Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές

Το Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές (αγγλ. Murder on the Orient Express) είναι αστυνομικό μυθιστόρημα της Άγκαθα Κρίστι, που εκδόθηκε από τον αγγλικό εκδοτικό οίκο Collins Crime Club την 1η Ιανουαρίου 1934.

Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές

Εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του 1934.
Συγγραφέας	Αγκάθα Κρίστι
Τίτλος	Murder on the Orient Express
Γλώσσα	Αγγλικά
Ημερομηνία δημοσίευσης	1  Ιανουαρίου 1934
Μορφή	Αστυνομική λογοτεχνία
Σειρά	canon of Hercule Poirot
Χαρακτήρες	Ηρακλής Πουαρό και M. Bouc
LC Class	OL471576W
LΤ ID	2742
Πρώτη έκδοση	Collins Crime Club
Προηγούμενο	The Hound of Death
Επόμενο	Unfinished Portrait
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Στις Η.Π.Α κυκλοφόρησε στις 28 Φεβρουαρίου 1934 με τον τίτλο Murder in the Calais Coach (μτφ. Φόνος στην κλινάμαξα του Καλαί) Ο τίτλος άλλαξε κυρίως για να μην μπερδευτεί το αναγνωστικό κοινό με το μυθιστόρημα Stamboul Train του Γκρέιαμ Γκρην που είχε κυκλοφορήσει στις Η.Π.Α το 1932 με τίτλο Orient Express.

Το μυθιστόρημα είναι εμπνευσμένο από την ιστορία της υπόθεσης απαγωγής του μωρού του διάσημου αεροπόρου Τσαρλς Λίντμπεργκ το 1932, μιας υπόθεσης που είχε συγκλονίσει τότε όλον τον κόσμο.

Το μυθιστόρημα αυτό, από τα πιο δημοφιλή - αν όχι το δημοφιλέστερο από τα έργα της Αγγλίδας συγγραφέως - έχει συμπεριληφθεί από τη βρετανική εφημερίδα The Guardian στη λίστα με τα 10 καλύτερα βιβλία της Άγκαθα Κρίστι. Το ίδιο ισχύει και για την εφημερίδα του ομίλου Times, Times of India.

Υπόθεση

Γυρίζοντας στην Κωνσταντινούπολη, ο διάσημος Βέλγος ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό από μια αποστολή που είχε αναλάβει στο Χαλέπι της Συρίας, λαμβάνει ένα τηλεγράφημα στο ξενοδοχείο όπου καταλύει, που τον αναγκάζει να φύγει -όσο το δυνατόν συντομότερα- για το Λονδίνο. Προσπαθεί να κλείσει μια θέση στο Οριάν Εξπρές, που αναχωρεί μερικές ώρες αργότερα, αλλά το τρένο είναι πλήρες. Ωστόσο, με τη βοήθεια του συμπατριώτη του, και διευθυντή της εταιρείας του Οριάν Εξπρές, κυρίου Μπουκ, καταφέρνει να βρει κρεβάτι, σε μια κουκέτα δεύτερης θέσης.

Λίγο μετά την αναχώρηση, ο Πουαρό γνωρίζεται με έναν Αμερικανό επιχειρηματία, τον Σάμιουελ Ράτσετ, ο οποίος αναγνωρίζοντας τον διάσημο ντετέκτιβ, του ζητά να τον προσλάβει σαν υπεύθυνο για την ασφάλειά του, αλλά ο Πουαρό αρνείται. Τη δεύτερη νύχτα του ταξιδιού, ο κύριος Μπουκ βρίσκει και προσφέρει στον Πουαρό μια κουκέτα πρώτης θέσης στο βαγόνι που θα συνεχίσει μετά το Παρίσι, για το Καλαί της Γαλλίας. Έτσι, ο Πουαρό βρίσκεται να κοιμάται ακριβώς δίπλα στην καμπίνα του κυρίου Ράτσετ.

Το βαγόνι του εστιατορίου στο Οριάν Εξπρές.

Το επόμενο πρωί και ενώ το τρένο είναι σταματημένο έξω από την πόλη Βίνκοβιτς του τότε Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας -σημερινής ανατολικής Κροατίας- καθώς το χιόνι έχει κλείσει τις γραμμές, ο Πουαρό ειδοποιείται από τον κύριο Μπουκ ότι ο Ράτσετ βρέθηκε νεκρός. Ο κύριος Μπουκ ζητά από τον Πουαρό να ερευνήσει τη δολοφονία, έτσι ώστε μόλις φτάσουν στο Βίνκοβιτς, να παραδώσουν τον ένοχο στις αρχές και να σταματήσουν εν τη γενέσει της μια φήμη που ίσως έβλαπτε το κύρος της εταιρείας. Ο Πουαρό δέχεται, και με τη βοήθεια ενός Έλληνα γιατρού, που τυχαίνει να ταξιδεύει και αυτός με το Οριάν Εξπρές, του δόκτορα Κωνσταντίνου, κάνουν νεκροψία στο πτώμα και ερευνούν το βαγόνι του Ράτσετ. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, ο Πουαρό, ανακαλύπτει ένα μισοκαμμένο σημείωμα, που γράφει "θυμήσου την Νταίζυ Άρμστρονγκ", το οποίο στην ουσία είναι και το κλειδί της υπόθεσης. Ο Πουαρό θυμάται την υπόθεση της απαγωγής και δολοφονίας της μικρής Νταίζυ Άρμστρονγκ, που είχε γίνει πριν δύο χρόνια στην Αμερική, μια υπόθεση που συγκλόνισε την κοινή γνώμη σε όλον τον κόσμο. Εγκέφαλος της σπείρας ήταν ο Λανφράνκο Κασσέττι, ο οποίος διέφυγε της σύλληψης και εξαφανίστηκε από την Αμερική μαζί με τα λύτρα. Ο Πουαρό συσχετίζει τον Ράτσετ με τον Κασσέττι, και φτάνει στο συμπέρασμα ότι κάποιος τον δολοφόνησε για να τον εκδικηθεί για την "υπόθεση Άρμστρονγκ". Έτσι, αρχίζει να ανακρίνει όλους τους επιβαίνοντες στο βαγόνι για το Καλαί, και στο τέλος ανακαλύπτει ότι όλοι τους με τον έναν ή τον άλλο τρόπο είχαν σχέση με την οικογένεια Άρμστρονγκ και άρα όλοι είναι ύποπτοι για τη δολοφονία του Ράτσετ.

Χαρακτήρες

• Ηρακλής Πουαρό: ο διάσημος Βέλγος ντετέκτιβ
• Κύριος Μπουκ: διευθυντής της σιδηροδρομικής γραμμής, φίλος του Πουαρό
• Σάμιουελ Ράτσετ/Κασσέττι: Αμερικανός γκάνγκστερ
• Δρ. Σταύρος Κωνσταντίνου: Έλληνας γιατρός
• Έκτορ ΜακΚουίν: γραμματέας-διερμηνέας του κου Ράτσετ
• Έντουαρντ Χένρυ Μάστερμαν: υπηρέτης του κου Ράτσετ
• Πιερ Μισέλ: υπάλληλος του τραίνου, υπεύθυνος του βαγονιού για το Καλαί
• Μαίρυ Ντέμπεναμ: νεαρή Βρετανίδα δασκάλα που επιστρέφει από τη Βαγδάτη στην πατρίδα της
• Συνταγματάρχης Τζον Άρμπαθνοτ: Βρετανός στρατιωτικός που επίσης επιστρέφει στην Αγγλία
• Νατάλια Ντραγκομίροφ: ηλικιωμένη Ρωσίδα πριγκίπισσα
• Ρούντολφ Αντρένυι: Ούγγρος κόμης, διπλωματικός υπάλληλος
• Ελένα Αντρένυι: σύζυγος του Κόμη
• Χίλντεγκαρντ Σμιντ: Γερμανίδα καμαριέρα της πριγκίπισσας Ντραγκομίροφ
• Γκρέτα Όλσσον: Σουηδέζα ιεραπόστολος στην Αφρική, πηγαίνει στην Αγγλία για να συγκεντρώσει χρήματα
• Κάρολαϊν Μάρθα Χάμπαρντ: Αμερικανίδα διαζευγμένη πλούσια κυρία
• Αντόνιο Φοσκαρέλλι: Ιταλοαμερικανός πωλητής αυτοκινήτων Ford
• Σάιρους Χάρντμαν: ιδιωτικός ντετέκτιβ

Η διάταξη των επιβατών της αμαξοστοιχίας

Ιστορία της συγγραφής

Η πρώτη έμπνευση για τη συγγραφή του μυθιστορήματος προήλθε από την περιπέτεια της απαγωγής και δολοφονίας του μωρού της οικογένειας του διάσημου αεροπόρου Τσαρλς Λίντμπεργκ.

Την 1η Μαρτίου του 1932 απήχθη από το δωμάτιο του, στην έπαυλη της οικογένειας Λίντμπεργκ στα περίχωρα της Νέας Υόρκης ο Τσαρλς Λίντμπεργκ ο νεότερος, ο 20 μηνών γιος του Τσαρλς και της Ανν Λίντμπεργκ. Την εξαφάνιση ανακάλυψε η νταντά του μωρού, μαζί με ένα ανώνυμο γράμμα που ζητούσε 50.000 δολάρια ως λύτρα, που ειδοποίησε τον Λίντμπεργκ και αυτός με τη σειρά του, τηλεφώνησε στην αστυνομία. Μέσα σε είκοσι λεπτά, ο χώρος είχε περικυκλωθεί από αστυνομικά αυτοκίνητα, αλλά το μωρό δεν βρέθηκε. Στις 6 Μαρτίου στάλθηκε εκ νέου ανώνυμο γράμμα που ζητούσε 70.000 δολλάρια. Η απαγωγή προκάλεσε το ενδιαφέρον των δημοσιογράφων και κατ' επέκταση και της κοινής γνώμης. Τα συμβαίνοντα στην υπόθεση έτυχαν μεγάλης δημοσιότητας, κινητοποιήθηκε ολόκληρος ο αστυνομικός μηχανισμός των Η.Π.Α, συμπεριλαμβανόμενου και του νεοσύστατου τότε FBI. Προσήχθησαν και ανακρίθηκαν δεκάδες ύποπτοι, αλλά τελικά ο Λίντμπεργκ αναγκάστηκε να παραδώσει τα λύτρα την 1η Απριλίου του 1932. Ωστόσο, οι δράστες κωλυσιεργούσαν στην επιστροφή του μωρού, μέχρι που στις 12 Μαΐου ένας οδηγός φορτηγού εντόπισε τυχαία στο παρακείμενο της έπαυλης δάσος ένα πτώμα μωρού που τελικά αποδείχτηκε ότι ήταν του μικρού Τσαρλς. Τον Ιούνιο η αστυνομία άρχισε να υποπτεύεται ότι η απαγωγή ήταν σχεδιασμένη από κάποιο μέλος του υπηρετικού προσωπικού. Ύποπτη θεωρήθηκε η καμαριέρα της Ανν Λίντμπεργκ, εξαιτίας των αντιφατικών καταθέσεων που έδωσε, η οποία όμως αυτοκτόνησε στις 10 Ιουνίου του 1932. Αργότερα και αφού επιβεβαιώθηκε το άλλοθι της, η κοπέλα κρίθηκε αθώα, αλλά ήταν πια αργά. Αυτά ήταν όλα όσα ήξερε η Κρίστι για την υπόθεση, αφού οι εξελίξεις της (σύλληψη και εκτέλεση του δράστη) έγιναν μετά το 1934 και αφού είχε ήδη κυκλοφορήσει το μυθιστόρημα.

Ο χώρος δράσης του εγκλήματος, το Οριάν Εξπρές δηλαδή, ήταν οικείο στην Κρίστι αφού αρχής γενομένης από το 1928 είχε ταξιδέψει αρκετές φορές με αυτό το τρένο, όταν πήγαινε να συναντήσει τον αρχαιολόγο σύζυγό της, Μαξ Μάλλοουαν. Η ίδια είχε μια δυσάρεστη εμπειρία το 1931, κατά το ταξίδι της επιστροφής, όταν η καταρρακτώδης βροχή που άρχισε έξω από την Κωνσταντινούπολη κατέληξε σε κατακλυσμό. Αυτή, η γνώση για το Οριάν Εξπρές, της επέτρεψε να περιγράψει και να χρησιμοποιήσει με ακρίβεια τα στοιχεία του τρένου, όπως πόμολα, πόρτες, γάντζους, κάνοντας ρεαλιστικότερες τις λεπτομέρειες του εγκλήματος.

Προσαρμογές

• Το Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο δύο φορές: 1) το 1974 σε σκηνοθεσία Σίντνεϋ Λουμέτ με τον Άλμπερτ Φίννεϋ ως Πουαρό και τους Λώρεν Μπακόλ, Ρίτσαρντ Ουίντμαρκ, Ίνγκριντ Μπέργκμαν, Σων Κόννερυ, Βανέσσα Ρέντγκρεηβ, Ζακλίν Μπισσέ, κα., 2) το 2017 σε σκηνοθεσία Κέννεθ Μπράνα με τον ίδιο ως Πουαρό και τους Μισέλ Φάιφερ, Τζόννυ Ντεπ, Τζούντι Ντεντς, Ντέρεκ Τζάκομπι, Πενέλοπε Κρουζ, Ουίλλεμ Νταφόου, κα.
• Στην τηλεόραση το μυθιστόρημα έγινε τηλεοπτική ταινία το 2001 με τον Άλφρεντ Μολίνα ως Πουαρό και το 2010 παρουσιάστηκε ως το 3ο επεισόδιο του 12ου κύκλου της σειράς Οι περιπέτειες του Ηρακλή Πουαρό με τον Ντέηβιντ Σουσέι ως Πουαρό και τους Μπάρμπαρα Χέρσεϋ, Τόμπυ Τζόουνς, Τζέσσικα Τσάστεϊν, Χιού Μπόννβιλ, Αϊλήν Άτκινς, Ντέηβιντ Μόρρισσεϋ, κα.

• Μεταφέρθηκε στο ραδιόφωνο σε μορφή πέντε επεισοδίων της σειράς Ηρακλής Πουαρό, παραγωγής του BBC Radio 4 (1992-1993).

• Το 2017 κυκλοφόρησε σε μορφή audiobook από την πλατφόρμα Audible.
• Στο θέατρο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2017 στο Νιού Τζέρσεϋ από τον Κεν Λάντγουιγκ.
• Το 2023 κυκλοφόρησε σε μορφή graphic novel από τις εκδόσεις William Morrow Papebacks σε εικονογράφηση Μπομπ Αλ-Γκρην.
• Η ιστορία έχει προσαρμοστεί και ως επιτραπέζιο παιχνίδι (1985), καθώς και ηλεκτρονικό παιχνίδι και βιντεοπαιχνίδι (2006, 2023).

Ελληνικές εκδόσεις

Στην Ελλάδα έχει κυκλοφορήσει σε βιβλίο από τις:

• εκδόσεις Ερμείας, με τίτλο «Δολοφονία στο Orient Express» σε μετάφραση Άμυς Βάμβα (ISBN 960-216-011-4)
• εκδόσεις Καλοκάθη με τίτλο «Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές» σε μετάφραση Λουκά Ιωάννου
• εκδόσεις Μίνωας με τίτλο «Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές» σε μετάφραση Γιάννη Παρασκευόπουλου (1992, ISBN 960-240-102-8)
• εκδόσεις Λυχνάρι με τίτλο «Έγκλημα στο εξπρές Οριάν» σε μετάφραση Λουκά Λοράνδου (2002, ISBN 978-960-517-266-4) και Αχιλλέα Κυριαζή (2009, ISBN 978-960-517-051-6)
• εκδόσεις Άλτερ Έγκο με τίτλο «Έγκλημα στο Εξπρές Οριάν» σε μετάφραση Λουκά Λοράνδου (2009, ISBN 978-960-469-577-5)
• εκδόσεις Ψυχογιός με τίτλο «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές» σε μετάφραση Χρήστου Καψάλη (2018, ISBN 978-618-01-2806-2, 2023, ISBN 978-618-01-5446-7).

Έχει επίσης κυκλοφορήσει σε graphic novel (εικονογραφημένο μυθιστόρημα) από τις:

• εκδόσεις Modern Times σε μετάφραση Τατιάνας Γαλάτουλα και εικονογράφηση Jean-Francois Miniac (2003, ISBN 960-539-120-1)
• εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση Τατιάνας Γαλάτουλα και εικονογράφηση Chaico (2017, ISBN 978-960-605-401-3)
• εκδόσεις Ψυχογιός σε μετάφραση Καλλιόπης Δημοπούλου και εικονογράφηση Μπομπ Αλ-Γκρην (2024, ISBN 978-618-01-5617-1)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Murder on the Orient Express στο Wikimedia Commons