Γραμματικός

Ο όρος γραμματική τέχνη πρωτοεμφανίζεται στον Πλάτωνα με ιδιαίτερη έμφαση στα χωρία του Κρατύλου που αναφέρονται στη φύση και τις σxέσεις των γραμμάτων ή στοιχείων του αλφαβήτου.

Οι γραμματιστές, που αρχικά δεν απολαμβάνανε μεγάλης υπόληψης, ήταν εκείνοι που δίδασκαν τα στοιχειώδη γράμματα, όπως στη νεότερη εποχή τα κολυβογράμματα. Με την πάροδο του χρόνου, μη περιοριζόμενοι μόνο στην απλή ανάγνωση, ήθελαν και να εξηγήσουν το διδασκόμενο κείμενο και επομένως και να διορθώσουν τα εσφαλμένα κείμενα, όπως του Ομήρου που συνήθως δίδασκαν. Έτσι προέκυψε βαθμηδόν στην πράξη η κριτική και ερμηνευτική. Πρώτα στην ελληνιστική εποχή, ιδιαίτερα στην Αλεξανδρινή βιβλιοθήκη και αργότερα στη Περγαμηνή Σχολή σε μικρότερο βαθμό, αναδείχθηκαν σπουδαίοι γραμματικοί, «την ακρίβειαν της γλώσσης και την σύμπασαν γλώσσαν επιδιώκοντες κατά τον Κικέρων. Τη γραμματική δε διαιρούσαν σε τρία μέρη, το τεχνικό, το ιστορικό που ερμηνεύει την έννοια και τα πράγματα και το ιδιαίτερο.

Οι απαρχές

Κατά τον Διονύσιο Αλικαρνισσέα το έναυσμα αποτέλεσε το τρίτο βιβλίο της ρητορικής του Αριστοτέλη «Περί λέξεως» που αργότερα οι γραμματικοί το ενέταξαν ως τρίτο μέρος της ρητορικής και σχολίασαν ο μαθητής του Θεόφραστος και στη συνέχεια ο μαθητής αυτού Δημήτριος ο Φαληρεύς που τα έργα τους δεν σώζονται.

Οι διαπρέψαντες

Ανάμεσα στους σημαντικότερους γραμματικούς σε μια πορεία επτακοσίων ετών, αν αφαιρέσουμε περίπου τριακόσια χρόνια μετά το Λογγίνο και μέχρι την Ειρήνη την Αθηναία που δεν παρατηρείται καμία ιδιαίτερη δραστηριότητα, ξεχωρίζουν:

• Διονύσιος ο Θραξ αποδίδονται σ΄αυτόν έξι μέρη: ανάγνωση, εξήγηση, λέξεων και πραγμάτων ερμηνεία, ετυμολογία, αναλογία και κριτική.
• Αριστοφάνης ο Βυζάντιος
• Αρίσταρχος ο Σαμόθραξ
• Κράτης ο εξ Μαλλού
• Ιωάννης (γραμματικός), σύγχρονος του Φωτίου, που επινόησε την μικρογράμματη γραφή.