To 2-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο ή 2-μεθυλο-1-βουτυλοφθορίδιο, σε δύο (2) οπτικά ισομερή[2], είναι ένα αλκυλογονίδιο. Με βάση το χημικό τύπο του, C5H11F, έχει τα ακόλουθα επτά (7) ισομερές θέσης:

  1. 1-φθοροπεντάνιο.
  2. 2-φθοροπεντάνιο.
  3. 3-φθοροπεντάνιο.
  4. 2-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο.
  5. 3-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο.
  6. 3-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο.
  7. Διμεθυλοφθοροπροπάνιο.
2-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο
Γενικά
Όνομα IUPAC 2-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο
Άλλες ονομασίες 2-μεθυλο-1-βουτυλοφθορίδιο
Χημικά αναγνωριστικά
Χημικός τύπος C5H11F
Μοριακή μάζα 90,14 amu[1]
Σύντομος
συντακτικός τύπος
CH3CH2CH(CH3)CH2F
Συντομογραφίες sBuCH2F
Αριθμός CAS 10086-64-3
SMILES FCC(C)CC
Ισομέρεια
Ισομερή θέσης 7
1-φθοροπεντάνιο
2-φθοροπεντάνιο
3-φθοροπεντάνιο
2-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο
3-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο
3-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο
διμεθυλοφθοροπροπάνιο
Οπτικά ισομερή 2
Φυσικές ιδιότητες
Χημικές ιδιότητες
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa).

Ονοματολογία

Επεξεργασία

Η ονομασία «2-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο» προέρχεται από την ονοματολογία κατά IUPAC. Συγκεκριμένα, το πρόθεμα «βουτ-» δηλώνει την παρουσία τεσσάρων (4) ατόμων άνθρακα ανά κύρια αλυσίδα της ένωσης, το ενδιάμεσο «-αν-» δείχνει την παρουσία μόνο απλών δεσμών μεταξύ ατόμων άνθρακα στο μόριο και η κατάληξη «-ιο» φανερώνει ότι δεν περιέχει χαρακτηριστικές ομάδες που έχουν χαρακτηριστικές καταλήξεις. Το πρόθεμα «φθορο-» δηλώνει την παρουσία ενός (1) ατόμου φθορίου ανά μόριο της ένωσης. Το αρχικό πρόθεμα «μεθυλο-» δηλώνει την παρουσία διακλάδωσης ενός ατόμου άνθρακα. Ο αριθμός θέσης «-1-», δηλώνει τον αριθμό θέσης του ατόμου του άνθρακα με το οποίο ενώνεται το άτομο του φθορίου, για να διαχωριστεί η ένωση από την ισομερή της 2-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο. Για το αρχικό πρόθεμα επίσης χρειάζεται ο αριθμός θέσης 2-, γιατί και η θέση #3 είναι διαθέσιμη και επομένως δεν εννοείται. Τέλος το πρόθεμα μέθυλο- προτάσσεται του προθέματος φθορο-, γιατί μ < φ, σύμφωνα με την ελληνική αλφαβητική σειρά. Σημειώνεται ότι η αγγλόφωνη ονομασία της ένωσης είναι 1-fluoro-2-methylbutane, γιατί σύμφωνα με την αγγλική αλφάβητο είναι f < m.

Μοριακή δομή

Επεξεργασία
Δεσμοί[3]
Δεσμός τύπος δεσμού ηλεκτρονική δομή Μήκος δεσμού Ιονισμός
C-H σ 2sp3-1s 109 pm 3% C- H+
C-C σ 2sp3-2sp3 154 pm
C-F σ 2sp3-2sp3 139 pm 43% C+ F-
Κατανομή φορτίων
σε ουδέτερο μόριο
F -0,43
H +0,03
C#1 +0,37
C#4,#1΄ -0,09
C#3 -0,06
C#2 -0,03

Παραγωγή

Επεξεργασία

Με φωτοχημική φθορίωση

Επεξεργασία

Με φωτοχημική φθορίωση μεθυλοβουτάνιου παράγεται μίγμα 2-μεθυλο-1-φθοροβουτανίου, 2-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιου, 3-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιου και 3-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιου[4]:

 

  • Όπου a + b + c + d = 1.
  • Ακολουθεί το συνηθισμένο μηχανισμό φωτοχημικής αλογόνωσης αλκανίων. Παράγονται και πολυφθοροπαράγωγα. Η συγκέντρωση των τελευταίων περιορίζεται με χρήση περίσσειας μεθυλοβουτανίου.
  • Η μέθοδος δεν είναι χρήσιμη αν επιθυμείται το ένα μόνο ισομερές, αφού είναι σχετικά δύσκολος διαχωρισμός.

Με υποκατάσταση υδροξυλίου από φθόριο

Επεξεργασία

Με επίδραση υδροφθορίου (HF) σε 2-μεθυλο-1-βουτανόλη (CH3CH2CH(CH3)CH2OH)[5]:

 

  • Συνήθως το υδροφθόριο παρασκευάζεται επιτόπου με την αντίδραση:

 

Με υποκατάσταση χλωρίου από φθόριο

Επεξεργασία

Με επίδραση φθοριούχου υφυδραργύρου (Hg2F2) σε 2-μεθυλο-1-χλωροβουτάνιο (CH3CH2CH(CH3)CH2Cl)[6][7]:

 

Χημικές ιδιότητες και παράγωγα

Επεξεργασία

Αντιδράσεις υποκατάστασης

Επεξεργασία
  • Οι αντιδράσεις είναι πολύ πιο αργές σε σύγκριση με τα αντίστοιχα αλκυλαλογονίδια των άλλων αλογόνων, γιατί ο μηχανισμός που επικρατεί σ' αυτές τις αντιδράσεις υποκαταστάσεως είναι ο SN2.

Υποκατάσταση από υδροξύλιο

Επεξεργασία

Κατά την υδρόλυσή του με εναιώρημα υδροξειδίου του αργύρου (AgOH) σχηματίζεται 2-μεθυλο-1-βουτανόλη (CH3CH2CH(CH3)CH2OH)[8]:

 

Υποκατάσταση από αλκοξύλιο

Επεξεργασία

Με αλκοολικά άλατα (RONa) σχηματίζει 1-αλκοξυ-2-μεθυλοβουτάνιο (CH3CH2CH(CH3)CH2OR)[8]:

 

Υποκατάσταση από αλκινύλιο

Επεξεργασία

Με αλκινικά άλατα (RC≡CNa) σχηματίζει αλκίνιο (RC≡CCH2CH(CH3)CH2CH3). Π.χ.[8]:

 

Υποκατάσταση από ακύλιο

Επεξεργασία

Με καρβονικά άλατα (RCOONa) σχηματίζει καρβονικό (2-μεθυλοβουτυλ)εστέρα (RCOOCH2CH(CH3)CH2CH3)[8]:

 

Υποκατάσταση από κυάνιο

Επεξεργασία

Με κυανιούχο νάτριο (NaCN) σχηματίζει 3-μεθυλοπεντανονιτρίλιο (CH3CH2CH(CH3)CH2CN)[8]:

 

Υποκατάσταση από αλκύλιο

Επεξεργασία

Με αλκυλολίθιο (RLi) σχηματίζει αλκάνιο[8]:

 

Υποκατάσταση από σουλφυδρίλιο

Επεξεργασία

Με όξινο θειούχο νάτριο (NaSH) σχηματίζει 2-μεθυλο-1-βουτανοθειόλη (CH3CH2CH(CH3)CH2SH)[8]:

 

Υποκατάσταση από σουλφαλκύλιο

Επεξεργασία

Με θειολικό νάτριο (RSNa) σχηματίζει 1-αλκυλοθειο-2-μεθυλοβουτάνιο (RSCH2CH(CH3)CH2CH3)[8]:

 

Υποκατάσταση από ιώδιο

Επεξεργασία

Με ιωδιούχο νάτριο (NaI) σχηματίζει 1-ιωδο-2-μεθυλοβουτάνιο (CH3CH2CH(CH3)CH2I)[8]:

 

Υποκατάσταση από αμινομάδα

Επεξεργασία

Με αμμωνία (NH3) σχηματίζει 2-μεθυλο-1-βουταναμίνη (CH3CH2CH(CH3)CH2NH2)[8]:

 

Υποκατάσταση από αλκυλαμινομάδα

Επεξεργασία

Με πρωυτοταγείς αμίνες (RNH2) σχηματίζει N-αλκυλο-2-μεθυλο-1-βουταναμίνη (RNHCH2CH(CH3)CH2CH3)[8]:

 

Υποκατάσταση από διαλκυλαμινομάδα

Επεξεργασία

Με δευτεροταγείς αμίνες (R'NHR) σχηματίζει N,N-διαλκυλο-2-μεθυλο-1-βουταναμίνη [R'N(CH2CH(CH3)CH2CH3)R][8]:

 

Υποκατάσταση από τριαλκυλαμινομάδα

Επεξεργασία

Με τριτοταγείς αμίνες [R'N(R)R"] σχηματίζει φθοριούχο N,N,N-τριαλκυλο(2-μεθυλοβουτυλ)αμμώνιο [R'N(CH2CH(CH3)CH2CH3)(R)R"]F}[9]:

 

Υποκατάσταση από φωσφύλιο

Επεξεργασία

Με φωσφίνη σχηματίζει 2-μεθυλο-1-βουτανοφωσφαμίνη[10]:

 

Υποκατάσταση από νιτροομάδα

Επεξεργασία

Με νιτρώδη άργυρο (AgNO2) σχηματίζει 2-μεθυλο-1-νιτροβουττάνιο (CH3CH2CH(CH3)CH2NO2)[11]:

 

Υποκατάσταση από φαινύλιο

Επεξεργασία

Με επίδραση τύπου Friedel-Crafts σε βενζολίου παράγεται 2-μεθυλο-1-φαινυλοβουτάνιο:

 

Παραγωγή οργανομεταλλικών ενώσεων

Επεξεργασία

1. Με λίθιο (Li σχηματίζει 2-μεθυλοβουτυλολίθιο[12]:

 

2. Με μαγνήσιο (Mg) σχηματίζει 2-μεθυλο-1-βουτυλομαγνησιοφθορίδιο [13]:

 

1. Με λιθιοαργιλλιοϋδρίδιο (LiAlH4) παράγεται μεθυλοβουτάνιο[14]:

 

2. Με «υδρογόνο εν τω γενάσθαι», δηλαδή μέταλλο + οξύ παράγεται μεθυλοβουτάνιο[15]:

 

3. Με σιλάνιο, παρουσία τριφθοριούχου βορίου, παράγεται μεθυλοβουτάνιο[16]:

 

4. Αναγωγή από ένα αλκυλοκασσιτεράνιο. Π.χ.[17]:

 

Αντιδράσεις προσθήκης

Επεξεργασία

1. Σε αλκένια. Π.χ. με αιθένιο (CH2=CH2) παράγει 4-μεθυλο-1-φθορεξάνιο (CH3CH2CH(CH3)CH2CH2CH2F)[18]:

 

2. Σε αλκίνια. Π.χ. με αιθίνιο (HC≡CH) παράγει 4-μεθυλο-1-φθορο-1-εξένιο (CH3CH2CH(CH3)CH2CH=CHF)[19]:

 

3. Η αντίδραση του 2-μεθυλο-1-φθοροβουτανίου με συζυγή αλκαδιένια αντιστοιχεί κυρίως σε 1,4-προσθήκη, αν και είναι επίσης δυνατές η 1,2-προσθήκη και η 3,4-προσθήκη, με τη χρήση κατάλληλων συνθηκών. Π.χ[20]:

  (1,4-προσθήκη)
  (1,2-προσθήκη)
  (3,4-προσθήκη)

4. Σε κυκλοαλκάνια που έχουν τριμελή ή τετραμελή δακτύλιο. Π.χ. με κυκλοπροπάνιο παράγει 5-μεθυλο-1-φθορεπτάνιο[21]:

   

5. Σε ετεροκυκλικές ενώσεις που έχουν τριμελή ή τετραμελή δακτύλιο. Π.χ. με εποξυαιθάνιο παράγει 1-(2΄-μεθυλοβουτοξυ)-2-φθοραιθάνιο[22]:

   

Αντίδραση απόσπασης

Επεξεργασία

Με απόσπαση υδροφθορίου (HF) από 2-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο παράγεται 2-μεθυλο-1-βουτένιο[23]:

 

Παρεμβολή καρβενίων

Επεξεργασία
  • Τα καρβένια (π.χ. [:CH2]) μπορούν παρεμβληθούν στους δεσμούς C-H. Π.χ. έχουμε[24]:

 

  • Η αντίδραση είναι ελάχιστα εκλεκτική και αυτό σημαίνει ότι κατά προσέγγιση έχουμε;
1. Παρεμβολή στους τρεις (3) δεσμούς C#4H2-H. Παράγεται 2-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιο.
2. Παρεμβολή στους τρεις (3) δεσμούς C#1΄H2-H. Παράγεται 2-αιθυλο-1-φθοροβουτάνιο.
3. Παρεμβολή στους δυο (2) δεσμούς C#1H-H: Παράγεται 2-μεθυλο-2-φθοροπεντάνιο.
4. Παρεμβολή στους δυο (2) δεσμούς C#3H-H: Παράγεται 2,3-διμεθυλο-1-φθοροβουτάνιο.
5. Παρεμβολή στον ένα (1) δεσμό C#2-H: Παράγεται 2,2-διμεθυλο-1-φθοροβουτάνιο.

Προκύπτει επομένως μίγμα 2-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιου ~27%, 2-αιθυλο-1-φθοροβουτάνιου ~27%, 2-μεθυλο-2-φθοροπεντάνιου ~18%, 2,3-διμεθυλο-1-φθοροβουτάνιου ~18% και 2,3-διμεθυλο-1-φθοροβουτάνιου ~9%.

Σημειώσεις και αναφορές

Επεξεργασία
  1. Διαδικτυακός τόπος Landolt-Bornstein Substance/Propertiy Intex
  2. Το #2 άτομο άνθρακα είναι οπτικά ενεργό κέντρο, αφού είναι συνδεμένο με τέσσερεις (4) διαφορετικές «ρίζες»: H, CH3, CH2CH2CH3 και CH2F.
  3. Τα δεδομένα προέρχονται εν μέρει από το «Table of periodic properties of thw Ellements», Sagrent-Welch Scientidic Company και Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, Σελ. 34.
  4. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.2.
  5. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 185, §7.2.1, R = CH3CH2CH(CH3)CH2, X = F.
  6. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 185, §7.2.8.
  7. Πραγματοποιείται και με υποκατάσταση βρωμίου ή ιωδίου, αλλά πιο αργά και δύσκολα.
  8. 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 186, §7.3.1.
  9. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 243, §10.2.Α, R = CH3CH2CH(CH3)CH2, X = F.
  10. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 267, §11.3.Α1, R = CH3CH2CH(CH3)CH2, X = F.
  11. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 244, §10.3.Α, R = CH3CH2CH(CH3)CH2, X = F.
  12. Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991, §5.1. σελ.82
  13. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 187, §7.3.5, R = CH3CH2CH(CH3)CH2, X = F.
  14. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 187, §7.3.3α, R = CH3CH2CH(CH3)CH2, X = F.
  15. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 187, §7.3.3β, R = CH3CH2CH(CH3)CH2, X = F.
  16. Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 291-293, §19.1.
  17. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, Σελ. 42, §4.3.
  18. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, για Ε = CH3CH2CH(CH3)CH2 και Nu = F.
  19. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για αλκίνια και για Ε = CH3CH2CH(CH3)CH2 και Nu = F με βάση και την §8.1, σελ. 114-116.
  20. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για αλκαδιένια και για Ε = CH3CH2CH(CH3)CH2 και Nu = F με βάση και την §8.2, σελ. 116-117.
  21. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για κυκλοαλκάνια και για Ε = CH3CH2CH(CH3)CH2 και Nu = F σε συνδυασμό με Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §1.2., σελ. 22-25
  22. Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §2.1., σελ. 16-17, εφαρμογή γενικής αντίδρασης για Nu = F.
  23. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.153, §6.3.1α.
  24. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.3.
  • Γ. Βάρβογλη, Ν. Αλεξάνδρου, Οργανική Χημεία, Αθήνα 1972
  • Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
  • SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
  • Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982
  • Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985