Βιταλισμός

Ο Βιταλισμός ή Ζωτικοκρατία (Vitalism), όρος που προέρχεται εκ της λατινικής «vita» (= ζωή), είναι μια φιλοσοφική θεωρία της Φυσιολογίας, η οποία υποστηρίζει την ύπαρξη μιας ζωτικής αρχής ή ζωτικής δύναμης, της vis vitalis, η οποία δημιουργεί όλες τις ζωτικές λειτουργίες των έμβιων οργανισμών.

Γενικά η θεωρία αυτή από μια άποψη συνδέεται με τον ανιμισμό όπου σύμφωνα με την διατύπωση του θιασώτη αυτής Βαν Χέλμοντ η δύναμη αυτή είναι ενδιάμεση μεταξύ ψυχής και σώματος των εμβίων όντων, από δε την βιολογική άποψη ο βιταλισμός σχετίζεται με τον βιολογικό μονισμό, αφού ως δύναμη αυτή δεν φαίνεται αναγκαστικά έλλογη, αλλά ούτε και αθάνατη με συνέπεια να κατατάσσεται στην ίδια τάξη άλλων φυσικών δυνάμεων.
Και οι υπό τις δύο αυτές απόψεις πρώτοι βιταλιστές θεωρούνται ο Πυθαγόρας, ο Αριστοτέλης και οι Στωικοί. Ο όρος όμως «Βιταλισμός» στην ολοκληρωμένη έκφρασή του ξεκίνησε από τη φιλοσοφική σχολή του Μονπελιέ και συγκεκριμένα από τον Π. Μπαρτέζ (1734-1806) κατά τον οποίο όλα τα ζωικά φαινόμενα είναι αποτελέσματα της δράσης μιας εσωτερικής δύναμης που δεν υφίσταται εκτός των οργανικών εμβίων σωμάτων. Έτσι οι ιδέες της θεωρίας αυτής βρήκε πολλούς αποδέκτες με σημαντικότερους τους φυσιολόγους Μπισά, Κυβιέ, Γιόχαν Μύλερ κ.ά. που συνεχίζει μέχρι και σήμερα.

Η δε ανακάλυψη του λεγόμενου «ζωτικού δεσμού» από τον Λεγκαλουά σε συνδυασμό με την προσφιλή στους γιατρούς της αρχαιότητας της έννοιας του «ζωτικού τριπόδου» ήλθαν να προσθέσουν και να εδραιώσουν την αντικειμενικότητα της θεωρίας του βιταλισμού. Όμως η προχωρημένη έρευνα του Μπισά να προσδιορίσει και το σημείο - του κέντρου - δράσης αυτής της δύναμης έχασε έδαφος. Έτσι ο βιταλισμός στη νεότερη άποψη διαμορφώθηκε ανάλογα με τη θεωρία του «οργανισμού του Ροστάν» καθώς και στην θεωρία των «ζωτικών ιδιοτήτων». Σήμερα όλες οι παραπάνω ιδέες, μετά και από νεότερες ανακαλύψεις και προτάσεις έχουν μετεξελιχθεί στον λεγόμενο νεοβιταλισμό όπου η αρχική «ζωτική αρχή» υφίσταται ως ιδέα «κατευθυντήριας αρχής».

Πηγές

• "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica", τομ.14ος,σελ.381.