Η συνωμοσία του Φιέσκο στη Γένοβα
Η συνωμοσία του Φιέσκο στη Γένοβα (γερμανικά: Die Verschwörung des Fiesco zu Genua) είναι το δεύτερο θεατρικό έργο του Φρίντριχ Σίλερ της περιόδου που συμμετείχε στο λογοτεχνικό κίνημα Θύελλα και Ορμή. Δημοσιεύθηκε το 1783 και έκανε πρεμιέρα στη Βόννη το ίδιο έτος. [1]
 | |
| Συγγραφέας | Φρίντριχ Σίλερ |
|---|---|
| Τίτλος | Die Verschwörung des Fiesco zu Genua |
| Γλώσσα | Γερμανικά |
| Μορφή | θεατρικό έργο |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Το έργο, με υπότιτλο «Μια δημοκρατική τραγωδία», βασίζεται στην ιστορική συνωμοσία του Τζοβάνι Λουίτζι Φιέσκι εναντίον του Αντρέα Ντόρια στη Γένοβα την άνοιξη του 1547. Ο ηλικιωμένος Αντρέα Ντόρια εξακολουθεί να κυβερνά, αλλά ο τυραννικός ανιψιός του ετοιμάζεται να καταλάβει την εξουσία. Ο πιο εξέχων αριστοκράτης της Γένοβας κόμης Φιέσκο και μια ομάδα συνωμοτών σχεδιάζουν να ανατρέψουν τους Ντόρια. Όμως ο Φιέσκο κρυφά προσβλέπει στο δουκικό στέμμα. Στο τέλος, σκοτώνει κατά λάθος την αγαπημένη του σύζυγο και ένας ένθερμος Δημοκρατικός τον πνίγει στη θάλασσα για να σώσει την πόλη από έναν ακόμη πιο τρομερό τύραννο.[2]
Υπόθεση
ΕπεξεργασίαΥπόβαθρο
ΕπεξεργασίαΓένοβα το 1547. Η εμπορική μητρόπολη είχε απαλλαχθεί από τον γαλλικό ζυγό με τις ενέργειες του Αντρέα Ντόρια 19 χρόνια πριν. Ο δόγης Ντόρια είναι πλέον 80 ετών και εξακολουθεί να κυβερνά, αλλά ο ανιψιός του Τζιανετίνο Ντόρια ετοιμάζεται να καταλάβει την εξουσία. Οι τυραννικοί τρόποι του Τζιανετίνο προκαλούν εκτεταμένη δυσαρέσκεια και οδηγούν στη σύσταση μιας αριστοκρατικής συνωμοσίας. Μερικοί στασιαστές συσπειρώνονται γύρω από τον Βερίνα, που επιδιώκει να αποκαταστήσει τη δημοκρατία, αλλά άλλοι έχουν προσωπικούς στόχους. Ο Σάκο συμμετέχει γιατί πιστεύει ότι αν υπάρξει εξέγερση θα μπορέσει να απαλλαγεί από τα χρέη του και να αποφύγει τη χρεοκοπία. Ο Καλκάνιο προσπαθεί να αποσπάσει την προσοχή του συζύγου της γυναίκας που θέλει να κάνει ερωμένη του (τη γυναίκα του Φιέσκο, Λεονώρα). Το κίνητρο του Μπουργκονίνο είναι να εκδικηθεί τον Τζιανετίνο Ντόρια για την αποπλάνηση και τον βιασμό της αρραβωνιαστικιάς του, κόρης του Βερίνα. [3]
Οι στόχοι του γενναίου και φιλόδοξου νεαρού κόμη της Λαβάνια Φιέσκο παραμένουν ασαφείς, η συμπεριφορά του αφήνει τους συνωμότες αβέβαιους. Σαγηνεύει την ανυπόληπτη αδερφή του Τζιανετίνο και συμπεριφέρεται γενικά αμέριμνα χωρίς καμία πολιτική φιλοδοξία. Ακόμη και η σύζυγός του Λεονώρα δεν γνωρίζει τους στόχους του. Στο μεταξύ, ο Βερίνα του υπενθυμίζει τα πολιτικά του καθήκοντα. Αλλά ο κόμης ενδιαφέρεται μόνο για το κρασί, τις γυναίκες και το τραγούδι. Ωστόσο, ο Τζιανετίνο Ντόρια τον θεωρεί επικίνδυνο και στέλνει έναν Μαυριτανό να τον σκοτώσει, αλλά η απόπειρα δολοφονίας αποκαλύπτεται και ο μισθωμένος δολοφόνος γίνεται πράκτορας του Φιέσκο.
Ο Φιέσκο ενημερώνει τους άλλους ευγενείς για τα μυστικά του σχέδια για το πραξικόπημα, χωρίς να δώσει όλες τις λεπτομέρειες. Αναγνωρίζεται αμέσως ως επικεφαλής της συνωμοσίας. Μόνο ο Βερίνα δεν τον εμπιστεύεται. Υποψιάζεται ότι ο Φιέσκο δεν θέλει τη δημοκρατία αλλά στοχεύει στην κατάληψη της εξουσίας και πίσω από τη μάσκα του ηδονιστή κρύβεται ένας επίδοξος τύραννος. Αποφασίζει να τον σκοτώσει μόλις η Γένοβα ελευθερωθεί. Σε μια μυστική σκηνή στο δάσος, μοιράζεται τις σκέψεις του με τον μελλοντικό γαμπρό του Μπουργκονίνο. [4]
Έτσι ο Σίλερ σχηματίζει τρεις συνωμοσίες ταυτόχρονα: ο Τζιανετίνο ετοιμάζει πραξικόπημα για να απομακρύνει από την εξουσία τον θείο του Αντρέα Ντόρια και να ανατρέψει τη Δημοκρατία. Οι συνωμότες και ο Φιέσκο επιδιώκουν την πτώση των Ντόρια για να διατηρήσουν τη Δημοκρατία και ο Βερίνα, που ανησυχεί για τη Δημοκρατία, σχεδιάζει να δολοφονήσει τον φιλόδοξο Φιέσκο.
Η ανησυχία του Βερίνα δεν είναι εντελώς αβάσιμη, γιατί ο ίδιος ο Φιέσκο δεν είναι σίγουρος ούτε για το δικό του ούτε για το μέλλον της Γένοβας. Νιώθει διχασμένος ανάμεσα στα φιλελεύθερα ιδανικά και τη φλεγόμενη φιλοδοξία να ανέλθει στην απόλυτη εξουσία: «Δημοκράτης Φιέσκο; ή Δούκας Φιέσκο;» αναρωτιέται.
Η εξέγερση
ΕπεξεργασίαΟ Φιέσκο έχει αποφασίσει και η συνωμοσία ξεκινά. Με το πρόσχημα μια εκστρατεία κατά των Τούρκων, εξόπλισε 4 γαλέρες και συγκέντρωσε 2000 μισθοφόρους που μπήκαν κρυφά στην πόλη. Υπό την ηγεσία του, οι συνωμότες καταλαμβάνουν την πύλη του Αγίου Θωμά και τις κεντρικές πλατείες της πόλης, ορμούν στο λιμάνι και αποκτούν τον έλεγχο των πλοίων. Ο νεαρός Μπουργκονίνο σκοτώνει τον Τζιανετίνο Ντόρια, όπως έχει ορκιστεί να κάνει. Ο Αντρέα Ντόρια δραπετεύει. Η πόλη φαίνεται να είναι εξ ολοκλήρου στα χέρια του Φιέσκο, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν εκτεταμένες αναταραχές. Αντίθετα με την απαγόρευση του συζύγου της και ντυμένη με ανδρικά ρούχα, η Λεονώρα έχει βγει στους δρόμους με την υπηρέτριά της Αραμπέλα. Παρατηρεί τη δράση με υπερηφάνεια. Βρίσκει τον νεκρό Τζιανετίνο και με άγριο ενθουσιασμό φοράει τον μωβ μανδύα του. Ο Φιέσκο, που τη βλέπει να τρέχει ορμητικά στους δρόμους, νομίζει ότι είναι ο Τζιανετίνο και τη σκοτώνει. Όταν συνειδητοποιεί ότι μόλις έχει δολοφονήσει την αγαπημένη του σύζυγο, με την οποία ήθελε να μοιραστεί τη δόξα του, βυθίζεται σε βαθιά απόγνωση. Γρήγορα όμως συνέρχεται.
Το τέλος
ΕπεξεργασίαΗ Γένοβα είναι έτοιμη να αναγνωρίσει με χαρά τον Φιέσκο ως νέο δούκα. Όμως ο Βερίνα, με κάποια δικαιολογία, τον παρασύρει στην παραλία, όπου του ζητά να απαρνηθεί την εξουσία. Ο Φιέσκο αρνείται, οπότε ο Βερίνα σπρώχνει στο νερό τον επίδοξο τύραννο. Τα βαριά ρούχα του τον τραβούν προς τα βάθη. Οι συνωμότες φτάνουν στην παραλία λίγο μετά με την είδηση ότι ο Αντρέα Ντόρια επέστρεψε. Ρωτούν πού βρίσκεται ο Φιέσκο. «Πνίγηκε», είναι η απάντηση του Βερίνα, πάω στον Αντρέα». Όλοι παραμένουν όρθιοι, παγωμένοι. Η αυλαία πέφτει.[5]
Δημιουργία
ΕπεξεργασίαΟ Σίλερ άρχισε να γράφει το έργο στη Στουτγκάρδη τον Ιανουάριο του 1782, αμέσως μετά την πρεμιέρα του πρώτου του δράματος Οι Ληστές, χάρη στην επιτυχία του οποίου πίστεψε στο ταλέντο του και ήλπιζε στο νέο του έργο να αποφύγει τα λάθη του πρώτου. Από το 1780, ο συγγραφέας υπηρετούσε ως γιατρός στη Στουτγκάρδη στον στρατό του δούκα της Βυρτεμβέργης. Η πρεμιέρα ήταν στο Μάνχαϊμ και για να την παρακολουθήσει, άφησε το σύνταγμά του χωρίς άδεια. Ως αποτέλεσμα, συνελήφθη, καταδικάστηκε σε 14 ημέρες φυλάκιση και ο δούκας Κάρολος Ευγένιος του απαγόρευσε κάθε λογοτεχνική δραστηριότητα.
Μετά από την απαγόρευση, ο Σίλερ αποφάσισε να καταφύγει στο Μάνχαϊμ. Ήθελε να πάρει μαζί του ολοκληρωμένο το έργο και ως εκ τούτου, πριν φύγει το δούλεψε εντατικά, αλλά και πάλι δεν είχε χρόνο να το τελειώσει. Φτάνοντας στο Μάνχαϊμ στα τέλη Σεπτεμβρίου 1782, διάβασε το έργο του σε ηθοποιούς του τοπικού θεάτρου που είχαν συγκεντρωθεί στο σπίτι του σκηνοθέτη Βίλχελμ Κρίστιαν Μέγιερ αλλά δεν έλαβε καλή κριτική. Ωστόσο, ο Μάγιερ κράτησε το κείμενο, το διάβασε ολόκληρο το ίδιο βράδυ και άλλαξε εντελώς γνώμη.
Η συγγραφή καθυστέρησε λόγω της ιδέας του Σίλερ για ένα νέο έργο, Έρωτας και ραδιουργία, αλλά και από δυσκολία με το τέλος. Ο θεατρικός συγγραφέας δεν μπορούσε να αποφασίσει αν ο κύριος χαρακτήρας θα έπρεπε να αποδειχθεί κακός ή ενάρετος, τύραννος ή μαχητής για τη Δημοκρατία. Ο Φιέσκο δεν ξέρει μέχρι τέλους τι πρόκειται να κάνει, γιατί ο Σίλερ δεν ξέρει τι πρέπει να τον κάνει. Ο Φιέσκο παραμένει αναποφάσιστος, όπως και ο Σίλερ. Στις αρχές Νοεμβρίου, ωστόσο, το ολοκλήρωσε, επιλέγοντας την πρώτη επιλογή. Στην πρώτη έκδοση του έργου, ο Φιέσκο σκοτώνει τον Βερίνα. Στη δεύτερη, ο Φιέσκο παραιτείται από την ανώτατη εξουσία και συνάπτει ειρήνη με τους δημοκρατικούς. Πριν τη θεατρική πρεμιέρα, ο σκηνοθέτης πέτυχε ακόμη μια αναθεώρηση του κειμένου για να ευχαριστήσει το κοινό: σε αυτή την έκδοση, ο Φιέσκο και ο Βερίνα συμφιλιώνονται και η γυναίκα του Φιέσκο παραμένει ζωντανή. Αργότερα, ο Σίλερ δημιούργησε την οριστική σκηνική εκδοχή.[6]
Σε μεταγενέστερη έκδοση, ο Σίλερ μετέτρεψε το τραγικό τέλος σε εκπληκτικά ευχάριστο, βάζοντας τον Φιέσκο να αποκηρύξει την εξουσία του και έτσι η μοναρχία να γίνει δημοκρατία. Μετά το 1790, αυτό ερμηνεύτηκε ως μια υπέρ-επαναστατική προσέγγιση και, επομένως, το έργο απαγορεύτηκε σε αυτήν την έκδοση. Αντίθετα, στην επαναστατική Γαλλία έχαιρε μεγάλης εκτίμησης. Στις 10 Οκτωβρίου 1792, ο Σίλερ έλαβε τον τίτλο του επίτιμου πολίτη της νεοσύστατης Πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας για αυτό το έργο.
Πηγές - Ιστορική ακρίβεια
ΕπεξεργασίαΣτον Πρόλογο ο Σίλερ παραθέτει τα δύο ιστορικά έργα από τα οποία πήρε την ιστορία: ένα πρώιμο έργο του Καρδινάλιου του Ρετς, Η συνωμοσία του κόμη Τζαν Λουίτζι Φιέσκι (1665), και την Ιστορία της βασιλείας του Αυτοκράτορα Καρόλου Ε' του Σκωτσέζου ιστορικού Γουίλιαμ Ρόμπερτσον. Υπερασπίζεται επίσης την ελευθερία του θεατρικού συγγραφέα να τροποποιήσει την ιστορία ώστε να την κάνει λειτουργική για θεατρική αναπαράσταση. Οι ιστορικοί σημειώνουν ότι, σε γενικές γραμμές, ο Σίλερ σεβάστηκε τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα. Ωστόσο, παρουσιάζει μια πολύ ελεύθερη ερμηνεία της συνωμοσίας και του θανάτου του Φιέσκο χωρίς να ενδιαφέρεται για την ιστορική αλήθεια αυτή καθαυτή, το δηλώνει ξεκάθαρα:
....δεν είμαι ο χρονικογράφος του (του Φιέσκο) και, όσον με αφορά, η συγκίνηση του κοινού από το τολμηρό μου δημιούργημα αναπληρώνει κάθε αυστηρά ιστορική ακρίβεια..
Επίσης, εισήγαγε το θέμα της Μπέρτα (κόρη του Βερίνα που βιάστηκε από τον Τζιανετίνο), έκανε τον Βερίνα ένθερμο δημοκρατικό και απέρριψε τον τυχαίο θάνατο του ήρωα: στην πραγματικότητα, ο Τζοβάνι Λουίτζι Φιέσκι έχασε την ισορροπία του ενώ προσπαθούσε να καταλάβει μια γαλέρα των Ντόρια στο Γενοβέζικο λιμάνι, γλίστρησε στη θάλασσα και πνίγηκε.
Υποδοχή
ΕπεξεργασίαΤο κοινό στο Μάνχαϊμ υποδέχθηκε τη Συνωμοσία ψυχρά: προτιμούσε τα μελοδραματικά έργα από το δημοκρατικό πάθος. Το έργο ανέβηκε αργότερα στη Φραγκφούρτη και στο Βερολίνο και γνώρισε τεράστια επιτυχία με έναν εκπληκτικό για την εποχή αριθμό 75 παραστάσεων, καθώς σε αυτές τις μεγάλες πόλεις το κοινό ενδιαφερόταν περισσότερο για την πολιτική.
Σήμερα, η Συνωμοσία του Φιέσκο στη Γένοβα εμφανίζεται σχετικά σπάνια στη σκηνή. Ένας λόγος θα μπορούσε να είναι η σχέση του Σίλερ με τη δημοκρατία. Στην όγδοη σκηνή της δεύτερης πράξης παρουσιάζει μια «σκηνή πλήθους» με δώδεκα εργάτες. Αυτοί οι άνθρωποι ξέρουν ακριβώς τι δεν θέλουν (την εγκαθίδρυση απολυταρχικής βασιλείας στη Γένοβα), αλλά όχι τι θέλουν. Μέσα στην αμηχανία τους στρέφονται στον Φιέσκο για «σωτηρία», ο οποίος τους λέει έναν μύθο στον οποίο η κυριαρχία ενός μεγαλόσωμου, άγριου σκύλου θα αντικατασταθεί με την κυριαρχία ενός λιονταριού (με άλλα λόγια, η εξουσία των Ντόρια θα αντικατασταθεί από την εξουσία του Φιέσκο). Τους πείθει να εγκαταλείψουν την επιθυμία να εγκαθιδρύσουν δημοκρατία επισημαίνοντας ότι η δημοκρατία είναι «η εξουσία των δειλών και των ηλίθιων», ότι υπάρχουν περισσότεροι δειλοί και ανόητοι παρά θαρραλέοι και έξυπνοι και ότι σε μια δημοκρατία κυβερνά η πλειοψηφία. Οι επευφημίες τους επιβεβαιώνουν τη γνώμη του Φιέσκο.[5]
Η απαράδεκτη σήμερα άποψη ότι δημοκρατία σημαίνει «η κυριαρχία των δειλών και των ηλίθιων» και ότι, κατά συνέπεια, είναι προτιμότερη η διακυβέρνηση ενός «καλοκάγαθου πρίγκιπα», ήταν πολύ συνηθισμένη στην εποχή του Σίλερ.
Διασκευές
Επεξεργασία- 1828. Μια σκηνική διασκευή δημιουργήθηκε από τον Γάλλο συγγραφέα Αλέξανδρο Δουμά πατέρα στο έργο Φιέσκο ντε Λαβάνια.[7]
- 1964. Τηλεοπτική διασκευή [8]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ . «britannica.com/topic/Fiesco-or-the-Genoese-Conspiracy».
- ↑ . «gutenberg.org/ebooks».
- ↑ . «projekt-gutenberg.org/schiller/fiesco».
- ↑ . «web.seducoahuila.gob.mx/Die Verschwörung des Fiesco zu Genua.pdf» (PDF).
- ↑ 5,0 5,1 . «getabstract.com/de/zusammenfassung/die-verschwoerung-des-fiesko-zu-genua».
- ↑ . «jstor.org/Schiller's Fiesco-A Republican Tragedy?».
- ↑ . «dumaspere.com/pages/dictionnaire/fiesque_lavagna».
- ↑ . «imdb.com/Die Verschwörung des Fiesco zu Genua/TV Movie/1964».