Ζαν Κριστόφ

Ζαν Κριστόφ (Jean-Christophe) είναι ο τίτλος μυθιστορήματος του Γάλλου συγγραφέα Ρομαίν Ρολάν, που εκδόθηκε σε 10 τόμους από το 1904 μέχρι το 1912. Ο Ρολάν κέρδισε για το έργο αυτό το Prix Femina το 1905, ενώ κατά μεγάλο μέρος χρωστά σε αυτό το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας που κέρδισε το 1915. Οι τόμοι-μέρη του έργου είναι οι παρακάτω:

1. L'Aube («Η αυγή», 1904)
2. Le Matin («Το πρωινό», 1904)
3. L'Adolescent («Νιότη», 1904)
4. La Révolte («Εξέγερση», 1905)
5. La Foire sur la place («Η Αγορά», 1908)
6. Antoinette (1908)
7. Dans la maison («Μέσα στο σπίτι», 1908)
8. Les Amies («Αγάπη και φιλία», 1910)
9. Le Buisson ardent («Η καιομένη βάτος», 1911)
10. La Nouvelle Journée («Η νέα αυγή», 1912)

Σουηδική μετάφραση του Ζαν Κριστόφ, 10 μέρη σε 6 τόμους

Υπόθεση

Ο κεντρικός και ομώνυμος του τίτλου ήρωας το έργου, ο Ζαν-Κριστόφ Κραφτ (Krafft), είναι ένας Γερμανός μουσικοσυνθέτης βελγικής καταγωγής, μια μεγαλοφυΐα της μουσικής της οποίας η ζωή περιγράφεται από την κούνια μέχρι τον τάφο. Περνά μεγάλες δοκιμασίες και διεξάγει πνευματικούς αγώνες, εξισορροπώντας την υπερηφάνειά του για το δικό του ταλέντο με την αναγκαιότητα να βιοπορίζεται και να φροντίζει εκείνους που βρίσκονται γύρω του. Βασανισμένος από αδικίες κατά των φίλων του, υποχρεωμένος να διαφεύγει σε πολλές περιπτώσεις εξαιτίας των προστριβών του με τις αρχές και με τη δική του συνείδηση, τελικώς βρίσκει την ειρήνη σε μία απομονωμένη γωνιά της Ελβετίας, προτού επιστρέψει θριαμβευτικά στο Παρίσι δέκα χρόνια αργότερα.

Η ιδέα και ο χαρακτήρας του έργου

Παρά το ότι ο Ρολάν συνέλαβε την πρώτη ιδέα για το έργο στη Ρώμη την άνοιξη του 1890, άρχισε την κυρίως συγγραφή του το 1903, μετά την έκδοση μιας βιογραφίας του για τον Μπετόβεν. Μια επιστολή του με ημερομηνία 13 Σεπτεμβρίου 1902 αποκαλύπτει τα σχέδιά του:

Το μυθιστόρημά μου είναι η ιστορία μιας ζωής, από τη γέννηση ως τον θάνατο. Ο ήρωάς μου είναι ένας μέγας Γερμανός μουσικός, που υποχρεώνεται από τις συνθήκες να εγκαταλείψει τη χώρα του σε ηλικία 16-18 ετών, ζώντας στο Παρίσι, στην Ελβετία και αλλού. Το σκηνικό είναι η σημερινή Ευρώπη [...] Για να το πω ξεκάθαρα, ο ήρωας είναι ο Μπετόβεν στον σύγχρονο κόσμο.

Αλλά στον πρόλογό του στο «Μέσα στο σπίτι» (το 7ο μέρος του έργου), που εκδόθηκε το 1909, ο Ρολάν αρνήθηκε ότι έγραφε ένα μυθιστόρημα με την παραδοσιακή έννοια του όρου, καθώς αυτό ήταν ένα «μουσικό πεζογράφημα», στο οποίο τα συναισθήματα και όχι η κλασική «δράση» υπαγόρευαν την πορεία των γεγονότων. «Βλέποντας έναν άνθρωπο, αναρωτιέσαι ποτέ εαν είναι ένα μυθιστόρημα ή ένα ποίημα; [...] Το Ζαν Κριστόφ μού φαινόταν πάντοτε πως ρέει σαν ένα ποτάμι.» Αυτή η δήλωση δημιούργησε τον όρο μυθιστόρημα-ποταμός (roman-fleuve), που υποδηλώνει από τότε μυθιστορήματα-σειρές του ίδιου στιλ.

Αρκετοί από τους τόμους-μέρη του έργου μετατοπίζουν το θέμα από την ιστορία του Κραφτ, εστιάζοντας στους άλλους ήρωες. Ο Ρολάν ήταν θαυμαστής του Λέοντος Τολστόι και, όπως στο Πόλεμος και Ειρήνη, ένα μεγάλο μέρος του κειμένου είναι αφιερωμένο στις σκέψεις του συγγραφέα πάνω σε διάφορα θέματα: μουσική, τέχνη, λογοτεχνία, φεμινισμός, μιλιταρισμός, εθνικός χαρακτήρας και κοινωνικές μεταβολές στην Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία. Αυτές οι γνώμες αποδίδονται κατά μεγάλο μέρος στον Ζαν Κριστόφ, μολονότι ο Ρολάν αρνήθηκε ότι μοιραζόταν πολλές τάσεις με τον φανταστικό του ήρωα. Ο διδακτισμός του Ζαν Κριστόφ έχει επικριθεί από πολλούς αναγνώστες του. Στη μεγάλη χρήση των πραγματικών λεπτομερειών ο Ρολάν ακολούθησε τις μεθόδους των νατουραλιστών, με τους οποίους κατά τα άλλα ελάχιστα κοινά είχε.

Πηγές

• Stefan Zweig: Romain Rolland, The Man and His Work, 1921