Βικιπαίδεια:Μη ελεύθερο περιεχόμενο

Ο στόχος της Βικιπαίδειας είναι να είναι μια εγκυκλοπαίδεια ελεύθερου περιεχομένου, με το ελεύθερο περιεχόμενο να ορίζεται ως περιεχόμενο το οποίο δεν φέρει περιορισμούς πνευματικών δικαιωμάτων επί του δικαιώματος αναδιανομής, μελέτης, τροποποίησης και βελτίωσης ή άλλης χρήσης έργων για οποιονδήποτε σκοπό σε οποιοδήποτε μέσο, ακόμη και εμπορικά. Οποιοδήποτε περιεχόμενο που δεν πληροί αυτά τα κριτήρια λέγεται ότι είναι μη ελεύθερο. Αυτό περιλαμβάνει όλο το περιεχόμενο (συμπεριλαμβανομένων των εικόνων που είναι πλήρως προστατευμένο από πνευματικά δικαιώματα ή που διατίθενται υπό περιορισμούς όπως «μόνο για μη εμπορική χρήση» ή «για χρήση μόνο στη Βικιπαίδεια». (Πολλές εικόνες που είναι γενικά διαθέσιμες δωρεάν μπορούν συνεπώς να είναι «μη ελεύθερες» για τους σκοπούς της Βικιπαίδειας.) Το Ίδρυμα χρησιμοποιεί τον ορισμό του «ελεύθερου» όπως περιγράφεται εδώ.

Η πολιτική αδειοδότησης του Ιδρύματος Wikimedia αναμένει ότι όλο το περιεχόμενο που φιλοξενείται στα έργα Wikimedia θα είναι ελεύθερο περιεχόμενο. Ωστόσο, υπάρχουν εξαιρέσεις. Η πολιτική επιτρέπει στα εγχειρήματα (με εξαίρεση τα Wikimedia Commons) να υιοθετήσουν μια Πολιτική Δόγματος Εξαίρεσης επιτρέποντας τη χρήση μη ελεύθερου περιεχομένου. Η χρήση τους θα πρέπει να είναι ελάχιστη και περιορισμένη (με περιορισμένες εξαιρέσεις) για την απεικόνιση ιστορικά σημαντικών γεγονότων, συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης προστατευόμενων έργων, όπως λογοτύπων, ή για τη συνοδεία (εντός στενών ορίων) λημμάτων σχετικά με σύγχρονα έργα που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα. Το μη ελεύθερο περιεχόμενο δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται όταν μπορεί ευλόγως να αναμένεται να ανεβεί, ένα ελεύθερα αδειοδοτημένο αρχείο που εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό. Το μη ελεύθερο περιεχόμενο θα πρέπει να αντικατασταθεί από ελεύθερο περιεχόμενο σε περίπτωση εμφάνισης.

Η πολιτική κριτηρίων μη ελεύθερου περιεχομένου αποτελεί επί του παρόντος την πολιτική εξαίρεσης της ελληνικής Βικιπαίδειας, ενώ το παρόν έγγραφο χρησιμεύει για την παροχή καθοδήγησης σχετικά με αυτήν την πολιτική. Το περιεχόμενο που δεν είναι ελεύθερο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη Βικιπαίδεια σε ορισμένες περιπτώσεις (για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις όπου δεν είναι δυνατή η απόκτηση ελευθέρως αδειοδοτημένης εικόνας για ένα συγκεκριμένο θέμα), αλλά μόνο σύμφωνα με το νομικό δόγμα των Ηνωμένων Πολιτειών για εύλογη χρήση και αντίστοιχων νομικών προβλέψεων σε άλλες χώρες, και σύμφωνα με τα ίδια κριτήρια μη ελεύθερου περιεχομένου της Βικιπαίδειας που αναφέρονται παρακάτω. Η χρήση μη ελεύθερου περιεχομένου στη Βικιπαίδεια υπόκειται επομένως σε ηθελημένα αυστηρότερα πρότυπα από εκείνα που ορίζονται στη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων.

Σκεπτικό

Η εύλογη χρήση είναι αρχή του δικαίου που επιτρέπει υπό προϋποθέσεις τη χρήση υλικού που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα στη Βικιπαίδεια χωρίς την άδεια του δικαιούχου με βάση ένα περιορισμένο αριθμό κριτηρίων. Σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί προκάλυμμα για την επιφόρτωση και ελεύθερη χρήση κειμένων, εικόνων ή άλλων έργων που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα στη Βικιπαίδεια χωρίς άδεια του δικαιούχου.

Το έργο που χρησιμοποιείται με καθεστώς εύλογης χρήσης θα πρέπει να συμμορφώνεται με τους νομικούς κανόνες της εύλογης χρήσης. Εκτός των ήδη υπαρχόντων, η Βικιπαίδεια θέτει επιπλέον περιορισμούς στην «εύλογη χρήση» υλικού που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα. Η εικόνα ή το έργο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνον αν δεν μπορεί να αντικατασταθεί από εικόνα ελεύθερου περιεχομένου -ιδιαίτερα τα ιστορικά αρχεία.

Ο χρήστης που επιφορτώνει υλικό που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα οφείλει να παρέχει επαρκή αιτιολόγηση για τη χρήση του υλικού, διαφορετικά οι εικόνες ή το υλικό θα διαγράφονται αυτόματα.

Παραδείγματα

Το νόημα της εύλογης χρήσης είναι το να μπορείς να χρησιμοποιήσεις αποσπάσματα από το έργο ενός συγγραφέα ή ενδεικτικές εικόνες από το έργο ενός φωτογράφου ή ζωγράφου, για να μπορείς να κάνεις ενημέρωση ή κριτική για τον ίδιο τον δημιουργό και το έργο του, όχι για άλλους λόγους. Δηλαδή μπορείς να χρησιμοποιήσεις άνετα φωτογραφίες του Χέλμουτ Νιούτον σε ένα λήμμα για τον ίδιο, αλλά δεν μπορείς να τις χρησιμοποιήσεις σε ένα λήμμα για το γυναικείο σώμα. Το ίδιο θα συνέβαινε με τον πίνακα κάποιου ζωγράφου Α που απεικονίζει ένα πολιτικό Β και ο ίδιος ο πίνακας αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία. Ο πίνακας ως έργο του Α μπορεί να συμπεριλαμβάνεται σε ένα λήμμα για τον Α ως δείγμα για την κατανόηση του έργου, της ικανότητας και της τεχνικής του ζωγράφου, αλλά όχι και στο λήμμα για τον πολιτικό Β εκτός και αν ο πίνακας αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο που αναφέρεται στο λήμμα (π.χ. ήταν αντικείμενο δημοσιότητας ή μελέτης). Απλή εικονογράφηση λήμματος και πορτρέτο προσώπου σε λήμμα για το εικονιζόμενο πρόσωπο δεν αποτελούν "εύλογη χρήση".

• Για έναν ποιητή ή συγγραφέα δεν μπορεί εύκολα να δικαιολογηθεί η εύλογη χρήση εικόνας του που τελεί υπό πνευματικά δικαιώματα καθώς η εγκυκλοπαιδικότητά του αφορά εν γένει τον γραπτό του λόγο και όχι την εικόνα του. Εύλογη χρήση σε αυτό το πλαίσιο είναι μόνο μικρά αποσπάσματα από δημοσιευμένα του γραπτά έργα.

• Για έναν ηθοποιό του κινηματογράφου, για τον οποίο η εικόνα έχει εγκυκλοπαιδική αξία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φωτογραφία, στο λήμμα του μόνο, στιγμιότυπο από ταινία του που τον αντιπροσωπεύει. Το στιγμιότυπο από ταινία είναι μικρό μέρος του συνολικού έργου που τελεί υπό πνευματικά δικαιώματα και η εύλογη χρήση δικαιολογείται πιο εύκολα από μια φωτογραφία που τελεί υπό πνευματικά δικαιώματα.

• Για ένα φωτομοντέλο, που η εικόνα του είναι η βάση της εγκυκλοπαιδικής του αξίας, είναι πιο δύσκολο να χρησιμοποιηθεί εικόνα του με εύλογη χρήση, καθώς η πλειονότητα του διαθέσιμου υλικού είναι φωτογραφίες που τελούν υπό αυστηρά πνευματικά δικαιώματα.

Κριτήρια

Για να διατηρηθεί υλικό εύλογης χρήσης στη Βικιπαίδεια θα πρέπει να πληρούνται τα εξής 9 κριτήρια:

1. Το υλικό δεν διατίθεται σε άλλη ελεύθερη εκδοχή ούτε μπορεί να αναδημιουργηθεί με τρόπο ώστε να παρέχει την ίδια πληροφορία. Στην περίπτωση που υπάρχει η δυνατότητα να αναδημιουργηθεί το υλικό ώστε να διατεθεί ελεύθερα, θα πρέπει αυτή να ακολουθείται, καθώς διαφορετικά δεν δικαιολογείται εύλογη χρήση. Για παράδειγμα, χάρτες, διαγράμματα ή σε ορισμένες περιπτώσεις και φωτογραφίες, μπορούν να δημιουργηθούν από την αρχή και η χρήση σχετικού υλικού με απλή αναφορά στην πηγή προέλευσης ή τον κάτοχο πνευματικών δικαιωμάτων δεν δικαιολογείται.
2. Το υλικό για το οποίο εφαρμόζεται εύλογη χρήση, δε θα πρέπει να υποκαθιστά το πρωτότυπο, σε ότι αφορά τις επιδιώξεις του κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων. Για παράδειγμα, φωτογραφίες ειδησεογραφικών πρακτορείων (ή πρακτορείων που διακινούν φωτογραφίες) που διατίθενται με αποκλειστικό σκοπό την επίτευξη οικονομικού κέρδους, δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται καθώς στερούν ή υπονομεύουν τον κύριο στόχο του κατόχου τους.
3. Το υλικό που υπόκειται σε δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας πρέπει να είναι όσο το δυνατό περισσότερο περιορισμένο. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται εικόνες μικρής ανάλυσης και να αποφεύγεται εύλογη χρήση πολλαπλών εικόνων αν μόνο μία αρκεί για να καλύψει τους σκοπούς ενός λήμματος.
4. Το υλικό πρέπει να έχει ήδη δημοσιευθεί.
5. Το υλικό οφείλει να είναι εγκυκλοπαιδικό, σε συμφωνία με τις γενικότερες απαιτήσεις της Βικιπαίδειας.
6. Το υλικό θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε ένα τουλάχιστον λήμμα. Δεν δικαιολογείται "εύλογη χρήση" σε υλικό που δεν χρησιμοποιείται σε κανένα λήμμα.
7. Το υλικό θα πρέπει να συνεισφέρει σημαντικά σε ένα λήμμα αυξάνοντας την κατανόηση του αναγνώστη για το λήμμα, και η παράλειψή του θα ήταν επιβλαβής για αυτή την κατανόηση.
8. Το υλικό πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά σε λήμματα της Βικιπαίδειας και όχι σε άλλες σελίδες της (σελίδες που ανήκουν σε άλλο namespace). Δεν δικαιολογείται εύλογη χρήση εικόνων που εισάγονται σε πρότυπα. Σε σελίδες συζήτησης, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σύνδεσμοι στα σχετικά αρχεία ώστε να αποφεύγεται η προβολή τους μέσα σε αυτές (η δημιουργία του συνδέσμου επιτυγχάνεται γράφοντας: [[:Αρχείο:Τίτλος αρχείου]]). Κάθε άλλη χρήση σε σελίδες εκτός του λήμματος για το οποίο εφαρμόστηκε η εύλογη χρήση πρέπει να αποφεύγεται.
9. Στην περιγραφή της εικόνας ή του αρχείου που επιφορτώνεται υπό το καθεστώς της εύλογης χρήσης, πρέπει να αναγράφονται (στη σχετική σελίδα τους)
   • η πηγή και ο κάτοχος των πνευματικών δικαιωμάτων,
   • η πινακίδα {{μη ελεύθερο αρχείο - εύλογη χρήση}} (ή η αντίστοιχη για κάποιες ειδικές κατηγορίες εικόνων)
   • μία συνοπτική αναφορά στους λόγους που δικαιολογούν εύλογη χρήση όταν δεν αναφέρονται από ειδικό πρότυπο.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Απόφαση του ΔΣ του Ιδρύματος Wikimedia
• Κάλυψη του νόμου για την εύλογη χρήση από το πανεπιστήμιο του Στάνφορντ
• U.S. Περίληψη του Γραφείου για τα Πνευματικά Δικαιώματα περί της εύλογης χρήσης
• Οδηγία για την εύλογη χρήση από το .Edu site