Επιχειρησιακή Μοντελοποίηση

Η Επιχειρησιακή Μοντελοποίηση (ΕΜ) χρησιμοποιείται στους τομείς της μηχανικής συστημάτων και της μηχανικής λογισμικού και αποτελεί τη διαδικασία της σχηματικής αναπαράστασης των διεργασιών μιας επιχείρησης, έτσι ώστε αυτές να μπορούν να αναλυθούν και να βελτιωθούν. Η μοντελοποίηση συνήθως πραγματοποιείται από επιχειρησιακούς αναλυτές και μάνατζερ, οι οποίοι προσπαθούν να βελτιώσουν την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των επιχειρησιακών διαδικασιών. Η βελτιστοποίηση απαιτεί συχνά τη χρήση της τεχνολογίας της πληροφορικής (information technology), έτσι ώστε να μπορούν να δημιουργηθούν επιτυχή μοντέλα.

Παράδειγμα Μοντελοποίησης Επιχειρησιακής Διεργασίας μιας διεργασίας με κανονική ροή με το Business Process Modeling Notation

Οι βελτιστοποιημένες επιχειρησιακές διεργασίες τίθενται σε εφαρμογή μέσα από προγράμματα Μάνατζμεντ της Αλλαγής (Change management). Μέρα με τη μέρα τα πλεονεκτήματα από την εξέλιξη της τεχνολογίας καθιστούν τα μοντέλα της ΕΜ όλο και πιο εκτελέσιμα και ικανά να προσομοιωθούν.

Ιστορία

Οι τεχνικές μοντελοποίησης επιχειρησιακών διεργασιών, όπως το flow chart, το functional flow block diagram, το control flow diagram, το διάγραμμα Gantt, το διάγραμμα PERT και το IDEF αναπτύχθηκαν από τις αρχές του 20ού αιώνα. Το διάγραμμα Gantt ήταν από τα πρώτα που εμφανίστηκαν γύρω στο 1900, ακολούθησαν τα flow charts τη δεκαετία του ‘20, τα functional flow block diagram και PERT τη δεκαετία του ‘50 και τέλος το Data flow diagrams και IDEF τη δεκαετία του ‘70. Ορισμένες πιο σύγχρονες τεχνικές μοντελοποίησης είναι το Unified Modeling Language και το Business Process Modeling Notation. Ωστόσο, οι παραπάνω αποτελούν μόνο ένα μέρος του συνόλου των μεθοδολογιών που έχουν αναπτυχθεί για τον τομέα των επιχειρησιακών διαδικασιών. Ο ίδιος ο όρος «επιχειρησιακή μοντελοποίηση» επινοήθηκε γύρω στο 1960 στον τομέα της μηχανικής συστημάτων από τον S.Williams στο άρθρο του «Η Επιχειρησιακή Μοντελοποίηση Βελτιώνει τον Διοικητικό Έλεγχο» (“Business Process Modeling Improves Administrative Control”). Η ιδέα του ήταν ότι οι τεχνικές που χρησιμοποιούνταν στα συστήματα φυσικού ελέγχου για την καλύτερη ανάλυση και κατανόησή τους, μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν αντίστοιχα και στις επιχειρησιακές διεργασίες. Τη δεκαετία του ‘90 ο όρος είχε πια εδραιωθεί.

Το 1990 ο όρος «διεργασία» έγινε ταυτόσημο της παραγωγικότητας. Οι επιχειρήσεις ενθαρρύνονταν πλέον να σκέφτονται σε διεργασίες (processes) αντί για διαδικασίες (procedures), όπως συνήθιζαν μέχρι τότε. Η προσέγγιση των διεργασιών ασχολείται με τα γεγονότα που συμβαίνουν σε μια επιχείρηση, αντιμετωπίζοντάς τα ως μια αλυσίδα που συνδέει την αγορά με τα αποθέματα, τις παραγγελίες με τις πωλήσεις, κλπ. Τα παραδοσιακά εργαλεία μοντελοποίησης αναπτύχθηκαν για την απεικόνιση του χρόνου και του κόστους, ενώ οι σύγχρονες μέθοδοι επικεντρώνονται σε δραστηριότητες με πολλαπλές διασταυρούμενες λειτουργίες (cross-function activities). Αυτές έχουν αυξηθεί ιδιαίτερα σε αριθμό και σημασία, εξαιτίας της μεγάλης πολυπλοκότητας που συναντάται σήμερα στις επιχειρήσεις. Οι νέες μεθοδολογίες, όπως ο ανασχεδιασμός των επιχειρηματικών διεργασιών και η διαχείριση επιχειρηματικών διεργασιών μεταξύ άλλων, στοχεύουν στη βελτιστοποίηση των διεργασιών μέσω των παραδοσιακών λειτουργιών που συνθέτουν την κάθε επιχείρηση.

Όσον αφορά τον τομέα της μηχανικής λογισμικού, ο όρος «επιχειρησιακή μοντελοποίηση» έρχεται σε αντίθεση με την κοινή διαδικασία μοντελοποίησης λογισμικού, με στόχο να επικεντρωθεί περισσότερο στην πρακτική διαδικασία ανάπτυξης λογισμικού. Σε αυτό το διάστημα, αρχές της δεκαετίας του ’90, όλες οι υφιστάμενες και οι νέες τεχνικές επιχειρησιακής μοντελοποίησης θεωρούνταν και ονομάζονταν «γλώσσες επιχειρησιακής μοντελοποίησης» (business process modeling languages). Στην Αντικειμενοστραφή προσέγγιση, θεωρήθηκε ότι αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα για τον προσδιορισμό των Συστημάτων Επιχειρησιακών Εφαρμογών. Η μοντελοποίηση επιχειρηματικών διεργασιών έγινε η βάση των νέων μεθοδολογιών, οι οποίες για παράδειγμα υποστήριζαν επίσης τη συλλογή δεδομένων, την ανάλυση δεδομένων ροής, τα διαγράμματα ροής διεργασιών, καθώς και εγκαταστάσεις αναφοράς (reporting facilities). Γύρω στο 1995 παρουσιάστηκαν τα πρώτα οπτικά προσανατολισμένα εργαλεία για τη μοντελοποίηση των επιχειρησιακών διεργασιών.

Θέματα Επιχειρησιακής Μοντελοποίησης

Επιχειρηματικό Μοντέλο

Ένα επιχειρηματικό μοντέλο είναι ένα πλαίσιο για τη δημιουργία οικονομικής, κοινωνικής και/ή άλλης μορφής αξίας. Έτσι, ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για ένα ευρύ φάσμα επίσημων και ανεπίσημων περιγραφών που αντιπροσωπεύουν βασικές πτυχές της επιχειρηματικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένης της αποστολής, της προσφοράς, των στρατηγικών, της υποδομής, των οργανωτικών δομών, των εμπορικών πρακτικών και των λειτουργικών διαδικασιών και πολιτικών.

Κατά κύριο λόγο, ένα επιχειρηματικό μοντέλο είναι η μέθοδος άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας με την οποία μία επιχείρηση μπορεί να στηρίξει τον εαυτό της. Δηλαδή, να παράγει έσοδα. Το επιχειρηματικό μοντέλο περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο μία επιχείρηση βγάζει χρήματα, προσδιορίζοντας τη θέση της στην αλυσίδα αξίας.

Επιχειρησιακή Διεργασία

Μία επιχειρησιακή διεργασία είναι μία συλλογή από αλληλοσχετιζόμενες, δομημένες δραστηριότητες ή καθήκοντα, τα οποία παράγουν μία συγκεκριμένη υπηρεσία ή προϊόν (εξυπηρετούν έναν ορισμένο στόχο) για έναν ορισμένο πελάτη ή πελάτες.

Μία επιχειρησιακή διεργασία μπορεί να αναλυθεί σε αρκετές υπό-διεργασίες, οι οποίες έχουν τις δικές τους ιδιότητες, παρόλα αυτά όμως συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου της κεντρικής διεργασίας. Η ανάλυση των επιχειρησιακών διεργασιών τυπικά περιλαμβάνει τη χαρτογράφηση των διεργασιών και υπό-διεργασιών μέχρι το επίπεδο μίας δραστηριότητας. Το μοντέλο επιχειρησιακής διεργασίας είναι ένα μοντέλο μιας ή περισσοτέρων επιχειρησιακών διεργασιών και καθορίζει τους τρόπους με τους οποίους πραγματοποιούνται οι διάφορες λειτουργίες για να εκπληρωθούν οι επιδιωκόμενοι στόχοι ενός οργανισμού. Ένα τέτοιο μοντέλο παραμένει μία αφηρημένη έννοια και εξαρτάται από την προβλεπόμενη χρήση του. Μπορεί να περιγράψει τη ροή της εργασίας ή την ολοκλήρωση μεταξύ των επιχειρησιακών διεργασιών. Επίσης, μπορεί να κατασκευαστεί σε πολλαπλά επίπεδα.

Η ροή εργασίας (workflow) είναι μία απεικόνιση μίας σειράς από λειτουργίες, οι οποίες αποτελούν το έργο ενός ανθρώπου, ενός απλού ή σύνθετου μηχανισμού, μιας ομάδας ανθρώπων ή ενός οργανισμού από ανθρώπους ή μηχανές.

Εργαλεία Επιχειρηματικής Μοντελοποίησης

Τα εργαλεία επιχειρηματικής μοντελοποίησης παρέχουν στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να μοντελοποιούν τις επιχειρηματικές διεργασίες, να εφαρμόζουν και να εκτελούν αυτά τα μοντέλα, καθώς και να τα τελειοποιούν. Ως αποτέλεσμα, τα εργαλεία επιχειρηματικής μοντελοποίησης μπορούν να παρέχουν διαφάνεια στις επιχειρηματικές διεργασίες, καθώς επίσης και τη συγκέντρωση των εταιρικών επιχειρηματικών μοντέλων και των εκτελεστικών μεγεθών

Μοντελοποίηση και Προσομοίωση

Η λειτουργία της μοντελοποίησης και της προσομοίωσης επιτρέπει την προ-εκτελεστική “what-if” μοντελοποίηση και προσομοίωση. Η βελτιστοποίηση είναι διαθέσιμη μετά την εκτέλεση, βασιζόμενη στην ανάλυση των πραγματικών μεγεθών όπως εκτελέστηκαν.

Τα διαγράμματα επιχειρηματικής μοντελοποίησης είναι τα εξής:

• Τα Διαγράμματα Περίπτωσης Χρήσης (Use case diagrams), που δημιουργήθηκαν από τον Ivar Jacobson το 1992.
• Τα Διαγράμματα Δραστηριοτήτων (Activity diagrams)

Ορισμένες τεχνικές επιχειρηματικής μοντελοποίησης είναι οι ακόλουθες:

• Business Process Modeling Notation (BPMN)
• Cognition enhanced Natural language Information Analysis Method (CogNIAM)
• Extended Business Modeling Language (xBML)
• Event-driven process chain (EPC)
• ICAM DEFinition (IDEF0)
• Unified Modeling Language (UML), επεκτάσεις για επιχειρηματικές διεργασίες, όπως του Eriksson-Penker

Εργαλεία γλωσσών προγραμματισμού για ΕΜ

Η σουίτα λογισμικού της επιχειρηματικής μοντελοποίησης παρέχει προγραμματιστικές διεπαφές (διαδικτυακές υπηρεσίες, διεπαφές προγράμματος εφαρμογών), οι οποίες επιτρέπουν τις επιχειρηματικές εφαρμογές να χτιστούν με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε να υποκινούν τη λειτουργία της ΕΜ. Το στοιχείο αυτό συχνά αναφέρεται ως η κινητήρια δύναμη της σουίτας λογισμικού της ΕΜ.

Οι σχετικές γλώσσες προγραμματισμού για ΕΜ περιλαμβάνουν τα εξής:

Ορισμένα πρότυπα:

• BPMN
• Business Process Execution Language (BPEL),
• Web Services Choreography Description Language (WS-CDL).
• XML Process Definition Language (XPDL),

Συγκεκριμένες γλώσσες:

• Architecture of Integrated Information Systems (ARIS),
• Java Process Definition Language (JBPM),

Άλλες τεχνολογίες που σχετίζονται με την επιχειρηματική μοντελοποίηση περιλαμβάνουν την αρχιτεκτονική με προσανατολισμό στο μοντέλο (model-driven architecture) και την υπηρεσιοστραφή αρχιτεκτονική (service-oriented architecture).

Παραπομπές

1. Business Process Modeling. Accessed 2 Jan 2011.

1. Business Process Modelling Explanation - Diagrams, Definitions, Examples. Accessed 2 Jan 2011.