Διατοίχιση

Η διατοίχιση ή διατοιχισμός (rolling), κοινώς «μπότζι» (λέγεται ακόμη και «σάλος»), είναι όρος της ναυτιλίας και αφορά μορφή ταλάντωσης του πλοίου κατά τον διαμήκη άξονα, δηλαδή οι κλίσεις δεξιά και αριστερά που παίρνει το πλοίο «εξ υπαμοιβής» (= διαδοχικά), είτε «εν πλω» (όταν κινείται) είτε «εν όρμω» (αγκυροβολημένο).

Αιτία που προκαλεί τη διατοίχιση είναι είτε ο υφιστάμενος πλάγιος κυματισμός (κατάσταση θαλάσσης), είτε κυματισμός από το φαινόμενο της αποθαλασσίας, είτε και από άλλον παράγοντα, όπως από κυματισμό που προκάλεσε διερχόμενο άλλο πλοίο.

Ενώ η σταθερή (στατική και μόνιμη) κλίση γύρω απο τον διαμήκη αξονα λέγεται απλά 'κλίση' (heeling). Αυτή την κλίση μετράει και το κλινόμετρο.

Όροι

• Απλή διατοίχιση καλείται η κλίση του πλοίου από της μιας πλευράς μέχρι της άλλης και διπλή ή διπλός διατοιχισμός η επάνοδός του στην αρχική θέση ισορροπίας.
• Γωνία διατοίχισης ή εύρος διατοιχισμού ονομάζεται το τόξο που διαγράφεται σε μία απλή διατοίχιση. Έτσι αν ένα πλοίο από 5° δεξιά έλθει σε κλίση 5° αριστερά τότε έχουμε γωνία διατοιχισμού 10°. Το εύρος (ανάπτυγμα) της διατοίχισης μετράται δι΄ ειδικού οργάνου που φέρεται στη «Γέφυρα» του πλοίου και ονομάζεται «κλισιόμετρο» ή «σαλόμετρο».
• Περίοδος διατοίχισης ή διατοιχισμού, καλείται ο χρόνος μέσα στον οποίο πραγματοποιείται η απλή διατοίχιση, δηλαδή μια πλήρης ταλάντωση, δηλαδή από τη μέγιστη κλίση προς μία πλευρά στη μέγιστη κλίση στην άλλη πλευρά και επιστροφή στην αρχική θέση. Αυτή εξαρτάται από το μετακεντρικό ύψος. Η περίοδος διατοίχισης επηρεάζει τα μέγιστα την ευστάθεια του πλοίου, συνεπώς χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.
• Απόσβεση διατοιχισμού ονομάζεται η εκμηδένιση του εύρους του διατοιχισμού.

Χαρακτηρισμοί

Πλοίο με μικρό μετακεντρικό ύψος, δηλαδή με μικρή ευστάθεια έχει μεγάλη περίοδο διατοιχισμού, διατοιχούμενο βραδέως, καλούμενο έτσι «οκνό» (tender vessel). Εδώ υπάρχει η γενική αντίληψη ότι το "οκνό πλοίο" είναι ευσταθές, που βεβαίως και δεν είναι. Αντίθετα πλοίο με μεγάλο μετακεντρικό ύψος έχει μεγαλύτερη ευστάθεια και διατοιχίζεται τάχιστα και απότομα καλούμενο «σταθερό πλοίο» (stiff vessel), όπως π.χ. τα πολεμικά πλοία, ανεξάρτητα από το γεγονος ότι αυτή η διατοίχιση δημιουργεί στην έντονη ναυτία των επιβαινόντων. Εξ αυτού δε του λόγου προήλθαν και οι λανθασμένες όμως, λαϊκές εκφράσεις: "καλοτάξιδο" και "σκυλοπνίχτης" σε χαρακτηρισμό πλοίων.

Τροποποίηση της περιόδου διατοίχισης επιτυγχάνεται για μεν την επιβράδυνση με μεταφορά βαρών, έρμα, καθ΄ύψος προς τα πλευρά, (πλευρικές δεξαμενές) και για το αντίθετο με πληρότητα των διπυθμένων.

Βασικές παρατηρήσεις

Η μεγάλη διατοίχιση «εν πλω» είναι πολύ επικίνδυνη και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, αφού υπήρξε πολλές φορές αιτία μετακίνησης φορτίου, ιδίως μεταλλευμάτων με καταστροφικό αποτέλεσμα για πολλά πλοία.

• Ειδικότερα η διατοίχιση μπορεί να καταστεί επικίνδυνη σε περίπτωση συγχρονισμού (synchronism), που παρατηρείται όταν η περίοδος διατοιχισμού φθάσει το ήμισυ της περιόδου του κύματος, οπότε κάθε νέο κύμα βρίσκει το πλοίο στην αρχή μιας νέας κλίσης. Οι κλίσεις τότε αυξάνουν βαθμιαία με κίνδυνο την άμεση ανατροπή του πλοίου, που αποτρέπεται μόνο με τάχιστη αλλαγή της πορείας.

Γενικά μέτρα αντιμετώπισης της διατοίχισης κατά τη πλεύση είναι τουλάχιστον η διατήρηση πορείας 30-45 μοίρες προς το κυματισμό, η μείωση η αυξομείωση της ταχύτητας του πλοίου και η προσθαφαίρεση έρματος.

Επίσης επικίνδυνη για πρόκληση ζημιών είναι η διατοίχιση που προκαλείται από κυματισμό διερχόμενου πλοίου πολύ κοντά σε μαρίνες όπου τα σκάφη εκεί βρίσκονται κυρίως «επ΄ άλληλα» πλαγιοδετημένα.

Τα σύγχρονα πλοία Επιβατηγά και Κρουαζιερόπλοια, όπου η άνεση των επιβατών είναι σημαντικός παράγοντας, για μείωση του διατοιχισμού φέρουν στα ύφαλα παρατροπίδια, σταθερωτήρες ή τα λεγόμενα πτερύγια ευστάθειας.

Άλλες κινήσεις, μορφές ταλάντωσης πλοίου είναι η πρόνευση ή προνευτασμός (το κοινώς "σκαμπανέβασμα"), και η ανάπαλση ή "εμβάπτιση" (κοινώς "ανεβοκατέβασμα").

Δείτε επίσης

• Μέσα ελάττωσης διατοιχισμού