Γιώργης Σιάντος

Ο Γιώργος «Γιώργης» Σιάντος (1890-1947) (ψευδώνυμα: Γέρος, Σαγκαρινός, Θείος) υπήρξε κορυφαίο στέλεχος του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα, καθοδηγητής του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ, που σφράγισε με τη δράση του την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης και των Δεκεμβριανών που ακολούθησαν στη συνέχεια, χρηματίζοντας γραμματέας του ΚΚΕ από το 1941 μέχρι το 1944 και έχοντας την κυριότερη ευθύνη για την πολιτική του κόμματος της περιόδου αυτής.

Γιώργης Σιάντος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1890 Καρδίτσα
Θάνατος	20  Μαΐου 1947 Αθήνα
Αιτία θανάτου	έμφραγμα του μυοκαρδίου
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Ψευδώνυμο	Γέρος, Σαγκαρινός και Θείος
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός συνδικαλιστής
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/Κίνημα	Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και Παλλαϊκό Μέτωπο
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	μέλος της Βουλής των Ελλήνων (εκλογική περιφέρεια Τρικάλων)

Η πρώιμη δράση του

Ο Σιάντος γεννήθηκε στην Καρδίτσα το 1890 και καταγόταν από φτωχή οικογένεια. Αφού τελείωσε το δημοτικό σχολείο, σε ηλικία 13 ετών ξεκίνησε να εργάζεται ως καπνεργάτης. Στη δεκαετία από το 1911 ως το 1920 υπηρέτησε ως υπαξιωματικός στον Ελληνικό Στρατό και πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους και στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο ενδιάμεσο, το 1916, συμμετείχε στο βενιζελικό κίνημα της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη. Μετά την απόλυσή του από το στρατό εντάχθηκε στο ΣΕΚΕ, που αργότερα μετονομάστηκε ΚΚΕ. Αναμείχθηκε ενεργά στο συνδικαλιστικό κίνημα και εξελέγη Γραμματέας της Καπνεργατικής Ομοσπονδίας της Ελλάδας.

Τα πρώτα χρόνια στην καθοδήγηση του ΚΚΕ

Το 1927 στο 3ο Τακτικό Συνέδριο του ΚΚΕ ο Σιάντος εκλέχθηκε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος. Τα αμέσως επόμενα χρόνια, συμμετείχε ενεργά στη λεγόμενη φραξιονιστική πάλη χωρίς αρχές που ξέσπασε στους κόλπους του ΚΚΕ, συγκροτώντας την αριστερή τάση του Κόμματος με τους συνδικαλιστές Κώστα Θέο, Μήτσο Παπαρήγα και Διονύση Πυλιώτη. Την περίοδο 1929-31 η ομάδα των συνδικαλιστών Σιάντου-Θέου ήρθε σε σφοδρή σύγκρουση με την ομάδα του τότε Γενικού Γραμματέα του κόμματος Ανδρόνικου Χαϊτά, Ευτυχιάδη και Κολοζώφ, οδηγώντας το κόμμα στα πρόθυρα της διάλυσης.

Το Σεπτέμβριο του 1930 όταν ο Χαϊτάς φυλακίστηκε από την κυβέρνηση Βενιζέλου, ο Σιάντος ανέλαβε Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ. Τελικά η σύγκρουση αυτή διακόπηκε ύστερα από παρέμβαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς και την ανάθεση της θέσης του Γενικού Γραμματέα στο Νίκο Ζαχαριάδη το 1931. Ο Σιάντος τον Μάρτιο του 1931 κλήθηκε στα όργανα της Διεθνούς όπου έκανε αυτοκριτική και επανήλθε μετά από μερικούς μήνες μαζί με τον Κ. Θέο σε καθοδηγητικές θέσεις. Το 1934 εκλέχθηκε Γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Πειραιά του ΚΚΕ, ενώ το 1936 εκλέχθηκε βουλευτής Τρικάλων με το Παλλαϊκό Μέτωπο.

Ο Σιάντος ήταν το μοναδικό από τα κορυφαία στελέχη του ΚΚΕ που δεν είχε φοιτήσει στο Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο Εργαζομένων της Ανατολής (ΚΟΥΤΒ).

Τα χρόνια της Δικτατορίας της 4ης Αυγούστου

Λίγους μήνες μετά την εκλογή του Σιάντου στο κοινοβούλιο, επιβλήθηκε η Δικτατορία της 4ης Αυγούστου υπό τον Ιωάννη Μεταξά. Ο Μεταξάς με πρόφαση τον "κομμουνιστικό κίνδυνο" εγκαθίδρυσε ένα αυταρχικό καθεστώς φασιστικού τύπου, που εξαπέλυσε μια αδυσώπητη αντικομμουνιστική εκστρατεία, στηριζόμενος στον Ιδιώνυμο νόμο που είχε θέσει σε ισχύ το 1929 ο Ελευθέριος Βενιζέλος για την καταστολή συνδικαλιστικών και δημοκρατικών ελευθεριών, συλλαμβάνοντας πολλά μέλη του ΚΚΕ που τελούσε πλέον εκτός νόμου. Ο Σιάντος συνελήφθη και εξορίστηκε στην Ανάφη από όπου δραπέτευσε το 1937.

Τον Απρίλιο του 1938, μετά τη σύλληψη της τριμελούς Γραμματείας (Νεφελούδης-Παρτσαλίδης-Σκλάβαινας) που είχε την καθοδήγηση του ΚΚΕ, ο Σιάντος ηγήθηκε της διαδικασίας ανασυγκρότησης του ανώτατου καθοδηγητικού οργάνου του κόμματος, της λεγόμενης Παλιάς Κεντρικής Επιτροπής (ΠΚΕ), μαζί με το Νίκο Πλουμπίδη.

Η ΠΚΕ ήρθε σε σφοδρή αντιπαράθεση με την Προσωρινή Διοίκηση (ΠΔ), που είχε συγκροτηθεί προς τα τέλη του 1939 από την ασφάλεια του Μανιαδάκη και την καθοδήγηση της οποίας είχαν οι πρώην βουλευτές του ΚΚΕ Μιχάλης Τυρίμος και Μανώλης Μανωλέας. Τα δύο καθοδηγητικά όργανα που εξέδιδαν και δικό τους Ριζοσπάστη κατηγορούσαν το ένα το άλλο για χαφιεδισμό και προκάλεσαν τρομερή σύγχυση στις τάξεις των κομμουνιστών. Μέσα σ' αυτό το πρωτοφανές κλίμα σύγχυσης κι αυτός ακόμα ο Ζαχαριάδης συντάχθηκε με την Προσωρινή Διοίκηση κατηγορώντας την καθαρή Παλιά Κεντρική Επιτροπή. Τα πράγματα ξεκαθάρισαν το καλοκαίρι του 1941 όταν συγκροτήθηκε η λεγόμενη Νέα Κεντρική Επιτροπή από στελέχη του ΚΚΕ που απέδρασαν από τους τόπους κράτησής τους.

Ωστόσο, ο Σιάντος δεν κατόρθωσε να αποφύγει τη δεύτερη σύλληψη το Νοέμβρη του 1939 και τη φυλάκισή του στις φυλακές της Κέρκυρας στην Ακτίνα Θ', μαζί με το Ζαχαριάδη. Το Σεπτέμβρη του 1941, όταν απέδρασε, η Ελλάδα βρισκόταν ήδη υπό γερμανο-ιταλική Κατοχή.

Πρωταγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης

Ο Σιάντος αμέσως μετά τη δραπέτευσή του και μετά τη διάλυση της καχυποψίας των συντρόφων του χάρη στις διαβεβαιώσεις του ακροναυπλιώτη Γιάννη Ιωαννίδη, ανέλαβε την ηγεσία του ανασυγκροτημένου ΚΚΕ στα τέλη του 1941, καθώς ο γραμματέας του Ν. Ζαχαριάδης είχε παραδοθεί από το μεταξικό καθεστώς στους Γερμανούς και είχε μεταφερθεί αιχμάλωτος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου στη Γερμανία. Ο Σιάντος αντικατέστησε τον γ.γ του ΚΚΕ Ανδρέα Τσίπα και κατόρθωσε να ανασυγκροτήσει το κόμμα, ενώ παράλληλα συμμετείχε στην οργάνωση του ΕΑΜ. Από τα μέσα του 1942 ο Σιάντος μαζί με τον Γιάννη Ιωαννίδη θα αποτελέσουν το ηγετικό δίδυμο του ΚΚΕ που θα το καθοδηγήσουν μέχρι την επιστροφή του Ζαχαριάδη από το Νταχάου, τον Μάιο του 1945.

Τον Μάιο του 1943 ο Σιάντος συναντήθηκε με τον Γεώργιο Παπανδρέου (ο οποίος είχε αποφυλακιστεί από τις φυλακές Αβέρωφ με παρέμβαση του φίλου του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού) και του πρότεινε να αναλάβει την ηγεσία του ΕΑΜ. Ο Παπανδρέου αρνήθηκε, εκτιμώντας ότι θα βρισκόταν υπό τον ασφυκτικό πολιτικό έλεγχο του ΚΚΕ.

Το Μάρτιο του 1944 πρωταγωνίστησε στη συγκρότηση της ΠΕΕΑ στο χωριό Βίνιανη της Ευρυτανίας, στην πρώτη προσωρινή διοίκηση της οποίας ανέλαβε Γραμματέας Εσωτερικών και Επισιτισμού της Ελεύθερης Ελλάδας. Κατά το σχηματισμό της τελικής σύνθεσης της Επιτροπής διατήρησε τη θέση του Γραμματέα Εσωτερικών.

Παρά τις αρχικές και έντονες αμφιβολίες του για τη Συμφωνία του Λιβάνου προκαλώντας ουσιαστικά την Πολιτική κρίση Καΐρου (1944), τελικά υπό τις συστάσεις και Ρώσων επιτετραμμένων , στις 15 Αυγούστου του 1944, αποδέχθηκε τη συμμετοχή στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Γ. Παπανδρέου, καθώς και στη συνέχεια και τους όρους της Συμφωνίας της Καζέρτας που ακολούθησε.

Πρελούδιο της Εμφύλιας σύγκρουσης - Δεκεμβριανά

Μετά την Απελευθέρωση ο Σιάντος εξέφρασε τη διαφωνία του απέναντι στη θέση της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου για διάλυση των ενόπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ χωρίς την παράλληλη διάλυση της 3ης Ορεινής ταξιαρχίας και του Ιερού Λόχου, καθώς διέβλεπε μια βίαιη αντιεαμική στάση σε συνδυασμό με αμνηστία στους δοσίλογους πρώην συνεργάτες των Γερμανών. Μετά την παραίτηση των υπουργών του ΕΑΜ από την κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου, το ΕΑΜ στις 3 Δεκεμβρίου διοργάνωσε διαδήλωση κατά της κυβέρνησης και στις 4 Δεκεμβρίου απεργία. Η μαζικότητα της διαδήλωσης κινήθηκε μεταξύ 100.000 και 500.000 διαδηλωτών, χωρίς να υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος αριθμός από την ιστοριογραφία. Η διαδήλωση χτυπήθηκε βίαια από τις αρχές ασφαλείας υπό τον Άγγελο Έβερτ διοικητή της Αστυνομίας Πόλεων και υπήρξαν 33 δολοφονηθέντες διαδηλωτές και εκατοντάδες τραυματίες. Την επόμενη μέρα, 4 Δεκεμβρίου, η απεργία που είχε προκηρύξει το ΕΑΜ είχε καθολική συμμετοχή. Δεν λειτούργησε καμία δημόσια υπηρεσία ούτε ιδιωτική επιχείρηση και με αφορμή την κηδεία των διαδηλωτών έγινε νέα μεγάλη πορεία από τη Μητρόπολη μέχρι το Α΄ Νεκροταφείο με κεντρικό σύνθημα:

"Όταν ο Λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα".

Η νέα πορεία διαλύθηκε και αυτή με νέες δολοφονίες διαδηλωτών από την αστυνομία αλλά και από ταγματασφαλίτες που διέμεναν σε ξενοδοχεία γύρω από την Ομόνοια. Ακολούθησαν για 33 μέρες οι μάχες στην Αθήνα και τον Πειραιά, τα λεγόμενα Δεκεμβριανά, με ήττα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Ο Σιάντος και η ηγεσία του ΚΚΕ δεν κατάφεραν να διαχειριστούν το βάρος της ένοπλης σύγκρουσης ή το κράτησαν σκόπιμα υπό συνθήκες ένοπλης αντίστασης δίχως να επιτρέψουν την γενίκευση των συγκρούσεων όπως επιθυμούσε το Γ.Σ του ΕΛΑΣ με τους Βελουχιώτη, Σαράφη και Μακρίδη. Επιπλέον, μετά τη λήξη της σύγκρουσης ο Σιάντος ήταν συγκαταβατικός ως προς τη Συνθήκη της Βάρκιζας και ήταν ένα από τα 3 μέλη της αντιπροσωπείας του ΕΑΜ που την υπέγραψαν, μαζί με τον Μήτσο Παρτσαλίδη και τον Ηλία Τσιριμώκο.

Μετά τη Βάρκιζα και θάνατος

Αποτέλεσμα και της Συνθήκης της Βάρκιζας και της ενδοτικότητας της ηγεσίας του ΚΚΕ ήταν το βίαιο ξέσπασμα της Λευκής Τρομοκρατίας από κρατικά όργανα και δεξιές ένοπλες οργανώσεις κατά του εαμικού κόσμου. Ο Σιάντος χρεώθηκε την αποτυχία των πολιτικών χειρισμών από την πλευρά του ΕΑΜ-ΚΚΕ.

Η επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη στην Ελλάδα τον Μάη του 1945, έριξε σταδιακά σε δυσμένεια τον, άρρωστο πλέον, Σιάντο. Στις 20 Μαΐου 1947 ο Σιάντος πέθανε στην Αθήνα από ανακοπή καρδιάς στη κλινική του Πέτρου Κόκκαλη. Η κηδεία του παρά ταύτα στάθηκε αφορμή να ξεσπάσει μια τελευταία μαζική διαδήλωση του Εαμικού κόσμου, ο οποίος δήλωσε τη διαφωνία του με το νέο καθεστώς διώξεων που κυριαρχούσε.

Ο Σιάντος ήταν παντρεμένος με το μέλος του ΚΚΕ Βαγγελιώ Σιάντου, χωρίς να αποκτήσουν ποτέ παιδιά.

Πολιτική κληρονομιά

Λίγα χρόνια μετά το θάνατο του Σιάντου, η καθοδήγηση του ΚΚΕ υπό τον Νίκο Ζαχαριάδη διακήρυξε πως ο Σιάντος ήταν πράκτορας της Ιντέλλιτζενς Σέρβις, δίχως όμως να φανερώσει στοιχεία που να αποδεικνύουν ξεκάθαρα κάτι τέτοιο. Ωστόσο, το 1957 ένα χρόνο μετά την καθαίρεση του Ζαχαριάδη και την υπέρβαση του λεγόμενου ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος, ειδικό τμήμα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ αποκατέστησε τη μνήμη του Γιώργου Σιάντου, μιας φιγούρας άλλοτε πρωτοπόρας και άλλοτε αντιφατικής του ΚΚΕ.

Πηγές

• Γρηγόρης Φαράκος: Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Σχέσεις ΚΚΕ και Διεθνούς Κομμουνιστικού Κέντρου, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
• Λήμμα Πάπυρος Larousse Britannica για το Γιώργο Σιάντο
• Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α' Τόμος 1918-1949, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
• Ιστορία της Αντίστασης 1940-45, Εκδόσεις Αυλός, Αθήνα 1979
• Ε Ιστορικά:Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο
• Αφιέρωμα στο Γιώργο Σιάντο
• Αφιέρωμα στην Κυβέρνηση των Βουνών