Γαστούνη
Συντεταγμένες: 37°51′0″N 21°15′0″E / 37.85000°N 21.25000°E
Η Γαστούνη είναι κωμόπολη της δυτικής Ηλείας (η τρίτη σε πληθυσμό στην Ηλεία), σημαντικό αγροτικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής. Παλιός τόπος διαμονής των Φράγκων πριγκίπων της Αχαΐας με το όνομα La Gastogne. Όλη η γύρω περιοχή, καλούμενη Κάμπος Γαστούνης, καλύπτεται με πλούσιες καλλιέργειες αμπελιών, ελαιόδενδρων, οπωροφόρων και λαχανικών.
| Γαστούνη | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Δήμος | Πηνειού |
| Γεωγραφία | |
| Νομός | Ηλείας |
| Υψόμετρο | 15 |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 7.683 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
Επί Φραγκοκρατίας αποτελούσε μέρος του Πριγκιπάτου Αχαΐας, ενώ επί Οθωμανοκρατίας ήταν πρωτεύουσα της Ηλείας και κατέστη κέντρο ανεφοδιασμού κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821 με πρωτοστάτη το Γεώργιο Σισίνη. Στη συνοικία «Καθολική» σώζεται η βυζαντινού ρυθμού εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου που σε επιγραφή που υπάρχει αναφέρεται ως χρονολογία ανακαίνισης το 1702. Η Γαστούνη αποτελεί την έδρα του Δήμου Πηνειού, ενώ παλαιότερα αποτελούσε την έδρα του Καποδιστριακού Δήμου Γαστούνης
Γεωγραφία
ΕπεξεργασίαΒρίσκεται επί της εθνικής οδού Πατρών - Πύργου, απέχοντας 27 χλμ. βορειοδυτικά από τον Πύργο και 67 χλμ. νοτιοδυτικά από την Πάτρα και σε υψόμετρο 15 μέτρα. Βόρεια και δυτικά της κωμόπολης ρέει ο Πηνειός. Συνορεύει με τα χωριά Βαρθολομιό, Καβάσιλα, Καρδιοκαύτι, Κόροιβος και Σαβάλια.
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΗ Γαστούνη είναι άγνωστο πότε ιδρύθηκε. Τον 6ο με 8ο αιώνα μ.Χ αναφέρεται ότι η περιοχή ήταν σημαντικό κέντρο παραγωγής μεταξιού και ευδοκιμούσαν γι' αυτό το σκοπό πολλές μουριές[1]. Μετά την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους έγινε εγκατάσταση τους και στη Γαστούνη, ένας από αυτούς ο "Γκαστόν" (Gaston) έδωσε και το σημερινό όνομα της πόλης[1].
Επί Ενετοκρατίας αποτέλεσε έδρα επαρχίας (territorii) της Γαστούνης που ανήκε με τη σειρά της στη διοίκηση Αχαΐας μία από τις τέσσερις της Πελοποννήσου[2].
Μέχρι την Τουρκοκρατία έγινε το σημαντικότερο κέντρο και αργότερα η πρωτεύουσα της Ηλείας. Στην Α' Τουρκοκρατία αποτέλεσε έδρα καζά (επαρχίας) με το όνομα Καζάς της Γαστούνης" και στην Β΄τουρκοκρατία Βιλαέτι με το όνομα "Βιλαέτι της Γαστούνης" και ήταν η πρωτεύουσα όλης της Ηλείας[2]. Ήταν το μεγαλύτερο σε έκταση Βιλαέτι καταλάμβανε όλον τον σημερινό νομό Ηλείας κι επιπλέον εδάφη έξω από αυτού, μετέπειτα αποσπάστηκε ο Πύργος και ακόμα εννέα χωριά και αποτέλεσαν ξεχωριστό βιλαέτι αυτό του Πύργου[2]. Την περίοδο αυτή είχαν εγκατασταθεί πολλοί Οθωμανοί στην πόλη, προύχοντες της Γαστούνης ήταν η Οικογένεια Σισίνη[2].
Στη επανάσταση του 1770, γνωστή ως Ορλωφικά, και τον Μάρτιο επαναστάτες κυρίως από τη Ζάκυνθο που ήρθαν με πλοία γι' αυτό τον σκοπό και μερικοί ντόπιοι πολιόρκησαν τη Γαστούνη[2]. Η πόλη καταλήφθηκε αναίμακτα αφού η Οθωμανική φρουρά της την παρέδωσε με τη συμφωνία να τους αφήσουν να φύγουν στην Πάτρα όπως κι έγινε[2]. Οι Ζακύνθιοι όρισαν διοικητή "Κυβερνήτης και Πρεβεδούρος Πύργου και Γαστούνης" τον Ν. Φορτούνα [2].
Κατά την επανάσταση του 1821 σημαντικό ρόλο έπαιξε η Οικογένεια Σισίνη, το σπίτι της οικογένειας διασώζεται και σήμερα, όπου με δικό τους στρατιωτικό σώμα πήραν μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα[1]. Στις 27 Μαρτίου 1821 ο Σισίνης με τον Βιλαέτη και 1000 αγωνιστές πολιόρκησαν τη Γαστούνη και 20.000 Οθωμανούς και Αρβανίτες Λαλαίους που ήταν μέσα χωρίς να καταφέρουν να την καταλάβουν[3][4].
Το 1922 έγινε εγκατάσταση προσφύγων από τη Μικρά Ασία από διάφορες περιοχές, σήμερα είναι οργανωμένοι στον "Σύλλογο Μικρασιατών Γαστούνης «Οι Ίωνες»"[5].
Στις 20 Αυγούστου 1941 ο Γερμανικός στρατός εισήλθε και κατέλαβε τη Γαστούνη, για τις ανάγκες των κατακτητών επιτάχτηκε το κτίριο του γυμνασίου μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1944 που οι Γερμανοί αποχώρησαν[6]. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου οι αντάρτες προσπάθησαν ανεπιτυχώς να καταλάβουν τη Γαστούνη[6].
Διοικητική ιστορία
ΕπεξεργασίαΗ Γαστούνη το 1835 γίνεται η έδρα του νεοσύστατου δήμου Ηλειαίων και το 1841 έδρα του νέου δήμου Ήλιδος έως το 1891 που αλλάζει η έδρα για να επανέλθει το 1906[7]. Το 1912 γίνεται ή έδρα της κοινότητας Γαστούνης έως το 1997 που αυτή καταργείται και προσαρτάται στον δήμο Γαστούνης και γίνεται έδρα του, το 2010 προσαρτάται στον δήμου Πηνειού του οποίου αποτελεί έδρα[7].
Αναφέρεται πριν το 1835 ότι ήταν έδρα ειρηνοδικείου. Το 1906 υπήρξε αντιδικία των κατοίκων της Γαστούνης και της Αμαλιάδος για το ποια θα είναι η έδρα του δήμου. Οι της Αμαλιάδος ξεκίνησαν με τρένο να πάνε στην Αθήνα να διαμαρτυρηθούν και οι της Γαστούνης έστησαν κανόνι στις γραμμές του τρένου όταν αυτό έρθει να του ρίξουν. Τελικώς οι Αμαλιαδαίοι πήγαν στην Αθήνα με πλοίο από την Κυλλήνη, αφού δεν τους έδιναν αμαξοστοιχία και αποφεύχθηκε η σύγκρουση[8].
Κοινοτάρχες και δήμαρχοι
Επεξεργασία| Διάρκεια θητείας | Κάτοχος (γέννηση-θάνατος) | Σημειώσεις |
| Κοινότητα Γαστούνης (1912-1997) | ||
|---|---|---|
| 1912-1967 | Πρόεδροι της Κοινότητας Γαστούνης | |
| 1967-197? | Παναγιώτης Διον. Θωμόπουλος, με αναπληρωτή τον Κωνσταντίνο Χρ. Αντίοχο.[9] | Διορισμένοι από το καθεστώς της επταετίας. |
| 1974-1975 | Διορισμένος από την κυβέρνηση εθνικής ενότητας. | |
| 1975-1982 | Κωνσταντίνος Πεπελάσης | Πρώτος αιρετός πρόεδρος της κοινότητας μετά την πτώση της χούντας. Επανεκλεγείς το 1978 με ποσοστό 54,4%.[10] |
| 1983-1986 | Παναγιώτης Πεπελάσης | Εξελέγη το 1982 με ποσοστό 57%. |
| 1987-1994 | Κωνσταντίνος Λουρμπάς | Κέρδισε τις εκλογές του 1986, 1990 και 1994. |
| Δήμος Γαστούνης (1997-2010) | ||
| 1999-2002 | Αθανάσιος Χριστόπουλος (19??-2020) | Πρώτος δήμαρχος του καποδιστριακού δήμου. Εξελέγη το 1998 με ποσοστό 51,3%. |
| 2003-2006 | Κωνσταντίνος Λουρμπάς | Κέρδισε τις εκλογές του 2002 με ποσοστό 55,6%. |
| 2007-2010 | Αλέξιος Καστρινός | Εκλεγείς το 2006 με ποσοστό 52%. Τελευταίος δήμαρχος Γαστούνης ως την κατάργηση του δήμου. |
Δημογραφία
Επεξεργασία| έτος | κάτοικοι |
|---|---|
| 1770[2] | 3000 |
| 2001 | 7423 |
| 2011 | 7485 |
Αξιοθέατα της Γαστούνης
ΕπεξεργασίαΟικία Σισίνη
ΕπεξεργασίαΤο σπίτι της οικογένειας Σισίνη αναπαλαιωμένο σήμερα. Ένα διάστημα ήταν δημαρχιακό μέγαρο του Δήμου Ήλιδας[11]. Σήμερα στο κτίριο Σισίνη βρίσκεται το γραφείο του Δημάρχου Πηνειού και κάποιες από τις υπηρεσίες του Δήμου.
Ναός Παναγίας Καθολικής
ΕπεξεργασίαΝαός κατασκευασμένος κατά τη Φραγκοκρατία τον 12ο αιώνα μ.Χ που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα. Κτισμένη σε βυζαντινό ρυθμό με μικρή Φράγκικη προσθήκη του 14ου αιώνα, επιγραφή που έχει βρεθεί αναφέρει έτος κτίσης το 1279. Κατά καιρούς γίνονται ανασκαφές στον ναό και βρίσκονται πολλές παλιές τοιχογραφίες πίσω από νεότερες[12].
Σημαντικά Πρόσωπα
Επεξεργασία- Οικογένεια Σισίνη
- Γεώργιος Σισίνης
- Χρύσανθος Σισίνης
- Μιχαήλ Σισίνης
- Νικόλαος Σισίνης, δήμαρχος Ήλιδας
- Νίκος Καχτίτσης
Αθλητισμός
ΕπεξεργασίαΣτο ποδόσφαιρο σύλλογος της Γαστούνης είναι ο Α.Σ. Αίας με χρώματα κόκκινο-άσπρο και με παρουσίες σε εθνικές κατηγορίες. Άλλοι σύλλογοι είναι οι Γ.Σ. Γαστούνης και ο Α.Σ. Απόλλων.
Πολιτισμός
ΕπεξεργασίαΣτη περιοχή δραστηριοποιούνται διάφοροι πολιτιστικοί φορείς και σύλλογοι.Μεταξύ αυτών, ο "Σύλλογος Μικρασιατών Γαστούνης «Οι Ίωνες»" και ο μουσικοχορευτικός όμιλος "Οι Ρίζες μας".Η χορευτική ομάδα του ομίλου "οι Ρίζες μας" έχει εκπροσωπήσει το Δήμο Πηνειού σε πολλές Πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ξεχωρίζει επίσης η θεατρική ομάδα του Δήμου(θεατρικό εργαστήρι) που συστάθηκε τη δεκαετία του ΄70 και έχει αποσπάσει πλήθος τιμητικών διακρίσεων. Μεγάλο κεφάλαιο επίσης αποτελεί και η φιλαρμονική του Δήμου που συμμετέχει στα δρώμενα του Δήμου καθώς και σε φεστιβάλ επί σειρά ετών.
Πηγές
Επεξεργασία- "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britrannica" τομ. 16ος, σελ. 209.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 Δήμος Πηνειού, Ιστορία Γαστούνης[νεκρός σύνδεσμος], ανακτήθηκε 19 Φεβρουαρίου 2013
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Μιχαήλ Β. Σακελαρίου, Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν (1715 - 1821), Εκδόσεις Ερμής, 1939, επανέκδοση Λιθογραφείο Α. Ελευθερίου 2000<
- ↑ Λάμπρος Κουτσονίκας, Γενική ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως, Τόμος Α΄, Εκ του «Ευαγγέλιμου» Δ. Καρακατζάνη, Εν Αθήναις,1863, ανακτήθηκε 19 Φεβρουαρίου 2013
- ↑ Γεώργιος Κρέμος (1839-1926), Χρονολόγια της Ελληνικής Ιστορίας : προς χρήσιν παντός φιλομαθούς, ιδία δε των εν τοις γυμνασίοις μαθητών, Τυπογραφείον Δημητρίου Ιασεμίδου, Εν Αθήναις 1879,, ανακτήθηκε 19 Φεβρουαρίου 2013
- ↑ «Πρόλογος στο βιβλίο του Κ. Λούρμπα «Οι Μικρασιάτες της Γαστούνης», ανακτήθηκε 19 Φεβρουαρίου 2013». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2013.
- ↑ 6,0 6,1 Γενικό λύκειο Γαστούνης, Αναδημοσίευση από το βιβλίο : Η Δεκαετία 1940-50 και το Γυμνάσιο Γαστούνης[νεκρός σύνδεσμος], ανακτήθηκε 19 Φεβρουαρίου 2013
- ↑ 7,0 7,1 Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης, Διοικητικές μεταβολές των ΟΤΑ Γαστούνη Ν. Αχαΐας και Ήλιδος, ανακτήθηκε 19 Φεβρουαρίου 2013
- ↑ Βύρων Δάβος, Η προεδρεύουσα Αμαλιάδα[νεκρός σύνδεσμος], ανακτήθηκε 19 Φεβρουαρίου 2013
- ↑ Επιθεώρησις Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, τχ. ΙΒ΄ (Δεκέμβριος 1967), σελ. 1124.
- ↑ «Δημοτικές εκλογές- ΕΕΤΑΑ, αποτελέσματα εκλογών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2020.
- ↑ Δήμος Πηνειού, Οικία Σισίνη[νεκρός σύνδεσμος], ανακτήθηκε 19 Φεβρουαρίου 2013
- ↑ Δήμος Πηνειού, Παναγία Καθολική[νεκρός σύνδεσμος], ανακτήθηκε 19 Φεβρουαρίου 2013