Κατώμερο Σερρών
Συντεταγμένες: 41°22′47.64″N 23°17′28.28″E / 41.3799000°N 23.2911889°E
Το Κατώμερο, έως το 1927 γνωστό ως Ασαγιά Μαχαλέ ή Ασία Μαχαλά, είναι εγκαταλελειμμένος οικισμός στον σημερινό Δήμο Σιντικής της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Βρισκόταν σε υψόμετρο 320 μέτρων στις βορειοανατολικές πλαγιές του όρους Μπέλλες, περίπου 11 χλμ. βόρεια από το Νέο Πετρίτσι Σερρών, σε πολύ μικρή απόσταση από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.[1][2]
| Κατώμερο | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Κεντρικής Μακεδονίας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Σερρών |
| Δήμος | Σιντικής |
| Δημοτική Ενότητα | Πετριτσίου |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Μακεδονίας |
| Νομός | Σερρών |
| Υψόμετρο | 320 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Πραγματικός | 111 |
| Έτος απογραφής | 1940 |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Ασαγιά Μαχαλέ Ασαά Μαχαλέ Ασία Μαχαλά Μαχαλάδες Καλύβια |
| Ονομασία κατοίκων | Μαχαλιώτες |
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΟθωμανική περίοδος
ΕπεξεργασίαΚατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ανήκε διοικητικά στον Καζά του Πετριτσίου του Σαντζακίου των Σερρών του Βιλαετίου της Θεσσαλονίκης. Οι οικισμοί Ασαγιά Μαχαλέ, Ορτά Μαχαλέ και Δερέ Μαχαλέ, που ήταν σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους, είναι γνωστοί και ως Γιουρουκλερί Μαχαλάδες ή απλά Μαχαλάδες.[3][4][5] Όπως μαρτυρά και η ονομασία τους, κατοικούνταν από Γιουρούκους εποίκους. Η ονομασία ασαγιά στην τουρκική γλώσσα σημαίνει κάτω, υποδηλώνοντας ότι ο οικισμός βρισκόταν σε λίγο χαμηλότερο υψόμετρο από τους άλλους δύο. Από του Μαχαλάδες προερχόταν ο αρχηγός ένοπλου σώματος Αμπντουλάχ Τσαούς, ο οποίος, κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, έδρασε υπέρ του ελληνικού επαναστατικού δικτύου στον καζά Πετριτσίου.[6]
Στη στατιστική μελέτη του Βούλγαρου Βασίλ Κάντσωφ, «Μακεδονία, Εθνογραφία και Στατιστική», εκτιμάται ότι το 1900 ο οικισμός είχε 365 Τούρκους κατοίκους.[7] Σε υπολογισμούς που εξέδωσε το έτος 1919 η Επιτελική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού, προ του 1912 αναφέρονται 200 μουσουλμάνοι κάτοικοι.[8]
Σύγχρονη ιστορία
ΕπεξεργασίαΜε το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων και τον προσδιορισμό των ελληνοβουλγαρικών συνόρων με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, ο οικισμός περιήλθε στην ελληνική επικράτεια και κατά την ελληνική απογραφή του 1913 είχε πληθυσμό 158 κατοίκων.[9] Το 1920 προσαρτήθηκε στη νεοσυσταθείσα κοινότητα Ορτά Μαχαλά (Μεσαία) της Υποδιοίκησης Σιδηροκάστρου του νομού Σερρών, μαζί με τα χωριά Δερέ Μαχαλέ (Ποταμοχώρι), Τοπολίντσα και Χάνδερε (Ξενόρρευμα).[10][11]
Με την Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 ο μουσουλμανικός πληθυσμός εκδιώχθηκε στην Τουρκία. Σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων, τη δεκαετία του 1920 εγκαταστάθηκαν στους Μαχαλάδες τουλάχιστον 200 οικογένειες Ελλήνων προσφύγων του Πόντου.[12][13][14] Το 1927 ο οικισμός μετονομάστηκε σε Κατώμερον.[15]
Το χωριό εκκενώθηκε με στρατιωτική διαταγή στις 13 Μαρτίου 1941, λίγο πριν τη Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα και ο πληθυσμός μετακινήθηκε σε άλλα χωριά, όπως Νέο Πετρίτσι, Αμμουδιά, Χείμαρρος, Γόνιμο ή και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.[16] Η περιοχή σφυροκοπήθηκε με σφοδρότητα από τους Γερμανούς κατά την ιστορική Μάχη των Οχυρών. Ακολούθησε η βουλγαρική κατοχή 1941-1944, η περίοδος του Εμφυλίου Πολέμου και δύο ψυχροπολεμικές δεκαετίες στις σχέσεις Ελλάδας-Βουλγαρίας, γεγονότα που δεν επέτρεψαν την επιστροφή των Μαχαλιωτών. Κάτοψη του οικισμού, πριν την οριστική καταστροφή του, είναι ορατή σε αεροφωτογραφίες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού από την περίοδο 1945-1960.[17]
Τα μεταπολεμικά χρόνια ο οικισμός παρέμεινε απομονωμένος από τον υπόλοιπο νομό Σερρών, λόγω χαρακτηρισμού της ευρύτερης περιοχής ως στρατιωτικής απαγορευμένης ζώνης μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980. Με την κατάργηση της κοινότητας Μεσαίας το 1955, ο εγκαταλελειμμένος οικισμός προσαρτήθηκε διοικητικά στην κοινότητα Νέου Πετριτσίου.[18] Καταργήθηκε και τυπικά το 1951, καθώς έπαψε να καταγράφεται στις ελληνικές απογραφές.
Σήμερα, στην τοποθεσία του εγκαταλελειμμένου οικισμού εντοπίζονται σε λιθοσωρούς τα ερείπια των πέτρινων σπιτιών που υπήρχαν κάποτε εκεί, τα οποία έχουν αφομοιωθεί στην ανεπτυγμένη δασική βλάστηση.
Πληθυσμός
Επεξεργασία| Απογραφή | Ονομασία | Κάτοικοι | Αναφ. | ||
|---|---|---|---|---|---|
| Άνδρες | Γυναίκες | Σύνολο | |||
| 1913 | Ασία Μαχαλά | 83 | 75 | 158 | [9] |
| 1915 | Ασαά Μαχαλλέ | 0 | 0 | 0 | [8] |
| 1920 | Ασαγιά Μαχαλέ | 80 | 81 | 161 | [19] |
| 1928 | Κατώμερον (Ασαγιά-Μαχαλέ) | 109 | 112 | 221 | [20] |
| 1940 | Κατώμερον | 47 | 64 | 111 | [21] |
Χάρτης
Επεξεργασία
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «Gov.gr - Θέαση». gov.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2024.
- ↑ Greece 1:100k Topographic Maps - Serrai (στα Αγγλικά). London: Great Britain. War Office. General Staff. Geographical Section. 1944. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2024.
- ↑ Φύλλο χάρτη «41° 41° Θεσσαλονίκη». Αθήνα: Λιθογραφείο Γ. Κοντογόνη. 1910.
Γιουρουκλερή Μαχαλέδες
- ↑ 3rd Military Mapping Survey of Austria-Hungary (στα Ουγγρικά). 1910. σελ. Sheet 41-41. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2024.
- ↑ Μαυρίδης, Δημήτριος (2023). Η εθνολογική σύσταση του σαντζακίου Σερρών (1890-1912): Ο πόλεμος των στατιστικών (διπλωματική εργασία) (PDF). Θεσσαλονίκη. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2024.
- ↑ Λαούρδας, Βασίλειος· Πέννας, Πέτρος (1963). Αρχείον Μακεδονικού Αγώνος Αλέξανδρου Δαγκλή: σημειώσεις και οδηγίαι Δημοσθένους Φλωριά. Σέρρες: Περιοδικό Σερραϊκά Χρονικά. σελ. 8, 11-12. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2024.
- ↑ Κάντσωφ, Βασίλ (1900). Македония. Етнография и статистика. Σόφια: Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών.
46. Долна Махала
- ↑ 8,0 8,1 Στατιστικοί πίνακες του πληθυσμού κατ' εθνικότητας των νομών Σερρών και Δράμας. Αθήνα: Επιτελική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού. 1919. σελ. 9.
33. Ντερέ Μαχαλλέ
- ↑ 9,0 9,1 Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - Διεύθυνση Στατιστικής (1915). Απαρίθμησις των Κατοίκων των Νέων Επαρχιών της Ελλάδος του Έτους 1913 (PDF). Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 48.
- ↑ Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) 2Α΄/4-1-1920. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 7.
- ↑ «Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Ασαγιά Μαχαλέ (Σερρών)». Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ). Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2024.
- ↑ Ονομαστικόν Ευρετήριον Αγροτών Προσφύγων - Τόμος 1ος. Αθήνα: Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. 1928. σελ. ΧΧXI.
Αύξων αριθ. υπεύθ. δηλώσεων 111221 - 111420: Μαχαλάδες
- ↑ Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.) - Γενική Διεύθυνσις Εποικισμού Μακεδονίας - Τμήμα Στατιστικής. Εποικιστικός Χάρτης Μακεδονίας (Κλίματα 1:400.000). Σχεδιαστής: Μ. Μηλιαρέσης, Χαράκτης: Λάζαρος Αρχοντόπουλος (Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών - United Nations Library & Archives at Geneva έκδοση). Θεσσαλονίκη: Γραφικαί Τέχναι Ασπιώτη Ε.Λ.Κ.Α. Α.Ε.
- ↑ Γενική Διεύθυνσις Εποικισμού Μακεδονίας - Τμήμα Στατιστικής (1926). Εποικιστικός Χάρτης Μακεδονίας. Χαράκτης: Λάζαρος Αρχοντόπουλος (Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών - United Nations Library & Archives at Geneva έκδοση). Θεσσαλονίκη: Λιθογραφείον - Τυπογραφείον Δ. Γκατένιο.
- ↑ Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) 306Α΄/22-12-1927. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 2383.
- ↑ Λιάος, Γεώργιος (1957). Το Νέον Πετρίτσι και η ιστορία του. Σέρρες: Περιοδικό Σερραϊκά Χρονικά. σελ. 14. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2024.
Εις τούτους προστέθηκαν τελευταίως και περί τους 150 και πλεόν κάτοικοι του εγκαταλειφθέντος μετά τον πόλεμον χωρίον Μεσαίας (Μαχαλάδες)
- ↑ «Gov.gr - Θέαση (υπόβαθρο 1945-1960)». gov.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2024.
- ↑ Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) 222Α΄/20-8-1955. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 1824.
- ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - Διεύθυνση Στατιστικής (1921). Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920 - Πραγματικός πληθυσμός (PDF). Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 282.
- ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - Διεύθυνση Στατιστικής (1935). Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928 - Πραγματικός πληθυσμός (PDF). Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 322.
- ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος (1950). Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940 - Πραγματικός πληθυσμός (PDF). Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 353.