειδούς χώρου.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Shenoy, Saraswati Satyanarayan· Lui, Forshing (2024). Neuroanatomy, Ventricular System. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 
  2. ↑ Grow, W. A. (1 Ιανουαρίου 2018). Haines, Duane E., επιμ. Chapter 5 - Development of the Nervous System. Elsevier. σελίδες 72–90.e1. ISBN 978-0-323-39632-5. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Shoykhet, Mish· Clark, Robert S. B. (1 Ιανουαρίου 2011). Fuhrman, Bradley P., επιμ. Chapter 57 - Structure, Function, and Development of the Nervous System. Saint Louis: Mosby. σελίδες 783–804. ISBN 978-0-323-07307-3. 
  4. ↑ Purves, Dale· Augustine, George J. (2001). The Ventricular System. Sinauer Associates. 
  5. ↑ «Anatomy and physiology | WorldCat.org». search.worldcat.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2024. 
  6. ↑ «Interventricular foramen (=foramen of Monro) – HSfN» (στα Αγγλικά). 18 Μαΐου 2025. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2024. 
  7. ↑ Tubbs, R. Shane; Oakes, Peter; Maran, Ilavarasy S.; Salib, Christian; Loukas, Marios (2014-10-01). «The foramen of Monro: a review of its anatomy, history, pathology, and surgery» (στα αγγλικά). Child's Nervous System 30 (10): 1645–1649. doi:10.1007/s00381-014-2512-6. ISSN 1433-0350. https://link.springer.com/article/10.1007/s00381-014-2512-6. 
  8. ↑ Susan Standring; Neil R. Borley; et al., eds. (2008). Gray's anatomy: The anatomical basis of clinical practice (40th ed.). London: Churchill Livingstone. p. 242. ISBN 978-0-8089-2371-8.
  9. ↑ Rubino, Jessica M.· Hogg, Jeffery P. (2024). Neuroanatomy, Cerebral Aqueduct (Sylvian). Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 
  10. ↑ «Lateral aperture of the fourth ventricle (=the foramen of Luschka) – HSfN» (στα Αγγλικά). 18 Μαΐου 2025. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2024. 
  11. ↑ «Lateral apertures (of Luschka)». radiopaedia.org. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2024. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Ciołkowski, M.; Sharifi, M.; Tarka, S.; Ciszek, B. (2011-05). «Median aperture of the fourth ventricle revisited». Folia Morphologica 70 (2): 84–90. ISSN 0015-5659. PMID 21630228. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21630228/. 
  13. ↑ «Μέσο τρήμα τέταρτης κοιλίας (του Magendie) – ΕΕΝ». 18 Μαΐου 2025. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2024. 
  14. ↑ «Foramen of Magendie». radiopaedia.org. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2024. 
  15. ↑ Shafique, Shiza· Rayi, Appaji (2024). Anatomy, Head and Neck, Subarachnoid Space. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 
  16. ↑ «Subarachnoid cisterns». radiopaedia.org. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2024. 
  17. ↑ Bothwell, Steven William; Janigro, Damir; Patabendige, Adjanie (2019-04-10). «Cerebrospinal fluid dynamics and intracranial pressure elevation in neurological diseases». Fluids and Barriers of the CNS 16 (1): 9. doi:10.1186/s12987-019-0129-6. ISSN 2045-8118. https://fluidsbarrierscns.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12987-019-0129-6#:~:text=A%20significant%20disruption%20to%20the,trauma,%20brain%20tumours%20and%20stroke.. 
  18. ↑ «Το Κοιλιακό Σύστημα και το Εγκεφαλονωτιαίο Υγρό» (PDF). www.vasiliadis-books.gr/. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2024. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Farb, Richard· Rovira, Àlex (2020). Hodler, Juerg, επιμ. Hydrocephalus and CSF Disorders. IDKD Springer Series. Cham (CH): Springer. ISBN 978-3-030-38489-0. 
  20. ↑ «Aqueductal Stenosis». www.uclahealth.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2024. 
  21. ↑ Tenny, Steven· Thorell, William (2024). Colloid Brain Cyst. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 
  22. ↑ Ravnik, Janez; Bunc, Gorazd; Grcar, Anja; Zunic, Miodrag; Velnar, Tomaz (2014-08-14). «Colloid cysts of the third ventricle exhibit various clinical presentation: a review of three cases». Bosnian Journal of Basic Medical Sciences 14 (3): 132–135. doi:10.17305/bjbms.2014.3.38. ISSN 1840-4812. PMID 25172970. PMC 4333991. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25172970/. 
  23. ↑ «Dandy-Walker Syndrome». www.nationwidechildrens.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2024. 
  24. ↑ Hidalgo, Joaquin A.· Tork, Craig A. (2024). Arnold-Chiari Malformation. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 
  25. ↑ «Chiari Malformations - Symptoms, Causes, Treatment | NORD». rarediseases.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2024. 
  26. ↑ «Chiari Malformation». AANS (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2024. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Κοιλιακό_σύστημα&oldid=10730109"