Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον

Τα τέσσερα Ευαγγέλια
Κατά Ματθαίον Κατά Μάρκον Κατά Λουκάν Κατά Ιωάννην

Το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον είναι ένα από τα 4 πρώτα βιβλία του Κανόνα της Καινής Διαθήκης (και ένα εκ των τριών Συνοπτικών Ευαγγελιών), του 2ου μέρους δηλ. της χριστιανικής Αγίας Γραφής το οποίο κατέγραψε ο Εβραίος ευαγγελιστής Μάρκος.

Με το βιβλίο αυτό που θεωρείται το αρχαιότερο των τεσσάρων, ο Μάρκος γίνεται εισηγητής ενός νέου φιλολογικού είδους στην παγκόσμια φιλολογία, αυτό του ευαγγελίου. Ο σκοπός του φιλολογικού είδους που λέγεται Ευαγγέλιο είναι να διηγηθεί τα γεγονότα της γέννησης, της ζωής, του Σταυρικού θανάτου και της λαμπρής Ανάστασης του Ιησού, να εκθέσει το περιεχόμενο του κηρύγματός του και τα κυριότερα δογματικά και ηθικά σημεία της νέας θρησκείας, του Χριστιανισμού, και ενώ δεν παραβλέπει την ιστορικότητα της αφήγησης, την υπερβαίνει και αποβαίνει στο αισιόδοξο μήνυμα το οποίο, το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας, ο Ιησούς Χριστός, απευθύνει στον άνθρωπο κάθε εποχής.

Η παράδοση του Ευαγγελίου και του Ευαγγελιστή

Η πρώτη σελίδα του Κατά Μάρκον Ευαγγελίου, από το χειρόγραφο Minuscule 544

Ο τίτλος, Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον δεν οφείλεται στον ίδιο το συγγραφέα, αλλά μαρτυρείται απ' τα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ. και εκφράζει την πίστη της εκκλησίας ότι το ευαγγέλιο αυτό γράφτηκε από τον Μάρκο, τον οποίο ομόφωνα η παράδοση της εκκλησίας και οι περισσότεροι από τους νεώτερους ερευνητές ταυτίζουν με τον Ιωάννη Μάρκο, για τον οποίο γίνεται λόγος στις Πράξεις των Αποστόλων καθώς και σε επιστολές της Καινής Διαθήκης. Το ευαγγέλιο αυτό, ανήκει μαζί με τα ευαγγέλια του Ματθαίου και του Λουκά στον κύκλο των συνοπτικών ευαγγελίων. Είναι συντομότερο από τα άλλα δύο και το αρχαιότερο.

Ο Ιωάννης, που κατά τη συνήθεια της εποχής να παίρνουν οι Ιουδαίοι και ένα δεύτερο όνομα ελληνικό ή ρωμαϊκό ονομαζόταν και Μάρκος, ήταν γιος μιας εύπορης χριστιανής ονόματι Μαρίας, η οποία διέθετε το προφανώς ευρύχωρο σπίτι της στην Ιερουσαλήμ για τις συνάξεις των χριστιανών. Ορισμένοι παλαιότεροι ερμηνευτές δέχονται ότι στο σπίτι αυτό έλαβε χώρα το τελευταίο δείπνο του Ιησού με τους μαθητές του και ότι ο άνθρωπος, "ο κεράμιον ύδατος βαστάζων" (Μάρκ. 14:13), ο οποίος θα έδειχνε στους δύο μαθητές που έστειλε ο Ιησούς για την προετοιμασία του δείπνου το "ανώγαιον μέγα εστρωμένον έτοιμον" (14:15), ήταν ο Ιωάννης Μάρκος.

Ό Μάρκος συνεργάσθηκε με τους δύο κορυφαίους αποστόλους Παύλο και Πέτρο στη διάδοση του ευαγγελίου. Αρχικά τον συναντούμε μαζί με τον Βαρνάβα (του οποίου ήταν ανεψιός) στην πρώτη περιοδεία του Παύλου (Πράξ. 12:25, 13:13), στην αρχή της δεύτερης περιοδείας (Πράξ. 15:37 εξ), ενώ αργότερα βρίσκεται πάλι ο Μάρκος κοντά στον Παύλο κατά το χρόνο που γράφει ο απόστολος τις επιστολές της αιχμαλωσίας (Κολ. 4:10, Φιλήμ. 24) και τέλος μνημονεύεται στην Α' Πέτρ. 5:17 και στη Β' Τιμ. 4:11.

Σύμφωνα με την παράδοση, στο ευαγγέλιο του ο Μάρκος ερμηνεύει και αποδίδει τη διδασκαλία του Πέτρου την οποία έγραψε στη Ρώμη, σε ελληνική γλώσσα. Η σύνταξη του ευαγγελίου από τον Μάρκο μαρτυρείται ήδη από τον Παπία Ιεραπόλεως σύμφωνα με τον οποίο, ο Μάρκος "ερμηνευτής Πέτρου γενόμενος", κατέγραψε όσα παρακολούθησε από το κήρυγμα του αποστόλου Πέτρου.
Η μεταγενέστερη εκκλησιαστική παράδοση ότι στο χωρίο Μκ. 14:51-52 ο αναφερόμενος νεανίσκος που "καταλιπών την σινδόνα γυμνός έφυγεν", ταυτίζεται προς τόν Μάρκο, συγκρούεται με την μαρτυρία του Παπία, σύμφωνα με τον οποίο, ο Μάρκος "ούτε ήκουσεν του κυρίου ούτε παρηκολούθησεν αυτώ".

Το τέλος του κατά Μάρκον Ευαγγελίου

Οι τελευταίοι στίχοι του κατά Μάρκον (16:9-20) αν και βρίσκονται σε όλα τα μεταγενέστερα χειρόγραφα, λείπουν όμως από τα αρχαιότερα. Στο ερώτημα, για ποιον λόγο το κατά Μάρκον να τελειώνει τόσο απότομα (αν το τέλος είναι στο Μκ 16:8 "...και ουδενί ουδέν είπον εφοβούντο γαρ") υπάρχουν πολλές ερμηνείες:

• Ο ευαγγελιστής για άγνωστη αιτία διέκοψε την αφήγηση με σκοπό να τη συνεχίσει αργότερα, όμως δεν κατάφερε να την τελειώσει
• Ο στίχος 16:8 αποτελεί ηθελημένα το τέλος του Ευαγγελίου
• Η αφήγηση συνεχιζόταν και μετά τον στίχο 16:8 αλλά δεν σώθηκε λόγω κάποιου τυχαίου γεγονότος

Αυτή η τελευταία λύση, θεωρείται από πολλούς η λιγότερο εφικτή, καθώς η απουσία των τελευταίων 12 στίχων από έναν όχι αμελητέο αριθμό πηγών υποδεικνύει ότι αυτοί προστέθηκαν μεταγενέστερα. Μερικά από τα χειρόγραφα που δεν περιέχουν τους στίχους 9-20 είναι τα Codex Vaticanus και Codex Sinaiticus.

Ύφος και γλώσσα

Η γλώσσα, στην οποία γράφει ο ευαγγελιστής, είναι η καθομιλούμενη της εποχής. Πολλές από τις λέξεις που χρησιμοποιεί δεν τις συναντούμε σε λόγια κείμενα της εποχής. Επίσης η γλώσσα του Μάρκου χαρακτηρίζεται από πλεονασμούς (π.χ. από μακρόθεν, εκ παιδιόθεν κ.ά.), από προτίμηση προς τα υποκοριστικά (κυνάρια, ψυχία κ.ά.), από αραμαϊσμούς ή και αραμαϊκές εκφράσεις (ταλιθά, αββά, ελωί, λεμά σαβαχθανί), από λατινισμούς ή λατινικές λέξεις (λεγεών, σπεκουλάτωρ, κεντυρίων, κουστωδία) και μερικές φορές ο Μάρκος επεξηγεί ελληνικούς όρους με τους αντίστοιχους λατινικούς για διευκόλυνση των αναγνωστών του.

Όπως έχει παρατηρηθεί, όταν κάποιος διαβάζει το Ευαγγέλιο του Μάρκου έχει την εντύπωση ότι το ύφος του είναι περισσότερο προφορικό παρά γραπτό.

Παραλήπτες, τόπος και χρόνος συγγραφής

Αναμφίβολα, το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο απευθύνεται σε χριστιανούς που ήταν πρώην εθνικοί και που ζουν έξω από την Παλαιστίνη. Έτσι, τα ιουδαιο-χριστιανικά στοιχεία που συναντάμε π.χ. στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου δεν υπάρχουν εδώ, αφού το Ευαγγέλιο του Μάρκου δεν προϋποθέτει αναγνώστες εξοικειωμένους με την Παλαιά Διαθήκη. Αυτό φαίνεται από τα θέματα που απουσιάζουν όπως:

• Η διαχρονική αξία του νόμου της Παλαιάς Διαθήκης
• Ο αποκλεισμός των Σαμαρειτών και των εθνικών εκ της ιεραποστολής
• Η επεξήγηση των ιουδαϊκών εθίμων και συνηθειών
• Η Παρασκευή ως ημέρα προηγουμένη του Σαββάτου
• Η μετάφραση αραμαϊκών λέξεων και φράσεων

Ως τόπος συγγραφής ήδη από τους αρχαίους χρόνους θεωρείται η Ρώμη (Κλήμης Αλεξ., Ιερώνυμος, Ευσέβιος), ενώ η άποψη του Χρυσοστόμου ότι γράφηκε στην Αλεξάνδρεια φαίνεται μεμονωμένη και χωρίς υποστηρικτές.

Για τον χρόνο συγγραφής του Ευαγγελίου οι απόψεις κινούνται μεταξύ του 48-52 μ.Χ. (δηλ. η καταγραφή του τοποθετείται μετά την Αποστολική Σύνοδο και μέχρι το τέλος της δεύτερης περιοδείας του Παύλου) και του 65 μ.Χ. (αν γίνει δεκτή η άποψη ότι έχει σκοπό να ενθαρρύνει την πίστη των χριστιανών σε καιρό διωγμού και ίσως γράφτηκε κατά το διωγμό του Νέρωνα, περί το 65 μ.Χ.)

Διάγραμμα περιεχομένου

Με βάση τα γεωγραφικά πλαίσια και τα βασικά ιστορικά γεγονότα, το διάγραμμα του περιεχομένου είναι:

• Η δράση του Ιησού στη Γαλιλαία (1:14-9:50)

Αρχή της δημόσιας δράσης του Ιησού (1:14-34)

Πρώτη περιοδεία του Ιησού ανά τη Γαλιλαία (1:35-45)

Η περίοδος της συγκρούσεως (2:1-3:6)

Δεύτερο στάδιο της δράσης του Ιησού στη Γαλιλαία (3:7-7:23)

Τρίτο στάδιο της δράσης του Ιησού στη Γαλιλαία (7:24-9:50)

• Η δράση του Ιησού στην Ιουδαία και την Ιερουσαλήμ, το πάθος και ο επί του σταυρού θάνατος (10:1-15:41)

Προς την Ιερουσαλήμ και στην Ιουδαία (10:1-52)

Στην Ιερουσαλήμ και οι τελευταίες εκεί διδασκαλίες (11:1-13:37)

Τα γεγονότα πριν το πάθος και ο σταυρικός θάνατος (14:1-15:41)

• Τα μετά το πάθος και τα κατά την ανάσταση γεγονότα (15:42-16:20)

Με βάση την σταδιακή αποκάλυψη του Μεσσία, το περιεχόμενο διαιρείται ως εξής:

• Οι μεσσιανικές απαρχές. Ο Πρόδρομος του Μεσσία, η βάπτιση, οι πειρασμοί (1:1-13)
• Τα θαύματα του Μεσσία και η σύγκρουση του προς τους εκπροσώπους της παλιάς θρησκευτικής τάξης (1:14-3:6)
• Δημιουργία του νέου λαού του Θεού. Αποκάλυψη του μυστηρίου της βασιλείας του Θεού με παραβολές και θαύματα (3:7-5:43)
• Απόρριψη του Μεσσία από τον Ισραήλ. Στροφή προς τους εθνικούς. Αποκάλυψη της βασιλείας του Θεού και στους εθνικούς (6:1-8:26)
• Αποκάλυψη του πάθους του Μεσσία προς τους μαθητές (8:27-10:52)
• Είσοδος στην Ιερουσαλήμ και τελευταίες διδασκαλίες πριν από το πάθος (11:1-13:37)
• Το πάθος και η ανάσταση (14:1-16:8)
• Οι εμφανίσεις του Αναστημένου Χριστού (16:9-20)

Βιβλιογραφία

• Καραβιδόπουλος, Ιωάννης Δ., Το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, εκδόσεις Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη 1988, ISBN 9602420634.
• Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, Αγουρίδης Σ., Γρηγόρης, 1991
• Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Καραβιδόπουλος Ι., Πουρναράς, 1998
• Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην Τόμοι Α' & Β', Βούλγαρης Χρ., Αθήνα, 2003
• Exploring the New Testament, Dunnett, W. M., Crossway Books, 2001
• Wiersbe's expository outlines on the New Testament, Wiersbe, W. W., Victor Books, 1992
• New Testament introduction (4th rev. ed.), Guthrie, D., Inter-Varsity Press, 1996
• The Wycliffe Bible commentary: New Testament, Pfeiffer, C. F., Moody Press, 1962

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• newlife4you.gr Αρχειοθετήθηκε 2016-03-07 στο Wayback Machine.: το αρχαίο κείμενο του βιβλίου στην κριτική έκδοση των Νέστλε-Άλαντ
• gospel.gr Αρχειοθετήθηκε 2010-06-19 στο Wayback Machine.: το βιβλίο στην Νεοελληνική Μετάφραση και στην Μεταφορά στη Νεοελληνική