Καπερναούμ

Η Καπερναούμ είναι μια από τις πιο γνωστές πόλεις της Καινής Διαθήκης και θεωρείται ως ένα από τα κύρια κέντρα της δράσεως του Ιησού Χριστού στην περιοχή της Γαλιλαίας.

Καπερναούμ

כְּפַר נַחוּם
Άποψη των καταλοίπων της συναγωγής της Καπερναούμ.
Τοποθεσία	Βόρειο Διαμέρισμα, Ισραήλ
Περιοχή	Θάλασσα της Γαλιλαίας
Συντεταγμένες	32°52′52″N 35°34′30″E
Είδος	Οικισμός
Ιστορία
Πολιτισμοί	Ασμοναϊκός, Ρωμαϊκός
Σημειώσεις
Κατάσταση	Ερειπωμένο

Ερείπια της Καπερναούμ

Θέση και τοπογραφία

Η θέση της Καπερναούμ βρίσκεται στη βορειοδυτική ακτή της θάλασσας της Γαλιλαίας, περίπου 210 μ. κάτω από την επιφάνεια της Μεσογείου Θάλασσας, 16 χλμ. από την Τιβεριάδα, 3 χλμ. από το El Tabgha (Tάπκχα=Επτάπηγο) και στα όρια Ζαβουλών και Νεφθαλίμ.

Ονομασία

Στην πόλη αυτή έχουν αποδοθεί διάφορες ονομασίες: η αρχική σημιτική ονομασία ήταν ΄΄K eFar Nahum΄΄(Κφαρ Ναουμ), που σημαίνει το χωριό του Ναούμ. Είναι άγνωστο αν η λέξη ΄΄Ναούμ΄΄ είναι κύριο ή προσηγορικό όνομα. Σε κώδικες και χειρόγραφα της Καινής Διαθήκης η πόλη αναφέρεται Καφαρναούμ και Καπερναούμ. Η πρώτη λέξη είναι μεταγραφή της αντίστοιχης Εβραϊκής, ενώ η δεύτερη είναι ιδιωματισμός στον εξελληνισμό της λέξης. Οι Ιώσηπος, Ωριγένης, Ευσέβιος Καισαρείας την μνημονεύουν ως Καφαρναούμ. Ο δεύτερος παραφράζοντας την ονομασία της την σημασιοδοτεί ως αγρό παρακλήσεως, ενώ ο Ιερώνυμος ως πόλη ωραιότατη. Επίσης συναντάται και στην απόκρυφη Ραβινική γραμματεία, όπως στα Μιδρασίμ και στο Ταλμούδ χωρίς σαφή προσδιορισμό της θέσης της. Με τις παραλλαγές Ke Far Tehumin και Ke Far Tehomin συναντάται στην Ταλμουδική γραμματεία των αρχών του 5ου αιώνα και μάλιστα ως πατρίδα γνωστών ραββίνων.

Ρωμαϊκή περίοδος(-324μ.Χ.)

Στα χρόνια του Ιησού πρέπει να θεωρείται ακμάζουσα οικονομικά πόλη και με μόνιμο πληθυσμό υπο την προστασία στρατιωτικού αποσπάσματος επικεφαλής του οποίου ήταν ρωμαίος εκατόνταρχος. Σημαντικά δημόσια κτήρια που διέθετε ήταν η κατοικία του ρωμαίου αξιωματικού, οι στρατώνες όπου παρέμεναν οι στρατιώτες, λουτρά και αγορά. Η πόλη είχε έπίσης συναγωγή, για την κατασκευή της οποίας είχε ενδιαφερθεί κι ο ίδιος ο ρωμαίος αξιωματικός της πόλης. Στην πόλη επίσης υφίστατο και τελωνείο και συνδεόταν με τον έλεγχο και την διακομιδή αγαθών ανάμεσα στην Καπερναούμ και άλλες περιοχές.

Βυζαντινή περίοδος (324 μ.Χ.-640μ.Χ.)

Η ύπαρξη της πόλης αυτής διαπιστώνεται κι αυτήν την περίοδο χωρίς όμως άλλη αναφορά για τη θέση ή την ιστορία της. Για την ανάπτυξη, επίσης, του πρώίμου Χριστιανισμού δεν έχουμε σαφείς πληροφορίες. Οι παλαιότερες μαρτυρίες μιλάνε για την ύπαρξη Ιουδαιοχριστιανικής κοινότητας, τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 4ου αιώνα. Λόγω του ζήλου του Μεγάλου Κωνσταντίνου για τους ιερούς τόπους, και στα πλαίσια ενός φιλόδοξου προγράμματος ανεγέρσεως ναών σε όλη την Παλαιστίνη κτίστηκε τότε και ο πρώτος ναός στην Καπερναούμ, σύμφωνα με την παράδοση, πάνω στα ερειπωμένα θεμέλια της οικίας του Πέτρου. Η κατασκευή του άρχισε πιθανώς το 352 μ.Χ., και εξυπηρετούσε αναμφίβολα την εδραίωση του Χριστιανισμού στην περιοχή. Η ταύτιση του πρώτου χριστιανικού ναού, ενός οκταγωνικού ναού, με την οικία του Ευαγγελιστή, η οποία ανάγεται στις αρχές του 1ου αιώνα, γίνεται από τα ΄΄οδοιπορικά΄΄ ή ΄΄προσκυνητάρια΄΄ που συνέταξαν ορισμένοι προσκηνυτές που είχαν επισκεφθεί την περιοχή, όπως η Αιθερία (381-384 μ.Χ.) και ο ΄΄Ανώνυμος Πλακέντιος΄΄ (περ/570μ.Χ.). Ο τελευταίος μάλιστα αναφέρει πως ο ναός είναι ρυθμού βασιλικής και πρέπει να χτίστηκε πριν την άφιξη του ΄΄Ανώνυμου΄΄ και μετά την επίσκεψη της Αιθερίας. Η περίοδος κλείνει με την Περσική εισβολή στην Παλαιστίνη και κατάκτηση της Γαλιλαίας το 614 και των κυριότερων παραλιακών πόλεων. Οι δρόμοι κατακλύσθηκαν από Χριστιανούς πρόσφυγες ενώ δεν έλλειψαν και οι ληστρικές επιδρομές των νομαδικών αραβικών φυλών. Αναμφίβολα η Καπερναούμ θα επηρεάστηκε από τα γεγονότα αυτά. Θα επανακατακτηθεί η περιοχή από τον Ηράκλειο το 629.

Αραβική περίοδος (640μ.Χ.-1099μ.Χ.)

Μετά την ήττα των Βυζαντινών στην μάχη του Γιαρμούκ (636) η Γαλιλαία καταλήφθηκε από τα αραβικά στρατεύματα. Η περίοδος της δυναστείας των Ουμμεγιαδών συνέβαλε κατά τον 7ο αιώνα και 8ο αιώνα στην οικονομική και κοινωνική ευημερία της περιοχής. Η αρχαιολογική σκαπάνη το επιβεβαιώνει, μεταξύ άλλων και από την καλή ποιότητα των κτισμάτων της. Κατά την όγδοη δεκαετία του 7ου αιώνα ξένος προσκυνητής των Αγίων Τόπων ο επίσκοπος Αρκούλφος περιγράφει την πόλη καθώς στέκεται σε έναν λόφο έξω από αυτήν χωρίς να την επισκεφθεί, «...Η πόλη δεν έχει τείχη, είναι περιορισμένη μέσα σ΄ένα στενό χώρο, ανάμεσα στο βουνό και στη λίμνη...» Στα μέσα του 8ου αιώνα, 746-747 μ.Χ., καταστρεπτικός σεισμός ισοπέδωσε την πόλη. Πάντως, και μετά από γρήγορη ανοικοδόμησή της, στα επόμενα χρόνια εξακολουθεί να αναφέρεται και να περιγράφεται η τοποθεσία της. Στην δεύτερη δεκαετία του 9ου αιώνα για πρώτη φορά αναφέρεται από προσκηνητή ότι στην Καπερναούμ δεν υπήρχε το σπίτι του Πέτρου αλλά του Ευαγγελιστή Ιωάννη Η νέα πόλη, μετά τον καταστρεπτικό σεισμό, που ανήκει στην περίοδο της κυριαρχίας των Αββασιδών,είναι σε φάση παρακμής καθώς τα αρχαιολογικά ευρήματα πιστοποιούν. Περί τα μέσα του 9ου αιώνα λόγω κάποιων εξεγέρσεων η πόλη θα ξανακαταστραφεί αλλά από το δεύτερο μισό του 9ου αιώνα και μετά θα ξανακτιστεί. Έμοιαζε με μικρό αραβικό χωριό, χωρίς σχέδιο και αρχιτεκτονική. Θα ξανακαταστραφεί για να ξανακτιστεί για τελευταία φορά στο δεύτερο μισό του 10ου αιώνα.

Περίοδος Σταυροφοριών (1099-1291μ.Χ.)

Η άφιξη των Σταυροφόρων βρίσκει την πόλη εγκατελλειμένη από τους κατοίκους της, οι οποίοι κατέφυγαν για να προστατευθούν στα μεγάλα αστικά κέντρα και ερειπωμένη λόγω καταστρεπτικού σεισμού που έπληξε την Παλαιστίνη περίπου το 1033. Οι πληροφορίες της περιόδου για την πόλη, όταν αυτές υπάρχουν, είναι κυρίως από προσκυνητές και είναι συγκεχυμένες ως προς την τοπογραφία της, καθώς υποδεικνύονται άσχετες τοποθεσίες. Συνήθως όμως απουσιάζει από τους χώρους εκείνους που προτείνονται, για να επισκεφθούν οι Χριστιανοί προσκυνητές. Όταν μνημονεύεται αυτό συνδέεται κυρίως με γεγονότα της Καινής Διαθήκης τα οποία έλαβαν χώρα εκεί, αλλα καμιά αναφορά δεν γίνεται στα κτίρια-αξιοθέατα της πόλης.

Η τελική φάση της ιστορίας της Καπερναούμ (14ος αιώνας κ.εξής)

Την περιγραφή της ερειπωμένης-ισοπεδωμένη μέχρι το έδαφος, όπως αναγράφει ο Φραγκισκανός μοναχός Νικολό Ποτζιμπόνσι (Νiccolo Poggibonsi) στο Libro d'oltramare (αρχές 14ου αιώνα)- και εντελώς εγκαταλελειμμένης πόλης μας δίνουν οι περιηγητές και αυτής της περιόδου. Άλλοτε πάλι η τοποθεσία της είναι δύσκολο να προσδιορισθεί από τους κατα καιρούς επισκέπτες της. Το 1838 ο πατέρας της Γεωγραφίας της Παλαιστίνης Έντουαρντ Ρόμπινσον επισκέπτεται την περιοχή, εξέτασε την συναγωγή και τα άλλα ερείπια της πόλης, ωστόσο προσδιόρισε εσφαλμένα ότι η αρχαία Καπερναούμ εντοπιζόταν με το Khan Minyeh, τρία χιλιόμετρα νοτιότερα στην πεδιάδα της Γεννησαρέτ. Το 1894 η περιοχή της αρχαίας Καπερναούμ περιήλθε στην κατοχή των Φραγκισκανών και στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων.

Πηγή

• Νικόλαου Ολυμπίου, «Καπερναούμ. Η πόλις του Χριστού», Επιστημονική Επετηρίδα Θεολογικής Σχολής Αθηνών, Τόμος ΚΘ΄ (1994), σελ.458-496

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πατριαρχείο Ιεροσολύμων [1]
• Αικατερίνη Ασδραχά, «Ανασκαφές στο ελληνικό τμήμα της Καπερναούμ», Αρχαιολογία και τέχνες, τ/χ. 15, (Μάϊος 1985), σελ.91-92 [2]
• George W. Knight, «Capernaum», Holman Bible Dictionary [3]
• Franciscan Excavations [4]