Βίλχελμ Κανάρις

Ο Βίλχελμ Φραντς Κανάρις (γερμανικά: Wilhelm Franz Canaris, γενν. 1 Ιανουαρίου 1887 στο Απλερμπέκ κοντά στο Ντόρτμουντ της Γερμανίας, πέθανε 9 Απριλίου 1945 στο στρατόπεδο Φλόσενμπεργκ) ήταν Γερμανός ναύαρχος και κατά τη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος Αρχηγός της Υπηρεσίας Αντικατασκοπείας (Abwehr) του γερμανικού Γενικού Επιτελείου.

Βίλχελμ Κανάρις
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Wilhelm Franz Canaris (Γερμανικά)
Γέννηση	1  Ιανουαρίου 1887 Απλερμπέκ
Θάνατος	9  Απριλίου 1945 Στρατόπεδο συγκέντρωσης Φλόσενμπεργκ
Αιτία θανάτου	απαγχονισμός
Συνθήκες θανάτου	θανατική ποινή
Τόπος ταφής	Βαυαρία
Χώρα πολιτογράφησης	Γερμανία
Θρησκεία	Λουθηρανισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αγγλικά Ισπανικά Ιταλικά Γαλλικά Πορτογαλικά Ρωσικά Γερμανικά
Σπουδές	Steinbart-Gymnasium Naval Academy at Mürwik
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	αξιωματικός μυστικής υπηρεσίας μέλος πληρώματος υποβρυχίου αξιωματικός του ναυτικού αντιστασιακός
Περίοδος ακμής	1905
Οικογένεια
Γονείς	Carl Canaris και Auguste Popp
Αδέλφια	Carl August Canaris
Συγγενείς	Constantin Canaris (ανιψιός)
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός	ναύαρχος/Ράιχσμαρινε και Γερμανικό Αυτοκρατορικό Ναυτικό
Πόλεμοι/μάχες	Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Military Merit Cross III. Class German Cross in Silver
Σχετικά πολυμέσα

Καταγωγή

Σχετικά με την καταγωγή του έχουν διατυπωθεί αρκετές θεωρίες. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο ίδιος ισχυριζόταν ότι καταγόταν από την οικογένεια του Έλληνα Ψαριανού ναυάρχου αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, φημισμένου μπουρλοτιέρη και μετέπειτα πολιτικού Κωνσταντίνου Κανάρη. Συγκεκριμένα ο ίδιος φέρεται να είχε υποστηρίξει πως αναζητώντας το γενεαλογικό δέντρο της οικογενείας του είχε βρει πως η οικογένειά του καταγόταν άμεσα από τον Θωμά Κανάρη, που είχε εγκατασταθεί στη Γερμανία στη περιοχή της λίμνης Κόμο περί τα τέλη του 17ου αιώνα. Πράγματι, το επίθετο Κανάρις δείχνει ότι ίσως να υπάρχει κάποια σχέση, πλην όμως η ακριβής καταγωγή του δεν διασταυρώθηκε. Σύγχρονοι ιστορικοί πιστεύουν ότι δεν έχει καμία συγγένεια και ότι απλά ο ίδιος ισχυριζόταν πως ήταν συγγενής του Κανάρη.

Σημειώνεται ότι ο Κωνσταντίνος Κανάρης απεβίωσε το 1877. Είχε έξι ή επτά παιδιά. Το πιο πιθανό είναι ο Κανάρις, αν είναι όντως συγγενής του Κωνσταντίνου, να είναι παιδί του Λυκούργου Κανάρη, ο οποίος σπούδασε νομικά και την περίοδο εκείνη, και λόγω βαυαροκρατίας, εστάλη από τον πατέρα του στη Γερμανία για σπουδές. Από άποψη χρονολογιών είναι η πιο πιθανή περίπτωση. Απόγονος του Κανάρις υπήρξε ο Κλάους - Βίλχελμ Κανάρις (Claus-Wilhelm Canaris), καθηγητής της Νομικής στη Γερμανία. Ίσως να υπάρχει κάποια σχέση και σε αυτό. Πάντως το όλο θέμα δεν έχει εξακριβωθεί πλήρως.

Σύμφωνα με έρευνα του Ιακώβου Χονδροματίδη, διπλωματούχου στρατιωτικής ιστορίας της φιλοσοφικής Σχολής Άαχεν, ο Κανάρις βρέθηκε στην Ελλάδα για πρώτη φορά με τους γονείς του σε διακοπές το Καλοκαίρι του 1902. Τότε γνώρισε τα περί του Έλληνα Κανάρη, η ιστορία του οποίου και κέντρισε τη φαντασία του περί της θάλασσας και της ναυτικής τέχνης. Αυτό είχε ως συνέπεια αργότερα ο πατέρας του να του χαρίσει μικρό ομοίωμα της προτομής του Έλληνα ναυάρχου. Κατά μαρτυρία επίσης Έλληνα διπλωμάτη, ο Κανάρης όταν είχε πλέον αναλάβει Αρχηγός της Άμπβερ είχε αναρτημένο στο σαλόνι της οικίας του στο Βερολίνο το πορτραίτο του Κωνσταντίνου Κανάρη.

Σε πρόσφατο βιβλίο (2007), που κυκλοφόρησε γι αυτόν (βλ. Βιβλιογραφία) αναγράφεται ότι τελικά ο Κανάρις βρήκε την πραγματική ρίζα της οικογενείας του το 1943 στη Λομβαρδία. Η αντίστοιχη Ιταλική οικογένεια, από την οποία προήλθε ο κλάδος της αντίστοιχης Γερμανικής, έφερε το όνομα Canarisi.

Βιογραφία

Πρώτα χρόνια και δράση στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Ο Κανάρις γεννιέται στο Ντόρτμουντ και μεγαλώνει στο Ντούισμπουργκ, όπου τελειώνει το γυμνάσιο Στάινμπαρτ (Steinbart-Gymnasium). Το 1905 κατατάσσεται στο Πολεμικό Ναυτικό. Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου υπηρετεί αρχικά με μεγάλη επιτυχία στο γερμανικό υποβρυχιακό στόλο. Στη συνέχεια αναλαμβάνει κυβερνήτης στο καταδρομικό "Δρέσδη" (DRESDEN), το οποίο συμμετέχει στη ναυμαχία των Νήσων Φώκλαντ (8 Δεκ. 1914) με αγγλικά πολεμικά από το οποίο ήταν το μόνο γερμανικό πλοίο που διασώθηκε από τη ναυμαχία. Αργότερα, ενώ το Dresden βρισκόταν στα ύδατα της Χιλής, βομβαρδίστηκε και βυθίστηκε ενώ το πλήρωμα διασώθηκε στην ξηρά αφού δραπέτευσε από τη φύλαξη των Χιλιανών. Η δράση του αυτή κατά τη διαφυγή του "Δρέσδη" τού εξασφαλίζει τον θαυμασμό του Βασιλικού Βρετανικού Ναυαρχείου, το οποίο δαπάνησε πολύ χρόνο και προσπάθειες για να το εντοπίσει αργότερα. Ο Κανάρις κατέφυγε στη γερμανική πρεσβεία του Σαντιάγο όπου του δόθηκαν έγγραφα που τον παρουσίαζαν ως Αγγλο-χιλιανό έμπορο. Μεταμφιεσμένος πέρασε μέσω των Άνδεων στην Αργεντινή απ' όπου με ένα ολλανδικό πλοίο έφτασε στο Ρόττερνταμ και τελικά στις 17 Σεπτεμβρίου 1915 έφτασε στο Βερολίνο, άρρωστος από ελονοσία και εντερίτιδα. Ο Κάιζερ του απένειμε τον Σιδηρούν Σταυρό και αργότερα προήχθη σε πλωτάρχη.

Στις αρχές του 1916 πηγαίνει, με εντολή των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, στην Ισπανία, όπου έχει ως αποστολή να εξασφαλίζει τον ανεφοδιασμό των γερμανικών υποβρυχίων. Εκεί άρχισαν να τον παρακολουθούν οι αγγλικές μυστικές υπηρεσίες. Επειδή ήταν άρρωστος, οι προϊστάμενοί του αποφάσισαν να τον στείλουν στη Γερμανία για να αναρρώσει. Αυτός, μεταμφιεσμένος σε μοναχό προσκυνητή του Αγίου Φραγκίσκου της Ασσίζης, διέσχισε τη Γαλλία και έφτασε στην πόλη Domodossola, στα σύνορα της Ελβετίας. Εκεί τον εντόπισαν και τον συνέλαβαν οι Συμμαχικές Μυστικές Υπηρεσίες όπου θα τον δίκαζαν ως Γερμανό κατάσκοπο. Ο Κανάρις κατόρθωσε να αποφύγει τη δίκη λέγοντας ότι υποφέρει από φυματίωση, αφού δάγκωσε τη γλώσσα του για να φτύνει αίμα. Ισχυροί φίλοι, περιλαμβανομένου του τότε νεαρού αξιωματικού Φράνκο, ζήτησαν τη μεσολάβηση του Ιταλού πρέσβη στη Μαδρίτη ώστε ο Κανάρις να γλυτώσει την εκτέλεση. Επέστρεψε στη Μαδρίτη όπου οι Γερμανοί με ασύρματο ειδοποίησαν υποβρύχιο να τον παραλάβει. Οι Άγγλοι υπέκλεψαν το μήνυμα και ετοιμάστηκαν να συλλάβουν το υποβρύχιο U-35 που θα τον παραλάμβανε, καθώς και τον ίδιο τον Κανάρις. Δύο γαλλικά υποβρύχια περίμεναν το U-35 στον κόλπο Salistrona στην Καρθαγένη για να το βυθίσουν, ενώ σε ετοιμότητα ήταν και τρία πλοία επιφανείας και σμήνος αεροπλάνων με τορπίλες. Οι Άγγλοι είχαν πληροφορίες από Ισπανούς πράκτορες ότι ο Κανάρις θα πλησίαζε το υποβρύχιο με βάρκα που στην πλώρη της θα έφερε φώτα με το σήμα μορς για το γράμμα "Μ". Όμως, το βράδυ της 1 Οκτωβρίου που θα γινόταν η επιχείρηση, ο όρμος ήταν γεμάτος βάρκες με φώτα, και ο κυβερνήτης του U-35 δεν μπορούσε να διακρίνει από το περισκόπιο τη βάρκα του Κανάρις. Ωστόσο τις 06:30 το πρωί είδε ένα καΐκι με μια κόκκινη σημαία με το γράμμα "Μ". Από εκεί παρέλαβε τον Κανάρις και άλλα δύο άτομα και καταδύθηκε βάζοντας πλώρη για την Αδριατική. Οι κυβερνήτες των άλλων πλοίων και υποβρυχίων δεν είδαν τίποτα έχοντας αντίθετο τον ανατέλλοντα ήλιο. Εκεί ο Κανάρις κέρδισε τον πρώτο γύρο με τους Άγγλους.

Το 1917 επιστρέφει με δική του αίτηση σε μάχιμη υπηρεσία και υπηρετεί σε υποβρύχιο στη Μεσόγειο.

Δράση πριν από την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου

Μετά τον πόλεμο, το 1920, διορίζεται ναυτικός υπασπιστής του Υπουργού Στρατιωτικών Γκούσταφ Νόσκε. Από τη θέση αυτή τού είναι δυνατό να συμβάλει σημαντικά στην οργάνωση της δολοφονίας της Ρόζα Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ. Μετά τις δολοφονίες οι σχετικές ανακρίσεις ανατίθενται στον ίδιο και αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι περισσότεροι κατηγορούμενοι να αθωωθούν. Εκείνη την εποχή ο Κανάρις αναπτύσσει ισχυρά αντικομμουνιστικά αισθήματα και, πρακτικά, συντάσσεται με το ανερχόμενο εθνικιστικό κίνημα. Στα χρόνια που ακολουθούν υπηρετεί σε διάφορες θέσεις στο Ναυτικό. Το 1921 διορίζεται ως επιτελικός αξιωματικός στη βάση της Βαλτικής, όπου εκεί και προσκολλήθηκε στην Υπηρεσία πληροφοριών. Το 1924 διορίστηκε ύπαρχος στο καταδρομικό "Βερολίνο" (BERLIN). Το 1926 μετατίθεται στο Υπουργείο Στρατιωτικών προϊστάμενος του Α2 του στόλου, όπου και του ανατίθεται η διοργάνωση της αντικατασκοπείας. Το 1928 εκλέγεται αξιωματικός σύνδεσμος των ξένων Πολεμικών Ναυτικών στο Βερολίνο. Τον επόμενο χρόνο το 1929 αναλαμβάνει τη διοίκηση του ναυστάθμου Βίλελμσχαφεν. Το 1931 ανέλαβε ύπαρχος στο θωρηκτό SCHLESIEN και τον επόμενο χρόνο κυβερνήτης αυτού. Το 1934 ανέλαβε διοικητής της ναυτικής βάσης Σβυνεμούντε. Στις αρχές του Τρίτου Ράιχ αποδεικνύεται θερμός υποστηρικτής του εθνικοσοσιαλισμού. Ελπίζει ότι ο Χίτλερ θα κατορθώσει την αναθεώρηση της συνθήκης των Βερσαλλιών.

Στις 5 Ιανουαρίου του 1935 ο ναύαρχος Κανάρις σε ηλικία 47 ετών διορίζεται επικεφαλής της Διεύθυνσης Κατασκοπείας και αντικατασκοπίας (Abwehr), που στεγάζονταν στο μέγαρο αρ. 74-76 της παραλίας Τίρπιτς του Βερολίνου, πολύ κοντά στο γερμανικό Υπουργείο των Στρατιωτικών. Όπως είναι φυσικό, από τη νευραλγική εκείνη θέση ο Κανάρις όχι μόνο βρέθηκε πολύ κοντά στις μυστικές διαπραγματεύσεις, κυρίως μεταξύ Αγγλων και Γερμανών, για τον ρόλο που μπορούσε να παίξει ο Χίτλερ στην Ευρώπη αλλά αποκαλύφθηκε πως και ο ίδιος υπήρξε το κύριο πρόσωπο αυτών των δραστηριοτήτων. Τα γεγονότα αυτά αποσιωπήθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά σήμερα υπάρχουν αρκετές πηγές που το επιβεβαιώνουν (Βλέπε το : "Hitler's Spy Chief: The Wilhelm Canaris Mystery" by Richard Bassett, London 2007) ότι οι Ευρωπαϊκές Δημοκρατίες ευνόησαν το Ναζιστικό κίνημα, με σκοπό να αντιτάξουν μια πολιτική δύναμη ανάσχεσης του Κομμουνισμού, τόσο για κοινωνικούς λόγους όσο και για την αντιμετώπιση του Ιωσήφ Στάλιν, ο οποίος ήλεγχε τα κινήματα που δρούσαν μέσα στις χώρες εκείνες. Η θέση του Κανάρις, αλλά και η γνωριμία του από παλιά με άτομα στις Αγγλικές Μυστικές Υπηρεσίες, όπως και οι προσωπικές του πεποιθήσεις απέναντι στον Κομμουνισμό, τον έφεραν σε θέση του 'αρχιτέκτονα' εκείνων των μυστικών διαβουλεύσεων, γεγονός που μεταπολεμικά κανείς από τους νικητές δεν θα ήθελε να ακούγεται. Το 1936 είναι ο κύριος μοχλός πίσω από τη γερμανική επέμβαση στην Ισπανία υπέρ του Φρανθίσκο Φράνκο, της οποίας τις διπλωματικές λεπτομέρειες αναλαμβάνει προσωπικά ο ίδιος, βοηθούμενος και από τα εξαίρετα ισπανικά που μιλούσε. Το 1938, ωστόσο, υποπίπτουν στην αντίληψή του τα εγκλήματα που διαπράττουν οι φαιοχίτωνες της SA και τα SS και, τόσο ο ίδιος, όσο και μια ομάδα αξιωματικών, αντιλαμβάνονται ότι το Ναζιστικό κίνημα έχει ίδιες βλέψεις για το μέλλον του, οι οποίες δεν συμβαδίζουν με την κλασική παραδοσιακή άρχουσα γερμανική τάξη. Οι νεότερες πηγές αποκαλύπτουν ότι ο Κανάρις χρησιμοποιήθηκε τότε ως σύνδεσμος μεταξύ μικρού αριθμού Γερμανών στρατηγών και πολιτικών για να μεταφέρει αυτές τις ανησυχίες στην Αγγλική κυβέρνηση. Η συνάντηση έγινε στη Σεβίλλη, στην οποία παραβρέθηκε ο Κανάρις με αφορμή τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, με πράκτορες της Αγγλικής ΜΙ6, οι οποίοι ήρθαν από το Γιβραλτάρ. Τελικά, η υπογραφή της Συνθήκης του Μονάχου επέδρασε ως πολύ ισχυρό πλήγμα κατά της αντιχιτλερικής αυτής ομάδας, επειδή με την πράξη εκείνη ο Χίτλερ όχι μόνο δεν τιμωρήθηκε αλλά και ικανοποιήθηκε για τις απαιτήσεις του, ουσιαστικά ως ανταμοιβή για τον πόλεμο κατά των αριστερών στην Ισπανία και για την εξολόθρευση των κομμουνιστών στη Γερμανία και την Αυστρία, και φάνταζε ήδη ως εξαίρετος ηγέτης στη γερμανική κοινή γνώμη. Από τότε ο Κανάρις γίνεται πολύ επιφυλακτικός, αλλά αποκτά ακόμα και επικίνδυνους ανταγωνιστές, ειδικά μάλιστα τον, ως τότε "πνευματικό του παιδί", Ράινχαρντ Χάιντριχ, ο οποίος, ουσιαστικά, τον παρακολουθούσε και ήθελε να τον υπερκεράσει, ενώ διατηρούσε αρμονικότατες σχέσεις με τον Χίμλερ, ο οποίος γνωρίζει για τις συναντήσεις του Κανάρις με τους Άγγλους, πράγμα που, στα μάτια τους, τον καθιστά κατ' αρχήν ύποπτο.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και αντιχιτλερική δράση

Νοιώθοντας την πίεση εκείνη ο Κανάρις αποφασίζει να δείχνει μεγαλύτερη προθυμία για συνεργασία με τους αξιωματούχους Ναζί, αλλά την ίδια ώρα είναι βέβαιο ότι επεκτείνει τις μυστικές του επαφές με αντιχιτλερικούς. Η μεγαλύτερη κατασκοπευτική συμβολή του, ωστόσο, συμπίπτει με την επίθεση του Χίτλερ εναντίον της Ρωσίας. Ο Στάλιν, αν και ανέτοιμος, διαθέτει τετραπλάσιες δυνάμεις στα σύνορα σε σχέση με τους Γερμανούς και είναι ιδιαίτερα υπολογίσιμος ως αντίπαλος. Ο Κανάρις, όμως, αποκαλύπτει με εξαιρετική λεπτομέρεια όλη τη διάταξη της ρώσικης στρατιωτικής μηχανής: τα σχέδια προέρχονται από τη Βρετανική ΜΙ6 και η προσφορά εκείνη φαίνεται να σχετίζεται και με τη θέληση του Τσώρτσιλ να πάψει η χώρα του να είναι μόνη της στον αγώνα ενάντια στη Γερμανία. Αντίθετα, σύμφωνα με τον ιστορικό Matthew Cooper, η Γερμανία υποτίμησε σημαντικά τον αριθμό και τον εξοπλισμό του σοβιετικού στρατού καθώς και τη δυνατότητά του για κινητοποίηση δυνάμεων και παραγωγή όπλων.

Οι υπάρχουσες πηγές δεν αναφέρουν πόσο σε εκείνη την απόφαση αλλαγής σχεδίων επηρέασε ο Κανάρις, αλλά είναι σίγουρο ότι η επίθεση εκείνη εναντίον του Στάλιν τύχαινε της επιδοκιμασίας του. Οι λεπτομέρειες αυτών των γεγονότων ουσιαστικά μαθεύτηκαν έμμεσα από τους Άγγλους κατασκόπους της ομάδας του Κιμ Φίλμπυ, οι οποίοι, με τη σειρά τους, τα έμαθαν μέσω των αποκωδικοποιήσεων των μηνυμάτων μέσω του συστήματος 'Enigma'. Ειδοποίησαν μεν κατάλληλα τον Στάλιν, αλλά εκείνος εξέλαβε την ειδοποίηση ως παραπλανητικό σχέδιο της Αγγλίας που σκοπό είχε να τον εμπλέξει σε πόλεμο με τον Χίτλερ, που θεωρούσε εξουδετερωμένο με το σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότωφ, που είχε συνάψει με τη Ναζιστική Γερμανία. Τελικά είχε άδικο ως προς την πηγή της πληροφορίας αλλά είχε εντελώς δίκιο ως προς τον σκοπό. Ωστόσο, αυτή η επιτυχία του Κανάρις αυξάνει τον φθόνο αλλά και την περιέργεια του Ράινχαρντ Χάιντριχ, ο οποίος έκτοτε ψάχνει με πολύ ενδιαφέρον στις πηγές του Κανάρις και σε πιθανές σχέσεις του με τους Βρετανούς.

Το 1941 φαίνεται ότι ο Χάιντριχ βρίσκει τις αποδείξεις που αναζητά, ύστερα από την ομολογία ενός διπλού πράκτορα, ο οποίος εργαζόταν για τον Κανάρις στην Ελβετία, όπου οι άνδρες του τον είχαν δει να έρχεται σε επαφή με άνθρωπο της εκεί Αγγλικής Πρεσβείας. Αλλά στις 27 Μαΐου 1942 Τσέχοι κομάντος, που εκπαίδευσε η ΜΙ6, δολοφονούν τον Χάιντριχ στην Πράγα. Η πράξη είναι μεν συμβολική κατά των χιτλερικών δυνάμεων κατοχής αλλά η μακρά και δύσκολη οργάνωσή της, σε συνδυασμό με τον αναμενόμενο λουτρό αίματος κατά του τσέχικου λαού εκ των υστέρων, δημιούργησαν την (βάσιμη) υποψία ότι η πράξη εκείνη αποσκοπούσε βασικά στη διάσωση του Κανάρις. Έκτοτε ο Κανάρις συνεχίζει την ίδια τακτική συμβίωσης με τους Ναζί, αλλά σίγουρα οι προθέσεις του είναι εναντίον του Χίτλερ, ενώ πρακτικά παίζει τον ρόλο του συνδέσμου των αντιχιτλερικών και τους προμηθεύει με όσες πληροφορίες του είναι δυνατό. Παύει, όμως, να είναι πλέον ο κύριος παράγων χειρισμού της χιτλερικής αντικατασκοπείας, καθώς τον παρακολουθούν συνεχώς.

Ελληνικές επαφές κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο (1940)

Ο Κανάρις, ωστόσο, πολύ καλός γνώστης της ισπανικής, εξακολουθεί να ταξιδεύει συχνά στην Ισπανία μεταξύ 1939 - 1940, κυρίως για τα εκεί δρώμενα. Όταν όμως ξέσπασε ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος στις 28 Οκτωβρίου του 1940, η είδηση του οποίου έπεσε ως κεραυνός στο Γερμανικό Επιτελείο, που βέβαια γνώριζε πολλά στοιχεία του επικείμενου πολέμου, τους φόβους εκ των οποίων διοχέτευε προηγουμένως στους Έλληνες διπλωμάτες, αλλά που δεν περίμενε ποτέ την αιφνίδια και άνευ συνεννόησης με τον Χίτλερ επίθεση του Μουσολίνι, τόσο ο ίδιος ο Χίτλερ όσο και οι Ρίμπεντροπ και Κανάρις ρίχτηκαν στον αγώνα να σταματήσουν τον πόλεμο εκείνο, και ειδικότερα μετά τα μέσα του Νοεμβρίου. Γνωστή έμεινε στην Ιστορία η συνάντηση Χίτλερ - Μουσολίνι στη Φλωρεντία. Τότε ο Κανάρις σπεύδει στη Μαδρίτη προκειμένου να συναντήσει τον πρέσβη της Ουγγαρίας στρατηγό Ρούντολφ Αντόρκα με τον οποίο διατηρούσε φιλικές σχέσεις, από προηγούμενες συνεργασίες, και ο οποίος ήταν φίλος του εκεί Έλληνα πρέσβη Περικλή Αργυρόπουλου. Έτσι στις 17 Δεκεμβρίου ο Αντόρκα πληροφορεί τον Αργυρόπουλο για μια γερμανική πρόταση ανακωχής. Οι όροι που είχε θέσει ο Κανάρις στη πρόταση εκείνη ήταν μεταξύ άλλων ότι η Γερμανία θα βοηθούσε την άμεση κατάπαυση του πυρός, με παρεμβολή στρατιωτικής δύναμης μεταξύ των δύο αντιμαχομένων παρατάξεων, τη διατήρηση των εδαφών κατάληψης από τον ελληνικό στρατό, την εγγύηση του στάτους κβο και το απαραβίαστο των νέων συνόρων έναντι του μοναδικού όρου, της επαναφοράς της Ελλάδας στην "αυστηρή ουδετερότητα" και την εγκατάλειψη του ελληνικού εδάφους από τους Άγγλους.

Με βάση το βιβλίο «Η Ελλάδα και ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος», του Θανάση Σφήκα, Νοεμβ. 2000, ISBN 960-8032-55-5, σελ. 356, ο Περικλής Αργυρόπουλος έσπευσε αμέσως και τηλεγράφησε τη γερμανική πρόταση ανακωχής με ταυτόχρονη συμπληρωματική έκθεση (θετική εισήγηση) στην Αθήνα, στον Ιωάννη Μεταξά, την οποία, όμως, ο Μεταξάς απέρριψε, θεωρώντας ότι η συνεργασία του με τη Γερμανία θα υποβοηθούσε τον διαμελισμό της Ελλάδας μετά από την, κατ' εκείνον, υπερίσχυση των Συμμάχων.

Τρεις ημέρες αμέσως μετά το τηλεγράφημα του Αργυρόπουλου, ο Ιωάννης Μεταξάς, όπως σημειώνει στο ημερολόγιό του, στις 20 Δεκεμβρίου, δέχθηκε την επίσκεψη του Γερμανού πρέσβη στην Αθήνα φον Έρμπαχ, όπου το πλέον βέβαιο της συνομιλίας εκείνης πρέπει να ήταν η επανεξέταση της γερμανικής πρότασης, του Κανάρις, περί ανακωχής, έτσι προσδιορίστηκε νέα συνάντηση για τις 28 Δεκεμβρίου. Βέβαια και ο Βασιλεύς Γεώργιος Β΄ και ο Μεταξάς καθώς και όλο το Γενικό Επιτελείο, τότε, αντιλαμβάνονταν πως η εξέλιξη του πολέμου θ΄ ανάγκαζε την εμπλοκή της Γερμανίας προς βοήθεια της συμμάχου της Ιταλίας. Τη νέα λοιπόν συνάντηση φαίνεται πως δεν ήθελε να χάσει ο Κανάρις, (που μάλλον ο ίδιος την είχε επιζητήσει).

Στις 25 Δεκεμβρίου φθάνει στο αεροδρόμιο του Χασανίου, (μετέπειτα Ελληνικού), ένας "μυστηριώδης Ισπανός" με το όνομα Γκρατσία Πονιέρο τον οποίον και παρέλαβε, ένας δραστήριος ναυλομεσίτης του Πειραιά και προσωπικός του φίλος, ο Ανδρέας Καρπαθάκης, ο οποίος και τον φιλοξένησε στη βίλα του που διατηρούσε στη Φρεαττύδα, που ήδη φρουρούσαν ένοπλοι Γερμανοί πράκτορες. Εκεί ο Γκρατσία Πονιέρο συναντήθηκε με τον στρατιωτικό ακόλουθο της γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα συνταγματάρχη Κρίστιαν φον Κλεμ, καθώς και με τον Έλληνα στρατηγό Τέτση, εκπρόσωπο του Μεταξά και αρχηγό του Στρατιωτικού Οίκου του Βασιλέως. Εκείνη η συνάντηση παρέμεινε "ινκόγκνιτο", και τίποτα δεν δημοσιοποιήθηκε περί αυτής. Αυτή έγινε γνωστή μετά τον πόλεμο, από τα πρακτικά της συμμαχικής επιτροπής που ανέκρινε τον συνταγματάρχη φον Κλεμ, έτσι ο πόλεμος συνεχίστηκε.

Γεγονός πάντως είναι πως ο Ιωάννης Μεταξάς κάλεσε στη συνέχεια "υπουργικό συμβούλιο" και ανακοίνωσε σ΄ αυτό τη γερμανική πρόταση καθώς και τη μυστική συνάντηση που είχε παράλληλα με τον Αμερικανό συνταγματάρχη Ουίλιαμ Ντόνοβαν καθώς και την άποψη του Βασιλέως. Φαίνεται όμως πως οι υπουργοί δεν μπόρεσαν ν΄ αποφασίσουν, όπου εντυπωσιασμένοι από τη συνεχιζόμενη προέλαση του ελληνικού στρατού, σε συνδυασμό με τις αγγλικές επιτυχίες στη Κυρηναϊκή ερμήνευσαν την προσπάθεια του Κανάρις ως σύμπτωμα αδυναμίας των Ιταλών ή ακόμη και γερμανική προσπάθεια υπονόμευσης του ηθικού των Ελλήνων.

"Γενναίος αλλά και άτυχος"

Δεν είναι τόσο αληθές, παρά τα αναφερόμενα από γερμανικές ιστορικές πηγές, ότι σε εκείνη την περίοδο εργαζόταν με ζήλο στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο και ότι οι πληροφορίες που παρέδιδε στο Ναυαρχείο προκάλεσαν φοβερές απώλειες στους Συμμάχους. Η θέση του δεν σχετιζόταν άμεσα με το Πολεμικό Ναυτικό (παρά το ότι προερχόταν από αυτό) και το σύστημα πληροφοριών το χειριζόταν το ίδιο το γερμανικό Ναυαρχείο, το οποίο, μάλιστα, δεν γνώριζε ότι οι Σύμμαχοι έσπαζαν συχνά τους κώδικες επικοινωνίας που χρησιμοποιούσε. Οι επιτυχίες των γερμανικών υποβρυχίων το 1941 και το 1942 ήταν θέμα περισσότερο τεχνικό και οργανωτικό και όχι θέμα πληροφοριών. Η μεταβολή των παραγόντων αυτών υπέρ των Συμμάχων το 1943, οδήγησε τελικά στην ήττα του γερμανικού Ναυαρχείου με την αποτυχία του υποβρυχιακού πολέμου. Ο Κανάρις, ενώ πάντα προσπαθεί να διατηρήσει την εξωτερική εικόνα του πιστού στρατιωτικού, στην πραγματικότητα καλύπτει, κατά την περίοδο 1943-44, τουλάχιστον δύο απόπειρες εναντίον του Χίτλερ, οι οποίες ακυρώθηκαν την τελευταία στιγμή με σημαντικότερη εκείνη που στην οποία ενέχονταν οι στενοί του συνεργάτες Χανς Όστερ (Hans Oster) και Χανς φον Ντονάνι (Hans von Dohnanyi). Είναι αξιοσημείωτο ότι είχε μελετήσει λεπτομερέστατα ένα έξυπνο σχέδιο, με το οποίο θα εμφάνιζε τον Χίτλερ ως ψυχασθενή με ιατρικό πιστοποιητικό, θα τον φυλάκιζε χωρίς να τον εκτελέσει και έτσι θα καλούσε τους Συμμάχους σε ειρήνη ύστερα από μια άδικη, εννοείται, αιματοχυσία που προήλθε από έναν μισότρελο άνθρωπο. Με τον τρόπο αυτό, μάλιστα, θα απέφευγε τις εσωτερικές αντεκδικήσεις, αν και θα χρειαζόταν να εκτελεσθούν άμεσα οι βασικοί στυλοβάτες του καθεστώτος, όπως οι Χάινριχ Χίμλερ και Γιόζεφ Γκέμπελς, τους οποίους θεωρούσε ως τους πλέον επικίνδυνους. Είχε εκπονήσει και όλες τις λεπτομέρειες των όρων ειρήνης, σύμφωνα με τις οποίες η Γερμανία θα αποσυρόταν από όλα τα κατακτημένα εδάφη, διατηρώντας όμως στο ακέραιο τη βιομηχανία της και τον στρατό της. Αλλά ένας της αλυσίδας των συνωμοτών κρατά σημειώσεις στο σπίτι του για το προς έκδοση ιατρικό πιστοποιητικό και αυτοκτονεί όταν καταλαβαίνει ότι τον υποψιάζονται. Όλα τα σχετικά στοιχεία κατάσχονται από τον Χίμλερ.

Είναι ο Φεβρουάριος του 1944, η Γερμανία βρίσκεται σε υποχώρηση και ο Χίμλερ απλά απολύει τον Κανάρις από τη θέση του, αν και από σκοπού τον κρατά υπό επίβλεψη με απώτερο σκοπό αργότερα - όπως όντως και αποπειράθηκε - να τον χρησιμοποιήσει ως ενδιάμεσο σε μια προσωπική του συνεννόηση με τους Άγγλους για ανακωχή. Εν τω μεταξύ η συμφωνία της Καζαμπλάνκα, με την οποία οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να συνεχίσουν τον αγώνα μέχρις ότου η Γερμανία παραδοθεί άνευ όρων, τον απογοητεύει ολοσχερώς σχετικά με το ότι υπάρχει ελπίδα να διασωθεί η Γερμανία. Αυτό είναι, πιθανόν, και το τελευταίο νέο που του έρχεται από τους Άγγλους. Ο ίδιος ο Κανάρις από τότε χάνει κάθε ενδιαφέρον για περαιτέρω συνωμοτική δράση. Αλλά μετά την απόπειρα κατά του Χίτλερ, στις 20 Ιουλίου 1944, καθώς γίνεται γνωστό ότι το εκρηκτικό υλικό προμήθευσε η ΜΙ6, συλλαμβάνεται με διαταγή του Χίμλερ από τα SS και συγκεκριμένα από τον Βάλτερ Σέλλενμπεργκ, δεξί χέρι του ναζιστή υπουργού. Ο Κανάρις δεν είχε ενεργό συμμετοχή σε εκείνη την απόπειρα, αλλά σίγουρα γνώριζε την ύπαρξή της και σχετιζόταν με άτομα που είχαν πάρει μέρος σε αυτήν. Αυτό θα ήταν αρκετό για να πεθάνει στο απόσπασμα, αλλά ο Χίμλερ, έχοντας πάντα το ίδιο σχέδιο στο μυαλό του, τον διασώζει προσωρινά. Όταν πλέον πλησιάζει το τέλος του Πολέμου και ο Χίμλερ δεν βλέπει να κερδίζει τίποτα από την παρουσία του Κανάρις, αποκαλύπτει στον Χίτλερ τα στοιχεία που διαθέτει και στις 9 Απριλίου 1945 απαγχονίζονται οι Ντίτριχ Μπονχέφερ, Χανς Όστερ και ο Βίλχελμ Κανάρις. Ο αρχηγός της ΜΙ6 Σερ Στιούαρτ Μέντζις, όταν έμαθε για τον θάνατό του, είπε με λύπη : 'Ήταν ένας εξαιρετικά γενναίος άνθρωπος... αλλά και τόσο άτυχος!".

Πηγές

• Δημ. Γατόπουλος "Ιστορία της Κατοχής" εκδ. Μέλισσα
• Αλεξ. Εδιπίδης "Ιστορία του Ελληνοϊταλικού και Ελληνογερμανικού πολέμου 1940-41" Αθήναι 1948
• Β. Παπαδάκης "Διπλωματική ιστορία του ελληνικού πολέμου 1940-45" Αθήναι 1956
• Β. Μαθιόπουλος "Η Ελληνική αντίσταση 1941-44 και οι Σύμμαχοι" Αθήναι 1977

Βιβλιογραφία

• "Der II Weitrieg, Verlag für Geschichtliche" Dokumentation, Hamburg 1989
• Joseph Goebbels, "Tagebücher 1924-1945", Deutscher Buchdienst 1997, München
• Gert Buchheit, "Hitler der Feldherr", Köln 1962.
• Richard Bassett "Hitler's Spy Chief: The Wilhelm Canaris Mystery", London, 2007
• C. A. MacDonald & Callum MacDonald "The Killing of Reinhard Heydrich: The SS "Butcher of Prague", Sept. 1998
• Θανάσης Σφήκας «Η Ελλάδα και ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος», Νοέμβριος 2000, ISBN 960-8032-55-5

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Wilhelm Canaris στο Wikimedia Commons