Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου

Ο Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου (Μοναστήρι, 1905 - Αθήνα, 31 Μαρτίου 1991) ήταν Έλληνας αρθρογράφος, κοινωνικός αναλυτής και ιστορικός.

Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1905 Μπίτολα
Θάνατος	31  Μαρτίου 1991
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	δημοσιογράφος πολιτικός ιστορικός
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Υπουργός Παιδείας της Ελλάδας

Σπουδές και δημοσιογραφική καριέρα

Σπούδασε φιλολογία, φιλοσοφία, ιστορία και παιδαγωγικά στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γοητευμένος ήδη από τα μαθητικά του χρόνια από το όραμα μιας τέλειας κοινωνίας, μελέτησε το μεγάλο πείραμα του Κομμουνισμού όσο ελάχιστοι. Απεβλήθη από το Πανεπιστήμιο το 1927 για τα κομμουνιστικά πιστεύω του, γεγονός που τον εμπόδισε να ακολουθήσει την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία που επιθυμούσε.

Διετέλεσε συντάκτης επί της ύλης και συνεργάτης της "Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαιδείας" (1928-1934), συντάκτης της εφημερίδας "Ανεξάρτητος" (1934-1936), συντάκτης και αρχισυντάκτης της "Πρωίας" (1936-1943),συνεργάτης της εφημερίδας «Εμπρός» (1954-1957), της εφημερίδας «Μακεδονία» (1958-9), αρχισυντάκτης και αρθρογράφος της "Ελευθερίας" (1945-1949), αρθρογράφος της (1949-1963), αρθρογράφος της "Μεσημβρινής" (1963-1967) και της «Ακρόπολις» (1972-1985). Επιπροσθέτως, υπήρξε συνεργάτης του Ε.Ι.Ρ. (1950-1953 και 1959-1964).

Μετέσχε δημοσιογραφικών αποστολών στη Βαλκανική Διάσκεψη του Βελιγραδίου (1940), στην Αγγλία, Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο (1952) και στην Ανατολική και Δυτική Γερμανία.

Στη δημοσιογραφία προσέφερε ένα νέο τύπο άρθρου, αρχιτεκτονημένου, με λογική επιχειρηματολογία και δωρικό ύφος, που μαρτυρεί άριστη κατοχή της γλώσσας και τη ζωντάνια της καθαρεύουσας, συνείδηση ευθύνης και προσπάθεια υποστήριξης της αλήθειας με οποιοδήποτε κόστος. Το έργο του έχει χαρακτηριστεί ότι από μόνο του αποτελεί μία εποχή της Ελληνικής δημοσιογραφίας…

Αντιστασιακή δράση και έργο πριν και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου (Μεταξά) ίδρυσε μαζί με άλλους την Μ.Ε.Ο. (Μυστική Εθνική Οργάνωση) που έδρασε αντιστασιακώς με την κυκλοφορία φυλλαδίων, προκηρύξεων κλπ. μέχρι τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκειά του, διετέλεσε πολεμικός ανταποκριτής της εφημερίδας «Πρωϊα» και διέσχισε όλο το μέτωπο από το βορειότατο μέχρι το νοτιότατο άκρο του, στέλνοντας σημαντικές ανταποκρίσεις και σειρά καθημερινών τηλεγραφημάτων. Κατά την εχθρική κατοχή, συμμετείχε στην αντιστασιακή εφημερίδα «Μαχομένη Ελλάς» (Αύγουστος 1942-Οκτώβριος 1943), η οποία αποτελούσε βοηθητικό όργανο της αντιστασιακής οργάνωσης «Όμηρος», όπου έγραφε τα κύρια άρθρα και πλείστα άλλα κείμενά της, με σκοπό την τόνωση του ηθικού & ενημέρωση του Ελληνικού λαού καθώς και την υπονόμευση του ηθικού του εχθρού. Η προαναφερθείσα εφημερίδα διαβιβαζόταν στην Ελεύθερη Ελληνική Κυβέρνηση και στο Στρατηγείο της Μ. Ανατολής. Στα πλαίσια αυτά, συνέταξε και προκηρύξεις απευθυνόμενες προς τις εχθρικές δυνάμεις με σκοπό την ψυχολογική κάμψη τους με αξιοσημείωτη επιτυχία. Διωκόμενος διέφυγε τον Οκτώβριο του 1943 στη Μέση Ανατολή (Κάιρο), επειδή είχε προδοθεί η παράνομη αρθρογραφία του εναντίον των δυνάμεων του Άξονα και ήταν θέμα χρόνου η σύλληψή του από τους Γερμανούς. Στη Μ. Ανατολή υπηρέτησε την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση ως Διευθυντής Τύπου της Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (1943-44). Μετά την επιστροφή του, υπήρξε για μικρό χρονικό διάστημα Γενικός Διευθυντής Εσωτερικού Τύπου, θέση από την οποία παραιτήθηκε τον Νοέμβριο 1944.

Μακεδονικό Ζήτημα

Η πρώτη Ελληνική αντίδραση στο εν θέματι ζήτημα πραγματοποιήθηκε μέσω δημοσίευσης στην εφημερίδα "Ελευθερία" στις 4.7.1945 με τίτλο "Μακεδονία του Αιγαίου" από τον Θεοφύλακτο Φ. Παπακωνσταντίνου, δημοσιογράφο και μετέπειτα αρχισυντάκτη της εφημερίδας. Έγραψε συνολικά 36 άρθρα (29 στην "Ελευθερία", 2 στις "Εικόνες", 2 στη "Μεσημβρινή", 1 στη "Μακεδονία" και 2 στην "Ακρόπολη") κατά τις προσεχείς 10ετίες, χωρίς όμως να βρει ανταπόκριση από τις διαδοχικές Ελληνικές Κυβερνήσεις.

Αναλυτικότερα, 7 μήνες προτού η Γιουγκοσλαβία ανακηρυχθεί "Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία" (31.1.1946) με 6 "ομόσπονδες λαϊκές δημοκρατίες", μεταξύ των οποίων και η "Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας" με πρωτεύουσα τα Σκόπια, άρχισε να καλλιεργεί τη θεωρία ότι υπάρχει ξεχωριστή "μακεδονική εθνότητα" που ένα τμήμα της στενάζει υπό τον Ελληνικό ζυγό. Η θεωρία διατυπώθηκε πρώτη φορά, ολοκληρωμένη στις 21.6.1945 με ένα άρθρο της "Μπόρμπα" (επισήμου οργάνου του Κ.Κ. Γιουγκοσλαβίας) με τίτλο "Η Μακεδονία του Αιγαίου". Στο άρθρο αυτό υποστηρίζονταν τα εξής: Μακεδονία του Αιγαίου είναι η Μακεδονία που κατέχεται από την Ελλάδα, μαζί με τη Χαλκιδική που γεωγραφικώς ανήκει στη Μακεδονία του Αιγαίου, αλλά από εθνολογική άποψη στην Ελλάδα. Η Μακεδονία του Αιγαίου κατοικήθηκε τον 7ο μ.Χ. αιώνα από τους Σλάβους και παρέμειναν το επικρατούν στοιχείο και σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μέχρι που οι Φαναριώτες άρχισαν να κάνουν εποικισμό Ελλήνων ενώ οι τελευταίοι έχουν προβεί σε εγκλήματα σε βάρος των ¨Μακεδόνων του Αιγαίου", οι Έλληνες προσπαθούν με θηριώδεις μεθόδους να εξελληνίσουν τη σλάβικη αυτή περιοχή κοκ.

Στη συνέχεια, ο Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου, δημοσίευσε το προαναφερθέν άρθρο το οποίο ουσιαστικά ήταν περίληψη αυτού της "Μπόρμπα", προκαλώντας παράλληλα και την ηγεσία του ΚΚΕ να πάρει θέση. Αυτό όμως δεν απάντησε και αργότερα (12.2.1946) ελήφθη η απόφαση για την εξαπόλυση του Εμφυλίου με τη ρητή επίσημη βεβαίωση συμπαράστασης από τον Τίτο έχοντας ως τελικό σκοπό να αποσπάσει από την Ελλάδα το τμήμα της Μακεδονίας της. Την απόσπαση αυτή την υποσχέθηκε ρητώς η 5η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ που συνήλθε τον Ιανουάριο 1949, διακηρύσσοντας ότι η Β. Ελλάδα κατοικείται από λαό ιδιαίτερης εθνικότητας, τον Μακεδονικό, στον οποίο το ΚΚΕ υπόσχεται ότι αποτέλεσμα της νίκης του ΔΣΕ θα είναι η πλήρης εθνική αποκατάστασή του.

Πολιτική ανάμειξη και ΕΣΗΕΑ

Το 1967 ύστερα από έγγραφη έκκληση της Ε.Σ.Η.Ε.Α. (βλ. εικόνα παρακάτω), διετέλεσε υφυπουργός Προεδρίας της Κυβερνήσεως με σκοπό την επίλυση των σοβαρών οικονομικών προβλημάτων του ασφαλιστικού ταμείου των συντακτών, το οποίο ευρισκόταν υπό πλήρη κατάρρευση. Τα οικονομικά προβλήματα του ταμείου λύθηκαν με τον ισχύοντα μέχρι σήμερα Α.Ν. 248/1967 (ίδρυση Ε.Δ.Ο.Ε.Α.Π. και Ταμείου Υγείας, επίλυση οικονομικών προβλημάτων δημοσιογράφων, εφαρμογή αγγελιόσημου, ανάκτηση πωληθέντος μεγάρου δημοσιογράφων κ.ά.) που συνέταξε ο ίδιος. Ως δείγμα ευγνωμοσύνης προς το πρόσωπό του, η Ε.Σ.Η.Ε.Α. του απέστειλε και σχετικό ψήφισμα (βλ. εικόνα παρακάτω). Μεταπολιτευτικά όμως, αποφάσισε την οριστική διαγραφή του απ΄ αυτήν, διαγραφή η οποία τελικά ανεκλήθη.

Επιπροσθέτως, ο Θ. Φ. Παπακωνσταντίνου, πάλεψε για την άρση της λογοκρισίας του τύπου κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Η λογοκρισία καταργήθηκε αργότερα αλλά προ της παραιτήσεώς του. Στη συνέχεια διετέλεσε υπουργός Εθνικής Παιδείας (1967-1969). Υπέβαλε την παραίτησή του στις 5.4.1969, η οποία έγινε δεκτή στις 18.6.1969, όταν είχε πια αντιληφθεί ότι θα καθυστερούσε η διενέργεια εκλογών για τις οποίες πίεζε φορτικά τον Γ. Παπαδόπουλο. Στη συνέχεια, 5 νέες προτάσεις για υπουργεία και οφφίκια απορρίπτονται εκ μέρους του.

Η συγγραφή της Πολιτικής Αγωγής

Το 1970 συνέγραψε την "Πολιτική Αγωγή", έργο που αναλύει και υπερασπίζεται με θέρμη τη δημοκρατία και επικρίνει εντόνως τον ολοκληρωτισμό. Αποτελεί συστηματική προσπάθεια έξαρσης του δημοκρατικού τρόπου ζωής και των πλεονεκτημάτων του και διαφώτισης του λαού περί της απειλής του ολοκληρωτισμού. Το βιβλίο αυτό επικρίθηκε από την εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος» στις 21.6.70 ως υπερβολικά δημοκρατικό και εξιδανικεύον την Δημοκρατία (!!;).

Συνοπτική έκδοσή του, εισήχθη ως μάθημα στα σχολεία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Τα συγγραφικά δικαιώματα ανήρχοντο σε 2 εκ. δραχμές της εποχής, ποσό το οποίο δωρήθηκε εξ ολοκλήρου στο Ελληνικό Κράτος.

Συγγραφικό Έργο

Εκτός από πληθώρα άρθρων σε λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, εφημερίδες και περιοδικά συνέγραψε και πληθώρα βιβλίων. Τα πιο πρόσφατα έργα του αφορούν στα βιβλία "Η Μεγάλη Περιπέτεια" (1987), όπου εξιστορούνται όσα ο ίδιος έζησε μαζί με το Έθνος, γράφοντας για πρώτη φορά υπό καθεστώς απόλυτης ελευθερίας και "Η Μικρή Περιπέτεια" (1988), το οποίο αποτελεί συνέχεια και συμπλήρωμα του προηγούμενου.

Μεταξύ άλλων, ασχολήθηκε σε βάθος με μεγάλα ζητήματα της εποχής όπως ο Κομμουνισμός, το Μακεδονικό (ήδη από το 1945), το Κυπριακό κ.ά. Έχει ακόμη μεταφράσει έργα του Κ. Μάρξ, του Σ. Φρόυντ, του Κ. Ζίντ, του Σ. Χούκ, κ.ά.

Αξίζει να αναφερθεί πως το σύνολο των άρθρων του ανέρχεται σε 7.576 και έχει υπολογισθεί ότι εκτυπούμενα θα κατελάμβαναν 135 τόμους των 10 τυπογραφικών έκαστος (ή 160 σελίδων) και με σύνολο σελίδων 21.600, δηλαδή μία ολόκληρη βιβλιοθήκη.

Ακολουθεί η πλήρης λίστα των βιβλίων του:

1. Η ΚΑΣΤΟΡΙΑ, Γεωγραφία, ιστορία, τέχνη, Αθήνα 1930 2. ΑΙ ΠΑΡΑΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ, Αθήνα 1931 3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ, Αθήνα 1933 4. ΟΙ ΠΡΩΣΣΟΙ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ (υπό ψευδ. Π. Μοναστηριώτης), Κάιρο 1944 5. ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ, Αθήνα 1949 6. ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών), Αθήνα 1952 7. ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΠΟΛΙΤΟΥ (υπό ψευδ. Π. Μοναστηριώτης), Αθήνα 1955, 1956 8. Η ΝΕΑ ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ, Αθήνα 1956 9. Ο ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, Αθήνα 1957 10. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ, Αθήνα 1960 (7 εκδόσεις) 11. ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΟΙΠΟΡΙΑΣ, Αθήνα 1960 (2 εκδόσεις) 12. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ζ' αιών π.Χ.-Κ' αιών μ.Χ., Αθήνα 1964 13. Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 1940-1941, Αθήνα 1966, 1970 (2 εκδόσεις) 14. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ, Αθήνα 1970, 1970 (2 εκδόσεις) 15. Η ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ, Αθήνα 1971 16. Η ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, Αθήνα 1981 17. Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ, Αθήνα 1987 18. Η ΜΙΚΡΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ, Αθήνα 1988

Τιμητικές Διακρίσεις

Έχει τιμηθεί με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το έργο του "Ανατομία της Επαναστάσεως", με το Σταυρό των Ταξιαρχών του Βασιλικού Τάγματος του Φοίνικα, με το Μεγαλόσταυρο του Παναγίου Τάφου, με τον Τίμιο Σταυρό Α' Τάξεως του Πατριαρχείου Αλεξάνδρειας και με τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Τάγματος Γεωργίου Α'. Έχει επίσης αναγνωριστεί με δίπλωμα η αντιστασιακή του δράση κατά την Κατοχή.

Πηγές

• https://web.archive.org/web/20160213151210/http://theofilaktos-papaconstantinou.blogspot.gr/
• https://web.archive.org/web/20140224011347/http://www.greece.org/main/index.php?option=com_content&view=article&id=129&Itemid=134
• https://www.eirinika.gr/article/19037/1940-otan-oi-ithopoioi-oi-kallitehnes-kai-oi-politikoi-itan-stin-proti-grammi-agnostiΜελέτης Μελετόπουλος, Η Δικτατορία των συνταγματαρχών. Κοινωνία, Ιδεολογία, Οικονομία, εκδ.Παπαζήσης, Αθήνα, 1996, σελ.200-211
• https://www.scribd.com/document/432265349/%CE%98%CE%B5%CE%BF%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%82-%CE%A0%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%BA%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85-%CE%97-%CE%9C%CE%AC%CF%87%CE%B7-%CE%A4%CE%B7%CF%82-%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CF%82
• https://www.antibaro.gr/article/21672
• http://www.ekebi.gr/magazines/ShowImage.asp?file=158623&code=7628 Αρχειοθετήθηκε 2021-11-25 στο Wayback Machine.

http://anemi.lib.uoc.gr/search/?search_type=simple&display_mode=overview&stored_cclquery=creator=(%CE%98%CE%B5%CE%BF%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%82,)&rss=0&number=10&keep_number=10&offset=1%5Bνεκρός+σύνδεσμος%5D