Βασιλική του Αγίου Δομήνικου (Μπολόνια)

Η Βασιλική του Αγίου Δομήνικου, με το παρακείμενο μοναστήρι, είναι μία από τις σημαντικότερες εκκλησίες της Μπολόνια και είναι η έδρα του τάγματος των Δομηνικανών στην πόλη. Βρίσκεται στην πλατεία του Αγίου Δομήνικου, που είναι στο κέντρο της πόλης. Φυλάσσει σημαντικά έργα τέχνης καθώς και τα λείψανα του Αγίου.

Βασιλική του Αγίου Δομήνικου
Είδος	ελάσσονα βασιλική, μοναστήρι και κτήριο ιστορικής σημασίας
Αρχιτεκτονική	αναγεννησιακή αρχιτεκτονική, ρομανική αρχιτεκτονική και γοτθική αρχιτεκτονική
Διεύθυνση	piazza San Domenico 13 ‒ Bologna (BO)
Γεωγραφικές συντεταγμένες	44°29′22″N 11°20′40″E
Θρήσκευμα	Καθολικισμός
Θρησκευτικό τάγμα	Τάγμα των Δομινικανών
Θρησκευτική υπαγωγή	Αρχιεπισκοπή της Μπολόνια
Διοικητική υπαγωγή	Μπολόνια
Χώρα	Ιταλία
Έναρξη κατασκευής	1228
Ιδιοκτήτης	Τάγμα των Δομινικανών
Προστασία	ιταλικό πολιτισμικό αγαθό
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Βασιλική Αγίου Δομήνικου, εξωτερικό

Ιστορία

Το 1216 ο Πάπας Ονώριος Γ' εγκρίνει το τάγμα που ίδρυσε ο, ισπανικής καταγωγής, Ντομένικο Γκουθμάν (Ιταλ. Domenico di Guzman). Μέσα στην επόμενη χρονιά το τάγμα είχε μεγαλώσει αρκετά ώστε να επιτρέψει την αποστολή μοναχών στις σημαντικότερες πόλεις της εποχής. Από τις πρώτες πόλεις που στάλθηκαν οι μοναχοί ήταν το Παρίσι και η Μπολόνια, δύο πολυπληθείς πόλεις και έδρες πανεπιστημίων. Το 1218 έφτασε στην Μπολόνια ο ίδιος ο Δομήνικος που εντυπωσιάστηκε από την ζωντάνια της πόλης και του πανεπιστημίου της και κατάλαβε αμέσως ότι ήταν ο ιδανικός τόπος για το έργο ευαγγελισμού του τάγματος.

Έτσι παρουσιάστηκε η ανάγκη να βρεθεί ένας χώρος που μπορούσε να τον φιλοξενήσει μαζί με τους μοναχούς του. Αρχικά βρήκε φιλοξενία σε μία μονή που ήταν έξω από τα τείχη που ήταν αφιερωμένο στην Παναγία της κάθαρσης (Ιταλ. Santa Maria della Purificazione) γνωστή και ως ντέλλα Μασκαρέλλα (Ιταλ. della Mascarella). Πολύ γρήγορα ο αριθμός τους αυξήθηκε σημαντικά, χάριν και της χαρισματικής προσωπικότητας του Ρετζινάλντο ντ Ορλεάν (Reginaldo d’Orléans), με αποτέλεσμα να χρειαστεί ένας νέος χώρος για την στέγαση τους. Αυτό τον χώρο τον βρήκαν στην εκκλησία και μονή του Αγίου Νικολάου των αμπελιών (Ιταλ. San Nicolò delle Vigne). Με πολύ γρήγορες διαδικασίες αγόρασαν την έκταση γύρο από την εκκλησία 31,5 στρεμμάτων. Από εκείνη τη στιγμή ο Άγιος Δομήνικος θα εγκατασταθεί μόνιμα εκεί και είναι σε αυτή τη μονή που θα αποβιώσει στις 6 Αυγούστου του 1221. Ενταφιάστηκε πίσω από την Αγία Τράπεζα του Αγίου Νικολάου. Σε εκείνο το σημείο τοποθετήθηκε ένας σταυρός στο πάτωμα που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Το 1219 ξεκίνησε η επέκταση της μονής μετατρέποντας την σε ένα μεγάλο μοναστικό συγκρότημα, οι εργασίες τελείωσαν το 1243. Το 1228 ξεκίνησαν οι εργασίες επέκτασης της εκκλησίας που θα έχουν μία πρώτη προσωρινή λήξη το 1238. Κατά την διάρκεια των εργασιών τα λείψανα του αγίου θα τοποθετηθούν σε ένα φέρετρο από ξύλο κυπαρισσιού που θα τοποθετηθεί σε μία μαρμάρινη σαρκοφάγο και τοποθετήθηκε πίσω από την Αγία Τράπεζα ενός παρεκκλησίου. Το 1234 ο Πάπας Γρηγόριος Θ' θα τον αγιοποιήσει και έτσι θα ανατεθεί στον Νικόλα Πιζάνο (Nicola Pisano) η κατασκευή ενός μνημείου για να τοποθετηθούν τα λείψανα. Το 1235 η εκκλησία θα αφιερωθεί στον Άγιο Δομήνικο. Στις 17 Οκτωβρίου του 1251 ο Πάπας Ιννοκέντιος Δ' θα καθαγιάσει την εκκλησία και θα παρουσιάσουν για πρώτη φορά το διάσημο εσταυρωμένο του Τζιούντα Πιζάνο (Giunta Pisano) που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Εκείνη την εποχή η εκκλησία ήταν μία επιμήκης κατασκευή ρομανικού ρυθμού με τρία κλίτη και τρεις πτέρυγες από αψιδωτά παρεκκλήσια. Ήταν χωρισμένη σε δύο τμήματα. Το μπροστινό τμήμα ονομαζότανε εξωτερική εκκλησία και χρησιμοποιούταν για τον εκκλησιασμό των πιστών και είχε επίπεδη οροφή. Το πίσω τμήμα λεγότανε εσωτερική εκκλησία και ήταν προς χρήση των μοναχών και η οροφή της ήταν γωνιοκόρυφη. Το διαχωριστικό θα αφαιρεθεί τον 16ο αιώνα. Τα επόμενα χρόνια θα κατασκευαστεί το καμπαναριό ενώ το 1298 θα μεγαλώσουν το πρεσβυτέριο και θα ξεκινήσει το φαινόμενο κατασκευής μεγάλου αριθμού παρεκκλησίων στην αριστερή πλευρά του ναού, επειδή η δεξιά είναι κατειλημμένη από την μονή, από τις πιο επιφανείς οικογένειες της Μπολόνια.

Η εκκλησία θα δεχτεί πολλές ανακαινίσεις και αλλαγές ανά τους αιώνες. Τα παρεκκλήσια θα αντικατασταθούν διάφορες φορές από άλλες νεότερες, τον 17ο αιώνα θα κατασκευαστεί η αψίδα που υπάρχει μέχρι σήμερα. Η σημαντικότερη ίσως ανακαίνιση είναι εκείνη που έκανε ο Κάρλο Φραντσέσκο Ντόττι (Carlo Francesco Dotti) μεταξύ 1728 και 1732 και θα δώσει στο ναό την Μπαρόκ όψη του που βλέπουμε και σήμερα. Στα μέσα του 18ου αιώνα θα κατασκευαστεί μία στοά που θα καλύψει όλο το μήκος της πρόσοψης καθώς και μέρος της μονής, θα κατεδαφιστεί στην ανακαίνιση των αρχών του 20ού αιώνα.

Περιγραφή

Εξωτερικό

Η πρόσοψη είναι τύπου δίρριχτη και βρίσκεται στην πλατεία Αγίου Δομήνικου. Ολοκληρώθηκε το 1240 και είναι κατασκευασμένη με τούβλα, όπως απαιτούσε το φτωχό στυλ των ταγμάτων της επαιτείας εκείνης της εποχής. Η βασιλική του Αγίου Δομήνικου της Μπολόνια θα γίνει μοντέλο για πολλές δομηνικανές εκκλησίες σε όλο τον κόσμο. Πάνω από την είσοδο υπάρχει μία ροζέτα, της ίδιας περιόδου της πρόσοψης, ενώ η είσοδος σκεπάζεται από μία μικρή στοά. Αυτή η στοά ανακατασκευάστηκε το 1910 όταν γκρεμίστηκε η μεγαλύτερη στοά του 18ου αιώνα. Στο τύμπανο της στοάς βρίσκεται ένα μωσαϊκό που απεικονίζει τον Άγιο Δομήνικο να ευλογεί την πόλη της Μπολόνια και είναι μία αναπαράσταση ενός πίνακα του '700 και βρίσκεται στην είσοδο της μονής.

Η πρόσοψη αριστερά οριοθετείται από το παρεκκλήσι Γκιζιλάρντι (Ghisilardi) που οικοδομήθηκε τον 16ο αιώνα, ενώ δεξιά βρίσκονται οι δομές της μονής που φτάνουν σε μεγαλύτερο ύψος από την ίδια την πρόσοψη.

Εσωτερικό

Βασιλική Αγίου Δομήνικου Εσωτερικό

Σήμερα το εσωτερικό του ναού εμφανίζεται με το στυλ μπαρόκ που πήρε με την ανακαίνιση του 1728 – 1732 από τον αρχιτέκτονα Κάρλο Φραντσέσκο Ντόττι (Carlo Francesco Dotti) με απόφαση του Πάπα Βενέδικτου ΙΓ'. Η παρέμβαση αυτή κρίθηκε αναγκαία για να εναρμονιστεί το εσωτερικό του ναού, χαρακτηριστικό που είχε χαθεί εξαιτίας των συνεχών αλλαγών που είχε υποστεί και των παρεκκλησίων που είχαν κατασκευαστεί σε διάφορα στυλ. Κατά την ανακαίνιση μόνο το παρεκκλήσι του Αγίου αφέθηκε ανέπαφο και χρησιμοποιήθηκε ως οδηγός για τον υπόλοιπο ναό.

Ο ναός αποτελείται από τρία κλίτη με την οροφή, όμως, χαμηλωμένη σε σχέση με παλαιότερα. Το κεντρικό κλίτος, ιδιαίτερα μεγάλου μήκους, παρουσιάζει μία εναλλαγή τόξων και επιστηλίων, ενώ στη μέση του διακόπτεται από έναν μεγάλο τρούλο. Στους τοίχους ανάμεσα στα ανοίγματα υπάρχουν 10 τοιχογραφίες που αναπαριστούν ιστορικά και θρυλικά γεγονότα που έγιναν μέσα στον ναό, πρόκειται για έργα των ζωγράφων Τζουζέππε Πεντρέττι και Βιττόριο Μπιγκάρι (Giuseppe Pedretti e Vittorio Bigari). Στην εσωτερική πλευρά της πρόσοψης υπάρχουν 4 αγάλματα, από γυψομάρμαρο, του γλύπτη Τζιουζέπε Μάτσα (Giuseppe Mazza) που παριστάνουνε τις τέσσερις αρετές των επισκόπων, Σύνεση, Ισχύς, Εγκράτεια και Δικαιοσύνη. Τα πλαϊνά κλίτη είναι αρκετά χαμηλά σε σχέση με το κεντρικό. Σε όλο το μήκος τους βρίσκουμε μικρά παρεκκλήσια και κάποια μεγαλύτερα. Από τα μεγαλύτερα αναφέρουμε, το παρεκκλήσι του Αγίου Δομήνικου που, μαζί με το παρεκκλήσι του Λίππι, είναι τα μοναδικά, από τα μεγάλα παρεκκλήσια, που βρίσκονται στο δεξιό κλίτος. Στο δεξί πάντα κλίτος υπάρχει ένας εσταυρωμένος του τέλους του '500, δημιούργημα του Αγκοστίνο ντα Ρίμινι (Agostino da Rimini). Στο αριστερό κλίτος βλέπουμε το παρεκκλήσι του Ροζάριου, το παρεκκλήσι των εξομολογήσεων και το παρεκκλήσι της Ιερής Καρδιάς.

Στην άκρη των πλαϊνών κλιτών, δίπλα στο πρεσβυτέριο, υπάρχουν τα εγκάρσια κλίτη. Στο αριστερό συνδέεται το παρεκκλήσι του Αρχάγγελου Μιχαήλ. Κατασκευάστηκε από την οικογένεια των Πέπολι (Pepoli) τον 14ο αιώνα, πρόκειται για το μοναδικό από τα 6 παρεκκλήσια που είχε χτίσει η οικογένεια και αποτελεί το μοναδικό στοιχείο γοτθικού ρυθμού που έχει απομείνει στην βασιλική. Στο εσωτερικό της μπορούμε να θαυμάσουμε ένα ψεύτικο γυάλινο παράθυρο που απεικονίζει τον Άγιο Χριστόφορο καθώς και το νεκρικό μνημείο του Ταντέο Πέπολι (Tadeo Pepoli) κατασκευασμένο το '300. Το σημαντικότερο, όμως, έργο τέχνης είναι ο εσταυρωμένος των μέσων του 13ου αιώνα του Τζιούντα Πιζάνο (Giunta Pisano). Στο δεξιό βρίσκουμε τα παρεκκλήσια Καζάλι (Casali) και της Ιεράς Εξέτασης.

Στην αψίδα υπάρχει ένα πανέμορφο ξύλινο τέμπλο που έχει σκαλίσει ο αδερφός Νταμιάνο Τζαμπέλλι (Damiano Zambelli) μεταξύ 1541 και 1549 και αναπαριστά, δεξιά, σκηνές από την παλαιά διαθήκη και, αριστερά, από την καινή διαθήκη.

Παρεκκλήσι Αγίου Δομήνικου

Παρεκκλήσι Αγίου Δομήνικου

Το παρεκκλήσι όπως το βλέπουμε σήμερα είναι το αποτέλεσμα της ανακαίνισης που έγινε το 1597 από τον Φλοριάνο Αμπροζίνι (Floriano Ambrosini). Είναι παραλληλόγραμμη, με ημικυκλική αψίδα και τρούλο επιμερισμένο. Το εσωτερικό είναι καλυμμένο με μάρμαρο από την Βερόνα. Την είσοδο του την κλείνει ένα κιγκλίδωμα από σίδερο και ορείχαλκο του 1621. Στο εσωτερικό υπάρχουν πολλά έργα τέχνης που έχουν δημιουργήσει μερικοί από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της αναγέννησης. στην αψίδα βλέπουμε μία τοιχογραφία του Γκουίντο Ρένι (Guido Reni) που αναπαριστά την δόξα του Αγίου Δομήνικου καθώς και 7 πήλινα αγάλματα που αντιπροσωπεύουν τις αρετές, του Τζιοβάννι Τεντέσκι (Giovanni Tedeschi). Στους μεγαλύτερους τοίχους υπάρχουν δύο πίνακες, του Τζιοβάννι Αντρέα Ντοντούτσι (Giovanni Andrea Donducci), ο ένας παριστάνει τη διάσωση των ναυτικών από τον Άγιο και ο άλλος το θαύμα του Ναπολέοντα Ορσίνι. Η Αγία Τράπεζα, του παρεκκλησίου είναι έργο του Αλεσσάντρο Σαρβολίνι (Alessandro Sarvolini), του '700. Το σημαντικότερο έργο, όμως, είναι η κιβωτός που περιέχει το φέρετρο του αγίου. Η σαρκοφάγος, δημιουργία του Νικόλα Πιζάνο (Nicola Pisano), είναι πλούσια διακοσμημένη με γλυπτά που αναπαριστάνουν γεγονότα από την ζωή του Αγίου και γεγονότα συνδεδεμένα με το τάγμα. Το 1469 θα ζητηθεί στον Νικολό ντα Μπάρι (Nicolò da Bari) να φτιάξει το σκέπασμα. Ο καλλιτέχνης θα εργαστεί σε αυτό μέχρι το 1473 και θα δημιουργήσει ένα σκέπασμα πλούσια διακοσμημένο με αγαλματάκια και συμβολικά στοιχεία που θα το μετατρέψουν σε μία πραγματική θεολογική επιτομή. Εκτός από το σκέπασμα θα φτιάξει και έναν άγγελο κηροπήγιο, αυτό που βρίσκεται στα αριστερά, ενώ έναν δεύτερο, βρίσκεται στα δεξιά, θα τον δημιουργήσει ο Μιχαήλ Άγγελος μαζί με άλλα δύο γλυπτά.

Το σκαλοπάτι στη βάση της κιβωτού είναι δημιουργία του Αλφόνσο Λομπάρντι ντα Φερράρα (Alfonso Lombardi da Ferrara) του 1532. Πήσω από την Αγία Τράπεζα και κάτω από την σαρκοφάγο βρίσκεται η λάρνακα του κρανίου του Αγίου. Πρόκειται για υψηλή χρυσοχοΐα του 1383 από τον Ιάκοπο Ροζέτο ντα Μπολόνια (Iacopo Roseto da Bologna).

Παρεκκλήσι του Ροζάριο

Παρεκκλήσι του Ροζάριο

Γνωστό και ως παρεκκλήσι Γκουιντόττι ή παρεκκλήσι Πέπολι. Η κατασκευή του ξεκίνησε την ίδια περίοδο με το πρώτο παρεκκλήσι του Αγίου Δομήνικου, απέναντι από αυτό, με απόφαση της οικογένειας Πέπολι με σκοπό να δεχτεί τα λείψανα του Αγίου. Οι εργασίες, όμως θα διακοπούν για άγνωστη αιτία και θα ξαναρχίσουν το 1460 από τον Τζιοβάννι Γκουιντόττι (Giovanni Guidotti) που θα αλλάξει την κατασκευή γοτθικού ρυθμού σε αναγεννησιακή. Το '500 θα μπει υπό την αιγίδα της εταιρείας του ροζάριου που θα τοποθετήσει και το πρώτο άγαλμα της Παναγίας του ροζάριου και θα φροντίσει για την αναδιακόσμηση του παρεκκλησίου. Η Αγία Τράπεζα είναι του 1589, του Φλοριάνο Αμπροζίνι (Floriano Ambrosini). Το 1602 θα τοποθετηθεί το δεύτερο γλυπτό της Παναγίας ενώ οι 15 πίνακες που αναπαριστούν τα 15 θαύματα του ροζάριου είναι του 1601 και έχουν ζωγραφιστεί από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της Μπολόνια, Λουντοβίκο Καρράτσι (Ludovico Carracci), Μπαρτολομέο Τσέζι (Bartolomeo Cesi), Φραντσέσκο Αλμπάνι (Francesco Albani), Ντομενικίνο (Domenichino), Λαβίνια Φοντάνα (Lavinia Fontana) και Γκουίντο Ρένι (Guido Reni). Το 1654 οι Άντζελο Μικέλε Κολόννα (Angelo Michele Colonna) και Αγκοστίνο Μιττέλλι (Agostino Mittelli) θα το διακοσμήσουν με ψεύτικα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Στον τρούλο απεικονίζεται η Παναγία. Στο παρεκκλήσι βρίσκονται και οι τάφοι του ζωγράφου Γκουίντο Ρένι (Guido Reni) και της μαθήτριας του Ελιζαμπέττα Σιράνι (Elisabetta Sirani).

Άλλα έργα τέχνης

Το όργανο του Μότσαρτ

Γάμος της Αγίας Αικατερίνης

• Τα αγάλματα του Αγίου Δομήνικου και της Παρθένου του 17ου αιώνα. Είναι ξύλινα από ξύλο κυπαρισσιού για να θυμίζουν το δέντρο που είχε φυτέψει ο Άγιος στον κήπο της μονής και βρίσκονται στο κιγκλίδωμα μπροστά από την Αγία Τράπεζα.
• Ο πίνακας του Φιλιππίνο Λίππι (Filippino Lippi) με τον μυστηριακό γάμο της Αγίας Αικατερίνης της Αλεξάνδρειας. Τον ζωγράφισε το 1501 και βρίσκεται στο παρεκκλήσι Ιζολάνι γνωστό και ως παρεκκλήσι του Λίππι.
• Ο τάφος του Ταρτάλι (Tartagli) του 1477 και ο τάφος της οικογένειας Βόλτα (Volta) με το κεντρικό άγαλμα του Αγίου Πρόκολο του 16ου αιώνα. Και οι δύο βρίσκονται στην πλαϊνή είσοδο.
• Ο πίνακας του Λουντοβίκο Καράτσι (Ludovico Caracci) του 1610 περίπου που απεικονίζει τον Άγιο Ραϊμόντο του Πεναφόρ (San Raimondo di Penafort) που διασχίζει την θάλασσα πάνω στον μανδύα του, βρίσκεται στο δεύτερο παρεκκλήσι της αριστερής πλευράς.
• Τα τρία όργανα. Στην βασιλική υπάρχουν τρία όργανα. Τα δύο βρίσκονται στα πλαϊνά της Αγίας Τράπεζας. Το τρίτο, είναι το σημαντικότερο, βρίσκεται στο παρεκκλήσι του Ροζάριου και είναι κατασκευασμένο μεταξύ 1737 και 1740. Σ’αυτό μελέτησε ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ κατά την διαμονή του στην Μπολόνια καθώς προετοιμαζόταν να δώσει εξετάσεις για να μπει στην φιλαρμονική ακαδημία της Μπολόνια.

Βιβλιογραφία

• Margherita Bianchini 101 tesori nascosti di Bologna da vedere almeno una volta nella vita. Εκδόσεις Newton Compton Editori 2012. Σελ. 137 – 149

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κέντρο Άγιος Δομήνικος (Ιταλικά)
• Μοναστήρι Αγίου Δομήνικου Μπολόνια Αρχειοθετήθηκε 2013-07-11 στο Wayback Machine. (Ιταλικά)
• Κριτέριον εταιρεία που έκανε την ανακαίνιση της βασιλικής (Ιταλικά)
• Υπουργείο εσωτερικών της Ιταλίας (Ιταλικά)