Θουμπάν

Ο Θουμπάν (Thuban) είναι η ιδιαίτερη ονομασία του αστέρα α (άλφα) του αστερισμού Δράκοντος. Πρόκειται για αμυδρό σχετικώς αστέρα, που όχι μόνο δεν είναι ο φωτεινότερος στον αστερισμό, αλλά δεν συμπεριλαμβάνεται ούτε καν μέσα στους πέντε φωτεινότερους αυτού. Συγκεκριμένα, είναι ο έβδομος φωτεινότερος αστέρας του Δράκοντα, του οποίου ο φωτεινότερος αστέρας είναι ο γ του Δράκοντος, ο Εταμίν ή Ελτανίν.

Θουμπάν (α Δράκοντος)

Αστερισμός	Δράκων
Συντεταγμένες (εποχή 2000.0):	α = 14h:04m:23s , δ = +64°.22′.33″
Φαινόμενο μέγεθος	3,65
Φασματικός τύπος	A0 III
Απόσταση από τη Γη	309 έτη φωτός

Ιστορία

Ετυμολογία

Το όνομα Thuban προέρχεται από την αραβική ονομασία για ολόκληρο τον αστερισμό του, όπως και το συνώνυμο Al Tinnin. Επίσης αναφέρεται και ως Ad(d)ib, Eddib, Adid, Adive και El Dsib, όλα παραφθορές του αραβικού Al Dhibah (οι ύαινες), που αναφέρεται και για τους αστέρες ζ, η και ι Δράκοντος, καθώς και για άλλους στον Βοώτη και τη Μεγάλη `Αρκτο. Ο Al Tizinni συγκεκριμενοποίησε το όνομα για τον α Δράκοντος ως Al Dhih = η αρσενική ύαινα. Στην Κίνα εξάλλου ο Θουμπάν αναφερόταν ως Yu Choo, ο Δεξιός Άξονας. Οι θαλασσινοί πάλι τον γνωρίζουν ως την Ουρά του Δράκου από τη θέση του στον αστερισμό.

Πολικός αστέρας της αρχαιότητας

Ο Τζον Χέρσελ θεώρησε πως υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις ότι ο Θουμπάν ήταν κατά την αρχαιότητα αρκετά λαμπρότερος από ό,τι σήμερα, καθώς το όνομά του και ο τίτλος του ως «α» υποδεικνύουν. Ακόμα και κατά τη νεότερη εποχή ο Bayer (1572-1625) τον καταλογογράφησε ως δεύτερου μεγέθους και ως τον φωτεινότερο του Δράκοντος. Ωστόσο, αυτό από αστροφυσικής πλευράς φαίνεται απίθανο, και μάλλον άλλη είναι η αιτία για την ξεχωριστή του σημασία: η θέση του. Συγκεκριμένα, όταν οι Ακκάδιοι υπό τον βασιλιά Σαργών Α΄ του έδιναν ιδιαίτερη σημασία και τον αποκαλούσαν Tir-An-na (Ζωή των Ουρανών), Dayan Same (Δικαστή του Στερεώματος) και Dayan Sidi (Ευνοϊκό Δικαστή), ο Θουμπάν απείχε λιγότερο από 10 λεπτά του τόξου από τον Βόρειο Ουράνιο Πόλο, οπότε όλοι οι αστέρες στον ουρανό φαίνονταν να περιστρέφονται γύρω του. Υπήρξε δηλαδή ο «πολικός αστέρας» της εποχής, με ελάχιστη απόσταση από τον Πόλο το 2787 π.Χ., μόλις 2,4 λεπτά. Τη μακρινή εκείνη εποχή ο Θουμπάν ήταν ορατός όλη τη νύχτα (και όλες τις νύχτες του χρόνου) από τον πυθμένα του κεντρικού περάσματος (μήκους 116 μέτρων) της Μεγάλης Πυραμίδας του Χέοπα στην Γκίζα της Αιγύπτου, το οποίο έχει κλίση 26°17΄ ως προς το οριζόντιο επίπεδο και «βλέπει» προς τον βορρά. Για σύγκριση αναφέρουμε ότι σήμερα ο Πολικός Αστέρας απέχει περί τα 42 λεπτά του τόξου από τον Βόρειο Ουράνιο Πόλο. Η μετακίνησή του 25 και πλέον μοίρες νοτιότερα στις μέρες μας οφείλεται βέβαια στη μετάπτωση του γήινου άξονα, και όχι στην ιδία κίνηση του Θουμπάν που είναι μόλις 5,8 δευτερόλεπτα του τόξου ανά αιώνα. Μέχρι σήμερα πάντως παραμένει αειφανής αστέρας από την Ελλάδα και όλο σχεδόν το βόρειο ημισφαίριο της Γης εκτός των τροπικών.

Χαρακτηριστικά

Η σύγχρονη αστρονομία μας πληροφορεί ότι ο Θουμπάν είναι ένας λευκός γίγαντας αστέρας παρόμοιος με τον Βέγα, που πλησιάζει το Ηλιακό Σύστημα με ταχύτητα 13 km/sec (χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο) ή 47.000 χιλιόμετρα την ώρα. Το απόλυτο μέγεθος του Θουμπάν είναι –1,2, είναι δηλαδή 250 φορές λαμπρότερος από τον Ήλιο. Η ηλικία του φαίνεται να είναι μεγάλη και πιθανότατα οδεύει ήδη προς την εξελικτική φάση του ερυθρού γίγαντα.

Ο Θουμπάν είναι διπλός αστέρας, με συνοδό που δεν έχει διαχωρισθεί ακόμα οπτικώς. Οι δύο αστέρες περιφέρονται περί το κοινό τους κέντρο μάζας μία φορά κάθε 51 ημέρες.

Πηγές

• Allen, Richard Hinckley: Star Names: Their Lore and Meaning, Dover Publ., 1963
• Kallinger, T., Iliev, I., Lehmann, H., Weiss, W.W. (2005): "The puzzling Maia candidate star α Draconis", Proceedings of the International Astronomical Union 2004

Δείτε επίσης

• Κατάλογος αστέρων του Δράκοντος