Δρούζοι

Οι Δρούζοι (αραβικά: موحدون دروز) ή Δρούσοι αποτελούν ιδιαίτερη εθνότητα, που αριθμεί περίπου τα 1.000.000 πληθυσμό και κατοικεί σήμερα στην Ιορδανία, τον Λίβανο, στη Συρία και στη Γαλιλαία (Ισραήλ). Η εθνότητα αυτή είναι αξιοσημείωτη αφενός λόγω της ιδιάζουσας θρησκείας της και της κοινωνικής της οργάνωσης και αφετέρου για την έντονη ανυποταξία της.

Δρούζοι

Σημαία των Δρούζων
Συνολικός πληθυσμός
≈800.000 – 2,000,000
Ιδρυτής
Χάμζα και Αλ-Χακίμ
Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς
Συρία ! Συρία	600.000
Λίβανος ! Λίβανος	200.000
Ισραήλ ! Ισραήλ	150.000
Ιορδανία ! Ιορδανία	20.000
Βενεζουέλα ! Βενεζουέλα	60.000
ΗΠΑ	50.000
Καναδάς ! Καναδάς	20.000
Αυστραλία ! Αυστραλία	20.000
Γερμανία ! Γερμανία	14.000
Θρησκείες
Ενωτική Δρούζων
Γραφές
Ρασά'ιλ αλ-χίκμα (Επιστολές της Σοφίας)
Γλώσσες
Αραβικά, Εβραϊκά, Ισπανικά, Αγγλικά

Γενικά

Οι Δρούζοι (αραβικά Ντουρούζ, που αποτελεί τον πληθυντικό του Ντουρζή) διακρίνονται σε τρεις κύριες ομάδες, καθώς και σε πολλές άλλες μικρότερες που ζουν μεμονωμένα μεταξύ τους. Σημαντικότερη ομάδα εξ αυτών είναι αυτή που διαμένει στην περιοχή Χαουράν, (ταυτόσημη με την ελληνική λέξη χώρα), ή Ντζεμπελί Χ(α)ουράν, ή Ντζεμπέλ-αντ-Ντουρούζ (ντζεμπέλ = βουνό, συνεπώς στην «ορεινή χώρα», ή «όρος των Δρούζων», αντίστοιχα), που βρίσκεται ανατολικά του Ιορδάνη ποταμού (σήμερα στην περιοχή της Ιορδανίας), και που αριθμεί περί τους 600.000. Δεύτερη ομάδα είναι εκείνη που κατοικεί στις περιοχές Σουφ και Μετν του Λιβάνου η οποία αριθμεί 300.000 περίπου, και η τρίτη ομάδα που κατοικεί στις περιοχές Χασμπεγιά, Ρασεγιά, Ουασντή-αλ-Ατζέμ, Χομς, Χαμντίγια, και Σελιμίγια στην περιοχή Ελμών που αποτελεί σήμερα μέρος της νότιας Δαμασκού και της Χάμα στη Συρία.

Η πρώτη ομάδα ενισχύθηκε αριθμητικά από μετανάστες της δεύτερης, το αυτό η δεύτερη από την τρίτη, και η τελευταία από μετανάστες των μεμονωμένων ομάδων, όταν μετά τις σφαγές του 1861 ο μέχρι τότε τουρκοκρατούμενος Λίβανος τέθηκε υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων. Η πρώτη και κύρια πλέον ομάδα ζούσε ως ημιανεξάρτητη μέχρι το 1918, διοικούμενη από δικούς της ηγέτες.
Λόγω όμως του ανυπότακτου χαρακτήρα της δεν είχε πάψει τις επαναστάσεις της επί Τουρκοκρατίας, που γενικεύτηκαν το έτος εκείνο και εναντίον της Γαλλίας, όταν η τελευταία έλαβε την Εντολή (mandate) από την Κοινωνία των Εθνών για τη συγκρότηση του κράτους κατ΄ εντολή της Συρίας, χωρίς να λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα για τους Δρούζους. Η δεύτερη ομάδα αποτελούσε μικρή μειονότητα μεταξύ των Χριστιανών (Καθολικών Μαρωνιτών) του Λιβάνου, όπως και η τρίτη μεταξύ Μουσουλμάνων και Ορθοδόξων (χριστιανών) της Συρίας. Άλλες μικρότερες ομάδες παρέμεναν αμέτοχες στις περιοχές Χαλέπι και Μαράς.

Το 1948 οι ομάδες Δρούζων της Παλαιστίνης (Γαλιλαίας) ενσωματώθηκαν στο κράτος του Ισραήλ. Όμως στον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967, ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων εξ αυτών κατέφυγε στην Ιορδανία.

Ετυμολογία ονόματος

Το όνομα των Δρούζων απαντάται για πρώτη φορά στο σύγγραμμα Μασαώθ (= Οδοιπορικό), περί τον 12ο αιώνα, που συνέγραψε ο Εβραίος ραββίνος περιηγητής Βενιαμίν από την Τουδέλα της Ισπανίας. Σε αυτό το σύγγραμμα το όνομα του λαού αυτού φέρεται ως επίθετο, που παράγεται από το αραβικό ντάραζα (= αναγνώστες της Βίβλου), ή εκ του ντάριζα (= οι κατέχοντες την αλήθεια), ή τέλος εκ του ντουρς (= ο μυημένος). Σημειώνεται ότι τελικά όλες αυτές οι ετυμολογίες σχετίζονται αρκετά με τη θρησκεία των Δρούζων και τις δοξασίες τους, τις οποίες και τηρούν με άκρα μυστικότητα.

Θρησκεία των Δρούζων

Οι Δρούζοι ακολουθούν μια μονοθεϊστική και εθνική θρησκεία της οποίας οι κύριες αρχές υποστηρίζουν την ενότητα του Θεού, τη μετενσάρκωση και την αιωνιότητα της ψυχής.

Οι περισσότερες θρησκευτικές πρακτικές των Δρούζων κρατούνται μυστικές. Οι Δρούζοι δεν επιτρέπουν σε ξένους να προσηλυτιστούν στη θρησκεία τους. Ο γάμος έξω από την πίστη των Δρούζων είναι σπάνιος και αποθαρρύνεται έντονα. Οι Δρούζοι διατηρούν την αραβική γλώσσα και τον πολιτισμό ως αναπόσπαστα μέρη της ταυτότητάς τους και τα αραβικά είναι η κύρια γλώσσα τους.

Οι Επιστολές της Σοφίας είναι το θεμελιώδες και κεντρικό κείμενο της πίστης τους. Η θρησκεία των Δρούζων αποτελεί μια σύνθεση από Ισμαηλισμό (κλάδος του Σιιτικού Ισλάμ), Χριστιανισμό, Γνωστικισμό, Νεοπλατωνισμό, Ζωροαστρισμό,  Βουδισμό, Μανιχαϊσμό, Πυθαγορισμό και άλλες φιλοσοφίες και πεποιθήσεις. Είναι μια ξεχωριστή και μυστική θεολογία , η οποία δίνει έμφαση στο ρόλο του νου και της αλήθειας. Οι Δρούζοι πιστεύουν στη θεοφάνεια και τη μετενσάρκωση, Στο τέλος του κύκλου των επαναγεννήσεων, που επιτυγχάνεται μέσω διαδοχικών μετενσαρκώσεων, η ψυχή ενώνεται με τον Κοσμικό Νου (al-ʻaql al-kullī).

Τον Θεό τον αποκαλούν «Άκμπαρ» (= Μεγάλος) και τους εαυτούς τους τους αποκαλούν Μουσαχιντίν (= αγωνιστές). Θεωρούν ότι ο Άκμπαρ έχει ενσαρκωθεί 70 φορές, δηλαδή ανά μία φορά σε κάθε περίοδο ζωής του κόσμου, η τελευταία των οποίων ήταν τον 14ο αιώνα, στην ακμή του Φατιμίδη χαλίφη της Αιγύπτου Αλ-Χακίμ μπι-Αμρ Αλλάχ (= ο Θεία κελεύσει Άρχων). Πιστεύουν στον Ιησού Χριστό, θεωρώντας την εμφάνισή του στη Γη μία από τις 70 προγενέστερες θεϊκές ενσαρκώσεις.

Πρώιμη ιστορία

Η θρησκεία των Δρούζων ξεκίνησε ως κίνημα μέσα στον Ισμαηλισμό, επηρεασμένη σημαντικά από την ελληνική φιλοσοφία και τον γνωστικισμό και αντιτιθέμενη σε συγκεκριμένες θρησκευτικές και φιλοσοφικές ιδεολογίες εκείνης της εποχής. Η νέα θρησκεία κηρύχθηκε από τον Χάμζα ιμπν Άλι ιμπν Άχμαντ, έναν Ισμαηλίτη μυστικιστή και λόγιο. Ο Χάμζα έφτασε στην Αίγυπτο το 1014 και συγκέντρωσε μια ομάδα λογίων και αρχηγών από όλο τον κόσμο για να ιδρύσει το κίνημα του Μονοθεϊσμού. Οι συναθροίσεις του νέου θρησκευτικού τάγματος λάμβαναν χώρα στο τζαμί Ραϋντάν στο Κάιρο, κοντά στο τζαμί Αλ-Χακίμ.

Το 1017, ο Χάμζα επίσημα αποκάλυψε την πίστη των Δρούζων και άρχισε να κηρύττει το δόγμα του. Κέρδισε δε την υποστήριξη του Φατιμίδη χαλίφη Αλ-Χακίμ μπι-Αμρ Αλλάχ, ο οποίος εξέδωσε ένα διάταγμα που προήγε τη θρησκευτική ελευθερία πριν από τη διακήρυξη του θεϊκού καλέσματος.

Ο Αλ-Χακίμ αποτέλεσε κεντρικό πρόσωπο της πίστης των Δρούζων, παρότι οι δικές του θρησκευτικές πεποιθήσεις αμφισβητούνται από τους λόγιους. Ο Αλ-Χακίμ εξαφανίστηκε μία νύχτα ενώ είχε βγει για τον απογευματινό του ιππικό περίπατο. Κατά πάσα πιθανότητα, έπεσε θύμα δολοφονίας, ίσως κατόπιν διαταγής της μεγαλύτερης αδελφής του, της φοβερής Σιτ αλ-Μουλκ. Οι Δρούζοι πιστεύουν ότι εξαφανίστηκε (δόγμα του κρυμμένου ιμάμη του Σιιτισμού) μαζί με τον Χάμζα ιμπν Άλι και άλλους τρεις επιφανείς κήρυκες, αφήνοντας τη φροντίδα του κινήματος σε έναν νέον αρχηγό, τον Αλ-Μουκτάνα Μπαχά αντ-Ντιν.

Κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών

Κατά την περίοδο των κρατών των Σταυροφόρων στη Συρία (1099-1291), οι Δρούζοι εμφανίστηκαν στο πλήρες φως της ιστορίας στην περιοχή Γκαρμπ στα Όρη Σουφ. Ως ισχυροί πολεμιστές υπηρέτησαν τους μουσουλμάνους Σελτζούκους ηγεμόνες του Εμιράτου της Δαμασκού εναντίον των Σταυροφόρων, με αποστολή να παρακολουθούν το λιμάνι της Βηρυττού, με σκοπό να εμποδίσουν τους Σταυροφόρους να προχωρήσουν στο εσωτερικό του τόπου. Επακόλουθα, οι Δρούζοι αρχηγοί της περιοχής Γκαρμπ έθεσαν την αξιοσημείωτη πολεμική τους εμπειρία στη διάθεση των Μαμελούκων ηγεμόνων της Αιγύπτου (1250–1517). Αρχικώς, τους βοήθησαν να τερματίσουν ό,τι απέμενε από την εξουσία των Σταυροφόρων στην παράκτια περιοχή της Συρίας, και αργότερα να ασφαλίσουν τη συριακή ακτή από επιδρομές αντιποίνων των Σταυροφόρων από τη θάλασσα.

Στην αρχική περίοδο της εποχής των Σταυροφόρων, η φεουδαρχική δύναμη των Δρούζων βρισκόταν στα χέρια δύο φυλών, των Τανούχ και Αρσλάν. Από τα κάστρα τους στην περιοχή Γκαρμπ (σήμερα Περιφέρεια Αλέυ), οι Τανούχ καθοδηγούσαν τις επιδρομές τους στη φοινικική ακτή, και τελικώς επέτυχαν να κρατήσουν υπό τον έλεγχό τους τη Βηρυττό και την παραλιακή πεδιάδα από τους Φράγκους. Εξαιτίας των σκληρών μαχών με τους Σταυροφόρους, οι Δρούζοι κέρδισαν το σεβασμό των σουνιτών χαλίφηδων, αποκτώντας έτσι σημαντική πολιτική δύναμη.

Μετά τα μέσα του 12ου αιώνα, η φυλή Μάαν (φυλή και δυναστεία Καχτανιτών Αράβων, που κάποια μέλη της έγιναν Δρούζοι) αντικατέστησε τους Τανούχ στην ηγεσία των Δρούζων. Η καταγωγή της φυλής ανάγεται σε έναν πρίγκηπα ονόματι Μάαν που έκανε την εμφάνισή του στο Λίβανο τις μέρες του αββασίδη χαλίφη Αλ-Μουσταρσίντ (1118–1135 μ.Χ.). Οι Μάαν επέλεξαν για έδρα τους την περιοχή Σουφ στο νοτιοδυτικό Λίβανο, επιβλέποντας την παραλιακή πεδιάδα μεταξύ της Βηρυττού και της Σιδώνας. Το αρχηγείο τους εγκαταστάθηκε στο Μπαακλίν, που ακόμη και σήμερα είναι ένα σημαίνον χωριό των Δρούζων. Οι Μάαν περιβλήθηκαν με φεουδαρχική εξουσία από τον εμίρη του Χαλεπίου και της Δαμασκού Νουρ αντ-Ντιν Ζενγκί και παρείχαν σημαντικά στρατιωτικά σώματα στους μουσουλμάνους στον αγώνα τους κατά των Σταυροφόρων.

Διώξεις κατά τη μαμελουκική και οθωμανική περίοδο

Έχοντας εκκαθαρίσει τη Συρία από τους Φράγκους, οι Μαμελούκοι σουλτάνοι της Αιγύπτου έστρεψαν την προσοχή τους στους σχισματικούς μουσουλμάνους της Συρίας. Το 1305, μετά την έκδοση μιας φάτουα (ο φετφάς, γνωμοδότηση μουφτή - θρησκευτικού δικαστή των μουσουλμάνων) από τον λόγιο Ιμπν Ταϋμίγια που καλούσε για τζιχάντ εναντίον όλων των μη σουνιτών μουσουλμάνων, όπως οι Δρούζοι, Αλαουίτες, Ισμαηλίτες (Επταδιστές Σιίτες), και οι Δωδεκαδιστές Σιίτες, ο Μαμελούκος σουλτάνος της Αιγύπτου, Αλ-Μάλικ αν-Νάσιρ, επέφερε μια καταστροφική ήττα στους Δρούζους στην περιοχή Κεσερουάν στο όρος Λίβανος, αναγκάζοντάς τους σε υποταγή στο σουνιτικό Ισλάμ.

Αργότερα, υπό τους Οθωμανούς, οι Δρούζοι έτυχαν σφοδρής επίθεσης στο χωριό Σαουφάρ στο όρος Λίβανος το 1585, μετά τον ισχυρισμό των Οθωμανών ότι επιτέθηκαν στα καραβάνια τους κοντά στην Τρίπολη. Ως αποτέλεσμα της οθωμανικής εμπειρίας από τους εξεγερμένους Δρούζους, η λέξη Ντουρζή (Δρούζος) στα Τουρκικά έφτασε να σημαίνει, και συνεχίζεται ακόμα, τον απόλυτο κακούργο. Επακόλουθα, τον 16ο και 17ο αιώνα σημειώθηκαν διαδοχικές ένοπλες εξεγέρσεις των Δρούζων εναντίον των Οθωμανών, που αντιμετωπίστηκαν με επανειλημμένες τιμωρητικές εκστρατείες των δεύτερων στην περιοχή Σουφ, στις οποίες ο πληθυσμός των Δρούζων μειώθηκε αισθητά και πολλά χωριά καταστράφηκαν. Τα στρατιωτικής φύσεως αυτά μέτρα, λόγω και της σκληρότητάς τους, δεν επέτυχαν τελικώς να εξαναγκάσουν τους Δρούζους της περιοχής στον επιθυμητό βαθμό υποταγής. Το γεγονός αυτό οδήγησε την οθωμανική κυβέρνηση να συμφωνήσει σε μια διευθέτηση, σύμφωνα με την οποία οι διαφορετικές περιοχές (ναχίγιε) της περιοχής Σουφ παραχωρήθηκαν ως προς τη δημοσιονομική και διοικητική τους διαχείριση στους εμίρηδες της περιοχής, κ.α. αρχηγούς, αφήνοντας τη διατήρηση του νόμου και της τάξης και τη συλλογή των φόρων στην περιοχή στα χέρια τους, υπό την επικυριαρχία βεβαίως των Οθωμανών. Η διευθέτηση αυτή αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο για το καθεστώς προνομίων που τελικώς έφτασε να απολαμβάνει το σύνολο της περιοχής γύρω από το όρος Λίβανος, τόσο οι περιοχές των Δρούζων όσο και εκείνες των Χριστιανών.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Druze στο Wikimedia Commons