Ελισάβετ της Αυστρίας

Η Ελισάβετ (γερμ. Elisabeth, 24 Δεκεμβρίου 1837 – 10 Σεπτεμβρίου 1898) του Οίκου των Βίττελσμπαχ ήταν κόρη του Δούκα εν Βαυαρία και αυτοκράτειρα της Αυστρίας και βασίλισσα της Ουγγαρίας από τον γάμο της με τον Φραγκίσκο Ιωσήφ της Αυστρίας (1854-1898).. Είχε την μακρότερη θητεία ως αυτοκράτειρα της Αυστρίας (44 έτη).

Ελισάβετ της Αυστρίας
Η Ελισάβετ το 1867
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Elisabeth in Bayern (Γερμανικά) και Elisabeth Amalie Eugenie, Herzogin in Bayern (Γερμανικά)
Γέννηση	24  Δεκεμβρίου 1837 Herzog-Max-Palais
Θάνατος	10  Σεπτεμβρίου 1898 Γενεύη
Αιτία θανάτου	μαχαίρωμα
Συνθήκες θανάτου	ανθρωποκτονία
Τόπος ταφής	Αυτοκρατορική Κρύπτη της Βιέννης
Ψευδώνυμο	Sissi και Sisi
Χώρα πολιτογράφησης	Αυστριακή Αυτοκρατορία Βασίλειο της Βαυαρίας Κισλεϊθανία
Θρησκεία	Καθολικισμός (από 1837)
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Γερμανικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μονάρχης αυλικός
Οικογένεια
Σύζυγος	Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄ της Αυστρίας (από 1854)
Τέκνα	Αρχιδούκισα Σοφία της Αυστρίας Γκίζελα της Αυστρίας Ροδόλφος της Αυστρίας Αρχιδούκισα Μαρί Βαλερί της Αυστρίας
Γονείς	Μαξιμιλιανός Ιωσήφ στη Βαυαρία και Λουδοβίκα της Βαυαρίας
Αδέλφια	Λουδοβίκος Γουλιέλμος της Βαυαρίας Ελένη δούκισσα στη Βαυαρία Κάρολος Θεόδωρος στη Βαυαρία Μαρία Σοφία της Βαυαρίας Ματθίλδη Λουδοβίκα δούκισσα στη Βαυαρία Σοφία Καρλόττα στη Βαυαρία Μαξιμιλιανός Εμμανουήλ στη Βαυαρία
Συγγενείς	Ιρένε Καστριότα (πρόγονος)
Οικογένεια	Οίκος του Βίττελσμπαχ
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Grand Mistress of the Order the Starry Cross (1854–1898) Consort of Austria Consort of Hungary Consort of Bohemia
Βραβεύσεις	Χρυσό Τριαντάφυλλο Τάγμα της Μαρίας Λουίζας Τάγμα της Αγίας Ελισάβετ
Θυρεός
Σχετικά πολυμέσα

Η αυτοκράτειρα Ελισάβετ της Αυστρίας με αυλικό εορταστικό φόρεμα με διαμαντένια αστέρια, Φραντς Ξάφερ Βιντερχάλτερ (1865).

Μέλος του βασιλικού βαυαρικού οίκου, ήταν γνωστή με το υποκοριστικό Σίσσυ. Έλαβε ασυνήθιστα (για την καταγωγή της) ανεπίσημη αγωγή, η οποία οφειλόταν κυρίως στον πατέρα της. Ο γάμος της με τον Αυτοκράτορα της Αυστρίας σε ηλικία 16 ετών την έφερε αντιμέτωπη με το αυστηρό πρωτόκολλο της αυλής των Αψβούργων και σύντομα αναγκάστηκε να ακολουθήσει έναν άκαμπτο και ελεγχόμενο τρόπο ζωής. Από την αρχή του έγγαμου βίου της ήρθε σε σύγκρουση με την πεθερά (και θεία της), αρχιδούκισσα Σοφία, η οποία πήρε τον έλεγχο της ανατροφής των παιδιών της Ελισάβετ, το πρώτο εκ των οποίων, η Σοφία, πέθανε σε πολύ νεαρή ηλικία. Η γέννηση του διαδόχου, Ροδόλφου, βελτίωσε τη θέση της στην Αυλή, όμως έπληξε την υγεία της, και την ώθησε σε συχνά ταξίδια στην Ουγγαρία, την οποία προτιμούσε για το πιο χαλαρό περιβάλλον που συναντούσε εκεί. Η μεγάλη αγάπη της για την Ουγγαρία έθεσε τα θεμέλια για την εδραίωση της διπλής μοναρχίας της Αυστρίας-Ουγγαρίας (1867).

Ο θάνατος του μοναχογιού της και της ερωμένης του, βαρόνης Μαρία Βετσέρα, στη δολοφονία-αυτοκτονία που έλαβε χώρα στο Μάιερλινγκ (1889) απεδείχθη καταστροφικό χτύπημα για την Ελισάβετ: αποτραβήχτηκε από τα αυτοκρατορικά της καθήκοντα και ταξίδεψε εκτεταμένα χωρίς την οικογένειά της. Έχοντας επισκεφτεί την Κέρκυρα ήδη από το 1861, έχτισε εκεί το Αχίλλειον (1890), μελλοντικό της καταφύγιο. Η εμμονική φροντίδα της εξωτερικής της εμφάνισης έλαβε θρυλικό χαρακτήρα, ακόμη και κατά τη διάρκεια της ζωής της. Ενώ βρισκόταν σε ταξίδι στη Γενεύη (1898), δολοφονήθηκε από επίθεση με μαχαίρι από τον Ιταλό αναρχικό Λουίτζι Λουκένι.

Βιογραφία

Δούκισσα της Βαυαρίας

Η Ελισάβετ Αμαλία Ευγενία γεννήθηκε στο Παλάτι του Δούκα Μαξιμιλιανού στο Μόναχο στις 24 Δεκεμβρίου 1837. Ήταν το τέταρτο παιδί και η δεύτερη κόρη του Μαξιμιλιανού Ιωσήφ, Δούκα εν Βαυαρία, και της Λουδοβίκας της Βαυαρίας, ετεροθαλούς αδελφής του Λουδοβίκου Α΄ της Βαυαρίας και θείας του Όθωνος, Βασιλιά της Ελλάδας. Ανάδοχοί της στη βάφτιση ήταν οι εκ μητρός θείες της Ελισάβετ Λουδοβίκα και Αμαλία Αυγούστα, καθώς και η εξαδέλφη της, Ευγενία ντε Μπωαρναί, προς τιμήν των οποίων έλαβε τα τρία ονόματά της. Ήταν γνωστή στην οικογένειά της ως "Σίσσυ", παρωνύμιο με το οποίο έμεινε γνωστή ακόμη και μετά το θάνατό της.

Και οι δύο γονείς της ανήκαν στον Οίκο των Βίττελσμπαχ. Ο πατέρας της, Μαξιμιλιανός, ήταν γνωστός ως εκκεντρικός μουσικόφιλος που περιόδευε στην βαυαρική εξοχή για να επισκέπτεται τσίρκα και να αποφεύγει τα καθήκοντά του. Η πολυμελής οικογένεια ζούσε στο Παλάτι του Δούκα στο Μόναχο του χειμερινούς μήνες και στο Κάστρο Ποσσενχόφεν το καλοκαίρι. Η Ελισάβετ και τα αδέρφια της μεγάλωσαν σε ένα χαλαρό και απείθαρχο περιβάλλον που απείχε κατά πολύ από την βαυαρική Αυλή. Αγαπούσε την ιππασία, το σχέδιο και την ποίηση. Η Βρετανίδα γκουβερνάντα της Ελισάβετ και της μεγαλύτερης αδελφής της Ελένης, Μαίρυ Νιούμπολντ, πιθανώς αποτέλεσε επιρροή στην υιοθέτηση της αγγλικής γλώσσας ως μυστικής γλώσσας μεταξύ των δύο αδελφών.

Αρραβώνας και γάμος

Το 1853 η Σοφία, Αρχιδούκισσα της Αυστρίας, η αυταρχική μητέρα του εικοσιτριάχρονου Φραγκίσκου Ιωσήφ της Αυστρίας, κανόνισε τον γάμο του γιου της με την μεγαλύτερη κόρη της Λουδοβίκας, Ελένη, καθώς προτιμούσε να έχει ως νύφη της μια ανιψιά της παρά μια ξένη πριγκίπισσα (η Σοφία και η Λουδοβίκα ήταν αδελφές και πριγκίπισσες της Βαυαρίας). Το σχέδιό της είχε ως δεδομένη την πιστή υπακοή του Φραγκίσκου Ιωσήφ στις επιθυμίες της, παρότι το ζεύγος δεν είχε συναντηθεί ποτέ.

Η δούκισσα Λουδοβίκα και η Νενέ (όπως αποκαλούνταν η αδελφή της Ελισάβετ, Ελένη) ταξίδεψαν με την Ελισάβετ (η οποία δεν είχε προσκληθεί) στο θέρετρο του Μπαντ Ισλ στην Άνω Αυστρία, ώστε να δεχθούν την επίσημη πρόταση γάμου του Αυτοκράτορα προς τη Νενέ με αφορμή τα γενέθλιά του. Ο νεαρός μονάρχης ανέπτυξε μια αμήχανη σχέση με την ήσυχη και ευλαβή Νενέ, ενώ ενθουσιάστηκε με τη νεότερη αδελφή της. Αψηφώντας τη μητέρα του, ο Φραγκίσκος Ιωσήφ έκανε πρόταση γάμου στην Ελισάβετ και έδωσε στη μητέρα του τελεσίγραφο ισχυριζόμενος ότι αν δεν παντρευόταν την Ελισάβετ, δε θα παντρευόταν καθόλου. Η επίσημη ανακοίνωση του αρραβώνα έγινε 5 μέρες μετά. Η τελετή του γάμου τελέστηκε 8 μήνες αργότερα (24 Απριλίου 1854) στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Αυγουστίνου στη Βιέννη.

Αυτοκράτειρα της Αυστρίας

Ντροπαλή και εσωστρεφής εκ φύσεως, η Ελισάβετ βρήκε την προσαρμογή στο αυστηρό και αποπνικτικό περιβάλλον του Ανακτόρου Χόφμπουργκ (όπου κυριαρχούσε παραδοσιακά το ισπανικό πρωτόκολλο) εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία. Ήδη από τις πρώτες εβδομάδες στο νέο της 'σπίτι', εκδήλωσε περιστατικά έντονου βήχα και άγχος. Η σχέση της με τον Φραγκίσκο Ιωσήφ, παρά την μεγάλη του αγάπη προς εκείνη, έβρισκε συνεχή εμπόδια στην απαιτητική θέση του ως ηγέτη μιας μεγάλης και πολυεθνούς αυτοκρατορίας. Οι προσπάθειές του να περιορίσει τα πολλά και μεγάλης διάρκειας μελλοντικά της ταξίδια (που οφείλονταν επίσης στην υπερκινητικότητά της και στη διάθεσή της να τον αποφύγει, καθώς ήταν συναισθηματικά απόμακρη απέναντί του) αποδείχθηκαν ανεπιτυχείς.

Δέκα μόλις μήνες μετά το γάμο της (Μάρτιος 1855) γέννησε την πρώτη της κόρη, Σοφία. Η πεθερά της, Σοφία, βρισκόταν σε συνεχή σύγκρουση με την Ελισάβετ, η οποία εντάθηκε με την απόφασή της να ονομάσει το παιδί προς τιμήν της, χωρίς να συμβουλευτεί τη μητέρα του, την οποία θεωρούσε πολύ νέα και ανώριμη για να μεγαλώσει την κόρη της, με αποτέλεσμα να αναλάβει εξ ολοκλήρου την ανατροφή του. Το ίδιο συνέβη και με το επόμενο παιδί της Ελισάβετ, τη Γκίζελα, που γεννήθηκε ένα χρόνο αργότερα.

Η αποτυχία της Ελισάβετ να φέρει στον κόσμο έναν διάδοχο για τον αυστριακό θρόνο την κατέστησε ανεπιθύμητη στην Αυλή και επικίνδυνη για την τάξη των πραγμάτων. Ήταν συμπονετική προς τους Ιταλούς και Ούγγρους υπηκόους της. Ειδικά προς τους Ούγγρους έτρεφε μεγάλη συμπάθεια (μετά το πρώτο ταξίδι της στη χώρα το 1857) και έμαθε να μιλά άπταιστα τη γλώσσα τους, ενώ παρέμεινε δημοφιλής στην Ουγγαρία για χρόνια, ακόμη και μετά το θάνατό της. Στο ίδιο ταξίδι οι κόρες της Ελισάβετ αρρώστησαν ταυτόχρονα και, παρ' ότι η μικρότερη Γκίζελα ανάρρωσε γρήγορα, η Σοφία σύντομα πέθανε, πιθανότατα από τύφο. Η ήδη μελαγχολική Ελισάβετ υπέφερε από καταθλιπτικά επεισόδια που επανεμφανίζονταν μέχρι το θάνατό της. Παρέδωσε την εναπομείνασα κόρη της στην πλήρη φροντίδα της πεθεράς της και διατήρησε την απόμακρη στάση της απέναντί της μέχρι το τέλος της.

Μετά από μεγάλη ανυπομονησία από την Αυλή, η Ελισάβετ έφερε στον κόσμο τον πολυπόθητο διάδοχο στις 21 Αυγούστου 1858, τον οποίο η Σοφία και ο Φραγκίσκος Ιωσήφ ονόμασαν Ροδόλφο προς τιμήν του πρώτου μέλους της Δυναστείας των Αψβούργων που κυβέρνησε (ως Δούκας) στην Αυστρία το 1278. Η γέννηση του Ροδόλφου αύξησε την επιρροή της Ελισάβετ στην Αυλή, ενώ η ίδια ήταν πλέον πολιτικά ώριμη και εξέφραζε φιλελεύθερες τάσεις κυρίως όσον αφορούσε το ζήτημα των Ούγγρων, ενός μόνο από τους "ανήσυχους" λαούς της Αυστριακής Αυτοκρατορίας. Η επιβεβλημένη απαγόρευση της ενασχόλησής της με τη διαπαιδαγώγηση του γιου της ώθησε τη νεαρή μητέρα σε επανάσταση.

Λόγω των κρίσεων άγχους, των νηστειών, του επίμονου βήχα και της εξουθενωτικής άσκησης που ακολουθούσε, η υγεία της είχε λάβει τόσο άσχημη πορεία ώστε τον Οκτώβριο του 1860 θεωρείτο ότι έπασχε από αναιμία και σωματική κόπωση. Ο αυλικός γιατρός, δόκτωρ Σκόντα, φοβούμενος φυματίωση, πρότεινε διαμονή στη Μαδέρα, στην οποία η Ελισάβετ έμεινε όλο τον χειμώνα, δίχως το σύζυγο ή τα παιδιά της προς αποφυγήν μόλυνσης. Όταν επέστρεψε 6 μήνες μετά στη Βιέννη, σύντομα (4 μέρες μετά) επέστρεψαν και ο βήχας και οι πόνοι στους πνεύμονες, μαζί με πυρετό, απώλεια όρεξης και ύπνου. Αμέσως, ο Σκόντα πρότεινε νέα θεραπεία, αυτήν τη φορά στην Κέρκυρα, όπου παρουσίασε σχεδόν άμεση βελτίωση (1861). Εν μέσω των θεραπειών, στη Βιέννη κυκλοφορούσε η φήμη ότι έπασχε από αφροδίσιο νόσημα εξ αιτίας της σχέσης του Φραγκίσκου Ιωσήφ με μια ηθοποιό. Παρά την σημαντική βελτίωση στην Κέρκυρα, η Ελισάβετ παρουσίασε αναιμία και οίδημα. Επόμενος προορισμός της ήταν η δημοφιλής λουτρόπολη του Μπαντ Κίσσινγκεν στη Βαυαρία. Αν και ανάρρωσε γρήγορα, επέλεξε να περάσει χρόνο με την οικογένειά της Βαυαρία από το να επιστρέψει στα παιδιά της.

Μετά από απουσία δύο σχεδόν ετών επέστρεψε στη Βιέννη τον Αύγουστο του 1862, λίγο πριν τα γενέθλια του συζύγου της, όπου εμφάνισε αμέσως ημικρανίες και έπασχε από πολλαπλούς εμετούς, δίνοντας βάση στην υπόθεση της ψυχοσωματικής φύσης της ασθένειας. Η περιπέτεια της υγείας της έδωσε τη δικαιολογία (και επιταγή των γιατρών της) που έψαχνε ώστε να αποφύγει τη σεξουαλική επαφή με το σύζυγό της που ίσως οδηγούσε σε εγκυμοσύνη, γεγονός που απογοήτευσε το Φραγκίσκο Ιωσήφ που ήθελε να εξασφαλίσει τη διαδοχή με περισσότερους αρσενικούς απογόνους. Έχοντας πλέον περισσότερη αυτοπεποίθηση, ήρθε σε ανοιχτή σύγκρουση με τον Αυτοκράτορα και τη Σοφία για τη στρατιωτική εκπαίδευση του Ροδόλφου, ο οποίος έμοιαζε στη μητέρα του στην ευαίσθητη ιδιοσυγκρασία και στη δυσκολία προσαρμογής στην Αυλή.

Βασίλισσα της Ουγγαρίας

Η γνωριμία της με τον Ούγγρο κόμη Γκυούλα Αντράσσυ έστρεψαν το ενδιαφέρον της στην εδραίωση μιας ειρηνικής σχέσης με την Ουγγαρία: προέτρεψε τον Φραγκίσκο Ιωσήφ να ορίσει τον Αντράσσυ ύπατο αρμοστή της χώρας, το οποίο συνέβη σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα. Η σχέση της με τον Αντράσσυ αποτέλεσε θέμα εκτενούς συζήτησης: ο Ούγγρος αριστοκράτης είχε διακηρυχθεί προδότης και καταδικάστηκε σε θάνατο εν απουσία του (βρισκόταν στο Λονδίνο) από την αυστριακή κυβέρνηση το 1851 για τη συμμετοχή του στην Ουγγρική Επανάσταση κατά της Αυτοκρατορίας (1848-9). Συν τοις άλλοις, κυκλοφορούσαν φήμες ότι η σχέση τους ήταν ερωτική, σε σημείο ισχυρισμών περί πατρότητας της μικρότερης κόρης της Ελισάβετ που γεννήθηκε στην Ουγγαρία.

Μετά από χρόνια άρνησης να αποκτήσει κι άλλα παιδιά, η Ελισάβετ αποφάσισε ότι ήθελε και τέταρτο παιδί. Η απόφαση αυτή αποτελούσε τόσο προσωπική επιλογή όσο και πολιτική κίνηση, καθώς η επιστροφή της στο γάμο της θα επικύρωνε την ισότητα της Ουγγαρίας (στην οποία ήταν εξαιρετικά δημοφιλής) με την Αυστρία. Ο Αυστροουγγρικός Συμβιβασμός δημιούργησε τη διπλή μοναρχία της Αυστρίας-Ουγγαρίας, με πρωθυπουργό τον Αντράσσυ. Η στέψη του Φραγκίσκου Ιωσήφ και της Ελισάβετ ως βασιλιά και βασίλισσας της Ουγγαρίας έλαβε χώρα στις 8 Ιουνίου 1867 στη Βουδαπέστη.

Ένα χρόνο αργότερα απέκτησε μια κόρη, τη Μαρία Βαλέρια, που γεννήθηκε στο Γκαίνταιλε, λίγο έξω από τη Βουδαπέστη, όπου η Ελισάβετ διέμενε μετά τη στέψη της και για μεγάλα διαστήματα έως το θάνατό της. Η σχέση της μαζί της ήταν η πιο μητρική σε σύγκριση με τα άλλα δύο της παιδιά, σε βαθμό που η Μαρία Βαλέρια αργότερα εκμυστηρεύτηκε την καταπιεστική αγάπη της μητέρας της προς αυτήν αλλά και την εμμονή της να καλλιεργήσει την κόρη της τον ίδιο βαθμό αγάπης προς την Ουγγαρία και το λαό της.

Ταξίδια

Μετά τη γέννηση της κόρης της, η Ελισάβετ ουσιαστικά εγκατέλειψε τη ζωή στο παλάτι και αφιέρωσε το χρόνο της στα ταξίδια. Ταξίδευε κυρίως ινκόγκνιτο και αρνούνταν να συναντήσει Ευρωπαίους μονάρχες, με σημαντική εξαίρεση τον αγαπημένο της ξάδελφο, Λουδοβίκο Β΄ της Βαυαρίας. Οι επιδόσεις της στα αθλήματα (θεωρείτο η καλύτερη ιππεύς στην Ευρώπη) και οι σχέσεις της με κοινούς θνητούς (όπως με τον Βρετανό σύντροφο στην ιππασία και γνωστό ερωτύλο Τζορτζ "Μπέυ" Μίντλτον) ήταν αντικείμενο κουτσομπολιού στη Βιέννη.

Το 1890 δημιούργησε την αγαπημένη της έπαυλη στην Κέρκυρα, την οποία ονόμασε Αχίλλειον προς τιμήν του μυθικού ήρωα που θαύμαζε. Στην Ελλάδα και στα άλλα ταξίδια της την συνόδευαν δέκα Έλληνες αναγνώστες και δάσκαλοι, όπως ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, ο ποιητής Κωνσταντίνος Μάνος και ο αθλητής Μαρίνος Μαρινάκης. Η Αυτοκράτειρα προτιμούσε να κουβεντιάζει στα νέα ελληνικά και να μεταφράζει λογοτεχνικά έργα με εκείνους τους αναγνώστες. Επισκέφτηκε ακόμη χώρες που άλλοι Ευρωπαίοι εστεμμένοι δεν προτιμούσαν: Αίγυπτο, Αλγερία, Μάλτα, Μαρόκο, Τουρκία. Χρησιμοποιούσε και το αυτοκρατορικό ατμόπλοιο για τη Γαλλική Ριβιέρα και το Σαν Ρέμο στην Ιταλία.

Πνευματική καλλιέργεια

Αγαπούσε την ιστορία, τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία, λάτρευε όμως την ποίηση, ιδιαίτερα τον Χάινριχ Χάινε, στον οποίο βρήκε έμπνευση για τα δικά της ποιήματα τα οποία έγραφε στο κρυφό της ημερολόγιο. Ήταν επηρεασμένη από την κλασσική ελληνική περίοδο, τον Ρομαντισμό και, φυσικά, τη μοναχική ζωή στην Αυλή. Η ποίησή της είναι μελαγχολική, χαρακτηριστικό που θεωρούνταν εγγενές του Οίκου των Βίττελσμπαχ (με γνωστότερο παράδειγμα τον Λουδοβίκο Β΄ της Βαυαρίας που γνώρισε τραγικό τέλος 12 χρόνια πριν το δικό της). Μιλούσε άπταιστα αγγλικά και γαλλικά, εκτός από την μητρική της γλώσσα, τα γερμανικά, και έμαθε ουγγρικά και ελληνικά μεταξύ άλλων.

Η υπόθεση Μάυερλινγκ

Στις 30 Ιανουαρίου 1889 ο διάδοχος του αυστριακού θρόνου, Ροδόλφος, και η φημολογούμενη ερωμένη του, βαρόνη Μαρία Βετσέρα, βρέθηκαν νεκροί στο κυνηγετικό περίπτερο του Μάιερλινγκ, μετά από φαινομενικό- και προσυμφωνημένο μεταξύ τους- φόνο της Βετσέρα και επακόλουθη αυτοκτονία του Ροδόλφου. Η τραγωδία αυτή ήταν το τελειωτικό χτύπημα για την Ελισάβετ. Μέσα σε 11 χρόνια (1886-97) έχασε τον πατέρα, την μητέρα, τη μεγαλύτερη και τη μικρότερη αδελφή της, τον μικρότερο αδελφό της, τον αγαπημένο της ξαδελφό (Λουδοβίκο Β΄) και τον στενότερό της φίλο (Αντράσσυ). Η απώλεια του γιου της τη βύθισε σε πένθος: έως το τέλος της φορούσε μαύρα κλειστά ρούχα και κρατούσε λευκή ομπρέλα για να κρύβει την όψη της από το φιλοπερίεργο πλήθος. Η σχέση της με τον Φραγκίσκο Ιωσήφ εξελίχθηκε σε φιλική.

Δολοφονία

Στις 10 Σεπτεμβρίου 1898 η Αυτοκράτειρα βρισκόταν στη Γενεύη και περίμενε το πλοίο για το Μοντρέ με την κυρία επί των τιμών της, κόμισσα Στάραϋ, όταν ένας Ιταλός αναρχικός ονόματι Λουίτζι Λουκένι της επιτέθηκε με μαχαίρι. Εκείνη έπεσε, αλλά με τη βοήθεια της συντρόφου της επιβιβάστηκε στο πλοίο και σύντομα κατέρρευσε. Σε προσπάθεια της κυρίας επί των τιμών να τη βοηθήσει στην αναπνοή ανοίγοντας τον κορσέ της, η αιμορραγία από το τραύμα αυξήθηκε. Όταν η γυναίκα αποκάλυψε την ταυτότητα της Ελισάβετ στον καπετάνιο, εκείνος διέταξε να γυρίσουν πίσω στη Γενεύη. Κατά τη μεταφορά της στο ξενοδοχείο όπου διέμενε τις τελευταίες ημέρες της ζωή της, η Ελισάβετ πέθανε στις 2:10 μ.μ., σε ηλικία 60 ετών, από τραύμα στον θώρακα που ράγισε το πλευρό, τρύπησε τον πνεύμονα και το περικάρδιο και διαπέρασε την καρδιά.

Όταν ο Φραγκίσκος Ιωσήφ πληροφορήθηκε με τηλεγράφημα το θάνατό της νόμισε ότι είχε αυτοκτονήσει, μαθαίνοντας την αλήθεια από επόμενο μήνυμα. Η φωτογραφία του τραύματος και τα εργαλεία της αυτοψίας καταστράφηκαν μετά από διαταγή του. Η σoρός της μεταφέρθηκε μέσω συρμού και η κηδεία έγινε στη Βιέννη στις 17 Σεπτεμβρίου 1898. Ο τάφος της βρίσκεται στην Αυτοκρατορική Κρύπτη της Εκκλησίας των Καπουτσίνων στη Βιέννη (παρά την επιθυμία της να ταφεί στη Μεσόγειο), δίπλα σε εκείνους του γιου της και του συζύγου της. Λέγεται ότι ο Φραγκίσκος Ιωσήφ δεν συνήλθε ποτέ από την απώλεια. Ο ίδιος πέθανε δεκαοκτώ χρόνια μετά (1916).

Ο Λουκένι αρχικά διέφυγε στις Άλπεις, αλλά συνελήφθη και φυλακίστηκε ισόβια στη Γενεύη. Ισχυρίστηκε ότι ο στόχος του ήταν να σκοτώσει έναν εστεμμένο, επιλέγοντας αρχικά τον Δούκα της Ορλεάνης, ο οποίος είχε ήδη εγκαταλείψει τη Γενεύη, οπότε αποφάσισε να σκοτώσει τον επόμενο μονάρχη που θα συναντούσε. Ήθελε να καταδικαστεί σε θάνατο έχοντας εξηγήσει την πολιτική του στάση αλλά δεν του επιτράπηκε. Μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας (1900), αφαίρεσε τη ζωή του στη φυλακή δέκα χρόνια αργότερα, αφότου ένας φρουρός κατάσχεσε και κατέστρεψε τα απομνημονεύματά του (1910).

Υστεροφημία

Η αντισυμβατική ζωή και η αινιγματική και εκκεντρική προσωπικότητα της Ελισάβετ συνέβαλαν στη δημιουργία ενός μύθου γύρω από το άτομό της, ήδη από τα πρώτα χρόνια της ως αυτοκράτειρας, ενώ η δολοφονία της ενίσχυσε το μυστήριο γύρω από αυτήν. Μετά το θάνατο της Ελισάβετ, ο Φραγκίσκος Ιωσήφ ίδρυσε το Τάγμα της Ελισάβετ προς τιμήν της.

Εικαστικές τέχνες

Αρκετά έργα τέχνης, που δημιουργήθηκαν όταν εκείνη ήταν εν ζωή και μετά το θάνατό της, απεικονίζουν την Ελισάβετ. Το όνομά της έλαβαν επίσης εκκλησίες, πάρκα, γέφυρες και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για συγγραφείς, συνθέτες, και εικαστικούς. Ο Φραντς Ξάφερ Βίντερχαλτερ, γνωστός για τα πορτραίτα του που απεικόνιζαν άτομα βασιλικής και αριστοκρατικής καταγωγής, φιλοτέχνησε το διάσημο πορτραίτο της Ελισάβετ με τα διαμαντένια αστέρια στα μαλλιά της το 1865.

Κινηματογράφος

Η Ελισάβετ αποτέλεσε έμπνευση και για το θέατρο, τη μικρή και τη μεγάλη οθόνη. Στον κινηματογράφο, πιο γνωστή είναι η τριλογία του Ερνστ Μάρισκα με τη Ρόμυ Σνάιντερ στο ρόλο της Ελισάβετ:

• Πριγκίπισσα Σίσσυ (1955)
• Σίσσυ, Η νεαρή Αυτοκράτειρα (1956)
• Σίσσυ, Η πονεμένη Αυτοκράτειρα (1957)

Η Σνάιντερ υποδύθηκε ξανά την Ελισάβετ στο Λυκόφως των θεών του Λουκίνο Βισκόντι (1972) σε μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση της Αυτοκράτειρας όπου διαφαίνεται η σχέση της με τον εξάδελφό της, Λουδοβίκο Β΄ της Βαυαρίας, τον οποίο υποδύθηκε ο Χέλμουτ Μπέργκερ.

Η τελευταία μεταφορά της ζωής και της προσωπικότητας της Ελισάβετ στον κινηματογράφο έγινε από την Μαρί Κρόυτσερ στον Κορσέ (2022), με τη Βίκυ Κριπς στον ρόλο της Αυτοκράτειρας.

Λογοτεχνία

Στον χώρο της λογοτεχνίας, ο Κωσταντίνος Χρηστομάνος, δάσκαλος ελληνικών της Ελισάβετ και συχνός καλεσμένος της στο Αχίλλειον, έγραψε το Βιβλίο της Αυτοκράτειρας Ελισάβετ, το οποίο εξέδωσε λίγο μετά το θάνατό της (1898).

Η ανιψιά της Ελισάβετ, κόμισσα Μαρία Λουίζα του Λάρις, εξέδωσε την αυτοβιογραφία της το 1913, στην οποία περιέγραφε τις αναμνήσεις της από την Αυτοκράτειρα, παρά τις προσπάθειες της αυτοκρατορικής οικογένειας να την αποτρέψουν.

Οικογένεια

Παντρεύτηκε τον Φραγκίσκο Ιωσήφ της Αυστρίας και απέκτησε τέσσερα παιδιά:

• Σοφία (1855 - 1857), πιθανώς απεβίωσε από τυφοειδή πυρετό.
• Γκίζελα (1856 - 1932), παντρεύτηκε τον Λεοπόλδο της Βαυαρίας, απέκτησαν τέσσερα παιδιά.
• Ροδόλφος (1858 - 1889), παντρεύτηκε τη Στεφανία του Βελγίου, απέκτησαν μία κόρη.
• Μαρία Βαλέρια (1868 - 1924), παντρεύτηκε το Φραγκίσκο Σαλβάτορ της Αυστρίας-Τοσκάνης, απέκτησαν δέκα παιδιά.

Πηγές

• ΑΧΙΛΛΕΙΟ, εκδόσεις Κέδρος, 1997
• Ελισάβετ από το ΤΕΙ Πειραιά
• Haderer, Stefan. Under the Spell of a Myth: Empress Sisi in Greece. Vienna 2022. ISBN: 979-8-844-21950-4.
• https://www.britannica.com/biography/Elizabeth-empress-consort-of-Austria
• https://www.history.com/news/the-tragic-austrian-empress-who-was-murdered-by-anarchists