Άρνεμ

Το Άρνεμ (ολλανδικά: Arnhem ‎‎) είναι πόλη, έδρα δήμου και πρωτεύουσα της ολλανδικής επαρχίας Χέλντερλαντ (Gelderland). Ο δήμος έχει έκταση 101,54 χλμ² και 150.534 κατοίκους (2013). Βρίσκεται στην Α. Ολλανδία, πολύ κοντά στα σύνορα με τη Γερμανία. Η θέση της πόλης πάνω στον ποταμό Νέντεράιν (Nederrijn) (Κάτω Ρήνος), υπήρξε καθοριστική για την ιστορία και την ανάπτυξή της. Ο Νέντεράιν μαζί με τον Βάαλ (Waal) που ρέει νοτιότερα, αποτελούν στην ουσία τα τμήματα του Ρήνου στο ολλανδικό έδαφος.

Άρνεμ
Σημαία Έμβλημα
Άρνεμ 51°59′0″N 5°55′0″E
Χώρα	Ολλανδία
Διοικητική υπαγωγή	Χέλντερλαντ
Ίδρυση	1233
Διοίκηση
• mayor of Arnhem	Ahmed Marcouch (από 2017)
Έκταση	101,53 km²
Υψόμετρο	13 μέτρα
Πληθυσμός	164.096 (31  Ιανουαρίου 2022)
Ταχ. κωδ.	6800–6846
Τηλ. κωδ.	026
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα

Ο δήμος είναι τμήμα της μητροπολιτικής περιοχής Άρνεμ-Ναϊμέχεν (Stadsregio Arnhem Nijmegen), με 738.700 κατοίκους. Το Άρνεμ, ιδιαίτερα το νότιο τμήμα του, αναπτύχθηκε πολύ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η πόλη αποτελεί την είσοδο προς τις μεγάλες βιομηχανικές περιοχές της Γερμανίας και το διαμετακομιστικό εμπόριο είναι ο κύριος τροχός ανάπτυξής της. Εδώ καταλήγουν 6 μεγάλοι αυτοκινητόδρομοι και 4 σιδηροδρομικές γραμμές, που σημαίνει ότι η πόλη αποτελεί τον σημαντικότερο συγκοινωνιακό κόμβο της περιοχής, ιδιαίτερα από και προς τη Γερμανία. Το Άρνεμ, που έμεινε στην ιστορία λόγω της περίφημης μάχης που έγινε εδώ κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, θεωρείται σήμερα μία πόλη δημοσίων υπαλλήλων και παροχής υπηρεσιών.

Οι κάτοικοι ονομάζονται Άρνεμερς (Arnhemmers) ή Έρνεμερς (Èřnêmmêřs).

Ετυμολογία

Στο πέρασμα των χρόνων, το Άρνεμ απέκτησε διάφορα ονόματα και προσωνύμια. Το 893 μ.Χ. αναφέρεται για πρώτη φορά ως Arneym, που προερχόταν από τις γερμανικές λέξεις arnu (=αετός) και heem (=στο σπίτι). Στην εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχε τη λατινική ονομασία Arenacum. Νωρίτερα, το 814, υπάρχει γραπτή αναφορά ως Meginhardeswich, ονομασία που φέρει μέχρι και σήμερα η συνοικία Μέινερσβάικ (Meijnerswijk}. Το 847 λεηλατήθηκε από τους Βίκινγκς.

Στη διάλεκτο του Άρνεμ ονομάζεται Èrnem. Ο τονισμός των λέξεων της διαλέκτου οφείλεται στη γλώσσα που μιλούσαν κάποτε οι κάτοικοι της Χάγης, πολλοί από τους οποίους είχαν εγκατασταθεί στα δάση γύρω από το Άρνεμ, κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Σήμερα διατηρείται ακόμη στις λαϊκές συνοικίες της πόλης όπως είναι το Μπρουκ ('t Broek), το Χέιτενκαμπ (Geitenkamp) και το Κλάρενταλ (Klarendal).

Το Άρνεμ φέρει ακόμη και προσωνύμια. Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ονομαζόταν «μικρή Χάγη της ανατολής» ('Haagje van het Oosten'), για το λόγο που αναφέρθηκε πριν. Επίσης, όπως συνέβη και στη Χάγη, στο Άρνεμ είχαν εγκατασταθεί πολλοί τυχοδιώκτες που είχαν πλουτίσει ως έμποροι, διοικητικοί, ή καλλιεργητές καπνών και ζαχαροκάλαμου στην Ινδία. Η παρουσία τους έφερε οικονομική ανάπτυξη και κάποια ελίτ ακτινοβολία στην πόλη.

Λόγω της θέσης του πάνω στον Ρήνο, το Άρνεμ, με φόντο τα δάση, υπήρξε αγαπημένο θέμα των ζωγράφων. Η παρουσία στην πόλη πολλών πάρκων, τής έδωσε το προσωνύμιο «Πράσινη πόλη πάνω στον Ρήνο» ('Groene stad aan de Rijn') και «Πόλη των πάρκων» ('Parkstad').

Ιστορία

Το παλαιό δημαρχείο της πόλης

Παρόλο που τα παλαιότερα ίχνη δείχνουν ότι οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής κατήλθαν από τα υπερκείμενα δάση, το Άρνεμ δεν δημιουργήθηκε στις όχθες του Ρήνου, αλλά μάλλον κοντά στο σημείο που ρέει ο Σιντ-Γιάνσμπεϊκ (Sint-Jansbeek) και συγκεκριμένα στη διασταύρωση του δρόμου Ναϊμέχεν-Ουτρέχτης/Ζύτφεν. Επτά πηγές τροφοδοτούσαν την πόλη με νερό και, μόνον όταν οι κάτοικοι άλλαξαν την πορεία της κοίτης του Ρήνου, βρέθηκε το Άρνεμ πάνω στον μεγάλο ποταμό.

Το 1233, η πόλη απέκτησε Χάρτα Δικαιωμάτων από τον Όθωνα Xέρλε τον 2ο (Otto II van Gerle), κόμη του Ζύτφεν. Το Άρνεμ είχε τον 13ο αιώνα, 2 με 3 χιλιάδες κατοίκους και, παρόλο που είχε οργανώσει κάποια μορφή άμυνας προτού αποκτήσει τα Δικαιώματα, μόνο το 1291 περιτειχίστηκε. Τα τείχη επεκτάθηκαν με τη διεύρυνση της πόλης στα έτη 1505, 1519 και 1533 μέχρι την κατεδάφισή τους τον 19ο αιώνα. Πρωτεύουσα τής περιφέρειας Χέλντερλαντ είναι από το 1817.

Κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, άρχισε μία μεγάλη επέκταση της πόλης που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Γίνονται προσπάθειες για τη δημιουργία ενός καινούργιου σιδηροδρομικού σταθμού, αλλά και ενός λιμένα πάνω στον Ρήνο (Rijnboog project).

Η πόλη είναι παγκοσμίως γνωστή για την περίφημη μάχη που διεξήχθη εδώ, τον Σεπτέμβριο του 1944, μεταξύ Βρετανοπολωνικών και Γερμανικών στρατευμάτων. Η πόλη βομβαρδίστηκε σφοδρά τόσο από τους συμμάχους, όσο και από τον ναζιστικό στρατό. Στη δεκαετία '80 έγινε μεγάλη προσπάθεια να ξανακτιστούν πολλά από τα τότε κατεστραμμένα κτήρια.

Γεωγραφία

Το Άρνεμ είναι μία καταπράσινη πόλη και αυτό οφείλεται όχι μόνο στα πολλά πάρκα της, αλλά κυρίως στην προνομιούχο θέση της. Συγκεκριμένα, βρίσκεται στο νότιο μέρος της περιοχής Βέλουε (Veluwe), μιας μεγάλης δασικής έκτασης -της μεγαλύτερης στη ΒΔ.Ευρώπη- έκτασης 91.200 εκταρίων.

Δορυφορική φωτογραφία του Φελούβε

Όμως, αυτό δεν ίσχυε παλαιότερα. Κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα, τα δάση στα βόρεια της πόλης είχαν υλοτομηθεί δραματικά. Στο τοπίο κυριαρχούσαν οι ερεικώνες, όπου έβοσκαν κοπάδια από πρόβατα. Στις αρχές του 18ου αιώνα, η περιοχή άρχισε να καλλιεργείται αλλά και να αναδασώνεται. Αυτό έφερε τη συγκράτηση των βρόχινων υδάτων και δημιουργήθηκαν οι πρώτες πηγές.

Τα πρώτα πάρκα που δημιουργήθηκαν ήσαν στην κατοχή πλούσιων οικογενειών, αλλά αργότερα πουλήθηκαν στο ολλανδικό κράτος. Το Άρνεμ έχει 15 μεγάλα πάρκα. Το πιο γνωστό και βραβευμένο είναι το Σόνσμπέικ ή Σιντ-Γιανσμπέικ (Park Sonsbeek of Sint-Jansbeek). Εκείνο όμως που χαρακτηρίζει την πόλη είναι τα άφθονα νερά, τα οποία προέρχονται από πολυάριθμα ρέματα (beken) μικρά ή μεγάλα. Το πιο γνωστό είναι το Σιντ-Γιανσμπέικ (Sint-Jansbeek), που ρέει μέσα από το ομώνυμο πάρκο, γύρω από το οποίο άρχισε η ανάπτυξη ολόκληρου του Άρνεμ.

Η πόλη διαθέτει επίσης 5 μεγάλα πάρκα αναψυχής. Το γνωστότερο είναι το Ράικερσβούρντσε (Rijkerswoerdse)

Αξιοθέατα

Το Άρνεμ έχει καταγραμμένα 509 Κρατικά Μνημεία (Rijksmonumenten), όπως λέγονται στην Ολλανδία οι οιασδήποτε μορφής κατασκευές -συνήθως διατηρητέα κτήρια- ή μνημεία της φύσης που χρήζουν προστασίας για ιστορικούς, αισθητικούς, ή άλλους λόγους.

Εκκλησίες

Στις αξιολογότερες περιλαμβάνονται:

Ο Αγ.Ευσέβιος στο Άρνεμ

• Sint-Eusebiuskerk of Grote Kerk (Αγ. Ευσέβιος ή Μεγάλη Εκκλησία): η μεγαλύτερη και γνωστότερη εκκλησία του Άρνεμ. Η κατασκευή της άρχισε το 1450 και διήρκεσε περισσότερο από έναν αιώνα. Είναι βασιλική σε σχήμα σταυρού και γοτθικού ρυθμού. Η είσοδος-πύργος έχει ύψος 93 μέτρα. Διαθέτει ένα εξαιρετικό καριγιόν και, το κωδωνοστάσιο με το οποίο συνδέεται έχει μία από τις βαρύτερες καμπάνες στην Ολλανδία. Επίσης έχει δύο εκκλησιαστικά όργανα. Η εκκλησία υπέστη σοβαρές καταστροφές κατά τη διάρκεια της μάχης του Άρνεμ, αλλά μετά τις επιδιορθώσεις επανήλθε κατά μεγάλο μέρος στην αρχική της μορφή. Το 2011 ξεκίνησαν νέες εργασίες αποκατάστασης, που προβλέπεται να διαρκέσουν μία εικοσαετία!
• Koepelkerk (Θολωτή Εκκλησία): κατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 1837-8 με πρότυπο την ομώνυμη εκκλησία στο Άμστερνταμ. Το χαρακτηριστικό της είναι ο οκταγωνικής διατομής θόλος της. Διαθέτει εκκλησιαστικό όργανο του 1842.
• Sint-Walburgisbasiliek (Βασιλική της Αγίας Βαλπουργίας): κατασκευάστηκε τον 14ο αιώνα, είναι γοτθικού ρυθμού και έχει δύο πύργους στην είσοδο, πράγμα σπάνιο γι'αυτόν τον τύπο εκκλησίας. Χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν ως φυλακή και οπλοστάσιο, αλλά το 1808 επανήλθε σε εκκλησιαστική χρήση. Στη μάχη του Άρνεμ κάηκε ολοσχερώς και επιδιορθώθηκε μετά από μεγάλες προσπάθειες.
• Sint-Martinuskerk (Αγ. Μαρτίνος): ρωμαιοκαθολική εκκλησία κατασκευασμένη μεταξύ 1874-76, νεογοτθικού ρυθμού.

Άλλα αξιοθέατα

• John Frostbrug (Γέφυρα Τζων Φροστ): πρόκειται για την περίφημη γέφυρα πάνω στον Κάτω Ρήνο που ονομάστηκε έτσι το 1978, προς τιμήν του αντισυνταγματάρχη Τζων Φρόστ, διοικητή των Βρετανικών στρατευμάτων που πήραν μέρος στη Μάχη του Άρνεμ τον Σεπτέμβριο του 1944. Τότε, είχε ανατιναχτεί από τους Ολλανδούς αντιστασιακούς για να καθυστερήσει την προέλαση των Γερμανικών στρατευμάτων. Αποτελεί σύμβολο για την πόλη και είναι ορατή από πολλά διαφορετικά σημεία.

Η γέφυρα Τζων Φροστ στο Άρνεμ

• Sabelspoort (Πύλη του Σπαθιού): αναφέρεται για πρώτη φορά το 1357 και χρησιμοποιήθηκε ως πύλη εισόδου της πόλης όταν υπήρχαν τείχη.
• Korenmarkt (Πλατεία Κόρενμαρκτ = Αγορά Σιτηρών): γραφική πλατεία με πολυάριθμα ιστορικά κτήρια, που χρησιμοποιείται για διάφορα πολιτιστικά γεγονότα.
• Duivelshuis (Σπίτι των Διαμόνων): όμορφο μικρό αστικό παλάτι, καστρικού τύπου, του 16ου αιώνα, που χρησιμοποιείται ως έδρα του γραφείου του εκάστοτε δημάρχου της πόλης. Η ονομασία του προέρχεται από τις σατυρικές μορφές στους τοίχους του κτηρίου.

Το Πρέσικχεφς στο Άρνεμ

• Presickhaeffs Huys (Πρέσικχεφς Χάους): ένα από τα παλαιότερα μεσαιωνικά σπίτια της Ολλανδίας που διατηρείται στην αρχική του μορφή. Κτίστηκε το 1354 και είναι από τα λίγα κτήρια που γλύτωσαν από τους μεγάλους βομβαρδισμούς του 1944. Αναπαλαιώθηκε μεταξύ 1956-59.
• De Kroon (Το Στέμμα): ανεμόμυλος κατασκευασμένος το 1849, που αρχικά είχε την ονομασία De Hoop (= Η Ελπίδα). Παραμένει ενεργός μέχρι σήμερα και, μάλιστα, δύο φορές την εβδομάδα είναι επισκέψιμος από το κοινό, που μπορεί να αγοράσει προϊόντα επεξεργασίας από τον ίδιο τον μύλο.
• Elisabeth Gasthuis (Οίκος της Αγ. Ελισάβετ): επιβλητικό οίκημα, πρώην ρωμαιοκαθολικό νοσοκομείο, που ιδρύθηκε το 1878. κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είχε λειτουργήσει ως νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού.

Το Άρνεμ διαθέτει ακόμη, πολυάριθμα σπίτια, νεκροταφεία, αγροκτήματα, αναμνηστικούς στύλους κ.λ.π., όλα καταγεγραμμένα ως διατηρητέα. Επίσης έχει και μεγάλο ζωολογικό κήπο.

Αθλητισμός

Το Άρνεμ είναι η έδρα της ποδοσφαιρικής ομάδας Φίτεσε, που ιδρύθηκε το 1892 και παίζει στην πρώτη κατηγορία (Eredivisie).

Όμως, η πόλη διαθέτει επίσης 2 αθλητικά κέντρα, 4 κολυμβητήρια -εκ των οποίων ένα ανοικτό-, 1 σχολή κατάδυσης, 12 αθλητικά πάρκα, 6 παλε-ντε σπορ, γυμναστήρια και σάλες χορού. Στο Άρνεμ εδρεύουν 100 περίπου σύλλογοι από 70 διαφορετικά αθλήματα.

Βραβεία

Το Ράικερσβούρντσε τον χειμώνα στο Άρνεμ

• 2007: Η καλύτερη πόλη της Ολλανδίας
• 2008: Η πιο πράσινη πόλη της Ολλανδίας
• 2009: Η πόλη της Ολλανδίας με τα καλύτερα πολιτιστικά δρώμενα
• 2009: Η πιο πράσινη πόλη της Ευρώπης
• 2010: Ο καλύτερος δημόσιος χώρος (Πάρκο Σόνσμπέικ) (Park Sonsbeek)
• 2011: Αθλητικός δήμος της χρονιάς στην Ολλανδία
• 2012: Το ομορφότερο αστικό πάρκο στην Ολλανδία (Πάρκο Σόνσμπέικ) (Park Sonsbeek)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημος ιστότοπος