Απόλυτη μετοχή
Η απόλυτη μετοχή είναι το ένα από τα δύο είδη επιρρηματικής μετοχής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (το άλλο είδος είναι η συνημμένη μετοχή). Πρόκειται για μετοχή, το υποκείμενο της οποίας δεν έχει άλλη συντακτική θέση στην πρόταση, αλλά λειτουργεί μόνον ως υποκείμενο της μετοχής. Η απόλυτη μετοχή απαντάται συνήθως σε πτώση γενική, οπότε ονομάζεται γενική απόλυτη ή σπανιότερα σε αιτιατική, οπότε ονομάζεται αιτιατική απόλυτη.
Γενική απόλυτη
ΕπεξεργασίαΜε γενική απόλυτη εκφέρονται οι επιρρηματικές μετοχές των προσωπικών ρημάτων πλην της τελικής. Παραδείγματα.
- ᾿Αναχωρησάντων δὲ αὐτῶν οἱ ᾿Αθηναῖοι φυλακὰς κατεστήσαντο κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν[1]. [μτφ.: Αφού αυτοί αναχώρησαν, οι Αθηναίοι εγκατέστησαν φρουρές στη στεριά και στη θάλασσα]
Το υποκείμενο αὐτῶν της μετοχής ᾿Αναχωρησάντων χρησιμεύει αποκλειστικά και μόνο ως υποκείμενο της μετοχής. - ἀποπλεῖ οἴκαδε καίπερ μέσου χειμῶνος ὄντος[2]. [μτφ.: αποπλέει (ενν. ο Αγησίλαος) για την πατρίδα, αν και ήταν μεσοχείμωνο]
Το υποκείμενο χειμῶνος της μετοχής ὄντος χρησιμεύει αποκλειστικά και μόνο ως υποκείμενο της μετοχής. - Κῦρος δ᾽ οὖν ἀνέβη ἐπὶ τὰ ὄρη οὐδενὸς κωλύοντος[3]. [μτφ.: ο Κύρος λοιπόν ανέβηκε στα βουνά χωρίς να τον εμποδίζει κανείς]
Το υποκείμενο οὐδενὸς της μετοχής κωλύοντος χρησιμεύει αποκλειστικά και μόνο ως υποκείμενο της μετοχής. - ἐστράτευσαν ἐπ’ αὐτούς, οὐδεμιᾶς διαφορᾶς πρότερον πρὸς Καδμείους ὑπαρχούσης[4]. [μτφ.: εξεστράτευσαν εναντίον τους, χωρίς να υπάρχει κανένα προηγούμενο με τους Καδμείους]
Το υποκείμενο οὐδεμιᾶς της μετοχής ὑπαρχούσης χρησιμεύει αποκλειστικά και μόνο ως υποκείμενο της μετοχής. - ναυμαχίας δὲ πρὸς σελήνην γενομένης, τέτταρας τριήρεις λαμβάνει ὁ Γοργώπας[5]. [μτφ.: όταν έγινε η ναυμαχία υπό το σεληνόφως, ο Γοργώπας κυρίευσε τέσσερις τριήρεις]
Το υποκείμενο ναυμαχίας της μετοχής γενομένης χρησιμεύει αποκλειστικά και μόνο ως υποκείμενο της μετοχής.
Σημειώσεις στη γενική απόλυτη
ΕπεξεργασίαΑ. Σπάνια μια γενική απόλυτη μπορεί να έχει ως υποκείμενό της το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος, αλλά πάντα σε πτώση γενική, όπως στα παρακάτω παραδείγματα:
- βοηθησάντων ὑμῶν προθύμως πόλιν προσλήψεσθε ναυτικὸν ἔχουσαν μέγα[6]. [μτφ.: αν μας βοηθήσετε, θα προσθέσετε στη συμμαχία σας μια πόλη με ισχυρό ναυτικό]
Ισοδύναμη πρόταση: βοηθήσαντες ὑμεῖς...
Υποκείμενο μετοχής βοηθησάντων (γενική απόλυτη): ὑμῶν. Υποκείμενο ρήματος προσλήψεσθε: ὑμεῖς (εννοείται). - ἐπεὶ δὲ μεταγνόντες πως οἱ ἔφοροι ἤδη ἔξω ὄντος ἀποστρέφειν αὐτὸν ἐπειρῶντο ἐξ Ἰσθμοῦ[7]. [μτφ.: επειδή άλλαξαν γνώμη οι έφοροι, όταν πια αυτός είχε απομακρυνθεί, προσπαθούσαν να τον γυρίσουν πίσω απ' τον Ισθμό]
Ισοδύναμη πρόταση: ... μεταγνόντες πως οἱ ἔφοροι ἤδη ἔξω ὄντα αὐτὸν ἀποστρέφειν ἐπειρῶντο...
Υποκείμενο μετοχής ὄντος (γενική απόλυτη): αὐτοῦ (εννοείται). Αντικείμενο απαρεμφάτου ἀποστρέφειν: αὐτὸν.
Β. Το υποκείμενο της απόλυτης μετοχής παραλείπεται όταν εύκολα εννοείται, όταν είναι γενικό, όταν η μετοχή είναι ρήματος που δηλώνει φυσικό φαινόμενο και όταν τη μετοχή ακολουθεί ειδική πρόταση, οπότε ως υποκείμενό της εννοείται το τούτου ή τούτων:
- οὕτω δ’ ἐχόντων εἰκὸς τοῖς μὲν πολεμίοις ἐναντίους εἶναι τοὺς θεούς, ἡμῖν δὲ συμμάχους[8]. [μτφ.: Αφού έτσι έχουν τα πράγματα, οι θεοί φυσικά θα είναι εχθροί στους αντιπάλους μας και σύμμαχοι δικοί μας]
Υποκείμενο της μετοχής ἐχόντων είναι το εννοούμενο πραγμάτων. - μετὰ δὲ τὴν ἐκκλησίαν παρασκευασάμενος ὡς ἐπὶ ναυμαχίαν ἀνηγάγετο ἐπὶ τὴν Κύζικον ὕοντος πολλῷ[9]. [μτφ.: μετά τη συνέλευση, προετοιμάστηκε για ναυμαχία και ξεκίνησε με τον στόλο του εναντίον της Κυζίκου, ενώ έβρεχε καταρρακτωδώς]
Η μετοχή ὕοντος δηλώνει φυσικό φαινόμενο και το υποκείμενό της παραλείπεται.
Αιτιατική απόλυτη
ΕπεξεργασίαΜε αιτιατική απόλυτη εκφέρεται η μετοχή των απρόσωπων ρημάτων ή απρόσωπων εκφράσεων. Η μετοχή αυτή απαντάται στην αιτιατική του ουδετέρου γένους συνήθως ενικού αριθμού. Η αιτιατική απόλυτη είναι κατά κανόνα εναντιωματική και σπανιότερα αιτιολογική, χρονική ή υποθετική. Αφού η αιτιατική απόλυτη προέρχεται από απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις, το υποκείμενό της είναι απαρέμφατο. Σπάνια ως υποκείμενό της τίθεται αντωνυμία ουδετέρου γένους.
- οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντο κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώμενοι, ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σημῆναι[10]. [μτφ.: γιατί οι Συρακούσιοι και οι σύμμαχοί τους, καθώς νικούσαν, ενθάρρυναν ο ένας τον άλλον με δυνατές κραυγές, γιατί ήταν αδύνατον να συνεννοηθούν με κάποιον άλλο τρόπο μέσα στη νύχτα]
Υποκείμενο της μετοχής ἀδύνατον ὂν (= ἐπεὶ ἀδύνατον ἦν) είναι το απαρέμφατο σημῆναι. - προσταχθὲν γὰρ αὐτῷ ἀναγράψαι τοὺς νόμους τοὺς Σόλωνος, ἀντὶ μὲν Σόλωνος αὑτὸν νομοθέτην κατέστησεν[11]. [μτφ.: ενώ δόθηκε σ' αυτόν η εντολή να καταγράψει τους νόμους του Σόλωνος, όρισε τον εαυτό του ως νομοθέτη αντί του Σόλωνος]
Υποκείμενο της μετοχής προσταχθὲν είναι το απαρέμφατο ἀναγράψαι. - ἡμῖν δὲ ἐξὸν ζῆν μὴ καλῶς, καλῶς αἱρούμεθα μᾶλλον τελευτᾶν[12]. [μτφ.: εμείς, αν και θα μπορούσαμε να ζούμε χωρίς τιμή, προτιμούμε να πεθάνουμε τιμημένα]
Υποκείμενο της μετοχής ἐξὸν είναι το απαρέμφατο ζῆν. - ὅταν ἀναγκασθῇ (ενν. τὶς) δυοῖν κακοῖν τὸ ἕτερον αἱρεῖσθαι, οὐδεὶς τὸ μεῖζον αἱρήσεται ἐξὸν τὸ ἔλαττον (ενν. αἱρεῖσθαι)[13]. [μτφ.: όταν αναγκαστεί κανείς να επιλέξει ανάμεσα σε δύο κακά το ένα, κανείς δεν θα προτιμήσει το μεγαλύτερο κακό, ενώ θα ήταν δυνατό να επιλέξει το μικρότερο]
Υποκείμενο της μετοχής ἐξὸν είναι το εννοούμενο απαρέμφατο αἱρεῖσθαι.
Οι πιο συνηθισμένες αιτιατικές απόλυτες είναι οι εξής:
ἐξὸν (ἔξεστι)=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν δυνατό
ὂν (ἔστιν)=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν δυνατό
δέον/δεῆσον (δεῖ)=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν αναγκαίο
μετὸν (μέτεστι)=επειδή, ενώ, μολονότι υπάρχει συμμετοχή ή υπάρχει δικαίωμα
παρὸν (πάρεστι)=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν δυνατό
μέλον (μέλει)=επειδή, ενώ, μολονότι υπάρχει φροντίδα/σκέψη
χρεὼν (χρή)=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν αναγκαίο
πρέπον (πρέπει)=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν πρέπον
προσῆκον (προσήκει)=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν πρέπον
τυχὸν (=ἐὰν τύχῃ· τυγχάνει· ίσως)=επειδή, ενώ, μολονότι έτυχε
ὑπάρχον (ὑπάρχει)=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν δυνατό/επιτρέπεται
παρασχὸν (παρέχει)=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν στην εξουσία κάποιου ή επειδή, ενώ, μολονότι μπορούσε/είχε μπορέσει
δοκοῦν/συνδοκοῦν ή δόξαν/δόξαντα (δοκεῖ)=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν αποφασισμένο
παρατυχόν=ενώ ήταν στην εξουσία κάποιου/αφού μπορούσε
δυνατὸν ὂν=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν δυνατό
ἀδύνατον ὂν=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν αδύνατο
οἷόν τε ὂν=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν δυνατό
δίκαιον ὂν=επειδή, ενώ, μολονότι είναι δίκαιο ή υπάρχει το δικαίωμα/η υποχρέωση
ῥᾴδιον ὂν=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν εύκολο/απλό ή απαιτεί λίγη σκέψη
αἰσχρὸν ὂν=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν επονείδιστο
ἄδηλον ὂν=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν άγνωστο
γεγραμμένον (γέγραπται)=επειδή, ενώ, μολονότι έχει προταθεί στο κατηγορητήριο
εἰρημένον (εἴρηται)=επειδή, ενώ, μολονότι είχε συμφωνηθεί/δοθεί υπόσχεση/αναφερθεί
προσταχθὲν/προστεταγμένον=επειδή, ενώ, μολονότι είχε δοθεί ως διαταγή
δεδογμένον=επειδή, ενώ, μολονότι είναι/ήταν/θα ήταν αποφασισμένο
Σημειώσεις στην αιτιατική απόλυτη
ΕπεξεργασίαΑ. Ενίοτε με αιτιατική απόλυτη εκφέρεται η μετοχή και προσωπικών ρημάτων, σε οποιοδήποτε γένος και αριθμό, όμως στην περίπτωση αυτή συνοδεύεται από το ὡς ή ὣσπερ. Αυτός ο τρόπος εκφοράς φανερώνει υποκειμενική γνώμη ή υπόθεση:
- φίλους κτῶνται, ὡς βοηθῶν δεόμενοι, τῶν δ᾽ ἀδελφῶν ἀμελοῦσιν, ὥσπερ ἐκ πολιτῶν μὲν γιγνομένους φίλους, ἐξ ἀδελφῶν δὲ οὐ γιγνομένους[14]. [μτφ.: αποκτούν φίλους, επειδή έχουν ανάγκη από βοηθούς, αλλά παραμελούν τους αδελφούς τους, σαν να γίνονται φίλοι από τους πολίτες, από τους αδελφούς όμως να μη γίνονται]
- τοὺς υἱεῖς οἱ πατέρες, κἂν ὦσι σώφρονες, ὅμως ἀπὸ τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων εἴργουσιν, ὡς τὴν μὲν τῶν χρηστῶν ὁμιλίαν ἄσκησιν οὖσαν τῆς ἀρετῆς, τὴν δὲ τῶν πονηρῶν κατάλυσιν[15]. [μτφ.: οι πατέρες τους υιούς των, και αν ακόμη είναι σώφρονες, τους εμποδίζουν να συναναστρέφονται κακούς ανθρώπους, γιατί νομίζουν ότι η συναναστροφή με ενάρετους ανθρώπους είναι άσκηση της αρετής, ενώ με φαύλους καταστροφή της]
Β. Η αιτιατική απόλυτη δόξαν ή δόξαντα δέχεται ως υποκείμενό της ουδέτερο αντωνυμίας πληθυντικού αριθμού. Απαντάται και ως γενική απόλυτη, οπότε το δοκεῖ λαμβάνεται ως προσωπικό:
Ονομαστική απόλυτη
ΕπεξεργασίαΣπάνια η απόλυτη μετοχή προσωπικού ρήματος τίθεται σε ονομαστική πτώση αντί γενικής και ονομάζεται ονομαστική απόλυτη (Σχήμα ανακόλουθο):
- ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες σὺν τοῖς ὑπηρέταις (...) εἶπε μὲν ὁ Κριτίας[18]. [μτφ.: κι όταν εκείνοι μπήκαν με τους υπηρέτες τους, είπε ο Κριτίας]
Κανονικά η διατύπωση θα ήταν: ἐκείνων δὲ εἰσελθόντων... (γενική απόλυτη).
Σημειώσεις στην ονομαστική απόλυτη
ΕπεξεργασίαΣε κάποιες περιπτώσεις και μια συνημμένη μετοχή απαντάται σε ονομαστική πτώση, ενώ το υποκείμενό της βρίσκεται σε πλάγια πτώση (Σχήμα ανακόλουθο):
- ἀποβλέψας γὰρ πρὸς τοῦτον τὸν στόλον οὗ πέρι διαλεγόμεθα, ἔδοξέ μοι πάγκαλός τε εἶναι[19].
Κανονικά η διατύπωση θα ήταν: ἀποβλέψαντι...
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Θουκυδίδης, 2.24.1
- ↑ Ξενοφῶν, Ἀγησίλαος, 2.31
- ↑ Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 1.2.22
- ↑ Λυσίας, Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς, 2.8
- ↑ Ξενοφῶν, Ἑλληνικά, 5.1.9
- ↑ Θουκυδίδης, 3.13
- ↑ Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 2.6.3
- ↑ Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 3.2.10
- ↑ Ξενοφῶν, Ἑλληνικά, 1.1.16
- ↑ Θουκυδίδης, 7.44.4
- ↑ Λυσίας, Κατὰ Νικομάχου (γραμματέως εὐθυνῶν κατηγορία), 30,2
- ↑ Πλάτων, Μενέξενος 246d
- ↑ Πλάτων, Πρωταγόρας, 358d
- ↑ Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα, 2.3.3
- ↑ Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα, 1.2.20
- ↑ Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 4.1.13
- ↑ Ξενοφῶν, Ἑλληνικά, 5.2.24
- ↑ Ξενοφῶν, Ἑλληνικά, 5.3.54
- ↑ Πλάτων, Νόμοι, 686d
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Ασωνίτης, Ν. Σ., Αναγνωστόπουλος, Β. Δ. χ. χ. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (σε 66 ενότητες). Αθήνα: "Φιλολογικές εκδόσεις Εμμ. Αναστασάκη".
- Liddell, H. G., Scott, R. 1940. A Greek-English Lexicon. Revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones with the assistance of Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press
- Μανδηλαράς, Β. 1990³. Η δομή της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Εκδόσεις Καρδαμίτσα.
- Μουμτζάκης, Α. Β. 2004. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής. Α΄, Β΄, Γ΄ Ενιαίου Λυκείου. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
- Μπαχαράκης, Μ. Ι. 1987. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής. Θεσσαλονίκη: Μπαχαράκης.
- Μπίλλα, Π. 2007. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
- Rydberg-Cox, J. A. 2000. Overview of Greek Syntax. Text created electronically:
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3atext%3a1999.04.0052 - Σταματάκος, Ι. Δ. 1972. Λεξικόν τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Γλώσσης. Αθήνα: Βιβλιοπρομηθευτική.
- Smyth, H. W. 1920. A Greek Grammar for Colleges: American Book Company
- Χαιρόπουλος, Π. 2011. "Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας", στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα:
Το έργο είναι διαθέσιμο στον σύνδεσμο: http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/composition/page_045.html